|
2000
|
|
|
Dantzarendeskripzioaegitendu,
|
haren
birak etamugimendu kiribilduaksugearenarekinparekatuzetakonparazioariparrafo osoaneutsiz.Irudiakhari harira datoz, hitzakezinhobekiekarrita;, sierpe, hitzaberariazsartuta dago, bestehainbattestuingurutanbezala, etakonnotaziobereziadu:
|
|
|
Euskararenklasikodenaldetik, FraiBartolomerengarrantziagogoanizanik,
|
haren
gurasoetaaitona amonenjatorria, etafamiligiroarenberrijakiteaegokiizangoda.
|
|
|
Bartolomegaixorik zenean, honenanaia Joseksinatzenditu, diruzain orde gisa,
|
hark
egindako botika gastuak. EtaBartolomehil ondoren, diruzain gisa,
|
|
|
66 Esaterako, hileiburuzidaztendirenberrietan, Lazkaokokartularioan, Bartolome Markinakoadeladator:, eranaturaldelaVilladeMarquina?, bainabestenorbaitek(
|
haren
anaiaJosek, beharbada?) zuzendueginzuen, gainean. Echevarria, jarriz, 76.or.
|
|
|
Esandugunez, aurrekosermoiarenantzekoestiloadu.Edukia:1.Teresaren pentsamenduhandiak, goi goikoak, santuak... 2.Haren maitasun garra,
|
haren
egintzahandiak, eragozpenguztiakgorabehera: harenhanditasuna.
|
|
|
Egunenbatean, zorionez, sermoihoriek aurkibagenitza,
|
hura
poza! Euskararen historiarakoaltxorpreziatuabailitzateke.
|
|
|
Kristau teologia, etaberezikiteologiamorala, daherriaren mahaira dakarrenjakia. Herriarenmahaira ekartzeko, jakina, herria elikatzekoerakoaizan behar;
|
haren
izaerara, mailaraegokiturikojakiespirituala.Beraz, euskarazzerbitzatua.
|
|
|
Aditzlaguntzaileiragankorreanb/ v renalternantziaagerida, bainavdagehien ageridena: davenac (dauanak,
|
hark
); daveenac (dabenak, haiek).
|
|
|
Analogiak draamala drudii horretan huts egitera. Esaterako:(...) eguitendavelapecatu(
|
hark
), baina(...) eguitendaveelapecatu (haiek): –alapecatu mortala, ala venialaeguin daven. Euscal errijetaco...
|
|
|
–alapecatu mortala, ala venialaeguin daven. Euscal errijetaco... (98)(
|
hark
); baina, plazaan piestiaeguitendaveenac. Euscal errijetaco... (53) (haiek).
|
|
|
kietakoekfesta/ bestaerabiltzenbaitute; maiztasunhandikoada, gainera,
|
haren
lehenliburuantxitean piteanagertzendena.
|
|
|
Horretanerebadaalderikinprimaturikoliburuenetaeskuizkribuarenartean. Azkenhonetan, kontsonantehorietakoaskogaltzendira; behinetaberriroesan dugunez, eskuizkribua, fonetikaridagokionezbatezere, herrikoeuskaratikhurbilagodago.FraiBartolomereneuskararenezaugarriakematerakoan, ostera,
|
haren
liburuetakoakemannahiditugubereziki, etaezhainbesteeskuizkribukoak.Honi egindiogunsarreratxoan ematenditugudituenberezitasunaketainprimaturiko lanekinerkatuznabaridirenaldeak; bainairaizeanbizpahiruaipatukoditugu:
|
|
|
Irakurlebatbainogehiagoharritukoda, agian, FraiBartolomerengan ecbukaerakoergatibobatzukikustean; esaterako, semec/ sinistutendavenec... Baina... ez, ezditubereiztensingularraetaplurala,
|
hura
ac e eginezetahauc.Adibidehauetanagertzendiren ecbukaeradunhoriekezdiraergatibopluralak, mugagabekoakbaizik.Izanere, mugagabeaerabiltzenmaisudugugureidazlea.Ezezkonahiz galderazkosintagmajarraituakmugagabeanerabiltzekojoeradu.Egungoidazleen arteanhonezkerogalduadajoerahori, etagaldetzaile, izenlagunzehaztugabe, zenbatzaile, osagarrimugagabeaeskatzendutenaditzekinetaabarerabiltzendasoilik. Ikusditzagunadibideoktestuinguruosoan:
