|
2023
|
|
|
Ekonomia ahalbidea gainerako printzipioen abiapuntu eta euskarri da;
|
ikusiko
dugun moduan, lotura estu estua dago printzipio horren eta berdintasun printzipioaren artean, edota printzipio horren eta justizia printzipioaren artean. Orokorrean, ekonomia ahalbidearen printzipiotik honako bi printzipio hauek ondorioztatzen dira:
|
|
|
Horren inguruan esan daiteke sustapen jarduerak gauzatzean hainbat subjektuk ez dutela tributu kuotarik ordaintzen, baina ez berdintasun printzipioa aplikatzeagatik, ezpada bestelako printzipio batzuen ondorioz. Jarraian
|
ikusiko
dugunez, Konstituzio Auzitegiak ildo horri ekin dio (alegia, berdintasun printzipioaren eta ekonomia ahalbidearen arteko loturari), eta, zenbait kasutan, bereizketa bidezkotzat jo izan du.
|
|
|
Honako adibidearekin, garbiago
|
ikus
daiteke proportziotasun eta progresibitatearen arteko bereizketa:
|
|
|
|
Ikus
daitekeenez, ahalbide handiago duen pertsonak zerga handiagoa ordaintzen du, karga tasa berdina izanik (100 irabazten duenak 20 ordaindu behar du, eta 20ko aldea du 200 irabazten duenarekin).
|
|
|
Bestalde, foru arauak Administrazioarekiko auzien jurisdikzioan aurkaratzen ziren, erregelamendu lerrunekoak baitziren, nahiz eta horien edukia
|
ikusita
Estatuko legeen parekoak izan eta azken horiek Konstituzio Auzitegiaren aurrean soilik aurkara zitezkeen. Bada, otsailaren 19ko 1/ 2010 Lege Organikoa onetsi zenetik, Konstituzio Auzitegiaren Lege Organikoa, Botere Judizialaren Lege Organikoa eta Administrazioarekiko Auzien Jurisdikzioaren Legea aldatu dira.
|
|
|
PALAO TABOADAk eta beste autore batzuek esan dutenez, printzipio hori berdin aplikatu litzateke Konstituzioaren 31 artikuluan egongo ez balitz ere, baldin eta legeak ezarritako tributuak ondore konfiskagarriak sortuko balitu edo jabetzarako eskubidea ezabatuko balu, kasu horietan 33 artikuluaren aurkakoa izango bailitzateke. (
|
Ikusi
, edu berean, urriaren 4ko 150/ 1990 Konstituzio Auzitegiaren Epaia4).
|
|
|
Edozein kasutan ere, zergak ondore konfiskagarriak dituen ala ez aztertzeko,
|
ikusi
behar da kasuan kasuko subjektuak duen ekonomia ahalbidea; bestela esanik, zergak ezin dio pertsona bati kendu horrek bizitzeko behar duen gutxienekoa (%50eko karga tasa konfiskagarria izan zitekeen lanbideen arteko gutxieneko alokairua kobratzen duenarentzat, baina ez errenta altua duen pertsonarentzat5). Horren harira, lurralde erkideko PFEZren arauketa bizitzeko behar den gutxienekoa ezarri da; horren arabera, zergak ordaintzeko betebeharretik at geratu dira, gizakiak bere beharrizanik funtsezkoenak asetzeko behar dituen ondasun eta errentak.
|
|
|
Hortaz, konfiskaezintasuna kasuan kasuan aztertu behar da. Gerta daiteke zergak banan banan
|
ikusita
konfiskagarriak ez izatea, baina guztien artean sistema konfiskatzailea eratzea. Halaber, kontuan hartu behar da zerga aldizkakoa edo iraunkorra den.
|
|
|
1 EBFTren 260.3 artikuluaren arabera ezar daitezkeen zehapenak gorabehera. Ildo horretatik,
|
ikusi
apirilaren 27ko 7/ 2021 Errege Lege dekretuaren zioen azalpena, lege dekretuaren bidez 2017/ 2455 eta 2019/ 1995 zuzentarauak barneko antolamendura sartzen direla (Balio Erantsiaren gaineko Zergan urrutiko ondasunen salmenten eta zerbitzu emateen gaineko betebehar batzuei buruzkoak). artean, bai legegintza eskumenak, baita kudeaketaren ingurukoak ere. Azken finean, Konstituzioak aldarrikatutako autonomia dela bide, lurralde bakoitzak bere tributuen sistema ezartzeko aukera du, muga batzuk errespetatuz gero.
|
|
|
Kasu bi biotan, ez dira zergak edo tributuak ordaintzen; ekonomian ikuspegitik, beraz, bi kasuok berdinak dira. Arestian
|
ikusi
dugun bezala, ordea, salbuespenak beti izaten dira zerga egitatearen esparruan, zerga egitatea definitzen baitute. Zergapetik kanpokoak, kontrara, ez dira sekula sartu zerga egitatearen esparruan.
|
|
|
12
|
Ikusi
, bada, Bilbao Bizkaia Ur Partzuergoak kobratzen duen tasa, saneamendu, arazketa eta ur hornikuntzaren zerbitzuak erabiltzaileei emateagatik. Zergadun gisa, zerbitzuaren erabiltzailea ageri da; eta horren ordezkoa, zerbitzuak ukitu duen ondasun higiezinaren jabea (edo obren exekuzioetan, eraikitzailea eta obren kontratista).
|
|
|
|
Ikus
ditzagun, bada, graduazio irizpideak: a) Tributuzko arau hausteak behin baino gehiagotan gauzatzea
|
|
|
Murrizketa hori 195.etik 201.era arteko artikuluetan tipifikatutako zehapenei bakarrik aplikatzen zaie, Bizkaiko lehen modalitatean bezala. Horrenbestez, Bizkairako
|
ikusi
ditugun baldintza eta ezaugarri berdinekin aplikatuko da kudeaketaeta ikuskapen prozeduretan. Murrizketaren kopuruari dagokionez, Gipuzkoako Lurralde Historikoan zehapena %40an murriztuko da (eta ez, ordea, 40 portzentajezko puntuetan).
|
|
|
Arau hauste honen ondorioak eta aurreko artikuluetako arau hausteenak funtsean berdinak dira. Antzeman ere, gogoratu behar da, tributuzko arau hausteak behin baino gehiagotan gauzatu diren ala ez
|
ikusteko
, hots, graduazio irizpide hori gertatu den antzemateko, artikulu horietan guztietan jasotako arau hausteak izaera berekoak direla uste da. Ezin daiteke bi jokabideak lokabe zehatzea baldin eta itzulketa bidegabe lortzearekin batera autolikidazioa aurkeztu bada zorra ordaindu gabe.
|
|
|
Administrazioak aitorpenak edo autolikidazioak aurkezteko errekerimendurik egin badu, zehapen hau bateragarria da Tributu administrazioaren jarduketei jarkitzea, oztopo egitea, aitzakiak jartzea edo horiek egitea ukatzeagatiko zehapenarekin, eginiko errekerimenduei arretarik ez ematearren (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 208 artikulua eta Bizkaiko TFAOren 209 artikulua, gero
|
ikusiko
dugunez).
