|
2003
|
|
|
Orain arte esandakoari hauxe gehi dakioke: mota
|
horietako
konstituzio kanonikoek erakusten dute konstituziook berez denbora aginteari dagozkiola, gehienak erromatar zuzenbidetik atera baitira, kontrako xedapenen bat agertu arren. Nolanahi den ere, esandakoarekin nahikoa izango da, eta ez da beharrezkoa gai honen inguruan gehiago luzatzea.
|
|
2004
|
|
|
Konponbide politikoa lortzen saiatu behar dugu denon artean. Baina hasteko, beren burua konstituzionalistatzat jotzen duten
|
horiek
Konstituzioa errespetatu behar dute, ezta?
|
|
2006
|
|
|
Gainerakoan, arau horiek guztiek, oro har, mugak jartzen dizkiote publizitateari, eta ordena konstituzionalarekin ados egon behar dute, aipatu den bezala informazio eta enpresa askatasunerako eskubideek eskaintzen duten babes eremuaren barruan egongo bailitzateke publizitatea. Dena den, nahiz eta eskubide
|
horiek
Konstituzioan aldarrikatzen diren, horrek ez dakar oztoporik, publizitateak kaltetu ditzakeen balio eta eskubide garrantzitsuen babesa aurretik jartzen baita (osasuna, pertsonen segurtasuna eta ondarea, adibidez), enpresei legez edo erregelamenduz, baldintzak eta mugak jartzeko.
|
|
2007
|
|
|
Amaitzeko, izaera bereziko arauen indarraldiari eutsi zaio, arau
|
horiek
Konstituzioaren aurkako manuak jasotzen ez dituzten ginoan. Lege hau, orokorra izateaz gain, ordeztailea ere bada, Konstituzioaren barruan indarrean dauden araubide bereziei begira.
|
|
|
Paragrafo honetara bildu dira egile batzuek eskubide eta askatasunen «berme orokor» izendatu dituztenak, hau da, horiek garatzen dituzten eta Konstituzioa baino lerrun txikiagoa duten arauek eskubide eta askatasun
|
horiei
Konstituzioak esleitutako edukia eta eragingarritasuna kentzea saihestu nahi duten bermeak. Egiatan, berme horien hartzailea ez da herritar zehatza, kolektibitate osoa baino.
|
|
|
aukera eta funtzio publikoetara heltzeko eskubidea EKren 23 artikulura bildu baititu. Horiek babes berezia duten oinarrizko eskubideen multzoaren barruan sartu ditu, eta ez du horrelakorik egin parte hartzeko beste modu batzuekin,
|
horien
konstituzio babesa modu berezian babestutako oinarrizko eskubideen multzotik kanpo baitago (uztailaren 17ko 119/ 1995 KAE).
|
|
|
Epai horretan, Auzitegi Goreneko epaiaren aurka aurkeztutako babes errekurtsoari gaitz iritzi zitzaion. ...eetan beste horrenbeste gertatu zen, hauteskunde plataformak («Sozialista Abertzaleak») eta EAEko (Eusko Abertzale Ekintza) hautagai zerrenda gehienak deuseztatu baitziren, Auzitegi Gorenaren Sala Bereziko 2007ko maiatzaren 4ko eta 5eko autoak (EAEko zerrendei buruzkoak) eta 2007ko maiatzaren 5eko epaia (hauteskunde taldeei buruzkoa. Abertzale Sozialistak?) zirela bide (BJLOren 61 art.). Aurreko
|
horiek
Konstituzio Auzitegiak baieztatu zituen maiatzaren 10eko 110/ 2007 epaian, deuseztatutako plataformek («Sozialista Abertzaleak») Auzitegi Goreneko Sala Bereziaren autoaren aurka sustatutako babes errekurtsoa ebazten duen horretan, eta maiatzaren 10eko 112/ 2007 epaian, EAEk Auzitegi Goreneko Sala Bereziak 2007ko maiatzaren 4an eta 5ean emandako autoen aurka aurkeztutako babes errekurtsoa ebazte...
