|
2001
|
|
|
3 Hau esan eta
|
hura
esan nahi (Etxaldetarrak): bideo pasartean agertzendiren esapideek edo esaldi jakinek betetzen duten funtzioa aztertzen dabatik bat.
|
|
2002
|
|
|
Eta hala, txistearena esan nionean, besagainak altxatu zituen Sarak, keinu
|
harekin
esan nahi balit bezala alferrik nenbilela. Edo berdin zitzaiola.
|
|
|
nik bete nezakeelako, apika, berak bete ezin izan zuen ametsa, soldadutza egitekoa eta soldadu on bat izatekoa: gudari on bat, alegia; eta hargatik ere ilundu zitzaion betartea irri egin orduko, keinu
|
harekin
esan nahi balit bezala: " Baina zertan nabilek orain ere, beste ezinezko baten atzetik...?
|
|
|
Mesfidantzazko keinua egin zidan,
|
harekin
esan nahi balit bezala alferrik nenbilela. Bazkalondoren, egongelako sofan eseri ginen.
|
|
|
Eta Sergio eta Sara irritsu batzuk erakusten zituèn argazki handi bat zuen oroigarri, gurasoen etxeko egongelan jarria, huraxe balitz bezala, halaber, haien aurkako argudio behin betikoa: " Horra hor, aita, eta horra hor, ama, zorionaren irudia, egutegi batean erakusteko modukoa...!"; baina Karmele gurasoei halako zerbaitekin ateratzen zitzaienean, amak muturra okertzen zuen, keinu
|
harekin
esan nahi balu bezala," hori ezinezkoa dun, ikusiko dun nola okertzen diren, halako batean, gauzak...", aita isilik geratzen zen bitartean, beti bezala.
|
|
2004
|
|
|
" Antiguallen" kontu hura, batez ere. Ezetz, ez nuela hitz
|
hura
esan nahi, nik ere banuela izugarri maite nuen amona bat, eta ez nintzela amonaren teilatuaren kontra harrika ibiliko; eta ezetz, hirugarren adinekoak ez zirela aprobetxategi batzuk, hura ere gaizki esan nuela, eta barkatzeko, ongitxo mereziak zituzten-eta bidaiatxo haiek, bizitza osoan lan egin ondoren eta segurtasun sozialari urte luzeetan zergak ordaindu ondoren.... Entrenatzaileari buruzkoan, berriz, hura gu bion arteko afera zela esan nuen, eta kito.
|
|
2008
|
|
|
Bestalde, gizakiaren ezaugarrietako bat da, beldurraren eraginez, gertatzeko oso zaila den zerbaiten ideia konpultsiboki burura behin eta berriz etortzea. Bi kontzeptuok elkartu nituen eta hasi nintzen ipuin hau (hau diodanean
|
hura
esan nahi dut) idazten.
|
|
|
Markes jaunak begiak itxi, hatsa egotzi eta eskua jaso zuen keinu nabarmen batean, nabarmenegia ere izan zen, beharbada, benetakoa izateko?,
|
harekin
esan nahi balu bezala: –Baita zera ere!?; jarraian, berriz, irri urduri bat nagusitu zitzaion, benetakoagoa ote zen keinu hura hiruzpalu segundo lehenagokoa baino??, bere haragi gosearen isla izan zitekeena, begietako garrak, irritsak ustez piztuak, garrago bihurturik zituen behintzat, irritsa ere irritsago bihurtu izanaren ondorioz edo?, kontsularen hitzek bera ere, markes jauna?
|
|
|
Sermoia esateko bakoitzak bazuen manera jakin bat. Bata hurbila zen, jendeak xamur jasotzen zituen
|
hark
esan nahi zituen guztiak, Don Manuel. Bigarren apaizaren estiloa, ostera, makurra zen.
|
|
|
Markes jaunak begiak itxi, hatsa egotzi eta eskua jaso zuen keinu nabarmen batean –nabarmenegia ere izan zen, beharbada, benetakoa izateko–,
|
harekin
esan nahi balu bezala: " Baita zera ere!"; jarraian, berriz, irri urduri bat nagusitu zitzaion –benetakoagoa ote zen keinu hura hiruzpalu segundo lehenagokoa baino? –, bere haragi gosearen isla izan zitekeena –begietako garrak, irritsak ustez piztuak, garrago bihurturik zituen behintzat, irritsa ere irritsago bihurtu izanaren ondorioz edo–, kontsularen hitzek bera ere –markes jauna– tentazioaren irudirik tentaziozkoenaren aurrean jarri balute bezala.
