|
2008
|
|
|
Reginak mezua ematen zion bitartean, bi urrats aurrera egin zituen Alvarok, ezpainak ardatz zituèn irri zabal batek azpimarratzen zuen haren begiei zerièn alaitasuna?, eskua luzatu zuen?; baina Alvarok eskua luzatu orduko, esan ere, esan zion une
|
hartan
Reginari: –Eta hik ez al dun beste enkargutxoren bat niretzat, beste klase batekoa????
|
|
|
Gazteleraren mintzamenarekin gertatu zitzaiona, baina, ez sinesteko modukoa da, aurrerapen izugarria egin baitzuen, Madrilen lau hilabete bete zituenetik sei zazpi hilabeterako tartean. Luzaroan ibili zen, bai, akats batek beste akats batera zeramala eta ezezko batek beste ezezko batera, lege
|
hura
Reginaren berezkotasunari lotua balego bezala, naturak edo patuak halaxe ezarria. Baina nola ezezkoaren baitan datzan, halaber, baiezkoaren hazia, lehertzeko eta hazteko bere denbora eta bere garaia behar duena, hala, beren harreman berrituen konfiantzazko giroan, haziak bere bidea egin zuen, azkenik:
|
|
|
Ikustekoa izan zen, bai, gutun
|
hark
Reginari eragin ziòn poza, bizpahiru egunetan kantari izan zuena. Faustirengandik eta beste neskameengandik ikasitako koplak nagusiki, zeinek, apurka apurka, umetan ikasi zituèn euskal kantuen tokia hartu baitzuten?, lanari ere inoiz baino gogotsuago ekiten ziola! Baina amets hura bete artean, ametsa biribiltzeko, jauregia ispiluz eta koadroz josiko zuen bere garaian, bai alafede!?, markesa anderearekin jarraituko zuen, inoiz baino zintzoago, bai baitzituen jokabide hari eusteko bi arrazoi gutxienez, zalantzarako tarterik uzten ez ziotenak:
|
|
|
Reginak bere gorputzaren mugimenduekin eta bere hitz jarioarekin betetzen zuen espazioa, bere ahotsarekin, bere kantekin eta bere dantzekin, eta Ernestina, aldiz, diskrezioaren irudia zen, beti oin puntten gainean balebil bezala, edo belusezko oinetakoekin, ahotsa ere belusezkoa zuen?, zarata eta zalaparta orotatik urrun. Azkenik, ume umetatik esan zuen Ernestinak haztean eta koskortzean moja joango zela herri inguruko eremu aski bakarti batean zegoèn karmeldar oinutsen komentura, benetako askatasunaren bila omen zihoan?, jarrera
|
hura
Reginari ulertezina egiten zitzaion bitartean: nola izan zitekeen inor libre klausurako burdinen artean, ez baitzegoen munduan txoririk, kaiolako espetxean libre izan zitekeenik!
|
|
|
Eta gainera? zer zuen utzi berri zuèn dama gazte
|
hark
Reginak ez zuenik. Neska gazte bikaina baitzen Regina ere, lirain baino lirainagoa?!
|
|
|
Hura, haatik, ez zen aitzakia nahikoa Nazariok bere apetaren arabera eta nahi bezala joka zezan, arauak arau baitziren –pentsamendu hura ere garbi behar zuen buruan, arauzale ere bazèn heinean–, berdin behartzen zutenak nola lurraren mutur batean hala bestean, mozkor edo ez hain mozkor. Eta gainera... zer zuen utzi berri zuèn dama gazte
|
hark
Reginak ez zuenik. Neska gazte bikaina baitzen Regina ere, lirain baino lirainagoa...!
