|
2000
|
|
|
Estatu federalarena oso auzi eztabaidagarria da. Bide
|
horretatik
Konstituzioa aldatu litzatekeelako. Egin behar bada, adostasun handienarekin egin da.
|
|
|
Bigarren fasean, berriz, legeak egiteko boterea gauza liteke. Noski,
|
horrek
Konstituzioaren aldaketa ekarri behar luke", adierazi digu Xabi Larraldek.
|
|
2002
|
|
|
Hots, jatorrizko instituzio historiko batzuk izan ziren, eta eskubide horiek Batzar Nagusietan eta Foru Aldundietan gauzatu ziren. ' Izate'
|
hori
Konstituzioaren aurretikoa da.
|
|
2004
|
|
|
Estatu Federala gauzatzeko, berriz, Senatuaren erreforma litzateke, Estatu Federalean sortu daitezkeen konflikto politikoak konpondu ahal izateko. Eta
|
horretarako
Konstituzioa aldatu behar bada, alda dezagun alderdi politikoen eta gizartearen gehiengoaren adostasunarekin.
|
|
|
Europar Batasunaren Ituneko 6.3 artikuluaren arabera Konstituzioaren Proiektuko 5 artikulua," Batasuneko estatuen nazio nortasuna errespetatuko du Batasunak". Oraindik argiago geratzen da
|
hori
Konstituzioaren Proiektuko 5 artikuluan. Arau horiek, Batasunaren baitan estatu bakoitzeko berezitasunak gorde daitezela agintzeaz gain, hainbat estatu kideren barruko berezitasun nazionalak benetan eta eraginkortasunez onar daitezela ere agintzen dute.
|
|
|
Aurreko ekimenei eutsiz, Prozedura Zibilari buruzko Legearen helburua da prozesuko lege erkidea izatea. Ondorenez, asmoa da Botere Judizialari buruz indarrean dagoen 1985eko Lege Organikoaren edukia mugatzea beraren izendapenak barruratzen duenera, eta lege
|
hori
Konstituzioaren 122 artikuluko lehen paragrafoan ezarritakoari egokitzea. Egin eginean ere, ezin da ulertu, eta Konstituzioaz geroko legegileak, jurisprudentziak eta doktrinak ere ez dute sekula ulertu, manu horrek aipatu epaitegien eta auzitegien «jardunbidera» bildu direnik prozesuko arauak; Konstituzioaren beste manu batzuetan, alderantziz, esanbidez aipatu dira prozesuko arauak.
|
|
2005
|
|
|
Zuek ikusi duzue Konstituziorik munduan herritarrek hautatutako Asanblea Nazionalak Konstituzioa egin eta gero hori Gobernuek alda dezaketena?
|
Horrek
Konstituzio baten ezaugarri guztiak apurtuko lituzke. Hemen leku batzuetan parlamentuek onartzen dute Ituna, besteetan erreferenduma egingo da.
|
|
|
Hemen leku batzuetan parlamentuek onartzen dute Ituna, besteetan erreferenduma egingo da.
|
Hori
Konstituzio batean ez da onartzen. Europako Konstituzioa modu interesatuan erabiltzen dute instituzioek, mezu baikorra bultzatzeko, Europako herritartasunari indar emateko...
|
|
|
Espainiako Epaitegi Gorenak, 1997 urtean, Estatu
|
horren
Konstituzioa hartu zuen euskailu, jabetzaren funtzio soziala ezarri eta pertsona ezinduen babesa botere publikoen esku uzten den pasartean, Nazio Batuek 1975eko abenduaren 9an onetsitako Pertsona Gutxituen Eskubideen Adierazpena Estatu espainiarrak ere onartu zuelako.