|
|
2009
|
|
|
Lasaitu zen apur bat Ada, begiek eta betileek izotzetik askatzen hasiak ziruditen behinik behin?, joan zen Teofilo Maria jangelako beheko sura, mahaikideei halako irri harro bat eginez,
|
harekin
esan nahi balie bezala: –Eta orain ikus ezazue zer egingo dudan??, baita ongi egin ere bere egitekoa:
|
|
|
–Hau ez da eliza, bistan da, baina liburutegia ere ez da, eta, beraz? , eta, eten puntuak betetzeko edo, keinu adierazgarri bat egin zion, harroa bezain buruaskia,
|
harekin
esan nahiko balio bezala: –Izorrai!?.
|
|
|
...an heldu, begiradaz mehatxatu, eta halaxe eduki zuen, askatu arte; Damaso dar dar batean egongo zen, ziurrenik, baldintza normaletan, baina zegoèn puntuan zegoelako edo, bizitzaz ezaxola, bere begien begiradaz eutsi zion Teofilo Mariaren begiradari, baita, Teofilo Mariak paparretik askatu ahala, irri harro bat egin ere, anai arrebetan bigarren zena lehenengo sentitzen zen une hartan, ausaz?, irri
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Behin ihes egingo diozu bizitzaren alderdi ilunari, eta mila aldiz egingo diozu ihes, baina mila eta batgarrenean iluntasunak harrapatu, eta auskalo orduan baziloen ziztuak eta danborrotsak entzun ez ote dituzun??; eta handik aurrera, jakina, jarrera fatalista hartan oinarrituta, zer axola zitzaion, bada, gauza bat edo aurkakoa egitea, baldin eta milioi bat bazilo bazituen zain, zernahi egin arren??, hatza sudur zuloan sartzeko ohiturari eutsiko zion.
|
|
|
Beste plano batean zegoen, zinez, Teofilo Maria: ...ren bitartean, ekin zion Teofilo Mariak alkandoraren paparraldea astintzeari eskuz, gorputzen bultzadaren batean Fanellik utzitako ezpain listutsuen marka garbitu nahian balebil bezala; astindu zituen eskuak, gero, lauzpabost bider, erabakitasun handiz, gora eta behera, behera eta gora, bi eskuak kontrako norabidean tangentzialki proiektatuz, ahurra ahurraren aurka, txalo hots apalak airean, jestu
|
harekin
esan nahi balu bezala: –Bukatu ditut hemengo lanak, mutilak, eta ni banoa?; eta Teofilo Maria bazihoan, ustez bazihoan, bastoia eskuan zuen behintzat une hartan, jaka jantzia eta sonbreirua buru gainean jarria, baita garaipenaren irri zabala ezpainetan ere, jakina?, baina ez zihoan; aitzitik, irri zabala bekozko ilunean urtu eta Fanelliri laguntzen ari zitzaizkiòn langileen ingurura hurbildu zen, haserre bizian:
|
|
|
Segidan, baina, ahizparekin urrikaldurik edo, besagainak astindu eta halako keinu ezaxola bat egin zion, esperantzaren ertzean loratutako irri xume bat ere izan zitekeena, irri xumerik xumeena, ikusi arren ikusi ere egiten ez zena,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Jainkoaren kontuak Jainkoak bakarrik dakizki, eta Jainkoak aterako gaitu ataka estu honetatik ere??.
|
|
|
Aita semeak nekez izan zitezkeen elkarri zuzendutako keinuen xehetasun zehaztasunak bereganatzeko gai, hain zen mehea sartzen zèn argia; Teofilo Mariak iruzkin hura egin zuenean, gainera, Nazario Orbe beste aldera etzanda zegoen, eta zirkunstantzia hark zaildu egiten zuen, baita ezinezko bihurtzen ere, Teofilo Mariaren pertzepzioa? bestela, bestelako baldintzetan, alegia?, semeak ongi baino hobeto antzemango baitzion aitaren zalantzazko keinuari, begiak itxi eta hatsa egotzi zuen axolagabeki?,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Ez fida, seme.
|
|
|
Ene begien poza?! , esan zuen Adak, Domingo estu estu besarkatzen zuela, nola naufragoak salbaohola,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Osorik zaude, bertatik bertara egiazta dezaket, eta zu osorik bazaude, ni ere bai??.