|
|
|
«Terrorismoaren aurkako Lege» hori indargabetu egin zen PKL eraldatzeko maiatzaren 25eko 4/ 1988 Lege Organikoa eta Zigor Kode berria onetsi ondoren. ...Auzitegiak horren inguruan iritzia eman du, martxoaren 3ko 71/ 1994 epaiaren bidez. Eraldaketa horiek polemikoak dira oraindik, autore batzuek horien alderdi batzuk zalantzan jarri dituztelako, adibidez, atxilotuen inkomunikazioa, askatasunez hautatutako abokatuak atxiloketan laguntzeko duen ezintasuna, atxiloketaren epe luzeak, etab. Hala ere, beste autore batzuek eta Konstituzio Auzitegiak berak
|
horiek
Konstituzioaren araberakoak direla uste dute.
|
|
|
Eta, hain zuzen ere, idatzizko Konstituzioa eta konstituzio araubidea botere publiko horien zuhurtziarakotasuna mugatzeko sortu ziren. Botere publiko
|
horiei
Konstituziotik eta hortik eratorri zuzenbide idatzitik aparte arau juridikoak sortzea baimenduko balitzaie, konstituzio araubidearen oinarriaren aurka jokatuko genuke. Horrek azaltzen du gure sisteman konstituzio ohitura errezelo handiz onartzea, eta beti bigarren mailako iturri moduan; gainera, inola ere ezin du Konstituzioaren aurka egin, asko jota, hutsuneak bete eta manuak egoera berrietara egokitu ditzake, eta beti Konstituzioaren eta legearen mende dago.
|
|
|
EKren 20 artikulura bildutako askatasunek mugak dituzte, oinarrizko beste eskubide guztien moduan, eta muga
|
horiek
Konstituziora bildu dira esanbidez. Beste horrenbeste gertatzen da giza eskubideen nazioarteko testuetan, esaterako GEEHren 10.2 artikuluan.
|
|
|
Konstituzioaren atal dogmatikoan, I. tituluan, eskubideen adierazpena jaso da. Eskubide
|
horiek
konstituzio sistema demokratikoaren oinarrizko osagaia dira, horiek gabe ezin da eta demokraziari buruz hitz egin eta, gainera, boterearen muga dira. Konstituzio Auzitegiak uztailaren 14ko 25/ 1981 epaian adierazi duenez, eskubideak ikuspuntu bikoitzetik azter daitezke:
|
|
|
Antolamendu juridikoan, bi neurri mota
|
horiek
Konstituzioak babesten ditu, betiere, abiapuntuko egoeran kolektibo horiek duten benetako desabantaila egoera konpentsatzen badute. EKren 14 eta 9.2 artikuluak elkarrekin interpretatuz gero, nabarmena da konstituziogileak ezin duela inolako bereizkeriarik onartu jaiotza, arraza, sexua, erlijioa, iritzia edo bestelako baldintza edo inguruabar pertsonal edo sozialak oinarri hartuta, eta hori guztia dela-eta, botere publikoek askatasuna eta berdintasuna eragingarriak izateko baldintzak sustatu behar dituztela.
|
|
|
Kasu horretan, lan agintariak adiskidetze prozeduran esku hartu behar du, baina inola ere ezin da ezarri nahitaez bete beharreko laudoa, testuaren 25.2 eta 26 artikuluetan xedatutako moduan. Artikulu
|
horiek
konstituzioaren aurkakoak zirela adierazi zen, Konstituzio Auzitegiaren ustez negoziazio kolektiborako eskubidea modu bidegabean murrizten baitzuten.