|
|
|
Lurzoruaren eta Elkargoen inguruko Neurri Liberalizatzaileei buruzko 5/ 1996 Errege Dekretu legearen oinarria eta edukia zeharo eragingarriak izatea, testu hori baita apirilarensuna, legitimazioa, fede publikoa, hiru 17ko 7/ 1997 Legearen jatorria. Horretarako, hiri lurzorua sortzea erraztu da, jabetza eskubidea erregistro publizitatearen bidez babesteko tresna tekniko egokia erabilita (kalifikazioa, lehentagarrenei kalterik ez egitea); horrela bermatu da kreditu pertsonala eta lurralde kreditua lortu ahal izatea, eta eskubide
|
hori
konstituzio manuetan agertzen da, hain zuzen ere, kredituaren gizarte eginkizuna erakutsi eta etxebizitza duina izateko eskubidea gailentzen duten manuetan.
|
|
|
(...) Konstituzioaren ikuspegitik, ez dago zalantzan jartzerik Tradizional deituAlardeko konpainiak osatzen dituzten kideek biltzeko eta besterengandik bereiztenden talde bat, berezko izena, egitura eta antolakuntza dituzkeen talde bat, osatzekoaukera, eta era berean, auziari abstraktuan helduz gero, Konstituzioan trabarik ezdute edukiko elkarte horiek, beren egituretatik abiaturik, alardearen ospakizunaktradizioa ulertzen duten moduan antolatu nahi badituzte. Halaz ere, beharrezkoa dakasu zehatzari eta haren inguruan gertatzen diren gorabehera bereziei ere heltzea, Konstituzioak ezagutu eta aitorturiko ahalmen horien araberako jarduna gehiegizkojarduna ote den ikusteko edo jardun
|
hori
Konstituzioak ere aitortzen eta bermatzendituen beste eskubide batzuen, eta horietakoa dugu sexuarengatik ez baztertuaizateko eskubidea, kontrakarrean ote datorren zehazteko.
|
|
|
Antropologiak, honela, ezin du subjektu bakar bat ere karaktererik gabekoa bezala kontsideratu ez eta karaktere hau subjektu
|
horren
konstituzioaren zati bakar batera mugatu, ze gizaki bat bera ere ezin dugu ulertu berau ezaugarritzen duten trazu guztiak kontuan hartu gabe eta hauek gizabanakoaren natura osoan barreiatuta daudela kontsideratu gabe.30
|
|
2006
|
|
|
Horretaz gain, publizitatearen mezua, forma eta baliabideak ez ditu behar bezala argitzen. Agindu horrek klausula orokor in fine bat dakar; han, administrazioari ahalbidetzen zaio baimen berezi
|
horren bidez
Konstituzioan jasotako eskubide eta balioak babes ditzan (De la Cuesta, 1995: 130; Santaella, 2003:
|
|
|
Publizitatearen fenomenoak komunikazio prozesuarekin erlazio zuzena duenez, komunikazio askatasunaren eskubidea aztertzea derrigorrezkoa zaigu, azken batean eskubide
|
hori
Konstituzioak babesten duen eskubide baten ondorio zuzena eta lehenengoa baita, denok informazioa libre jasotzeko eta emateko dugun eskubidea, alegia (EK 20.1.d. art.) (Vicent, 2002: 618) 85 Hori dela eta, Konstituzioak berak bakarrik jasoko ditu aurreko mandatu horren salbuespenak (pertsonaren oinarrizko eskubideak. EK 10 eta 14 artikuluak?
|
|
|
Lege organikoak Konstituzioarekiko izaera osagarriarekin eratzen dira eta eduki zehatz bat dute. Hau da, lege horiek askatasun publikoak eta oinarrizko eskubideen garapena jasoko dituzte, hauteskunde erregimen orokorra eta autonomia estatutuak onartuko dituzte eta izaera subsidiario eta osagarri
|
horrekin
Konstituzioan aurreikusita dauden gainerako legeak izango dira. Lege organikoak onartzeko, aldatzeko edo indargabetzeko, legebiltzarkideen gehiengo absolutua behar da proiektu osoaren azken bozketan.