|
|
|
baina hargatik egin zuen, hain zuzen ere, Adak barre, debekuak, betetzeko bezainbat egin baitziren, ausaz, hausteko: ...Reginak berriro ireki zuen ahoa, hura geldiarazteko asmotan, antza, baina ikusi zuenean ezen Adaren barreari beste anai arreba guztien barreak zerraizkiola, uholdea gainera zetorkiola, alegia?, zalantzak hartu zuen segundo hamarren batez, zer egin zer ez egin ez zekiela, harik eta Ernestinari berriro begiratu zion arte; Ernestinak, baina, ez zirudien haserre, irri batekin erantzun baitzion orduan,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Alfer alferrik zabiltza uholdearen kontra predikatzen; gainera, ez al dizu Adaren pozak pozik ematen?
|
|
|
Zuloan sartua egon da, Benjamin Maria hil zenetik?; Ernestinak arrazoi zuen, apika; Ernestinak arrazoi zuen seguru: zentzuzko zentzuak horrelako zerbait esan zion Reginari, berak ere, jarraian, halako irri etsi bat egin baitzuen,
|
harekin
esan nahi balu bezala: –Nik bukatu dut, oraingoz, galdeketa.
|
|
|
aita Pierrerekin lotzen zuèn begiradaren norantza apur bat eskuinera aldatu eta ikaskide baten irribarrearekin topatu zen; harena, baina, ez zen irri nabarmen bat; aitzitik: irri biluzi bat zen, edo irri estilizatu bat, bestela esanda, bitartekoen ekonomian bere eraginkortasuna lortzen zuena, Damasori elkartasuna eta esker ona adierazteko saioan,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Eutsi goiari, laguna!?; Damaso isiltzera zihoan, beraz, baina, ikaskidearen begiradak adoreturik edo, hizketan ikusi zuen bere burua jarraian:
|
|
|
eta Domingo araugabea, bihurria eta igarriezina; Damasok, berriz, gainetik begiratzen zion sarritan Domingori, bere buru burutsutik buru arintzat zuelako: horregatik egin zion ihes, ausaz, Adari hitz hark, Domingoren izena beste bi anaien aurrean erreibindikatzeko, hitz
|
harekin
esan nahi balie bezala: –Teofilo Maria eta Damaso:
|
|
|
bai, egia zen berak. Domingok? mutil ezin txikiago edo ezin handiago bat izatearekin amets egiten zuela, batarekin edo bestearekin, baina egia zen, halaber, osabaren kontatzeko modu nabarmenari halako ukitu bat aurkitu ziola, ezin izan zitekeena mespretxuzkoa baizik, osabak
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Hi ipotx hutsa haiz, eta Tibidabora joan duk, heure gaixotasun horretaz sendatu nahi baduk?, halako moldez, non Domingori are txikiagoa izateko sentimendua piztu baitzitzaion; osaba Ismael, bestalde, orbetarrek Regina eneko mahai inguru hartan egin zutèn bilkurako protagonista zen?
|
|
|
Jarraian, batzuk ageriagoan eta besteak gordeagoan, guztiak hasi ziren barrez, Regina eta izeba Ernestina izan ezik; barre guztien artean, baina, barre itxurako hura zen Domingori minik handiena eman ziona: barrera iristen ez zen barrezko imintzio hura, gozamenaren iruditzat ere har zitekeena, bere aitak moldatua, biboteari hara eta hona eragiten zion bitartean,
|
harekin
esan nahi izan balu bezala: –Ongi, neska mutilak, astindu alproja lotsagabe hori, ea behin betiko zentzatzen den??.
|
|
|
–Umorea behintzat ez duzu galdu, eta hori ez da gutxi, eta keinu esanguratsu bat egin zuen, segundo pare bateko tartean begiak itxi eta arnasa egotzita,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Gorriak pasatu dituzu, bai, eskua galdu eta emaztea ere galdu:
|
|
|
Kapitainak burua goitik behera mugitu zuen, keinu nahastezin
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Ea, bada, egia den?, eta Domingok istantean erantzun zion, portuko harrizko eskaileretatik belaontzira jaitsi eta masta igotzen hasten zela, metro bat, bi metro, bi eta erdi?
