|
2023
|
|
|
Lekunberriko Pastanea baserrian bizi izan ziren eta Ildefonsoren gurasoak zaintzen lan handia egin zuen Martinak.
|
Horretaz
gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba. Martinak eta Ildefonsok euskaraz hitz egin arren, frankismo garaia izanik, eskolan gazteleraz aritu behar izaten zuten umeek eta esanak zorrotz bete ezean, egurrezko erregela eta bestelakoekin zigor gogorrak jartzen zizkieten.
|
|
|
Etxean egin zitzakeen lanak aurreratzen zizkion bereziki harakinari eta besteak beste tripakiak garbitzen, gaueko hirurakarte aritzen zen etxeko sukaldean behin baino gehiagotan. Trukeandirua beharrean, haragia ematen zion harakinak eta
|
horri esker
etxeanez zitzaien sekula janaririk falta izan.1970ean bizi aldaketa etorri zitzaien. Beheko su ondoan zegoen katuaribrasaren bat erantsi eta ganbarako lastoetara joan ostean, Pastaneabaserria erre zitzaien.
|
|
|
Beheko su ondoan zegoen katuaribrasaren bat erantsi eta ganbarako lastoetara joan ostean, Pastaneabaserria erre zitzaien. Igande gau
|
horren
ostean, jateko tenedorerik ere gabe, esku hutsik gelditu zen familia. Gaur egungo udaletxe ondoan, irakasleentzako etxebizitzak zeuden eta bertako bi pisu utzi zizkioten familiari, etxe berria egin artean han bizitzeko.
|
|
|
Erakusketa martxoaren 17tik apirilaren 23ra izango da ikusgai Larraungo udaletxearen egoitzan, Gabarin. Asteburuetan eta jaiegunetan 11:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik 20:00etara bisitatu da, ordutegi
|
horretatik kanpo
taldeentzako bisita gidatuentzat erreserbatuko baita.
|
|
|
Arturo Hermoso de Mendoza espeleologo berak kontatu du nolako esperientzia izan zen hura: zulo
|
horretatik
ateratzen zen haize lasterrak iragartzen zien barruan bazela espazio ireki handi bat, ganbera moduko bat eta, horrenbestez, “deskubritzeko mundu bat”. Sei urte eman zituzten zirrikitua zabaltzen.
|
|
|
Oso bide meharra zen, “tarteka aire guztia bota behar zen” kabitu ahal izateko, gogoratu du espeleologoak. Ez omen dago hitzik “denboraren kapsula”
|
hori
aurkitzeak eragin ziena azaltzeko, baina nolabaiteko kezka ere sentitu zuela adierazi du Hermoso de Mendozak: “Espeleologook kaltea eragiten dugu, bideak zabaltzean eta abar, eta pentsatu behar dugu gure ekintzen inpaktuan.
|
|
|
“Espeleologook kaltea eragiten dugu, bideak zabaltzean eta abar, eta pentsatu behar dugu gure ekintzen inpaktuan. Oso gauza garrantzitsua aurkitu dugu, bai, baina
|
horren
ardura dugu orain”.
|
|
|
Hurrengo urratsa aditu bat engaiatzea zen. Jesus Altuna Etxabe antropologo eta paleontologo gipuzkoarrarekin hitz egin zuten eta
|
horrek
leize hartza ikertzen zebilen “zoro” batekin jarri zituen harremanetan. Zoro horren izena:
|
|
|
Jesus Altuna Etxabe antropologo eta paleontologo gipuzkoarrarekin hitz egin zuten eta horrek leize hartza ikertzen zebilen “zoro” batekin jarri zituen harremanetan. Zoro
|
horren
izena: Trinidad “Trino” Torres.
|
|
|
Trinok hiru baldintza jarri zizkion Satorrak taldeari: ez zezatela ezer uki, “denboraren kapsula” hura bere
|
horretan
ikertu nahi baitzuen; sarrera zabal zezatela, Trino bera kabitzen ez zelako eta piezak ateratzeko ezinbestekoa izango zutelako, eta finantzaketa lor zezatela. Lehenengoa erraza zen betetzen, bigarrenak lan handia eman zuen, eta hirugarrena Nafarroako Gobernuak jarri zuen.
|
|
|
Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi egiten duena “kapsula” izaera
|
hori
da, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten ziren hartzak, nolakoa zen emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru horretan. Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
|
|
Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi egiten duena “kapsula” izaera hori da, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten ziren hartzak, nolakoa zen emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru
|
horretan
. Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
|
|
Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
Hori
dela eta, funtsezkoa deritzote izugarri aberatsa den ondare hau guztia behar bezala zaintzeari.
|
|
|
|
Horren
harira, Hermoso de Mendozak adierazi du zirkulua ez dela itxi. “Dibulgazioa egin ostean, orain zer?
|
|
|
Ildo berari jarraiki, Trino Torresek gaineratu du Spelaeus bezalako erakusketak beharrezkoak direla jendeak inguruan daukanaren garrantziaz jabetu dadin. Eta ideia
|
hori
bera zuen buruan Trinok, 2021eko ekaineko egun hartan, Mikel Uharterekin hitz egin zuenean.
|
|
|
Mainearen datu harrigarrienetakoa bildu ziren aztarna gehienak fauna hotzari dagozkiola da. Fauna hotza topatzea ez da arraroa inguru honetan,% 99 fauna mota
|
horrekin
lotuta izatea, ordea, bai. Asier Gómez Olivencia paleontologoak azaldu du litekeena dela dolinak tranpa natural bezala funtzionatu izana, non ugaztun handi horiek erori ziren, handik ateratzeko inolako modurik gabe ez zutela.
|
|
|
Lekuaren helezintasunak Amutxatera hurbiltzen ziren hienak bezalako sarraskijale handien bisitak galarazten zituen eta, horrenbestez, nahiko egoera onean kontserbatu ahal izan dira aztarnak. Duela 45.000 urteko hezurrek garai hartako klimaz hitz egiten digute eta, informazio
|
horri esker
, Neandertal gizakiak bizi zituen aldaketa klimatikoen inguruko informazioa deduzitu daiteke.
|
|
|
Datozen hilabeteetan datu gehiago emateko asmoa dutela jakinarazi du. Aztarnategi
|
hori
ez ezik, beste bost inguru aztertzea ere aurreikusten dute, baina ez dute lan makala izango, Tapiak azaldu bezala, berrehun kobatik gora baitaude Larraunen. Ikusteko dago zer altxor gordetzen dituzten.
|