|
|
|
Autonomia Estatutuak, organo legegileek emandako kasuan kasuko legeak (lege organikoak, lege arruntak, aurrekontuen legeak, esparru legeak, harmonizazio legeak, etab.), parlamentu araudiak (ganberek beren burua arautzeko onetsitakoak), nazioarteko tratatuak (Gorteek kontrolatutakoak) eta «lege indarreko arau» izenekoak (Lege Dekretuak eta Legegintza Dekretuak); horietan, organo betearazleek Konstituzioan ezarritako kasu jakin batzuetan legeak ematen dituzte, eta parlamentu kontrol zorrotza dute. Lege lerruneko arau horiek guztiak Konstituzio Auzitegian soilik aurkaratu daitezke, eta ez auzitegi arruntetan (Legegintza Dekretuak izan ezik,
|
horiek
Konstituzio Auzitegian aurkaratu baitaitezke eta, salbuespen moduan, baita auzitegi arruntetan ere, baina azken kasu horretan, legegintzarako eskuordetzaren mugak gainditzen badituzte soilik).
|
|
|
Gobernu berriak matxinadak amaitzea lortu zuen, María Cristina Borboikoa erbestera bidali zuen, negozio ilunak zituelako eta politikan egindako esku sartzeengatik, eta ganbera bakarreko Gorte konstituziogileak deitu zituen. Azken
|
horiei
Konstituzio berria idazteko agindua eman zitzaien.
|
|
|
Gorte konstituziogile
|
horiek
konstituzio eraldaketaren oinarriak aztertzen hasi ziren, eta eztabaidak luzeak eta konplexuak izan ziren. Behin oinarriak eztabaidatuta, proiektuaren artikuluak aztertu ziren.
|
|
|
Edozein dela gizatalde
|
horien
konstituzio prozesuaren egoera, doktrinaren eta hainbat nazioarteko erakunderen ustez, aniztasun kulturala eta soziologikoa gizadiaren balio bat da, eta horrenbestez babestu beharrekoa; izan ere, berebiziko garrantzia du gizartean egonkortasuna eta segurtasuna bermatzeko eta bakea lortzeko9.
|
|
2008
|
|
|
Espainiaren kasuan, printzipio
|
horiek
Konstituzioaren interpretazio berria ekarri dute. Esate baterako, Espainiako Konstituzioak ez du elkarlehiaren printzipioa bereganatu, baina, Europar Batasunaren esparruan elkarlehia askea oinarrizkoa denez, Konstituzioan ezarri diren ekonomi ahalbide edo progresibitatearen printzipioak horren arabera ñabartu behar ditugu.
|
|
|
Printzipio horiek benetako aginduak dira tributu legegilearentzat. Konstituzioaz landa badira beste irizpide antolatzaile batzuk ere, baina
|
horiek
konstituzio sisteman integratzeko modukoak izan behar dira.
|
|
|
arauen hitzez hitzezko esangura, testuingurua, aurrekari historikoak, legegintzazko aurrekariak, arauak aplikatu behar diren garaiko gizarte errealitatea, eta, azkenez, arauen espiritu nahiz helburua. Dena den, 1978ko Konstituzioa indarrean jarri eta gero, erabat juridikoak diren irizpide
|
horiei
Konstituzioan jasotako printzipioak gehitu behar zaizkie.
|
|
|
Foru diputazioak indargabetu eta 1814ko diputazio probintzialak berrezarri ziren, behin behineko eskuduntzekin. Baina diputazio probintzialerako hauteskundeetan, betiko lur jabeak gertatu ziren izendatuak, eta
|
horiek
konstituzioa sinatu bazuten ere, foruak defendatzen saiatu ziren; jarrera horrek foru herrialdeen konstituzionalizazioa oztopatu zuen (Rubio Pobes, 1997: 133).
|
|
2010
|
|
|
Bixkekeko gaur egungo gobernua sustatzen dutenen artean Ata Meken eta SDPK alderdiak daude.
|
Horiek
Konstituzio berriak finkatutako demokrazia parlamentariaren sustatzaileak dira. Bakieven lehen ministro izan zen Felix Kuloven Ar Namys alderdiak, aldiz, presidentea eta gobernua ez daitezen erabat Parlamentuaren menpeko izan aldarrikatzen du.