|
|
|
Adak, harrituta edo, begiak zabaldu zituen, keinu
|
harekin
esan nahi balu bezala: –Hori ez da, ordea, umeentzako kanta??; beste ume batek, baina, Adaren keinua ulertu balu bezala, lagunaren eskariarekin bat egin eta esan zuen:
|
|
|
Abade kartusiar batek ez zuen bere fraideen artean halako isiltasunik eragingo, ezta anatemaren mehatxupean ere, amaren berriak aho zabalik utzi baitzituen anai arrebak, arnasarik gabe: ...antuaren ondotik, baina, Teofilo Mariak eta Maria Bibianak begirada iheskor bat luzatu zioten Domingori, errukiz betea, Domingok, baita Adak ere, espantuak hartuta segitzen zuten bitartean, beren baitatik at baleude bezala, entzun berri zutena sinetsi ezinik; anai arreben artean, begiz ikus zitekeenaren arabera, Damasok zirudien osoena, keinu bat ere egin baitzuen, besagainak axolagabe altxaturik,
|
harekin
esan nahi balu bezala: –Horrek ez du zientifikoki ezer esan nahi??.
|
|
|
Horregatik lotsagorritu zen, beharbada, Maria Bibiana, Alberto tango bat kantatzeko prest azaldu zenean, eta horregatik poztu Ada, buruaren baiezko keinuari irri pikaro bat eransten ziola, amari zuzendua ere egon zitekeena, keinu
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Ama, etxeko irratia noiznahi itzalaraziko didazu, baina zailago izango zaizu. Alberto irratia?
|
|
|
Aitak, semea ez zapuzteko edo, aitakeriazko begirada luzatu zion, ironia puntu bat ere bazuena,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Aurrera, mutila, baina orain ere alferrik zabiltza??, nahiz eta segidan esan zion:
|
|
|
Beste plano batean zegoen, zinez, Teofilo Maria: ...ren bitartean, ekin zion Teofilo Mariak alkandoraren paparraldea astintzeari eskuz, gorputzen bultzadaren batean Fanellik utzitako ezpain listutsuen marka garbitu nahian balebil bezala; astindu zituen eskuak, gero, lauzpabost bider, erabakitasun handiz, gora eta behera, behera eta gora, bi eskuak kontrako norabidean tangentzialki proiektatuz, ahurra ahurraren aurka, txalo hots apalak airean, jestu
|
harekin
esan nahi balu bezala: " Bukatu ditut hemengo lanak, mutilak, eta ni banoa"; eta Teofilo Maria bazihoan, ustez bazihoan –bastoia eskuan zuen behintzat une hartan, jaka jantzia eta sonbreirua buru gainean jarria, baita garaipenaren irri zabala ezpainetan ere, jakina–, baina ez zihoan; aitzitik, irri zabala bekozko ilunean urtu eta Fanelliri laguntzen ari zitzaizkiòn langileen ingurura hurbildu zen, haserre bizian:
|
|
|
Jarraian, batzuk ageriagoan eta besteak gordeagoan, guztiak hasi ziren barrez, Regina eta izeba Ernestina izan ezik; barre guztien artean, baina, barre itxurako hura zen Domingori minik handiena eman ziona: barrera iristen ez zen barrezko imintzio hura, gozamenaren iruditzat ere har zitekeena, bere aitak moldatua, biboteari hara eta hona eragiten zion bitartean,
|
harekin
esan nahi izan balu bezala: " Ongi, neska mutilak, astindu alproja lotsagabe hori, ea behin betiko zentzatzen den...".
|
|
|
Domingo bezalako hamar urteko mutil bat nekez ohar zitekeen hartaz, baina hura berera zihoan; Domingok, gainera, barruan behar zuen zerbait osaba Ismalen aurka... muturra ere okertu zuen, egia esan, osabak ispiluen iruzkin hura egin zionean: bai, egia zen berak –Domingok– mutil ezin txikiago edo ezin handiago bat izatearekin amets egiten zuela, batarekin edo bestearekin, baina egia zen, halaber, osabaren kontatzeko modu nabarmenari halako ukitu bat aurkitu ziola, ezin izan zitekeena mespretxuzkoa baizik, osabak
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Hi ipotx hutsa haiz, eta Tibidabora joan duk, heure gaixotasun horretaz sendatu nahi baduk", halako moldez, non Domingori are txikiagoa izateko sentimendua piztu baitzitzaion; osaba Ismael, bestalde, orbetarrek Regina eneko mahai inguru hartan egin zutèn bilkurako protagonista zen... eta protagonistago sentitzen zen une hartan, ausaz, kontalari gisa erakusten zuèn jarrera hanpatuak ez zuen besterik adierazten behinik behin; esan nahi baita Domingok oso bigarren mailan sentitu behar zuela, osaba Ismaelek esaldi hura erabili zuenean batez ere:
|
|
|
...tzen zèn argia; Teofilo Mariak iruzkin hura egin zuenean, gainera, Nazario Orbe beste aldera etzanda zegoen, eta zirkunstantzia hark zaildu egiten zuen, baita ezinezko bihurtzen ere, Teofilo Mariaren pertzepzioa... bestela –bestelako baldintzetan, alegia–, semeak ongi baino hobeto antzemango baitzion aitaren zalantzazko keinuari –begiak itxi eta hatsa egotzi zuen axolagabeki–,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Ez fida, seme.