|
|
|
Ikustekoa izan zen, bai, gutun
|
hark
Reginari eragin ziòn poza, bizpahiru egunetan kantari izan zuena –Faustirengandik eta beste neskameengandik ikasitako koplak nagusiki, zeinek, apurka apurka, umetan ikasi zituèn euskal kantuen tokia hartu baitzuten–, lanari ere inoiz baino gogotsuago ekiten ziola! Baina amets hura bete artean –ametsa biribiltzeko, jauregia ispiluz eta koadroz josiko zuen bere garaian, bai alafede! –, markesa anderearekin jarraituko zuen, inoiz baino zintzoago, bai baitzituen jokabide hari eusteko bi arrazoi gutxienez, zalantzarako tarterik uzten ez ziotenak:
|
|
|
Reginak mezua ematen zion bitartean, bi urrats aurrera egin zituen Alvarok –ezpainak ardatz zituèn irri zabal batek azpimarratzen zuen haren begiei zerièn alaitasuna–, eskua luzatu zuen...; baina Alvarok eskua luzatu orduko –esan ere, esan zion une
|
hartan
Reginari: " Eta hik ez al dun beste enkargutxoren bat niretzat, beste klase batekoa...?" – luzatu zuen berea Reginak morroiarena geldiarazteko, baita haren intentzioei erabateko ukoa egiteko ere, bide batez:
|
|
|
Gazteleraren mintzamenarekin gertatu zitzaiona, baina, ez sinesteko modukoa da, aurrerapen izugarria egin baitzuen, Madrilen lau hilabete bete zituenetik sei zazpi hilabeterako tartean. Luzaroan ibili zen, bai, akats batek beste akats batera zeramala eta ezezko batek beste ezezko batera, lege
|
hura
Reginaren berezkotasunari lotua balego bezala, naturak edo patuak halaxe ezarria. Baina nola ezezkoaren baitan datzan, halaber, baiezkoaren hazia, lehertzeko eta hazteko bere denbora eta bere garaia behar duena, hala, beren harreman berrituen konfiantzazko giroan, haziak bere bidea egin zuen, azkenik:
|
|
|
Reginak bere gorputzaren mugimenduekin eta bere hitz jarioarekin betetzen zuen espazioa, bere ahotsarekin, bere kantekin eta bere dantzekin, eta Ernestina, aldiz, diskrezioaren irudia zen, beti oin puntten gainean balebil bezala, edo belusezko oinetakoekin –ahotsa ere belusezkoa zuen–, zarata eta zalaparta orotatik urrun. Azkenik, ume umetatik esan zuen Ernestinak haztean eta koskortzean moja joango zela herri inguruko eremu aski bakarti batean zegoèn karmeldar oinutsen komentura –benetako askatasunaren bila omen zihoan–, jarrera
|
hura
Reginari ulertezina egiten zitzaion bitartean: nola izan zitekeen inor libre klausurako burdinen artean, ez baitzegoen munduan txoririk, kaiolako espetxean libre izan zitekeenik!
|
|
2009
|
|
|
bere aita espiritualarengana joaten zen, baina bazirudien bere ezinegona barrukoagoa zela: hain barrukoa, non inor ez baitzen hara iristeko gauza, ez Ernestina ez aita espirituala, ezta Regina bera ere, gero eta galduago sentitzen zena, gero eta bakarrago; eta hala, hain neurriz kanpokoa egin zitzaion ezinegona, non, astebete lehenago (ekainaren azken egunetan zeuden, neska mutilak oporretan) Villalbako markesa andereari idaztea otu baitzitzaion, hark salbatuko baitzuen ataka estu
|
hartan
Regina, inork salbatzekotan!?, sekula idatzi ez ziòn moduan, desesperazioaren ertzetik:
|
|
|
alboetan, Adaren esku banari eutsiz eta putz eginez, Domingo eta Maria Bibiana; erdian, Ada; aurrez aurre, berriz, ama; eta haiei begira, bi txakurrak, Mendi eta Sasi, erne orduan ere, gertatzen zen guztiari adi; ama ere ezin erneago zegoen, ordea, eta, Domingo eta Maria Bibianaren erreakzioaz ohartu zenean, nora ezean bezala geratu zen; eta ohartu zenean, halaber, kontu hartan urrunegi joan zela, markesa andereak bere alaba Nataliaren exorzismoarekin zentzuaren marra iragan zuen bezala, ez ote zen bera ere Adarekin berdin ari??, atzera egin nahi izan zuen; baina ez zeukan atzera egiterik, Adaren ama ez ezik, haren hezitzailea ere bazen-eta: hezitzailea zen batez ere une hartan, Adari lezio on bat eman behar ziona, neskak mutilen aurrean gorde beharreko lotsa behin betiko ikas zezan; lezio hark, gainera, ondorio praktiko bat behar zuen, praktikarik gabeko teoriak beti geratzen baitira hankamotz, ongi baino hobeto zekien
|
hura
Regina Aldasorok:
|
|
|
Behin komunean, Adak, defentsa sistema psikologikoak eraginda edo, oka egin zuen, baina amak, eroaldi obsesibo batek hartua ote zegoen une
|
hartan
Regina, tokia eta burua maila batean galduta, bai, baina baita bere buruaren jabe ere, ikerketa azkeneraino eramateko gai??