|
|
|
Zuzenbide publikoaren arloan, Espainiako Konstituzioarekin hasiko dugu gure eginkizuna. Konstituzioak maiz aipatzen du publizitate jarduera, kontuan hartu behar baita jarduera
|
hori
Konstituzioan espresuki jasotzen diren oinarrizko bi eskubideen babespean gauzatzen dela: informazio eskubidearen eta enpresa askatasunerako eskubidearen babespean.
|
|
2007
|
|
|
Alde horretatik esan behar da proposamenak ohiko ezker abertzalearen proiektua demokratizatu egiten duela, izan ere, herritarren borondatean oinarritutako printzipioak lurraldetasunarenak baino balio handiagoa hartzen baitu. Anaitasunako proposamenaren bideragarritasun juridikoaz mintzatuko bagina, besterik gabe gai
|
horrek
Konstituzioaren xedapenetara garamatza eta konkretuki behin behingozko laugarren xedapenera; bertan aurrikusten baita Nafarroak Euskadiko erkidegoarekin bat egiteko jarraitu beharreko bidea. Ez dezagun ahantzi juxtu xedapen hori dela UPNk orain betirako ezabatu nahi duena.
|
|
|
Nazioarteko tratatua egiteko,
|
horrek
Konstituzioaren aurkako hizpaketak jasotzen baditu, nahitaezkoa izango da aldez aurretik Konstituzioa berrikustea.
|
|
|
Konstituzio agindu horien artean kontuan hartu behar da bilera eskubidea egikaritzeko aurretiazko baimenik behar ez dela dioena. Azken buruan, lege organiko honen xedea da bilera eskubidearen funtsezko gunea arautzea, gune
|
hori
konstituzio manuekin bat etor dadin.
|
|
|
Prozedura horiek izango dira jurisdikzio ordena bakoitzaren araberakoak. Hala denean, eskubide
|
hori
konstituzio babesaren prozeduraren bidez babestuko da Konsituzio Auzitegian, Konstituzio Auzitegiari buruzko Lege Organikoan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
Halaxe bada elkarte guztientzat, arrazoi gehiagorekin izango da elkarte politikoentzat; arean ere, alderdi politikoen xedea da pentsaerak eta esfortzuak barrituta gidatzeko, erakundeen jardunbitzea, gai publikoak demokrazian oinadea laguntzeko eta, botere politikoa gauzatuz, aldaketak eta hobekuntzak eragiteko. Halaber, alderdi politikoak estatu ekintzaren funtsezko tresnak dira, zuzenbideko estatu aurreratu eta zorrotz batean; egin eginean ere, zuzenbideko estatu horrek mugak ipini eta berme eta kontrolak ezartzen dizkio edozein subjekturi, nahiz eta subjektu
|
horrek
konstituzio egituran garrantzia izan. Hurrean ere, zenbatenaz subjektuak eta horren eginkizunak garrantzi handiago izan sisteman, hainbatenaz interes gehiago du zuzenbideko estatuak horren araubidea egokitzeko.
|
|
|
Horretarako, orain indargabetu den legearen enuntziatu orokorraren aldean, lege organiko honek zehaztatzipio horiek modu nabarian hausteko jokabideak; hurrean ere, legeak bi oinarri izan ditu abiapuntu, labur bada ere, jorratu behar direnak. Legeak, lehendabizi, alderdi baten izaera demokratikoa eta alderdi
|
horrek
konstituzio balioak errespetatzen dituen egiaztatzearen aldeko apustua egin du; horretarako, legeak aintzat hartu du alderdiaren jarduera orokorra, eta ez alderdi horrek aldarrikatutako ideia eta helburuak. Edu horretan, beren beregi debekatutalegitasun penala dakartenak.ko xede bakarrak dira zuzenean ez zi
|
|
|
Hain justu ere, Botere Judizialera jotzea da estatuaren baliabidea, alderdiren batek estatuari erasotzen dionean, alderdi horren estatutuen edukia edo alderdi horrek estatutuez landa duen jarduna estatuaren segurtasunaren aurkakoa izateagatik; hurrean ere, ikusi berri den bezala, Botere Judizialak agin dezake alderdi politikoen behin behineko etetea eta, azken buruan, alderdiak desegitea». Testuak ezarri du Botere Judizialaren Legearen 61 artikuluan jasotako Auzitegi Gorenaren sala bereziak izan behar duela alderdi politiko bat desegiteko eskumena, alderdi
|
horrek
Konstituzioaren aurkako jokabide larriak gauzatzen dituenean. Horretarako, aintzat hartu da Konstituzioarentzat garrantzitsuak direla alderdi politikoak, eta, ondorenez, horien legearen aurkakotasuna adierazten duten erabakiak edo alderdi horiek desegitea justifikatzeko erabakiak.