|
|
|
Lehendabizi, 150 euroko zehapen orokorra ezarri da Araban eta Gipuzkoan (eta 300 eurokoa Bizkaian), baina zehapen hori ez da ia inoiz aplikatuko
|
ikusiko
dugun bezala, zehatu daitezkeen jokabide gehienak modu berezian zehaztu eta zigortu direlako: a) Kontabilitatean edo tributu arauek eskatutako liburu eta erregistroetan eragiketak zehaztasunik gabe aipatzen badira edo aipatu ere ez badira egiten, %1eko zehapena ezarriko da, aipatu ez diren, zehatz azaldu ez diren, faltsuak diren edo dagokien esanahia barik beste bat duten kontuetan jaso diren kargu, abonu edo idazpenen gainean %1, hain zuzen.
|
|
|
Preskripzio epea zenbatzen hasiko da borondatezko ordainketa egiteko epea amaitzen denetik hurrengo egunean, tributu erantzukizuneko kasuetan izan ezik, aurrerago
|
ikusi
dugun bezala. Tributu zorraren autolikidazioa epez kanpo aurkeztu bada, zenbaketa hasiko da autolikidazio aurkeztu eta hurrengo egunetik.
|
|
|
Kontrakoa ezinezkoa izango litzatekeelako, tributu betebeharpekoaren ahalmena ez da iraungitzen, hots, itzulketak edo berreskurapenak eskatzeko eta lortzeko ahalmena. Administrazioak duen tributu zorra zehazteko ahala, ordea, iraungitzen da (baita zehapenak jartzeko ahala ere, gero
|
ikusiko
dugunez). Hala ere, gerta daiteke preskripzio epearen barruan betebeharpekoak zor ez den sarrera itzultzeko eskatzea, preskripzioa behin baino gehiagotan geldiarazi delako, eta Administrazioak itzulketaren kopurua ezin zehaztea kasuan kasuko likidazioaren bitartez, tributu zorra zehazteko bere ahala iraungi delako.
|
|
|
Konkurtso prozeduran Tributu administrazioak duen egoera
|
ikusita
, hartzekodun arruntekin parekatzen da tributu kreditu gehienen kasuan. Pribilegiodun kredituei dagokienez, Administrazioa ez dago hitzarmena onestean erabakitakoaren mende, baina hitzarmenarekin bat egin edota Hartzekodunen Batzara joan eta proposamenaren aldeko botoa eman dezake, eta halakoetan Konkurtso Legearen 376 artikuluak ezarritako gehiengoek hartutako akordioei lotuta geratuko litzateke.
|
|
|
|
Ikusi
dugunez, tributuak aplikatzeko prozeduran aintzat hartu izan diren datuak, inguruabarrak eta agiriak espediente zehatzailera ekarriko dira ebazpenaren proposamena egin aurretik.
|
|
|
Ondorio horietarako, iruzurrezko zenbatekoa tributu bakoitzekoa izango da, baina horren zenbaketa ere tributuaren izaeraren araberakoa izango da. ...iek horrela, aldizkako tributuetan zenbatu behar da zergaldi bakoitzean iruzur egindakoa (PFEZ, Sozietateen gaineko Zerga); istanteko tributuetan zenbatu behar da zerga egitatea likidatzeko balio duen kontzeptu ezberdin bakoitza aintzat hartuta (OEEJDZ, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga), tributu horiek dituzten berezitasunen arabera, ulerbidez, halako tributuak aldizka likidatuz gero (BEZ),
|
ikusi
baita aitortzeko epealdi bakoitzean iruzur egindakoa, epealdi hori hamabi hilabetetik beherakoa izan ezik, horrelakoetan egutegiko urtean iruzur egindakoa aintzat hartu behar da eta. Edozein kasutan, ziurrenik BEZaren kasuan iruzur egiteko egitura antolatuak gogoan izanik, artikuluak ezarri duenez, delitua berehala zigortu daiteke baldin eta gutxieneko kopurua aitortzeko edozein epealditan gaindituz gero.
|
|
|
Zenbatekoa zehazteko abiaburua ez da tributu zorra, ezpada tributu kuota soilik, errekarguak eta berandutze interesak kenduta. Arean bere, zehapenak ezin dira aintzat hartu iruzur egindako zenbatekoa zehazteko, zehapenok eta delituaren ondoriozko zigorrak bateraezinak direlako, eta
|
ikusi
dugun moduan, prozesu penala dagoenean ezin daitekeelako administrazio prozedura zehatzailea hasi edo jarraitu, eta zehapen prozedura amaitu behar delako.
|
|
|
desegitea, jarduerak etetea, lokalak ixtea, jarduketak egiteko debekua edo esku hartze judiziala, bai eta Administrazio publikoekin kontratuak egiteko debekua ere. Eta lehenago
|
ikusi
ditugun zigor osagarriak: diru-laguntzak edo laguntza publikoak lortzeko eskubidea galtzea eta onura nahiz pizgarri fiskalak edo Gizarte Segurantzakoak gozateko eskubidea galtzea, hiru eta sei urteen artean.
|
|
|
37 Izenari eutsi diogu, nahiz eta, Zigor Kodea 2012an aldatu zenetik, jurisprudentziaren eta doktrinaren zati baten aburuz, egokiagoa da ez zilegi penala salbuesteko klausulari buruz hitz egitea," absolbitzeko desenkusari" buruz baino. Besteak beste, horixe da Auzitegi Gorenaren jarrera(
|
ikusi
maiatzaren 29ko 877/ 2018 epaia, 1528/ 2017 errek.). artikuluak diona" zorra aitortu eta ordaintzea" eta 7/ 2012 Lege Organikoaren zioen azalpenak ere), hots, kuota ordaindu behar da baita berandutze interesak eta errekarguak ere. Gero ikusiko dugunez, erregularizazioaren kontzeptu hau TFAOen barruan ere sartu da, Ogasun publikoaren aurkako delituaren zantzuak egonda Administrazioaren jarduketei begira.
|
|
|
Besteak beste, horixe da Auzitegi Gorenaren jarrera (ikusi maiatzaren 29ko 877/ 2018 epaia, 1528/ 2017 errek.). artikuluak diona" zorra aitortu eta ordaintzea" eta 7/ 2012 Lege Organikoaren zioen azalpenak ere), hots, kuota ordaindu behar da baita berandutze interesak eta errekarguak ere. Gero
|
ikusiko
dugunez, erregularizazioaren kontzeptu hau TFAOen barruan ere sartu da, Ogasun publikoaren aurkako delituaren zantzuak egonda Administrazioaren jarduketei begira.
|
|
|
TFAOen 184 artikuluak (eta TLOren 179 artikuluak) jaso duenez, gainera, tipifikatutako egite zein ez egiteen ondorioz tributu araua hausteagatik zenbait kasutan ez da erantzukizunik izango.