|
|
|
Ene begien poza...! –esan zuen Adak, Domingo estu estu besarkatzen zuela, nola naufragoak salbaohola,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Osorik zaude, bertatik bertara egiazta dezaket, eta zu osorik bazaude, ni ere bai...".
|
|
|
Adak, harrituta edo, begiak zabaldu zituen, keinu
|
harekin
esan nahi balu bezala: " Hori ez da, ordea, umeentzako kanta..."; beste ume batek, baina, Adaren keinua ulertu balu bezala, lagunaren eskariarekin bat egin eta esan zuen:
|
|
|
Aitak, semea ez zapuzteko edo, aitakeriazko begirada luzatu zion, ironia puntu bat ere bazuena,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Aurrera, mutila, baina orain ere alferrik zabiltza...", nahiz eta segidan esan zion:
|
|
|
Horregatik lotsagorritu zen, beharbada, Maria Bibiana, Alberto tango bat kantatzeko prest azaldu zenean, eta horregatik poztu Ada, buruaren baiezko keinuari irri pikaro bat eransten ziola, amari zuzendua ere egon zitekeena, keinu
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Ama, etxeko irratia noiznahi itzalaraziko didazu, baina zailago izango zaizu ‘Alberto irratia’ isiltzea..."; Domingok, beraz, Alberto eta Adaren arteko elkarrizketaren lekuko izan zen neurrian, bazekien biek ala biek elkarri esandako hitzen berri, baita elkarri egindako keinuen berri ere, eta horrek kezkatzen zuen, bai baitzirudien ezen Alberto eta Ada –bi pertsona, bi plano–, aurreko elkarrizketetan ez bezala, zeinetan gutxieneko distantzia bat –begirunezkoa, nolabait esatearren– gorde izan baitzuten, giro adeitsu baten barruan betiere, beste plano batean mugitzen hasi zirela –plano berean beharbada, bi planoen arteko distantziak urturik–, batez ere Albertori ahotsa hautsi eta beronek ateratako ziztuari Adak txantxazko iruzkina egin zionetik:
|
|
|
–Umorea behintzat ez duzu galdu, eta hori ez da gutxi –eta keinu esanguratsu bat egin zuen, segundo pare bateko tartean begiak itxi eta arnasa egotzita,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Gorriak pasatu dituzu, bai, eskua galdu eta emaztea ere galdu:
|
|
|
Lasaitu zen apur bat Ada –begiek eta betileek izotzetik askatzen hasiak ziruditen behinik behin–, joan zen Teofilo Maria jangelako beheko sura, mahaikideei halako irri harro bat eginez,
|
harekin
esan nahi balie bezala: " Eta orain ikus ezazue zer egingo dudan...", baita ongi egin ere bere egitekoa:
|
|
|
Kapitainak burua goitik behera mugitu zuen, keinu nahastezin
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Ea, bada, egia den", eta Domingok istantean erantzun zion, portuko harrizko eskaileretatik belaontzira jaitsi eta masta igotzen hasten zela, metro bat, bi metro, bi eta erdi... harik eta kapitainak oihu egin zion arte:
|
|
|
–Hau ez da eliza, bistan da, baina liburutegia ere ez da, eta, beraz... –eta, eten puntuak betetzeko edo, keinu adierazgarri bat egin zion, harroa bezain buruaskia,
|
harekin
esan nahiko balio bezala: " Izorrai!".
|
|
|
...begiradaz mehatxatu, eta halaxe eduki zuen, askatu arte; Damaso dar dar batean egongo zen, ziurrenik, baldintza normaletan, baina zegoèn puntuan zegoelako edo, bizitzaz ezaxola, bere begien begiradaz eutsi zion Teofilo Mariaren begiradari, baita, Teofilo Mariak paparretik askatu ahala, irri harro bat egin ere –anai arrebetan bigarren zena lehenengo sentitzen zen une hartan, ausaz–, irri
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Behin ihes egingo diozu bizitzaren alderdi ilunari, eta mila aldiz egingo diozu ihes, baina mila eta batgarrenean iluntasunak harrapatu, eta auskalo orduan baziloen ziztuak eta danborrotsak entzun ez ote dituzun..."; eta handik aurrera, jakina, jarrera fatalista hartan oinarrituta –zer axola zitzaion, bada, gauza bat edo aurkakoa egitea, baldin eta milioi bat bazilo bazituen zain, zernahi egin arren? –, hatza sudur zuloan sartzeko ohiturari eutsiko zion.