|
|
2012
|
|
|
Agintari edo funtzionario publikoari enplegu edo kargu publikorako desgaikuntza berezia ezarriko zaio, urtebetetik lau artekoa, pertsona bati, jakinaren gainean egonik, herritarren beste eskubideak egikaritzea eragozten badio, betiere eskubide
|
horiek
konstituzioaren eta bestelako legeen bidez aitortuta daudenean.
|
|
|
Mena Estatuko albiste agentziaren arabera, akordioa sei puntutan banatuta dago eta punto
|
horiek
Konstituzioa idatziko duen batzordearen oinarriak jartzen dituzte.
|
|
|
Horrez gain, Bizkaiko Aldundiak neurri
|
horiek
konstituzioaren aurka dihoazen jakiteko errekurtso bat jarri dezan eskatu dio Eusko Jaurlaritzari.
|
|
|
Gainerakoan, arau horiek guztiek, oro har, mugak jartzen dizkiote publizitateari, eta ordena konstituzionalarekin ados egon behar dute, aipatu den bezala informazio eta enpresa askatasunerako eskubideek eskaintzen duten babes eremuaren barruan egongo bailitzateke publizitatea. Dena den, nahiz eta eskubide
|
horiek
Konstituzioan aldarrikatzen diren, horrek ez dakar oztoporik, publizitateak kaltetu ditzakeen balio eta eskubide garrantzitsuen babesa aurretik jartzen baita (osasuna, pertsonen segurtasuna eta ondarea, adibidez), enpresei legez edo erregelamenduz, baldintzak eta mugak jartzeko.
|
|
2015
|
|
|
kapital pribatuari eskuak libre utzi behar zaizkio bere proiektuetan, horretarako deseginez orain arteko baimen, galdeketa eta epe mugak. Berdin dio muga
|
horiek
Konstituzioan bertan ere agertzen baldin badira herritarren bizimoduari eragiten dioten gaietan". Horra Italia II. Mundu Gerraz geroztik nozitzen ari den krisi ekonomiko larrienetik ateratzeko formula.
|
|
2021
|
|
|
35 Egitura
|
horiek
Konstituzioaren 72 artikuluak arautzen ditu, eta Parisen bozkatzen den lege batek zehazten du egitura bakoitzaren estatus berezitua.
|
|
2023
|
|
|
Printzipio horiek benetako aginduak dira tributu legegilearentzat. Konstituzioaz landa badira beste irizpide antolatzaile batzuk ere, baina
|
horiek
konstituzio sisteman integratzeko modukoak izan behar dira.
|
|
|
Bestalde, foru arauak Administrazioarekiko auzien jurisdikzioan aurkaratzen ziren, erregelamendu lerrunekoak baitziren, nahiz eta horien edukia ikusita Estatuko legeen parekoak izan eta azken
|
horiek
Konstituzio Auzitegiaren aurrean soilik aurkara zitezkeen. Bada, otsailaren 19ko 1/ 2010 Lege Organikoa onetsi zenetik, Konstituzio Auzitegiaren Lege Organikoa, Botere Judizialaren Lege Organikoa eta Administrazioarekiko Auzien Jurisdikzioaren Legea aldatu dira.
|
|
|
Espainiaren kasuan, printzipio
|
horiek
Konstituzioaren interpretazio berria ekarri dute. Esate baterako, Espainiako Konstituzioak ez du lehiaren printzipioa bereganatu, baina, Europar Batasunaren esparruan lehia askea oinarrizkoa denez, Konstituzioan ezarri diren ekonomia ahalbide edo progresibitatearen printzipioak horren arabera ñabartu behar ditugu.