|
Ikus
ditzagun, bada, banan banan. a) Urratzaileak tributuen arloan jarduteko gaitasunik ez duenean. Gogora dezagun ezgaituek gauzatutako arau hausteen gaineko erantzukizuna euren legezko ordezkariei esleituko zaiela. b) Ezinbesteko kasuetan. c) Erabaki kolektibo urratzaileetan, erabakion kontrako botorik eman dutenei edo botazioan agertu ez direnei begira. d) Tributu betebehar eta eginbeharrak gauzatzean, egileak behar besteko arreta jarri duenean.
|
|
|
Ulerbidez, horrela gertatuko da adostasun aktaren ondoriozko likidazioen kasuan lurralde erkideko eta Gipuzkoako ikuskapen prozeduretan; bertan, zorra likidatzeko organo eskudunak jarduketa berriak agindu ezik edota beste modu batean likidatu ezik, akta sinatu eta hilabetearen buruan jakinarazitzat emango da likidazioa (TLOren 156.4 artikulua eta Gipuzkoako TFAOren 151.3 artikulua). Bizkaian eta Araban, adostasun aktaren ondoriozko likidazioa beti jakinarazi behar da, aurrerago
|
ikusiko
dugun moduan. Halaber, Administrazioak ez du behin behineko likidaziorik jakinarazi behar baldin eta itzulketa eskatu bada autolikidazioak aurkeztearen ondorioz, itzulitako kopurua eskatutakoa bera denean.
|
|
|
46 Araban, jarduketak geldituko dira egiaztapen mugatuko prozedura amaitu arte, baita aitorpenaren bidez hasitako prozeduretan ere, gero esango dugunez (ATFAOren 131.2 artikulua). etengo da prozedura haiek amaitu bitartean. Edu berean, sei hilabeteko epean Administrazioak betebeharpekoari agiriak ekartzeko agintzen badio edo bere tributu egoera erregularizatzeko beharra
|
ikusten
badu, eta autolikidazioak eta behin behineko likidazioak berrikusteko prozedura hastea erabakitzen bada, ondorioz, aipatu izan dugun moduan, autolikidazioaren bidez hasitako prozedura amaituko litzateke. Amaitzeko, Bizkaian berriro, autolikidazioaren emaitza dirua itzultzekoa izango balitz eta lerrokada honetan aipatutako iraungitzea gertatuko balitz, Administrazioak autolikidazioak eta behin behineko likidazioak berrikusteko prozedura hasi luke, iraungitzea gertatu denetik hurrengo bi hilabeteetan.
|
|
|
Kontabilitateko betebeharraren definizioa Merkataritzako zuzenbideko arauketak egiten badu ere, artikuluak aipatzen duten beharra tributu arauketak nahitaez agindu behar du. Esangura horretan, Sozietateen gaineko Zergaren foru arauek jaso dutenez, zerga horren zergadunek euren kontabilitatea eraman behar dutela, besteak beste, Merkataritzako Kodearen arabera, baina ez du agintzen zein liburu eraman behar diren ezta nola eraman behar diren ere, horretarako Merkataritzako zuzenbideko arauetara igortzen gaituelako,
|
ikusiko
dugunez.
|
|
|
Aurretiazko tributu proposamenak TFAOetan jaso dira (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 87 artikulua eta Bizkaiko TFAOren 89 artikulua), eta ez dira TLOean arautu.
|
Ikusi
dugun bezala, aurretiazko balorazio akordioen bidez, errenten, produktuen, ondasunen, gastuen eta tributu zorra zehazteko gainerako elementuen balioespen fiskala ematen bada ere, aurretiazko tributu proposamenen helburua garrantzi edo konplexutasun handiko eragiketa jakin batzuei dagokien tributu zorra zehaztea da. Proposamenen bitartez, segurtasun juridikoaren plusa ezarri nahi da eragiketetan aplikagarri izango den tributuak zehaztuz azken ondorioetaraino, baita tributu zorraren kopurua zenbatuz ere.
|
|
|
Proposamen hori betebeharpekoari jakinaraziko zaio, bere eskubideen alde egiteko egokitzat jotzen dituen alegazioak eta dokumentuak aurkeztu ahal izateko; horretarako, hamabost eguneko epea (10 egun baliodun, Bizkaian) izango du proposamena jakinarazi eta biharamunetik hasita. ...ango du, eta erruduntasun testigantza jurisdikzioari edo espedientea Fiskaltzari bidaliko dio, modu horretara preskripzio epea geldiaraziz (eta iraungitze epea etenda, Bizkaian), zehapenak jartzeko eta tributu zorra zehazteko Administrazioaren ahalmenaren preskripzio epea, hain zuzen. salaketa edo kereila jartzeko eskumena duen Zerga Administrazioko organoaren aurreko edo aldi bereko baimenarekin,
|
ikusten
badu erregularizazioak argi uzten duela Ogasun Publikoaren aurkako delitua dagoela. Likidazioa betebeharpekoari jakinaraziko diote eta ohartaraziko diote likidazioa ordaintzeko borondatezko epea ez dela hasiko salaketa edo kereila izapidetzeko onartu dela jakinarazi arte.
|
|
|
Epai horretan Konstituzio Auzitegiak baieztatu duenez, inori bere asmoa kentzeko helburuarekin batera errekarguaren bidez zigortzeko helburua badago, zehapen bat da eta ez errekargua. Errekarguaren kopurua
|
ikusita
, berandutze interesak baino askoz handiagoa denez, errekarguaren itxurarekin" ezkutuko zehapena" ezarri da, bete betean agintzen dena inguruabar objektiboen arabera eta inolako prozedurarik gabe.
|
|
|
a) Zorra osorik azkentzea edo ordainketa eskatzeko ahala preskribatzea. Tributu zorra zehazteko Administrazioak duen ahala iraungitzeagatik ala preskribatzeagatik tributu betebeharra azkentzea izan bada arrazoia, orduan hurrengo d) letraren barruan hobeto kokatuta egongo litzateke. b) Borondatezko aldian geroratzea, zatikatzea edo konpentsazioa eskatzea, eta zerga bilketako prozedura eteteko arrazoiak izatea, gorago
|
ikusi
ditugunak, besteak beste, zehapenak nahiz likidazio egintzaren eragingarritasuna etetea errekurtsoak jartzeagatik.
|
|
|
Bestetik,
|
ikusi
dugun bezala, borondatezko epean eskatutako geroratze edo zatikatzearen kasuan, zorra ezin daiteke premiamenduaren bidez eskatu. Geroratzea edo zatikatzea betearazpen aldian ere eska daiteke ondasun enbargatuak besterentzeko erabakia jakinarazi aurretik, baina halakoetan premiamendu prozedurak aurrera izapidetzen jarrai dezake ondasunak besterentzeko faseraino, une horretan prozedura eten behar delako eskaera ebatzi arte. c) Likidazioa ez jakinaraztea.
|
|
|
Enbargo jarduketa bakoitza eginbideetan jaso behar da, eginbide hori jarduketa norekin egin eta pertsona horri jakinaraziko zaiola (TFAOen 174 artikulua), eta
|
ikusiko
dugunez, pertsona hori ez da zorduna nahitaez izan behar. Enbargo eginbidean betebeharpekoaren zor bat baino gehiago metatu daitezke eta enbargoa egin ondoren burutuko da.