|
|
|
Horretarako, lehenengo eta behin, eskubideak edo interesak ukituta izan ditzaketen demandatu edo laguntzaile guztiak behar den moduan epatu behar dituzte.
|
Horrek
konstituzio jurisprudentzia ugari eragin du, batez ere, jakinarazpenei dagokienez, etab. (KAE hauek: irailaren 14ko 152/ 1999; urtarrilaren 31ko 20/ 2000; urriaren 28ko 99/ 2002).
|
|
|
EKren 27 artikulura eskubide eta askatasunen multzo bat bildu da, «hezkuntzari lotutako eskubideak» kategoria orokorraren barruan sar dezakeguna. Artikulu
|
hori
Konstituzioaren idazketa prozesuan gehien eztabaidatu zenetako bat izan zen; benetan luzea da, hamar atal ditu eta (horren edukiari katedra askatasunerako eskubidea gehitu litzaioke, 20.1.c artikulura bildua, baina 27 artikuluan ezarritako eskubideekin lotura estua duena). Hala ere, eskubide hori praktikan nola aplikatu behar den erabakitzeko askotariko ikuspegiak daude.
|
|
|
Hezkuntzarako eskubidea, eskubide subjektiboa da, prestazio eskubidea den aldetik, eta zentro publikoei eta itunpeko zentro pribatuei soilik eskatu ahal zaie (hezkuntzaren zerbitzu publikoa bermatzen dutenei). Horrez gain, hezkuntzarako eskubideak bigarren alderdia du, hezkuntza sistemaren berme instituzionala baita, sistema
|
horrek
Konstituzioan horren inguruan ezarri diren betekizunak bete behar dituelako. Horrek botere publikoei ahalmena ematen die irakaskuntza zentro guztietan eragingarritasuna bermatzeko, horiek publikoak, pribatuak zein itunpeko pribatuak izan, Konstituzioak berak aitortutako tresnak erabiliz, besteak beste, irakaskuntzari buruzko programazio orokorraren bidez, sektore interesdun guztien parte hartze eragingarriarekin (EKren 27.5 art.) eta hezkuntza sistema ikuskatu eta homologatzeko ahalmena, legeak betetzen direla bermatzeko (EKren 27.8 art.).
|
|
|
«Konstituzio ekonomiko» izenekoaren barruan, EKren 38 artikuluan aitortutako enpresa askatasuna eta merkatu ekonomia oinarrizko osagaiak dira. Espainiako sistema ekonomikoa merkatu ekonomiako sistema da, eta
|
horretan
Konstituzioak estatu plangintzako osagai batzuk sartu ditu. Horrez gain, botere publikoek esku hartzeko aukera dutenez, tradiziozko eredu kapitalistarekin bat ez datorren eredu ekonomikoa sortu da, eta batzuk
|
|
|
Berdintasuna Legearen aplikazioan, aldiz, legea bera aplikatu behar dutenei dagokie, hau da, funtsean, Herri Administrazioari eta epaile eta auzitegiei, araua modu berean aplikatu behar baitute kasu berdinetan. Hala egin ezean, bereizkeriaz jokatuko lukete eta, beraz, nahierakeriaz, eta
|
hori
Konstituzioak debekatzen du.