|
|
|
arauen hitzez hitzezko esangura, testuingurua, aurrekari historikoak, legegintzazko aurrekariak, arauak aplikatu behar diren garaiko gizarte errealitatea, eta, azkenez, arauen espiritu nahiz xedea. Dena den, 1978ko Konstituzioa indarrean jarri eta gero, erabat juridikoak diren irizpide
|
horiei
Konstituzioan jasotako printzipioak gehitu behar zaizkie.
|
|
|
Bestalde, bi mekanismo horiek gorabehera, gogorarazi behar da posible dela barne auzitegietara zuzen zuzenean jotzea, Europako Gizarte Gutunak jasotako eskubideak aplika ditzatela eskatuz, betiere, eskubide horiek estatuko arauek baino babes estandar edo maila handiagoa eskaintzen badute. Gainera, horretarako ez da kontuan hartuko arau
|
horien gainean
Konstituzio Auzitegiak egin ahal izan duen azterketa. Era berean, Konstituzioaren 10.2 eta 96.1 artikuluek ezarritakoaren haritik, eta, beren beregi aintzat hartuz 1969ko maiatzaren 23ko Vienako Konbentzioa, tratatuen zuzenbideari buruzkoa (ikusi 23, 26 eta 27 artikuluak), eta azaroaren 27ko 25/ 2014 Legea, tratatuen eta nazioarteko beste akordio batzuei buruzkoa (ikusi 28, 29 eta 31 artikuluak), barne auzitegiek, alderdiek hala eskatuta nahiz ofizioz, eta konbentzionaltasun kontrolaren ondorioz, betebeharra dute Europako Gizarte Gutuna aplikatzeko, bai eta GEEKren konklusio eta edukiari buruzko erabakiek eratorritako doktrina ere; izan ere, doktrina horrek Europako Gizarte Gutunaren benetako interpretazioa eratzen du eta Europako Gizarte Gutunarekin konprometitzean hartutako betebehar juridikoak zehazten ditu.
|
|
|
" Egia esan, printzipioak ez du baztertzen legeek erregelamendu lerruneko erregelamenduei igortzeko aukera, baina lege igorpen horiek bai baztertzen dute arauketa independente bat egiteko aukera eta ez, ordea, modu argian legearen mende jarri.
|
Horiek
konstituzioak legegilearen mesedetan egindako erreserba degradatzea izango litzateke".
|
|
|
Ondorioz, ENDEMAÑO AROSTEGUIren ondorio berdina aipatu behar da: " Ekonomia Itunaren hirugarren xedapen gehigarriak foru aldundien ahalmen batzuk aipatzen ditu, Estatuko erregelamendu batean aitortutakoak, bai eta haien eguneratzea ere, Konstituzioaren lehen xedapen gehigarriari atxikitzen diona, eta, beraz, ahalmen
|
horiek
konstituzio manu horren babes eta zuzeneko babesaren pean kokatzen ditu. Xedapena honela dago idatzita:
|
|
|
" Egia da auzitegi honek uste duela legezkotasunaren administrazio kontrolek ez diotela eragiten toki korporazioen autonomiaren berme instituzionalaren funtsezko muinari (Konstituzio Auzitegiaren 4/ 1981 epaia eta geroagoko beste batzuk). Baina kontuan izan behar da adierazpen
|
horiekin
Konstituzio Auzitegiak ezin zuela eta ezin duela toki autonomiaren edukia zehatz ezarri, baizik eta autonomia horren mugak ezarri behar ditu eta legegileak gainditu ezin zituen gutxieneko mugak finkatu behar dituela. Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen Legearen 65 eta 66 artikuluak legitimoki erabil daitezke, eta ez soilik EKren 149.1.16 eta 18 artikuluak (Konstituzio Auzitegiaren 214/ 1989 Epaia, 23 oinarri juridikoa), tokiko autonomiaren eremua zabaltzen duen Estatuko legegintza aukera legitimo baten adierazpen gisa ere bai (Konstituzio Auzitegiaren 213/ 1988 Epaia)".
|
|
|
Zeken
|
horiek
konstituzioa aldatu dute.
|