|
|
|
a) Zorrak kobratzen direnean. Prozeduran zehar kobratu nahi diren kredituak (kuota, zehapena, interesak eta kostuak) ordaindu badira, espedientea bukatuko da, eta zordunari ordainagiria eman behar diote. b) Kreditua osorik ala zati batean kobraezina dela adierazten duen erabakiaren bidez. Ordainketa egin behar duten guztiak kaudimengabeak direla adierazi behar da, jarraian
|
ikusiko
ditugun berezitasunekin. c) Ordainketa ez den beste edozein arrazoirengatik zorra edo zehapena azkendu dela erabakitzean: preskripzioagatik, iraungitzeagatik, barkamenagatik edo konpentsazioagatik.
|
|
|
Tributu administrazioak prozedura hasiko honako inguruabarren bat gertatuz gero: ...n; b) autolikidazioaren bidez hasitako prozedura bat iraungitzearen ondorioz amaitu aurretik, betebeharpekoari dokumentazioa aurkez dezala eskatzeko, edota horren tributu egoera erregularizatu beharra egiaztatzen duten zantzuak daudenean, hau da, Tributu administrazioak prozedura hastea erabakitzen duenean autolikidazioaren bidez hasitako prozedura iraungi bitartean; eta c) Tributu administrazioak
|
ikusten
duenean behin behineko likidazio baten bidez berrikusi den autolikidazioan edo aitorpenean hurrengo inguruabarren bat gertatzen dela, hala nola, aurreko behin behineko likidazioetan kontuan hartu ez diren beste inguruabar batzuk agertzen badira, aitorpen edo autolikidazioak formazko akatsak edo akats aritmetikoak baditu, datu aitortuak bat ez badatoz betebeharpekoak berak aurkeztutako beste aitor...
|
|
|
Puntu honetako izapideak alde batera utzi ahal izango dira baldin eta erreklamazioa jartzeko idazkian dauden alegazioen bitartez edo interesdunak erantsitako agirien bitartez egiaztaturik geratzen badira ebazpena emateko behar diren datu guztiak, edo datuok egiazkotzat eman ahal badira, edo argi
|
ikusten
bada erreklamazioa ez onartzeko arrazoiren bat badagoela.
|
|
|
Jarduleak erabakiko du bere izaera: aktan jasotako informazioa osatzeko beharrezko
|
ikusten
badu soilik erantsiko da. alegazio aldian baita murrizketak erabiltzeko eskubidea ere. Jarraian, likidazioa eman aurretik jarduketa gehiago gauzatu ezean proposamena aldatuko balitz, akta betebeharpekoari berriro bidali lioke (Arabako Ikuskapenari buruzko Erregelamenduaren 42.1 artikulua, Bizkaiko Erregelamenduaren 46.1 artikulua, eta Gipuzkoako Erregelamenduaren 56.7 artikulua), jarduketa guztiak likidazioa emateko organo eskudunari bidaliko zaizkio, azken horrek ebazpen egokia eman ditzan.
|
|
|
Antolamenduaren gainerako adarretan gertatu bezala, oraingo honetan ere eskubidea aurretiaz aitortu behar da, edota aurretiaz autolikidatu behar da, gero betearazi ahal izateko. Hori guztia egia bada ere, autolikidazioen sistema orokortu zenetik aurrera65,
|
ikusiko
dugun bezala, aurreko baieztapena ordaintzeko betearazpen aldiari dagokio, borondatezko aldiari baino gehiago. Bi horiek dira, izan ere, zerga bilketarako prozedura mamitzen den bi aldiak.
|
|
|
Zerrenda hori garrantzitsua da zerga bilketakoak edo ikuskapenekoak ez diren administrazio eginkizunak tributu kudeaketakoak izango direlako.
|
Ikus
ditzagun, bada, zerga bilketaren eginkizunak: a) Behar diren jarduketa guztiak gauzatzea, tributu betebeharren ordainketa erraztu eta horietan laguntzeko. b) Informazioa lortzeko jarduketak burutzea, zorra kobratzeko edo, zorra ordaindu ez denean, tributu erantzukizuna eskatzeko. c) Zordunaren ondarearen aurkako jarduketak gauzatzea, zordunaren ondasunak eta eskubideak exekutatzeko edo kautelazko neurriak hartzeko. d) Tributu betebeharpekoek dituzten eskubide eta betebeharren berri eurei ematea.
|
|
|
|
Ikus
dezagun adibide bat: demagun 2023ko urtarrilaren 27an Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga dela-eta behin behineko likidazioa jaso dela.
|
|
|
Prozedura ofizioz hasi bada, interesdunak esan beharrekoa entzun behar da, hamabost eguneko epean75 Berariazko ebazpena jakinarazteko gehieneko epea sei hilabetekoa izango da, eta epe hori igarotzen bada berariazko ebazpenik jakinarazi gabe, prozedura iraungi egingo da ofizioz hasi izan bada baina horrek ez du eragotziko gero beste prozedura bat hasteko aukera preskripzio epean (edo Bizkaian iraungitze epean), ala Administrazioaren isiltasunez eskabidea ezetsiko da, prozedura interesdunaren eskariz hasi bada. Prozedura honetan ematen diren ebazpen jurisidikzionalak tributu araua deuseztatzen duen kasuetara hedatzeko aukerari dagokionez,
|
ikusi
2022ko otsailaren 9 eta 14ko eta martxoaren 4ko AGE.
|
|
|
Ziklo horren ezaugarririk aipagarriena da botere desberdinek aurrekontuaren eratze bide horretan parte hartzea: Gobernuak prestatzen ditu aurrekontuok, eta Parlamentuari bidaltzen dio aurrekontuen lege proiektua; Parlamentuak proiektu hori aztertu eta bidezko deritzen zuzenketak sartzen dizkio; legea onetsitakoan, Administrazioa arduratu behar da horren betearazpenarekin; eta, azkenik, Parlamentuak kontrolatzen du betearazpen hori, gauzaturiko jarduerak eta emandako baimenak bat datozen
|
ikusita
.
|
|
|
Amaitzeko, beste sailkapen interesgarri bat gastu eta sarrera publikoen inguruko kontrolen artekoa da. Horrela, alde batetik, eginiko gastuak aurrekontuetako aurreikuspenei egokitzen ote zaizkien
|
ikusten
da eta, bestetik, sarrerak egitean legezkotasuna betetzen den ala ez aztertzen da.
|
|
|
Sarrera publikoen kontu hartzailetzari dagokionez, esan behar da sarreren egintzak eta espedienteak ere aurretiazko kontrol baten menpe daudela. Horren bitartez, likidazio egintza aztertzen da, legezkoa den ala ez
|
ikusteko
. Fiskalizazioaren emaitzari dagokionez, kontu hartzailea ez badago ados egintzarekin, eragozpen oharrean agertarazi behar du bere iritzia eta, horren inguruko adierazpenik edo jarduerarik egon ezean, Kontu hartzailetzak auzitegi ekonomiko administratiboetara jo dezake bidezko errekurtso zein erreklamazioak aurkeztuz, auzitegiak autua konpon dezan.