|
|
|
Konbentzio sozialen arabera hargatik barre egitea –keinu itsusi batengatik– arrunkeria izan zitekeen, zatarkeria ere bai, edo gustu txarreko erreakzioa, eta are arruntago, are zatarrago eta are gustu txarrekoagoa izan zitekeen, neska batek eginez gero... baina hargatik egin zuen, hain zuzen ere, Adak barre, debekuak, betetzeko bezainbat egin baitziren, ausaz, hausteko: ...rriro ireki zuen ahoa, hura geldiarazteko asmotan, antza, baina ikusi zuenean ezen Adaren barreari beste anai arreba guztien barreak zerraizkiola –uholdea gainera zetorkiola, alegia–, zalantzak hartu zuen segundo hamarren batez, zer egin zer ez egin ez zekiela, harik eta Ernestinari berriro begiratu zion arte; Ernestinak, baina, ez zirudien haserre, irri batekin erantzun baitzion orduan,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Alfer alferrik zabiltza uholdearen kontra predikatzen; gainera, ez al dizu Adaren pozak pozik ematen?
|
|
|
Zuloan sartua egon da, Benjamin Maria hil zenetik"; Ernestinak arrazoi zuen, apika; Ernestinak arrazoi zuen seguru: zentzuzko zentzuak horrelako zerbait esan zion Reginari, berak ere, jarraian, halako irri etsi bat egin baitzuen,
|
harekin
esan nahi balu bezala: " Nik bukatu dut, oraingoz, galdeketa.
|
|
|
Abade kartusiar batek ez zuen bere fraideen artean halako isiltasunik eragingo, ezta anatemaren mehatxupean ere, amaren berriak aho zabalik utzi baitzituen anai arrebak, arnasarik gabe: ...antuaren ondotik, baina, Teofilo Mariak eta Maria Bibianak begirada iheskor bat luzatu zioten Domingori, errukiz betea, Domingok, baita Adak ere, espantuak hartuta segitzen zuten bitartean, beren baitatik at baleude bezala, entzun berri zutena sinetsi ezinik; anai arreben artean, begiz ikus zitekeenaren arabera, Damasok zirudien osoena, keinu bat ere egin baitzuen, besagainak axolagabe altxaturik,
|
harekin
esan nahi balu bezala: " Horrek ez du zientifikoki ezer esan nahi...".
|
|
|
beldurgarria; ondorioz, Damaso isiltzera zihoan, baina une hartan –segundo hamarren bateko tartean– aita Pierrerekin lotzen zuèn begiradaren norantza apur bat eskuinera aldatu eta ikaskide baten irribarrearekin topatu zen; harena, baina, ez zen irri nabarmen bat; aitzitik: irri biluzi bat zen, edo irri estilizatu bat, bestela esanda, bitartekoen ekonomian bere eraginkortasuna lortzen zuena, Damasori elkartasuna eta esker ona adierazteko saioan,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Eutsi goiari, laguna!"; Damaso isiltzera zihoan, beraz, baina, ikaskidearen begiradak adoreturik edo, hizketan ikusi zuen bere burua jarraian:
|
|
|
Domingorekin zorretan sentitzen zelako –Domingok babesten eta dibertiarazten zuen– atera zitzaion hitz hura, menturaz, Adari, edo anai arrebetan hura zuelako maiteena; Adak bazekien Teofilo Mariak halako ezinikusia ziola Domingori, muturreko izaerak zituztelako, Teofilo Maria arauzalea baitzen –zintzoa eta esanekoa– eta Domingo araugabea, bihurria eta igarriezina; Damasok, berriz, gainetik begiratzen zion sarritan Domingori, bere buru burutsutik buru arintzat zuelako: horregatik egin zion ihes, ausaz, Adari hitz hark, Domingoren izena beste bi anaien aurrean erreibindikatzeko, hitz
|
harekin
esan nahi balie bezala: " Teofilo Maria eta Damaso:
|
|
|
Segidan, baina, ahizparekin urrikaldurik edo, besagainak astindu eta halako keinu ezaxola bat egin zion, esperantzaren ertzean loratutako irri xume bat ere izan zitekeena, irri xumerik xumeena, ikusi arren ikusi ere egiten ez zena,
|
harekin
esan nahi balio bezala: " Jainkoaren kontuak Jainkoak bakarrik dakizki, eta Jainkoak aterako gaitu ataka estu honetatik ere...".