|
|
|
Are gehiago: Auzitegiaren arabera Lege Organikoaren Proiektu
|
hori
konstituzioaren aurkakoa zen, ez zigorrik gabe utzitako kasuak konstituzioaren aurkakoak zirelako, baizik eta Auzitegiaren ustez lege testuak EKren 15 artikuluaren konstituzio betekizunak betetzen ez zituelako. Horrez gain, legegileari zigorra kentzea Konstituzioaren arabera onargarria izateko zer berme sartu behar zituen adierazi zizkion, eta horren eraginez, Auzitegiaren erdia ez zen epaiarekin ados egon.
|
|
|
Elkartzeko eskubidera biltzen da elkartzeko edo elkarteak sortzeko askatasuna, aurretiazko baimenik behar gabe (askatasun positiboa), eta inor ezin da behartu elkarte bat eratzera, elkarte horretan parte hartzera edo elkarte horretan izatera (askatasun negatiboa) (otsailaren 13ko 5/ 1981 KAE; abenduaren 10eko 67/ 1985 KAE); elkarteen barne antolaketa eta jardunbidea demokratikoak izan behar dute (Konstituzioan betekizun hori esanbidez eskatu zaie alderdi politikoei, sindikatuei, lanbide elkargoei, berezko interes ekonomikoak defendatzen laguntzen duten elkarte profesionalei, merkataritza ganberak, etab.?), eta euren burua antolatzeko ahalmen zabala dute (ekainaren 14ko 104/ 1999 KAE). Lanbide elkargo batzuetako kideak izateko betebeharrari dagokionez eta
|
horrek
Konstituzioko elkartzeko askatasun negatiboaren printzipioarekin talka egin dezakeela kontuan hartuta, Konstituzio Auzitegiak elkargoetako kide izatearen betebeharra ezarri du, Auzitegiaren iritziz, lanbide elkargoak ez baitira elkarteak, EKren 36 artikulua dela bide arautzen dira eta lanbideak zehaztutako xede zehatzak betetzen dituzte, interes publiko zalantzaezina dutenak, besteak beste, hurre... lanbide diziplina, arau deontologikoak, zehapenak, errekurtso prozesalak, etab. (KAE hauek:
|
|
|
Alderdi politikoei dagokienez, Auzitegi Goreneko Sala Bereziak, 2003ko martxoaren 27ko epaiaren bidez, Herri Batasuna, Euskal Herritarrok eta Batasuna alderdiak legez kanpo utzi zituen, Lege hori aplikatuz. Erabaki
|
hori
Konstituzio Auzitegiak berretsi zuen urtarrilaren 16ko 5/ 2004 eta 6/ 2004 epaien bidez. Epai horietan, Auzitegi Goreneko epaiaren aurkako babes errekurtsoak baztertu ziren. Bestalde, Auzitegi Goreneko Sala Bereziak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako Sozialista Abertzaleak Eusko Legebiltzarreko taldea desegiteko hartu zuen erabakiak (goian aipatutako desegindako alderdi politikoen jarraitzailea zela jotzeagatik) gatazka instituzional larria eragin zuen Auzitegi Gorenaren eta Eusko Legebiltzarraren artean.
|
|
|
Bestalde, «Herritarren Zerrendak» Europako Parlamenturako 2004ko ekaineko hauteskundeetarako aurkeztutako hautagai zerrenda deuseztatu egin zen Auzitegi Goreneko Sala Bereziaren 2004ko maiatzaren 21eko epaiak zirela bide, legez kanpo utzitako alderdi politikoen jarraitzailea zela jo zutelako. Deuseztapen
|
hori
Konstituzio Auzitegiaren maiatzaren 27ko 99/ 2004 epaiaren bidez berretsi zen. Epai horrek Auzitegi Gorenaren epaiaren aurkako babes errekurtsoak baztertu zituen.