|
|
|
Zerbitzu, erakunde edo organismo bakoitzaren kontabilitatea aztertuko da, zerbitzu edo erakundearen egiazko irudia isla duen egiaztatzeko. Halaber, antolaketa eta funtzionamenduari buruzko irizpideak aztertuko dira, erakunde edo zerbitzuaren helburu eta programekin bat datozen ala ez
|
ikusteko
. e) Kontrol ekonomikoa: Foru Aldundiko organo eskudunek eman eta eduki ekonomikoa duten xedapenak aurretiaz kontrolatzen dira.
|
|
|
Interesduna ebazpena betearazteko emandako egintzekin ados ez dagoenean, betearazpenaren aurkako errekurtsoa aurkeztu ahal izango du. Baieztapen hori
|
ikusita
, badirudi ezin dela errekurtsoa erabili Administrazioaren jarduterik ez dagoenean edota ebazpena ez denean betearazi, Administrazioak ebazpena betearazteko egintzak hilabeteko epean jakinarazi behar dituela (TFAOen 244.3 artikulua) dakigun arren, ebazpena hori Administrazioaren erregistroan sartu denetik aurrera.
|
|
|
Espainiako Konstituzioaren artikuluak, Estatuko Aurrekontuen Lege Orokorra eta foru lurraldeen aurrekontuetako arauketa orokorra. Dena den, arau horiek guztiak aztertzean gerta daitekeen gehiegizko konplexutasuna saihestu nahian, eta arau guztiak antzekoak direla
|
ikusita
, gure aipamenak Bizkaiko Lurralde Historikoaren Aurrekontuen Foru arau Orokorretik soilik egingo ditugu, gainditu ere, arauketa guztiak aipatu beharrak argi eta garbi gainditzen duelako idazlan honen helburua. Horiek horrela, edozein Administrazio publikoren aurrekontuak arautzen dituzten manuzko testuak oso antzekoak dira aipatutako testuei begira; hortaz, guk aterako ditugun hausnarketak eta ondorioak haietako edozeinetan aplikatzekoak izan daitezke, haien ezaugarri bereizgarriak errespetatuz eta aintzat hartuz, esaterako, aurrekontu horien barruan sartzen diren sektore publikoaren erakundeak zehaztea.
|
|
|
Beraz, aurrekontuak Gorte Nagusiek onetsi behar dituzte, horien inguruko legea emanda. Aurrekontuen legeak izaera berezia du, tramitazio prozedura aztertzen dugunean
|
ikusiko
dugun moduan. Edozein kasutan ere, beste lurralde erakundeek ere autonomia erkidegoek, aldundiek eta udalekeuren aurrekontuak onetsi behar dituzte, euren antolamenduan dagoen lerrunik goreneko arauaren bidez.
|
|
|
|
Ikus
dezagun, bada, lege erreserba inpropioaren edukia zein den. Honakoak foru arauz (edo legez) soilik arautu behar dira TFAOen 7 artikuluak (eta TLOren 8 artikuluak) zehaztu duten bezala:
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak, otsailaren 4ko 6/ 1983 Epaian, adierazi zuenez, salbuespenak Lege dekretuz ezabatzeko aukeraren gainean, legezkotasun printzipioarekin bat zetorren"... tributu hobari eta salbuespenak ezartzea, ez ordea, horien gaineko bestelako arauketa, ezta salbuespenak eta hobariak ezabatu edo murriztea ere, azken hori ez zelako tributuaren oinarrizko osagaiak aldatzea". Nolanahi den ere, ebazpena eman zeneko baldintzak
|
ikusita
eta epai hori geroago ez delako berretsi, uler daiteke, kontrara, hobariak eta salbuespenak ezarri nahiz ezabatzeko lege erreserbaren printzipioaren mende daudela. Ildo horretatik, Lege dekretuz arautu daitezkeen gaiei buruz Epaiak ezarritako doktrina ez zuen Konstituzio Auzitegiak errepikatu arazo bera aztertu zuenean urriaren 28ko 182/ 1997 Epaian; horren ordez, Auzitegiak argudio berriak bilatu zituen Lege dekretuaren erabilera debekatzeko arauak aldatu behar zirenean baldin eta betebeharpekoaren egoera modu nabarmenean aldatzen bazen ekonomia ahalbidearen araberako ordaintzeko betebeharrari zegokionez.
|
|
|
Aplikazio prozesu hori hiru fasetan banatu ahal da: a) kasuari aplikatu beharreko araua bilatzea; b) arau horren eragingarritasuna
|
ikustea
, denboran zein lurraldean; c) arauaren esangura zehaztea (hots, araua interpretatzea). Puntu honetan, arauak denboran nahiz lurraldean duen eragingarritasuna aztertuko dugu bakarrik.
|
|
|
arauok noiz jartzen dira indarrean?; indarraldi hori noiz amaitzen da?; tributu arauek atzeraeraginezko ondorerik ote dute?
|
Ikus
ditzagun, bada, arazo horiek banan banan.
|
|
|
Behin behineko likidazioak berrikusi ahal izateko, aurkaratuta egon behar ziren, edota autolikidazioen zuzenketa eskatuta egon behar zen, Epaia eman zen egunerako (ez ordea, Epaia argitaratu zen egunerako). beren beregi zehaztu behar da lege zaharra aplikatuko zaiela hura indarrean zegoen bitartean sortutako egoerei. Adibiderik garbiena zenbait onura fiskaletan
|
dakusagu
: lege berriak aurretik zeuden onurak ezabatzen ditu, baina lege zaharraren arabera eman zirenek indarrean diraute.
|
|
|
Atzeraeragina, mota guztietakoa, Konsituziora egokitu da segurtasun juridikora bere neurrian antolamendu juridikoaren aldaketarekin bilatu diren helburuak aintzat hartuta, baita kontuan izango dira kasuan kasuko inguruabarrak ere, besteak beste, neurriaren xedea eta berau aurrez
|
ikusteko
modua, neurriaren garrantzi kuantitatiboa eta antzeko ezaugarriak (urriaren
|
|
|
28ko Konstituzio Auzitegiaren 182/ 1997 Epaia). Hainbat epaitan
|
ikus
daitezke halako argudioak: makina txanponjaleen Jokoaren gaineko Tasa kopuru handian igo zen atzera eraginez baina Auzitegiak atzeraeragina ontzat eman zuen aurretik ikustekoa zelako (uztailaren 16ko 126/ 1987 Epaia); Jokoaren gaineko Tasa bera atzera eraginez igo zenean Konstituzioaren aurkako zela adierazi zuen oraingoan aurrez ezin zelako ikusi (urriaren 31ko 173/ 1996 Epaia); PFEZren zorra atzera eraginez igo zuen araua egokia zela adierazi zuen nahiz eta araua aldatu abenduaren 31 baino lehen, hots, zerga sortu baino lehen, segurtasun juridikoaren gainetik Gorte Nagusiek arauak emateko ahalmena zegoelako krisi ekonomikoaren egoeratan (urriaren 28ko 182/ 1997 Epaia); atzeraeragin osoko kasu batean, arauketa berria indarrean jarri zenean aurreko salbuespena ezabatu zuen, Hidrokarburoen Zerga Berezien gainekoa, eta Auzitegiaren esanetan Konstituzioaren kontrakoa izan zen ez zuelako arrazoi objektiborik salbuespena ezabatzeko (abenduaren 13ko 234/ 2001 Epaia); eta amaitzeko, Konstituzioaren aurkakoa zelako xedapen bat deuseztatu zuen, 1999ko urriaren 1etik aurrera lorturiko PFEZren laneko etekin irregularren gainean, murrizketa aplikagarria gutxitzen zuelako, eta xedapena 2000ko urtarrilaren 1ean indarrean jarriko zenez, aurretiaz amaitutako egoera juridikoei eragingo zielako (atzeraeragin osoa edo benetakoa), segurtasun juridikoaren printzipioaren aurrean alega zitekeen salbuespen kualifikaturik ez zegoelako (azaroaren 7ko 176/ 2011 Epaia).