|
|
2010
|
|
|
Gerhardek iraultzailetzat zuen bere burua, eta iraultzan aurkitu zuen bizitzaren zentzua: horregatik egin zidan, beharbada, bere sozialismoaren aitortza, biluzte ariketa erabateko batean,
|
harekin
esan nahiko balit bezala: –Lehenik eta behin, hari nagusia:
|
|
|
Harena, baina, ez zen esaldi bero bat izan; aitzitik: esaldia esan ahala hiruzpalau segundoko begirada luzatu zidan, izotz beltzaren ezaugarriak zituena eta mehatxu bat ere izan zitekeena,
|
harekin
esan nahi balit bezala: –Ikusten duzunean, sinetsiko duzu?
|
|
|
–Gaur nagusi uzten zaitugu, eta ea nola portatzen zaren?? esan zion amak, baina Heinrichek, ordainean, keinu desegoki bat egin zion,
|
harekin
esan nahi balio bezala: –Utzi bakean, ama, ez naiz-eta bularreko haurtxoa!?.
|
|
|
Eta hatzen artean begiratu, eta anaia osorik ikusi nuen, harro baino harroago, sagarra lehertuta. Heinrichek gainetik begiratzen zidan, begirada
|
harekin
esan nahiko balit bezala: –Nik jarri dut marka, eta orain zuk berdindu, ahal baduzu?.
|
|
|
Amak eta biok albistearen berri izan orduko erabaki genuen, jakina, biharamunean joatea, geure hirugarren egonaldirako prest; Maria Bibiana eta zu, berriz, egun bat geroago etorri zineten; ohi bezala, ni zure beldur nintzen, Damaso, baina ez hain beldur ere: zer egin zenezakeen, bada, materia bera ere hegaldarazten zutèn zeruko botere guztien aurka?; ezer ez!; eta, hala ere, kontatu nizunean berri harrigarria, zuk berandu arte irakurtzeko ohitura zenuen, eta beranduxeago jaikitzen zinen?, halako irri maltzur bat egin zenidan,
|
harekin
esan nahiko bazenit bezala: –Bai.
|
|
|
Amak eta biok albistearen berri izan orduko erabaki genuen, jakina, biharamunean joatea, geure hirugarren egonaldirako prest; Maria Bibiana eta zu, berriz, egun bat geroago etorri zineten; ohi bezala, ni zure beldur nintzen, Damaso, baina ez hain beldur ere: zer egin zenezakeen, bada, materia bera ere hegaldarazten zutèn zeruko botere guztien aurka?; ezer ez!; eta, hala ere, kontatu nizunean berri harrigarria —zuk berandu arte irakurtzeko ohitura zenuen, eta beranduxeago jaikitzen zinen—, halako irri maltzur bat egin zenidan,
|
harekin
esan nahiko bazenit bezala: " Bai.
|
|
|
Etxean, beraz, gutxitan bezala, Heinrich bakarrik gelditu zen, etxeko morroiarekin eta bi neskameekin batera. ‘Gaur nagusi uzten zaitugu, eta ea nola portatzen zaren... ’ esan zion amak, baina Heinrichek, ordainean, keinu desegoki bat egin zion,
|
harekin
esan nahi balio bezala: ‘Utzi bakean, ama, ez naiz-eta bularreko haurtxoa! ’ Gero, badirudi Heinrichek —pistola esku batean, bestean pitxerra— edan eta edan egin zuela, morroi neskameen oharkizunei kasu zipitzik egin gabe:
|
|
|
‘Bikaina! ’ Eta hatzen artean begiratu, eta anaia osorik ikusi nuen, harro baino harroago, sagarra lehertuta. Heinrichek gainetik begiratzen zidan, begirada
|
harekin
esan nahiko balit bezala: ‘Nik jarri dut marka, eta orain zuk berdindu, ahal baduzu’ Hartarako nengoen...!
|
|
|
Harena, baina, ez zen esaldi bero bat izan; aitzitik: esaldia esan ahala hiruzpalau segundoko begirada luzatu zidan, izotz beltzaren ezaugarriak zituena eta mehatxu bat ere izan zitekeena,
|
harekin
esan nahi balit bezala: ‘Ikusten duzunean, sinetsiko duzu... baina orduan berandu izango da zuretzat, ausaz, eta zabiltza kontuz’ Aitor dut, hala ere, Damaso, nire interpretazioarekin zerikusirik ez zuèn beste zerbait pasatu zela Gerharden burutik ziurrenik, ez mehatxurik ez etsaigorik... halaxe baitoakigu maiz bizitza, gure ustezko egiak —gure aurreiritziek eta ageriko nahiz ezkutuko desioek eraikiak— gezur biribil bihurtuta.