|
|
|
Bai, egia zen, markesa anderearen informazioaz fidatuz gero, Nazariok ezin jar zezakeela zalantzan emaztearen ohorea eta ondra, garbitasunari zegozkiòn kontuetan, bortxatu nahi izan zuèn morroi bati ere aurre egin ez zion, bada, noizbait! Baina egia zen, halaber,
|
hura
Reginak Villalbako markesa andereari kontatu ziòn ipuina izan zitekeela. Zer, izan ere, gauzak beste era batean gertatu balira, eta Reginak zerbait ezkutatu balu?
|
|
|
Regina Aldasorok ez zuen hitz erdirik esan ordura arte; Teofilo Mariarekin begirunezko harremanak zituen, sendoa baitzen mutila, zintzoa, esanekoa, nahiz eta zurrunegia ere bazen batzuetan: aitaren antzekoa zen, hitz batean, baina antzekotasun
|
hark
Reginari ez zion enbarazurik egiten, ezta Nazariorekiko harremanak gaiztotu zitzaizkionean ere, senar emazteen eta ama semeen arteko harremanak oso bestelakoak ohi dira eta; noizean behin, baina, gizontto bat bezala ikusten zuen Teofilo Maria, eta, orduan, Reginari bururatzen zitzaion bere neba ere izan zitekeela: inoiz izan ez zuèn neba?
|
|
|
hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz. Euzkadi?, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: ...urrin on bat usaintzen baitzuen, ausaz, hitzari berari zeriona eta markesa andereak erabiltzen zuèn kolonia frantses zerutiarrari lotua egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena (zer besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez 7; esan nahi baita auzi
|
hari buruz
Reginak izan zezakeèn iritzia haragian errotutako iritzi bat zela, aberetasunetik gizatasunetik baino hurbilago behar zuena, zer besterik da usaimena, bada, arnasaren erdiguneraino eta haragiaren muineraino sartzen den zentzumena baizik??, eta logikan oinarritutako edozein pentsamenduk baino indar handiago zuena, ondorioz; hala, bada, Gabinok muga haiek hautsi zituen, Reginaren usaimenak egitura... berriro ahoka zitezen; horregatik, beharbada, kontua ezin serioagoa zelako, Regina zelatan egon zen egun haietan, Felipe noiz etorriko
|
|
|
–Mingaina moztuko dizut, izen abizenak esaten ez badizkidazu! , ihardetsi zion amak, zutik jarri eta esku luzatuarekin mehatxatzen zuela; gero, baina, haserrealdiak urrunegi eraman balu bezala (aspaldi nozitu zuèn gorputzaldi txarraren oihartzunak iritsi ote zitzaizkion une
|
hartan
Reginari, inkontzienteki iritsi ere oroitzapen urrun baten moduan, noiz eta aita kalonje don Rafaelek markesa anderearen alaba Natalia exorzizatu baitzuen, Reginaren beraren Madrilgo egonaldian?), ahotsa apaldu eta honela mintzatu zitzaion?: Ai, Ada, gezur asko entzun dizkizut dagoeneko, eta apo hau ere irenstea nahi duzu?
|
|
|
Bai, egia zen, markesa anderearen informazioaz fidatuz gero, Nazariok ezin jar zezakeela zalantzan emaztearen ohorea eta ondra, garbitasunari zegozkiòn kontuetan, bortxatu nahi izan zuèn morroi bati ere aurre egin ez zion, bada, noizbait! Baina egia zen, halaber,
|
hura
Reginak Villalbako markesa andereari kontatu ziòn ipuina izan zitekeela. Zer, izan ere, gauzak beste era batean gertatu balira, eta Reginak zerbait ezkutatu balu?
|
|
|
–Mingaina moztuko dizut, izen abizenak esaten ez badizkidazu! –ihardetsi zion amak, zutik jarri eta esku luzatuarekin mehatxatzen zuela; gero, baina, haserrealdiak urrunegi eraman balu bezala (aspaldi nozitu zuèn gorputzaldi txarraren oihartzunak iritsi ote zitzaizkion une
|
hartan
Reginari, inkontzienteki iritsi ere oroitzapen urrun baten moduan, noiz eta aita kalonje don Rafaelek markesa anderearen alaba Natalia exorzizatu baitzuen, Reginaren beraren Madrilgo egonaldian?), ahotsa apaldu eta honela mintzatu zitzaion–: Ai, Ada, gezur asko entzun dizkizut dagoeneko, eta apo hau ere irenstea nahi duzu?