|
|
|
Hainbat epaitan ikus daitezke halako argudioak: makina txanponjaleen Jokoaren gaineko Tasa kopuru handian igo zen atzera eraginez baina Auzitegiak atzeraeragina ontzat eman zuen aurretik ikustekoa zelako (uztailaren 16ko 126/ 1987 Epaia); Jokoaren gaineko Tasa bera atzera eraginez igo zenean Konstituzioaren aurkako zela adierazi zuen oraingoan aurrez ezin zelako
|
ikusi
(urriaren 31ko 173/ 1996 Epaia); PFEZren zorra atzera eraginez igo zuen araua egokia zela adierazi zuen nahiz eta araua aldatu abenduaren 31 baino lehen, hots, zerga sortu baino lehen, segurtasun juridikoaren gainetik Gorte Nagusiek arauak emateko ahalmena zegoelako krisi ekonomikoaren egoeratan (urriaren 28ko 182/ 1997 Epaia); atzeraeragin osoko kasu batean, arauketa berria indarrean jarri zenea...
|
|
|
|
Ikus
dezagun, adibide batekin, zertan datzan zergapetze bikoitzaren fenomenoa: X jauna A Estatuko egoiliarra da, baina B Estatuan ere errentak jasotzen ditu (demagun An 100 eta Bn 20 irabazten dituela).
|
|
|
zer aitortu behar da eta nola egin behar den. Subjektu pasiboak halako kalifikazio eragiketa gauzatu behar du autolikidazio edo aitorpen bat aurkezten duenean; eta Administrazioak, bere aldetik, tributu betebeharpekoak gauzatutako eragiketa horiek zuzentzeko ahalmena du tributuak egiaztatzeko jardunaren bitartez,
|
ikusiko
dugun bezala. Kalifikazioaren bitartez zehazten da eguneroko bizitzako egoera jakin bat arauak xedaturiko egitezko kasu abstraktuan sar daitekeen ala ez.
|
|
|
Interpretazioa eta analogiaren bidezko integrazioa ez dira gauza bera.
|
Ikusi
dugun moduan, interpretazioaren bitartez nahaspilatsuak edo ilunak izan daitezkeen aldeen esangura zehazten da. Horrenbestez, interpretazioa burutzeko, nahitaezkoa da aldez aurretik arauen bat egotea, esanahi iluna edo nahaspilatsua duen araua, alegia.
|
|
|
|
Ikus
dezagun lege iruzurra azalarazten duen kasu bat. Ak ondasun higiezina du, eta Bk dirua.
|
|
|
Bestela esateko, harreman juridiko tributarioetatik betebehar materialak eta formalak sor daitezke tributu betebeharpekoarentzat eta Administrazioarentzat.
|
Ikus
dezagun labur zurrean, bada, harreman juridiko tributarioak osatzen dituzten eskubide eta eginbehar horiek.
|
|
|
Jokabide hori, alabaina, onartezina da, kalifikazio arruntak eraldatu edo aldatzea nahikoa izango bailitzateke, legegile arruntak Konstituzio printzipioak saihesteko. Gertatu ere, horixe gertatu zen prezio publikoen kasuan 1989an, geroago
|
ikusiko
dugunez.
|
|
|
Estatuko edo lurralde erkideko tributu sistema eta Lurralde Historikoek eta Nafarroak ezarritako sistema oso berdinak dira egiturari begira eta jasotako tributuei begira.
|
Ikusi
dugunez, foru sistemaren kasuan Ekonomia Itunean eta Hitzarmenean bilatu behar dugu bere sorburua. Ikus ditzagun, bada, sistemetako zerga nagusiak, izen bera dutela lurralde erkidean eta foru lurraldeetan.
|
|
|
Ikusi dugunez, foru sistemaren kasuan Ekonomia Itunean eta Hitzarmenean bilatu behar dugu bere sorburua.
|
Ikus
ditzagun, bada, sistemetako zerga nagusiak, izen bera dutela lurralde erkidean eta foru lurraldeetan. Horretarako, zuzeneko zergak eta zeharkakoak bereiziko ditugu.
|
|
|
Zigor Kodearen 305 artikuluak ezarri duenez, Ogasun publikoaren aurkako delitua izateko diruzko muga 120.000 eurotik gora izan behar da. Aldizka aitortzen diren zergen kasuan, muga hori gainditu den ala ez
|
ikusteko
aintzat hartuko dira aitortzeko epealdi bakoitzean ordaindu gabeko diru kopurua, eta epealdi horiek hamabi hilabetetik beherakoak izango balira, iruzurraren muga egutegiko urtean ordaindu gabeko kopurua da. Modu horretara, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren kasuan, zergaldia eta aitortzeko epeak egutegiko urtearekin bat datozenez, begiratu behar da urte batean ordaindu gabe utzitakoa.
|
|
|
Hurrengo kasuek tasa ordaintzeko beharra sortarazten dute: kioskoak jartzea bide publikoan; ibilgailuak aparkatzea udalerrietako kaleetan; iragarkiak jartzea herri jabaripeko lurrean, errepide zein bide publikoetatik
|
ikus
daitezen; espaloitik sarrera egitea autoentzat; kaleetan mahaiak eta aulkiak jartzea; eta abar. Hurrengoetan ere tasa kobratu behar da:
|
|
|
Aurretiaz egindako sarrera bihar etziko tributu betebeharra da. Hori gorabehera, une honetan
|
ikusi
nahi dugu Administrazioaren eta sarrerok ordaindu behar dituenaren arteko lotura. Atxikipenak, konturako sarrerak edo zatikako ordainketak egiteko beharra benetako eta diruzko betebeharra da.
|
|
|
Beraz, jarduteko gaitasun orokorra aplikatzen da, Kode Zibilak araututakoa13 Jarduteko gaitasun orokor hori bat dator Tributu zuzenbideko jarduteko gaitasunarekin.
|
Ikus
ditzagun, bada, nortzuk diren gai tributuen arloan ondorio juridikoak dakartzaten egintzak burutzeko.
|
|
|
Horiek horrela, jarduketa batzuk burutzeko borondatezko ordezkaritza egiaztatu behar da; beste batzuetan, aldiz, ordezkaritza badagoela uste da.