|
|
|
Horrelakoetan, bizkaierazko joerari jarraituz, ric erabiliko du eta ez instrumentala. Noizbehinka esapidearen bigarren osagaia absolutibo mugagabean jarri beharrean adlatiboan jartzen du; beste urrats txiki bat emanez, gaur egun
|
haren
eskualdean kaletik kalera, menditik mendira... entzuten dira, kalerik kale, mendirik mendi esapideen ordez:
|
|
|
Beheko adibideetariko azkenak, etagainera?, ?horrezgainera?...esan nahidu. Formaaldetik, endemasbehindakarsoilik; gainerakoguztietanendamas.Lokailu hau oraindik bizi bizi dago, ez
|
haren
eskualdean soilik, baita Bizkai eta Gipuzkoakoingurunezabalbateanere; denadela, euskaldunjantziekedojantzi ustekoekengaraizatendute, dirudienez, idatzizerabiltzeko...:
|
|
|
Nork Nori Zersailekoaditzlaguntzaileaorainaldian, betidadeuetaezdau; hauezdaFraiBartolomerenasoilik.J.A.Mogel, Añibarro, Astarloaetabizkaierazkoidazlezaharonenekhalaegitenduteinolakozalantzarikgabe.Bizkaiko ekialdekoakizannahizmendebaldekoak, horretan batdatoz.Honelaegitenditu adizkihauek: (niri) deust/ deustazu/ deustee//(
|
hari
) deutsat/ deutsa/ deutsagu/ deutsazu/ deutsee// (guri) deuscu/ deuscuzu/ deuscubee// (zuri) deutsut
|
|
|
HogeitahiruaditztrinkohartudizkioLonArteagak484; haietarikzortziiragangaitzakdiraetahamabostiragankorrak.Egonaditzabizkaierazklasikoekbetierabiliizanduteneranjokatzendu, etaezberriki, batzuek (gainerakoeuskalkienformetarahurbildunahirikedo) eginohidutenez, kiartizkiarekin.HauekdiraFrai Bartolomerenformak: (niri) jaot/(
|
hari
) jagoca (jaoca/ jagoco/ jaoco)/ (guri) jagocu/ (zuri/ zuei) jaotzu/ jagotzu (jagozu)/ jagocue (jaocue) (haiei). Zenbaitaldaera agertzendira, bainabokalartekog rieustendiogehienetanetajagocadubere formanormala... Testuingurubatzuetan, juan aditztrinkoaerehonensinonimo legezedoantzekobalioazdarabil.Ikusditzagunadibideok:
|
|
|
Jarraitu, datiboaribegira, singularrekoetapluralekohirugarrenpertsonakoflexioetandarabil:(
|
hari
) darraico/ darraicoz/ (haiei) darraicue/ darraicuez. Ikus ondorengoesaldiakduenindarra:
|
|
|
la/ naalternantziahorrengakoa. FraiBartolomekherrikoeuskaraduoinarrieta bereeuskalsena.Hitzaketaaditzakbaisortzendituatzizkiezbaliatuz, bainagramatikakoformakherrikoiturrikoakdituelapentsagenezake. Harkkontuz kontuz jasoetaberetestuetaraeramangozituen.Beraz, alternantziahori herrikoeuskaran zegoenadaetagauregunerebadagoena, gramatika arau estuetan zehazkinola kokatuezbadakiguere... Argidago na la formamarkatuadenaetaarrunta;
|
hura
zerbaitziurtzat, ageritzat, jakintzatjotzendeneandarabil, baitazerbaiteginbehartzat, obligaziotzatagertzendueneanere; hau, berriz, besterikgabezerbaitbaiez
|
|
|
aazu: arazoa, lana, zeregina; (behinbakarrikdatoretahorrelaxe;
|
harengan
aazu dahitzhonenforma, aazuba. Gurasouatubacedobalijocoez dirianac, echianemotendaveen aazubagaiti, illtiaopa deutseenac, egitenbaitu); (Icas I, 253).
|