|
|
|
Behin komunean, Adak, defentsa sistema psikologikoak eraginda edo, oka egin zuen, baina amak –eroaldi obsesibo batek hartua ote zegoen une
|
hartan
Regina... tokia eta burua maila batean galduta, bai, baina baita bere buruaren jabe ere, ikerketa azkeneraino eramateko gai? – beste zerbait nahi zuen:
|
|
|
" Beti hitz egiten dugu apaingarriez, eta oraintxe gelditu naiz ni apaingarririk gabe... baina ni ezin naiz apaingarririk gabe bizi"; eta, halere, Reginak ez zion egia osoa esaten, zeren, ohiko apaingarriekin ere, neke egiten baitzitzaion egunero jaiki eta bizitzari aurre egin behar izatea; bien bitartean, bere burua zigortzen zuen, munstroa hazteko behar adina adore izan ez zuelako; aldika –askotan– bere aita espiritualarengana joaten zen, baina bazirudien bere ezinegona barrukoagoa zela: hain barrukoa, non inor ez baitzen hara iristeko gauza, ez Ernestina ez aita espirituala, ezta Regina bera ere, gero eta galduago sentitzen zena, gero eta bakarrago; eta hala, hain neurriz kanpokoa egin zitzaion ezinegona, non, astebete lehenago (ekainaren azken egunetan zeuden, neska mutilak oporretan) Villalbako markesa andereari idaztea otu baitzitzaion –hark salbatuko baitzuen ataka estu
|
hartan
Regina, inork salbatzekotan! –, sekula idatzi ez ziòn moduan, desesperazioaren ertzetik:
|
|
|
Regina Aldasorok ez zuen hitz erdirik esan ordura arte; Teofilo Mariarekin begirunezko harremanak zituen, sendoa baitzen mutila, zintzoa, esanekoa, nahiz eta zurrunegia ere bazen batzuetan: aitaren antzekoa zen, hitz batean, baina antzekotasun
|
hark
Reginari ez zion enbarazurik egiten, ezta Nazariorekiko harremanak gaiztotu zitzaizkionean ere, senar emazteen eta ama semeen arteko harremanak oso bestelakoak ohi dira eta; noizean behin, baina, gizontto bat bezala ikusten zuen Teofilo Maria, eta, orduan, Reginari bururatzen zitzaion bere neba ere izan zitekeela: inoiz izan ez zuèn neba... horra, ustez ama semeak zirenak anai arreba bihurturik!
|
|
|
alboetan, Adaren esku banari eutsiz eta putz eginez, Domingo eta Maria Bibiana; erdian, Ada; aurrez aurre, berriz, ama; eta haiei begira, bi txakurrak, Mendi eta Sasi, erne orduan ere, gertatzen zen guztiari adi; ama ere ezin erneago zegoen, ordea, eta, Domingo eta Maria Bibianaren erreakzioaz ohartu zenean, nora ezean bezala geratu zen; eta ohartu zenean, halaber, kontu hartan urrunegi joan zela –markesa andereak bere alaba Nataliaren exorzismoarekin zentzuaren marra iragan zuen bezala, ez ote zen bera ere Adarekin berdin ari? –, atzera egin nahi izan zuen; baina ez zeukan atzera egiterik, Adaren ama ez ezik, haren hezitzailea ere bazen-eta: hezitzailea zen batez ere une hartan, Adari lezio on bat eman behar ziona, neskak mutilen aurrean gorde beharreko lotsa behin betiko ikas zezan; lezio hark, gainera, ondorio praktiko bat behar zuen, praktikarik gabeko teoriak beti geratzen baitira hankamotz, ongi baino hobeto zekien
|
hura
Regina Aldasorok:
|
|
|
aberastasuna eta handitasuna –hiriburuan" norbait" izaterainoko handitasuna–, hartarako iraganarekin –Reginari txiki gertatzen zitzaiòn munduarekin– hautsi behar izan bazuen ere; semearen ezpainetatik hitz hura entzun zuenean, berriz –Euzkadi–, barrua irauli zitzaion, ikusi besterik ez zegoen zer aurpegi jarri zuen, erabateko aztoramendu batek hartu balu bezala; Reginak, izan ere, Espainia maite zuen, Espainia Handi bat, berak, hain zuzen ere, Madrilen ezagutu zuena, markes jaun andereen eta Espainiako beste handiki batzuen bidez: ...lurrin on bat usaintzen baitzuen, ausaz, hitzari berari zeriona eta markesa andereak erabiltzen zuèn kolonia frantses zerutiarrari lotua egon zitekeena, aurrean ez markesa andererik ez haren koloniarik ez zuen arren, Euzkadi hitzari lurrin ito bat zerion bitartean, simaurrarena izan zitekeena (zer besterik eskain ziezaiokeen, bada, mundu txikiak mundu zabalari?), kontrastez7; esan nahi baita auzi
|
hari buruz
Reginak izan zezakeèn iritzia haragian errotutako iritzi bat zela, aberetasunetik gizatasunetik baino hurbilago behar zuena –zer besterik da usaimena, bada, arnasaren erdiguneraino eta haragiaren muineraino sartzen den zentzumena baizik? –, eta logikan oinarritutako edozein pentsamenduk baino indar handiago zuena, ondorioz; hala, bada, Gabinok muga haiek hautsi zituen, Reginaren usaime...