|
Ikus
ditzagun, bada, zeintzuk diren batzuk eta zeintzuk besteak, baita lehenengo ordezkaritza frogatzeko bideak ere.
|
|
|
Tributua zenbatzearen prozesua, esangura hertsian, kuota ezartzen den unean bukatzen da. Kuota finkoa duten tributuen kasuan, zenbateko hori zuzen zuzenean ateratzen da foru arautik; aldakorra dutenetan, ordea, kuota kalkulatzen da karga tasa eta oinarria erabilita, lehentxoago
|
ikusi
dugunez. Horrela lortutako kuotari kuota oso deritzo.
|
|
|
Kontrara, zenbatekoa positiboa izango balitz, diferentziazko kuota izango litzateke tributu betebeharraren eduki ekonomikoa, hots, zergadunak ordaindu lukeena.
|
Ikus
ditzagun tributuaren osagai kuantitatibo guztiak, PFEZren likidazio eskema hau erabilita:
|
|
|
Berandutze interesa, ordea, erregela orokorrari segituz, zerga ordaintzeko borondatezko epea baino beranduago ordaintzen denean sortzen da. Alabaina, zenbait kasutan (berandu ordaintzen denean, baina hala nahita) ez da berandutze interesik aplikatu behar, ezpada lehen
|
ikusi
dugun errekargua.
|
|
|
Tributu betebeharra diruzko betebeharra denez, horren objektua izan behar da diru kopuru jakin bat ematea (hori gorabehera, efektu tinbredunen bidezko ordainketa onartzen da
|
ikusiko
dugunez, baita gauzaz eginikoa ere).
|
|
|
Beraz, premiamendu prozedura jakinarazi bada, berehala zordunaren ondarearen exekuzioarekin jarraituko da. Berariazko edo isilbidezko ezezkoarekin gertatu aldera, eskaera ez onartzea gertatuko da eskaera egiteko betekizunak ez direlako bete(
|
ikusi
Bizkaiko Lurralde Historikoaren zerga bilketari buruzko Erregelamenduaren 28 artikulua, abuztuaren 21eko 125/ 2019 Foru dekretua). bat ordaindu ez bada Administrazioak errekerimendua egin duenean. Kasu guztietan, bermea ekarri bada, berme hori erabiliko da.
|
|
|
Kasu bi horietan, zerga egitatea ez da ondasun edo zerbitzu bat eskuratzea, ezpada horiek ematea. Ondorenez,
|
ikusi
behar dugu zergatik zerga egitatean parte hartzen ez duen hirugarrenak jasan behar duen tributu prestazioaren zama ekonomikoa, eta jakin behar dugu, baita ere, Administrazioari begira, tributua ordaindu beharrak hirugarrena tributu betebeharpeko bihurtu duen ala ez. Galdera horiei erantzuteko, tributuen jasanarazpenaren erakundea ikertu behar dugu.
|
|
|
Kreditu eragiketak egiteari dagokionez, toki korporazioek epe laburreko zein epe luzeko eragiketak burutu ditzakete, baita interes tasa nahiz kanbio tasa kudeatu eta estaltzeko finantza eragiketak ere. Eragiketa horietan guztietan Konstituzioaren 135 artikuluak jasotako aurrekontu orekaren printzipioa errespetatu behar da, eta TOLTBren 49.etik 55.era bitarteko artikuluetan zehaztutako baldintza zorrotzak aintzat hartuta, liburu honetan aurrerago
|
ikusiko
den bezala.
|
|
|
Lege horrek Foru Aldundiak ezabatu zituen eta probintzia diputazio bihurtu zituen, Estatuko gainerako diputazioak bezala. Nolanahi den ere, Estatuak ez zeukan Euskadin ogasunik ezta estatistikarik ere ez, eta, ondorioz, probintzien ekarpena zaila
|
ikusten
zenez, Estatuko erakundeekin akordio batera heldu ziren. Akordio horretan, diputazioek zerga gehienak biltzeko ardura hartu zuten Estatuari kopuru bat ordainduz gero; kopuru hori Ogasun Ministerioak foru lurraldeetan bil zezakeena zen.
|
|
|
Aipatu izan dugunez, Ekonomia Ituna Estatuaren eta Euskadiren arteko akordiotik sortu da Ekonomia Itunaren Batzorde Mistoaren barruan(
|
ikusi
Itunaren Legearen 61 artikulua). Batzorde hori osatzen dute Foru Aldundi bakoitzeko ordezkari banak, Eusko Jaurlaritzako hiru ordezkarik eta Estatuko Administrazioaren sei ordezkarik.
|
|
|
|
Ikusi
izan dugun moduan, pertsona fisikoen ohiko egoiliarra izateak eta pertsona fisikoen nahiz juridikoen egoitza fiskalak zeregin garrantzitsua dute jorratutako tributuen lotura puntuak zehazteko.
|
|
|
Lehenengo erregelak huts eginez gero, pertsona fisikoa ohiko egoiliarra izango da bere interesen gune nagusia duen lekuan. Leku hori zein den jakiteko, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren zerga oinarriaren zatirik handiena zein lurraldetan eskuratzen duen
|
ikusiko
da. Kasu honetarako, ez dira kontuan hartuko ondasun higigarrien kapitalak emandako errentak eta ondare irabaziak, ezpada errentak lortzeko lurralde batean egotea beharrezkoa den kasua (lan etekinak edota jarduera ekonomikoarenak).
|
|
|
zati orokorra eta zati berezia. Lehenengoan, tributua zer den jakiteko oinarrizko kontzeptuak
|
ikusten
dira; beste hitz batzuez esanik, tributuak Zuzenbidearen barruan duen garrantzia azaltzen da. Horrez gain, tributuaren arauzko iturriak aztertzen dira bereziki Konstituzioak xedatutako printzipioak, eta tributuak ezarri eta biltzen dituzten erakunde publikoen berri ere ematen da.
|
|
|
tributuak aplikatzeko prozedurak tributuen likidazio, ikuskapeneta biltze prozedurak barne eta berrikuspen prozedurak. Atzenean, tributu arauetan xedatutako manuak hausteagatik sortzen diren ondorioak aztertzea ere zati orokorrari dagokio; horren ildotik, tributu arau hauste eta zehapenak
|
ikusiko
dira gehienbat.
|
|
|
Zuzenbidearen teoria orokorrarenak dira, hots, Kode Zibilaren 1 artikuluan zerrendaturikoak. Iturriok banan banan
|
ikusiko
ditugu hierarkiazko hurrenkeraren arabera.
|
|
|
Tributuen arloko lege erreserbaren printzipioaren arabera, ezin ahatz daiteke, autonomia erkidegoetako parlamentuek lege lerruneko xedapenak eman ditzaketela. Autonomia erkidegoek tributuak sortzeko ahalmen hori mugatuta dago, Konstituzioak ez ezik, Estatuko lege arruntek eta organikoek mugatzen dutelako, jarraian
|
ikusiko
dugun moduan. Ekonomia Itunean gertatu bezala, AEFLOn Estatuaren eta autonomia erkidegoen arteko harreman ekonomiko finantzarioak arautuko dira, bai eta tributuei buruzkoak ere.