|
|
|
«Aukera Guztiak» taldeak Eusko Legebiltzarrerako 2005eko apirileko hauteskundeetara aurkeztu nahi izan zuen, baina Auzitegi Gorenak hautagai zerrendak deuseztatu zituen, 2005eko martxoaren 25ean Sala Bereziak emandako epaiaren bidez, aurreko kasuetan erabilitako oinarrien antzekoak aplikatuz. Deuseztapen
|
hori
Konstituzio Auzitegiak berretsi zuen martxoaren 31ko 68/ 2005 epaian. Epai horretan, Auzitegi Goreneko epaiaren aurka aurkeztutako babes errekurtsoari gaitz iritzi zitzaion.
|
|
|
Haien artean lankidetza araubidea ezarri da autonomia erkidegoko eta tokiko administrazioaren jarduera gainbegiratzeko. Gainbegiratze eta koordinazio
|
hori
Konstituzio Auzitegiak ere aztertu ditu irailaren 15eko 157/ 1988 epaian.
|
|
|
Lege polemikoa izan zen, terrorismoari aurre egiteko lege jardun batzuk izan diren moduan; izan ere, terrorismoaren aurkako borrokan konstituzio bermeak sakrifikatzeko arriskua agerian dago beti. Lege
|
hori
Konstituzio Auzitegiak aztertu zuen abenduaren 16ko 199/ 1987 epaian, eta artikulu batzuk deuseztatu zituen Konstituzioaren aurkakoak zirelako. «Terrorismoaren aurkako Lege» hori indargabetu egin zen PKL eraldatzeko maiatzaren 25eko 4/ 1988 Lege Organikoa eta Zigor Kode berria onetsi ondoren.
|
|
|
Beraz, Konstituzio Auzitegiak babesa ez du zuzenean ematen partikularraren egintzaren aurrean (hori ez litzateke posible izango), zeharka baino, oinarrizko eskubide bat behar den moduan babestu ez zuen ebazpen judizial baten aurrean hain zuzen. Zeharkako metodo hori erabiliko ez balitz, partikularrek egindako oinarrizko eskubideen urratzeak zigorrik gabe geratuko lirateke, eta
|
hori
Konstituzioak partikularren egintzen aurrean eragingarritasunik ez duela onartzea izango litzateke. Hori ageri ageriko kontraesana izango litzateke EKren 9.1 artikuluan ezarritakoarekin alderatuz, herritarrak eta botere publikoak Konstituzioaren eta antolamendu juridikoaren gainerako arauen mende daudela esaten duenean.
|
|
|
EKren 18.2 artikuluan ezarritakoaren arabera, egoitza bortxaezina da, eta
|
hori
konstituzio zuzenbidearen ohiko bermeetako bat da. Virginia Herri Onaren 1776ko Eskubideen Adierazpenean edo Frantziako 1791ko Konstituzioan aurki dezakegu, eta konstituzio testu guztietan orokortu da.
|
|
|
Zernahi gisaz, pertsona juridikoak ere espazio jakin batzuen titularrak dira, eta horietan egiten den jarduera dela bide, nolabaiteko babesa behar dute besteen esku sartzeen aurrean. Pertsona juridikoaren kasu tipikoa gogoan hartuta, esaterako merkataritza sozietatea, esparru
|
horretan
Konstituzioko egoitzaren babesa bere jarduera besteen esku sartzerik gabe garatzeko ezinbestekoak diren espazio fisikoetara soilik hedatzen dela ulertu behar da, sozietatearen edo horren mendeko establezimendu baten zuzendaritza zentroa den heinean edo sozietatearen edo bere egoitzaren eguneroko jardunerako agiriak edo bestelako euskarriak zaintzeko balio duelako eta horiek hirugarrenei begira er...