|
|
|
Gerhardek iraultzailetzat zuen bere burua, eta iraultzan aurkitu zuen bizitzaren zentzua: horregatik egin zidan, beharbada, bere sozialismoaren aitortza, biluzte ariketa erabateko batean,
|
harekin
esan nahiko balit bezala: ‘Lehenik eta behin, hari nagusia:
|
|
2012
|
|
|
Behartuta nengoen, hizkuntzalaritza eta literatura biak batera zetozelako. Bi arlo ezberdin dira, baina orduan ez ziren bereizten, garai
|
hartan
esan nahi dut. Orain ikasleek biak bereizteko aukera daukate, baina garai hartan ez.
|
|
2013
|
|
|
Hori esan zion, gazteleraz. Agian, ez zen
|
hura
esan nahi ziona. Baina, hala ere, gustatu zitzaion aholkua.
|
|
2015
|
|
|
Urte baten buruan, Nafarroako Kutxak 79 milioi euro inguru inbertitu zituen. Prezio
|
hark
esan nahi zuen Oesia osoak ia 230 milioi euro balio zituela, baina errealitatea guztiz bestelakoa zen. Bere baliabide propioak baino bi bider garestiago erosi zuen.
|
|
2016
|
|
|
deitzen zion, ez al da izen bitxia??, gaineratu zuen. Josebak ez zekien Iratik benetan
|
hura
esan nahi izan zuen ala aitzakia besterik ez zen izan bere eskutik askatzeko.
|
|
2017
|
|
|
– Orduan bertan, gau
|
hartan
esan nahi duzu? –
|
|
2018
|
|
|
Kultur etxeko auditoriora joateko aitzakiak hamaika eta gehiago ere badira laukotearen esanetan. " Euskaraldiko 11 egunak pasa diren arren, antzezlan
|
hartan
esan nahi genuena oraindik bizirik dago".
|
|
|
Horregatik alde egin zuen handik urrun. Ezin zuen jasan Bartzelonak eta inguru
|
hark
esan nahi zutena. Hori izan zen Dublinera joateko arrazoia.
|
|
2019
|
|
|
Azkenik, ba, Tomen gainetik abiatu zen. Tom asko poztu zen, ze
|
hark
esan nahi zuen, laster jantzi berri berri bat izango zuela. Geroxeago inurri andana bat begiztatu zuen, denak ilaran zetozela.
|
|
|
Zu idazlea zara, edonoren azalean sartzeko kapaz izan zenuke. Une batez, amesgaiztoko emakumea etorri zaizu burura, eta
|
hark
esan nahi dizuna idazteko gogoa sentitu duzu. Bere ahotsa entzuteko gogoa.
|
|
|
Nire lagun gaztearen begiei amorruaren sua zerien, bere begiratu
|
harekin
esan nahi balit bezala: –Hoa popatik hartzera hire filosofia merke horiekin!?.
|
|
2020
|
|
|
Oihal edo papertxo ezberdinez osatutako banderola moduko bat ere osa dezakegu, Tibeten jartzen dituztenen antzekoa. Zatitxo bakoitzean pertsona horren inguruko zerbait, edo
|
hari
esan nahi dizkiogun hitzak idatz ditzakegu, eta gero etxean jarri.
|
|
2021
|
|
|
Xeye atletismo taldeko kidea da Naiara Tena, eta
|
hark
dio nahi baino baldintza kaxkarragoetan entrenatzen dutela, Azpeitian ez baitago atletismoko kirol instalaziorik. Bidegorrian eta Udal Kiroldegian entrenatzen dute," ahal den moduan".
|
|
|
Inpresio handia egin zion argazki hark. Beharbada
|
hura
esan nahi zuen Maek.
|
|
2023
|
|
|
Baina apenas ezer pentsatzeko astirik eman gabe, gatzezko lanpararen argitan, Andreasek ohean beti bezala etzateko keinua egin zidan eta bera alboan eseri zitzaidan. Kasualitatez, koltxoi eta burko berriak erosiak nituen eta horrek lasaitu egiten ninduen, garbitasun
|
hark
esan nahi dut. Eta, horrekin batera, airea garbitzen eta usain txarrak desagerrarazten dituen xurgagailu bat eskuratu berria nuen.
|