|
|
|
Hori azal daiteke honako arrazoiekin: ez duelako zentzurik lagatako tributuen gaineko errekarguak ezartzea autonomia erkidegoak horien karga tasa arautzeko ahalmena badu; gizartean ez delako ondo
|
ikusten
halako errekarguak jartzea; eta errekargu hitzak ere gutxiespen adiera daukalako.
|
|
|
Aukera hori, ordea, zailtasun ugari ditu muga zorrotzak ezarri zaizkielako autonomia erkidegoei moneta politikaren arrazoiengatik edota Herri zorraren gainean kontrol bakarra ezartzeagatik; horrela
|
ikusi
dugu Herri zorra eta Konstituzioaren 135 artikuluan jasotako mugak aztertu ditugunean. Atzerriko kreditu eragiketak antolatzeko (edota euroa ez den monetan Europar Batasuneko lurralde esparrutik kanpoan jaulkitzeko), Estatuaren baimena behar da.
|
|
|
Aplikatu ere, lotura puntuak aplikatuko dira arau aplikagarria zehazteko, lurralde erkidekoa ala foru lurraldeetakoa. Gero
|
ikusiko
dugun moduan, esaterako, Sozietateen gaineko Zergari begira subjektu pasibo bati Arabako, Bizkaiko edo Gipuzkoako arauketa aplikatzeko ala lurralde erkidekoa aplikatzeko ezaugarri batzuen arabera egingo da: egoitza fiskala, eragiketak gauzatu diren lekua eta horien kopurua.
|
|
|
Langileak probaldian izan ditzakeen aldi baterako ezgaitasunaren, jaiotzaren, adopzioaren, adopzio ondoreetarako zaintzaren, familia harreraren, haurdunaldi bitarteko arriskuaren, edoskialdiak iraun bitarteko arriskuaren eta genero indarkeriaren egoerek geldiarazi egiten dute probaldia, baldin eta bi alderdien arteko adostasuna badago(
|
ikusi
LELTBren 14.3 artikulua). Edozein kasutan, geldiarazpen klausulak ere ahalbidetzen du kontratua bertan behera uztea, kontratua etenda dagoen bitartean; arean ere, zerbitzurik eman gabe ezin dira gauzatu probaldiari datxezkion esperientziak [2008ko abenduaren 12ko (3925/ 2007 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Horren salbuespen gisa, probaldiak iraun bitartean, alderdietako edonork eska dezake lan harremanak suntsiaraztea. Ondorenez, alderdietako batek besteari begira dituen igurikimenak ez betetzea nahikoa da kontratua suntsiarazteko askatasunaz hitz egiteko(
|
ikusi
LELTBren 14.2 artikuluaren lehenengo lerrokada). Edozein kasutan, enpresaburuak eragindako suntsitzea deuseza izango da emakume diren langileen kasuan, suntsitze hori oinarritzen bada haurdunaldian, haurdunaldia hasten denetik eta 48.4 artikuluak kontratua eteteko aipatu duen aldiraino edo amatasuneraino, salbu eta haurdunaldiarekin edo amatasunarekin zerikusirik ez duten arrazoiak daudenean (ikusi LELTBren 14.2 artikuluaren bigarren lerrokada).
|
|
|
Ondorenez, alderdietako batek besteari begira dituen igurikimenak ez betetzea nahikoa da kontratua suntsiarazteko askatasunaz hitz egiteko (ikusi LELTBren 14.2 artikuluaren lehenengo lerrokada). Edozein kasutan, enpresaburuak eragindako suntsitzea deuseza izango da emakume diren langileen kasuan, suntsitze hori oinarritzen bada haurdunaldian, haurdunaldia hasten denetik eta 48.4 artikuluak kontratua eteteko aipatu duen aldiraino edo amatasuneraino, salbu eta haurdunaldiarekin edo amatasunarekin zerikusirik ez duten arrazoiak daudenean(
|
ikusi
LELTBren 14.2 artikuluaren bigarren lerrokada).
|
|
|
nekazaritzakoak, nekazaritzari lotutako industrietakoak, arrain kontserba fabriketan gauzatutako jarduerak edo jarduera turistikoak; baso suteak detektatu, jagon eta itzaltzeko jarduerak; saltoki handietako kanpainak: beherapenak, Gabonak, ikasturtearen hasiera, nahiz eta ekoizpen arrazoiengatiko lan kontratua balia daitekeen zenbait kasutan, 4.2.1 atalean
|
ikusiko
den moduan).
|
|
|
Enpresan ez badago lanaldi partzialeko langilearekin konpara daitekeen lanaldi osoko langilerik, orduan kontuan hartuko da aplikatu beharreko hitzarmen kolektiboak ezarri lanaldi osoa edo, hitzarmenik ez badago, legeak ezarri gehieneko lanaldia(
|
ikusi
LELTBren 34 artikulua; infra 6.1 gaia).
|
|
|
Ondore horietarako aurreko enpresa batean izandako antzinakotasuna ere zenbatu behar da, enpresa ondorengotza egon bada, LELTBren 44 artikuluan ezarritakoaren arabera, edo langileak talde bereko enpresetan badihardu(
|
ikusi
3 gaia).
|
|
|
Enplegua Malgutzeko eta Egonkortzeko RED Funtsa eratu da. Nortasun juridikorik gabeko funtsa da, Lanaren eta Gizarte Ekonomiaren Ministerioari atxiki zaiona(
|
ikusi
LELTBren 47bis artikulua eta 608/ 2023 Errege Dekretua).
|
|
|
(b) Langilearen askatasun gabezia, epai kondenatzailerik ez dagoen bitartean(
|
ikusi
LELTBren 45.1.g artikulua).
|
|
|
(c) Langilearen osasunean eragina duten inguruabarrak, hala nola: aldi baterako ezgaitasuna(
|
ikusi
LELTBren 45.1.c artikulua); jaiotza (ikusi LELTBren 45.1.d artikulua); haurdunaldi bitarteko arriskua eta 9 hilabetetik beherako adingabekoaren edoskialdi naturalak iraun bitarteko arriskua (ikusi LELTBren 45.1.e artikulua).
|
|
|
(c) Langilearen osasunean eragina duten inguruabarrak, hala nola: aldi baterako ezgaitasuna (ikusi LELTBren 45.1.c artikulua); jaiotza(
|
ikusi
LELTBren 45.1.d artikulua); haurdunaldi bitarteko arriskua eta 9 hilabetetik beherako adingabekoaren edoskialdi naturalak iraun bitarteko arriskua (ikusi LELTBren 45.1.e artikulua).
|
|
|
(c) Langilearen osasunean eragina duten inguruabarrak, hala nola: aldi baterako ezgaitasuna (ikusi LELTBren 45.1.c artikulua); jaiotza (ikusi LELTBren 45.1.d artikulua); haurdunaldi bitarteko arriskua eta 9 hilabetetik beherako adingabekoaren edoskialdi naturalak iraun bitarteko arriskua(
|
ikusi
LELTBren 45.1.e artikulua).
|