|
|
2010
|
|
|
eta ez ditut ahaztekoak. Espainian errepublika ezarri berria zen eta berandu gabe agertuko zen Ama Birjina Pagoagan? ez egun
|
hartan
Regina enean egin genuèn afaria ez afalondoa; aita etxean sartu ahala. Teofilo Maria osaba Ismaelen etxean geratu zen han herrian, ez dakit zergatik, esan zuen:
|
|
|
Emakume alaia zen Susana. Azken bolada hartan tragedia ugari izan genituen orbetarrok, eta emakume
|
hura
Regina enean sartzea pizgarri bat izan zen, bizipoza ekarri ziguna, hasieran bederen. Teofilo Maria zuen bere bizitzako heroi, eta heroiarentzat bizi zen, baina gainerakoak ahaztu gabe, nik primerako harremanak nituen berarekin behintzat.
|
|
|
Bada, egongelako ispilu haietako batean izan zen. Hizketan ari ginen guztiok. Susanaren ama ere bai tartean, Susana hil zenetik noiznahi izaten baikenuen
|
hura
Regina enean, etxeko beste bat balitz bezala?, eta aitak bere irudia ikusten zuen, ispiluaren bestaldean. Aita, beraz, gure artean zegoen, baina gugandik urrun, azken bolada hartan ohi zuen bezala.
|
|
|
Baina lehen korapilo hark beste korapilo batzuk ekarri zituen; izan ere, hilzorian zegoena ez zen hiltzen, eta halaxe ibili ginen denbora batean, eguna joan eta eguna etorri, orduz ordu eta minutuz minutu? estutasun batean, harik eta gurasoek eta izeba Ernestinak beren erabakia hartu zuten arte, izeba eta Rakel neskamea haurraz arduratzen zirela,
|
hura
Regina enearen, beste aldera? –gonbidatuen etxera?
|
|
|
Baina lehen korapilo hark beste korapilo batzuk ekarri zituen; izan ere, hilzorian zegoena ez zen hiltzen, eta halaxe ibili ginen denbora batean —eguna joan eta eguna etorri, orduz ordu eta minutuz minutu— estutasun batean, harik eta gurasoek eta izeba Ernestinak beren erabakia hartu zuten arte, izeba eta Rakel neskamea haurraz arduratzen zirela,
|
hura
Regina enearen" beste aldera" —gonbidatuen etxera— eramanda.
|
|
|
Hil zuten, bada, Alberto... eta ez ditut ahaztekoak —Espainian errepublika ezarri berria zen eta berandu gabe agertuko zen Ama Birjina Pagoagan— ez egun
|
hartan
Regina enean egin genuèn afaria ez afalondoa; aita etxean sartu ahala —Teofilo Maria osaba Ismaelen etxean geratu zen han herrian, ez dakit zergatik— esan zuen: " Entzun duzue?"; aita pozik zegoen, euforiko:
|
|
|
Emakume alaia zen Susana. Azken bolada hartan tragedia ugari izan genituen orbetarrok, eta emakume
|
hura
Regina enean sartzea pizgarri bat izan zen, bizipoza ekarri ziguna, hasieran bederen. Teofilo Maria zuen bere bizitzako heroi, eta heroiarentzat bizi zen, baina gainerakoak ahaztu gabe, nik primerako harremanak nituen berarekin behintzat.
|
|
|
Bada, egongelako ispilu haietako batean izan zen. Hizketan ari ginen guztiok —Susanaren ama ere bai tartean, Susana hil zenetik noiznahi izaten baikenuen
|
hura
Regina enean, etxeko beste bat balitz bezala—, eta aitak bere irudia ikusten zuen, ispiluaren bestaldean. Aita, beraz, gure artean zegoen, baina gugandik urrun, azken bolada hartan ohi zuen bezala.
|