|
|
|
Auzitegiaren arabera, «ezagutza oinarriduna» eta «ziurtasuna», nahitaez ezagutza edo hautemate nabaria ez direnez, «ageri ageriko delituaren» funtsa baino harago doaz, eta termino horiek erabiltzean, deuseztatutako manuak etxebizitzetan sartzea eta horiek erregistratzea baimentzen zuen, usteak eta susmoak oinarri hartuta, azken horiek, berez, ageri ageriko delituaren egoera zehazteko nahikoa izan ez arren. HSBLOren 21.2 artikuluko adierazpen anbiguo eta zehaztugabe horiek manuari Konstituzioan onartzen ez zen irismena ematen zioten eta, horren ondorioz, artikulu
|
hori
Konstituzioaren aurkakoa zela ezarri zen.
|
|
|
Printzipio hori eskumen printzipioarekin batera aztertu behar da beti. Azken
|
hori
Konstituzioko artikulu horretan beren beregi aipatzen ez den arren, gure antolamendu juridikoan ezin da lehenengo printzipiotik bereizi. Hierarkia printzipioaren arabera, goi lerruneko arauak lehentasuna du behe lerruneko arauaren aurrean, baina eskumen printzipioaren arabera, gure antolamenduko arau juridiko bakoitzak indar loteslea soil soilik proiektatu dezake Konstituzioak emandako esparru materialean, inoiz ez harago.
|
|
|
Arlo bakoitzean eskuduna nor den jakiteko, Konstituzioko, Autonomia Estatutuetako eta Konstituzioa interpretatu eta garatzen duten gainerako arauetako eskumen banaketari erreparatu zaio, hots, Espainiako antolamendu juridikoan «konstituziotasun bloke» deitzen den horri. Modu berean,
|
horren inguruan
Konstituzio Auzitegiak duen jurisprudentzia kontuan hartu da, auzitegi horrek Estatuaren eta autonomia erkidegoen arteko eskumen gatazken inguruan eginkizun garrantzitsua egiten du eta.
|
|
|
Ondorio moduan, eskumen printzipioari erreparatu behar diogu gai zehatz bat arautzeko eskubidea nork duen jakiteko(
|
hori
Konstituzioak, autonomia erkidegoetako estatutuek eta «konstituziotasun bloke» izenekoaren gainerako arauek esango digute, guztiak Konstituzio Auzitegiak interpretatuta). Zein antolamendu aplikatu behar dugun dakigunean, hau da, Estatukoa edo autonomia erkidego batekoa, antolamendu horren barruan hierarkia printzipioa aplikatu dugu (legezko arauek lehentasuna dute erregelamenduen gainetik, etab.). Behin printzipio horiek aplikatuta, bi arau homologoren artean gatazka planteatzen bada (jo dezagun eskumena Estatuarena dela, Estatuaren bi arauk lerrun bera dutela, adibidez, bi lege arrunt direla; orduan, horiek interpretatzen eta integratzen ahalegindu dugu, biak bateragarri eginez.
|
|
|
Amaitzeko, legezkotasun printzipioari buruz hitz egitean, ezinbestean hitz egin behar da egitate bera dela-eta birritan zehatzearen bazterketa printzipioari buruz (non bis in idem ezaguna). Printzipio
|
hori
Konstituzioan modu esplizituan jaso ez den arren, Konstituzio Auzitegiaren arabera legezkotasun penal eta administratibo zehatzaileari modu inplizituan lotuta dago (KAE hauek: urtarrilaren 30eko 2/ 1981, otsailaren 23ko 21/ 1984, maiatzaren 23ko 66/ 1986, uztailaren 8ko 94/ 1986, otsailaren 19ko 21/ 1987, uztailaren 4ko 150/ 1991, urriaren 17ko 270/ 1994, urriaren 16ko 2/ 2003).
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak erabat baztertu duena da printzipio
|
horrek
Konstituzioko «eskuratutako eskubideen» teoria aitortzea dakarrenik, eta gainera, atzeraeragintasun mota guztien debekuak EKren 9.2 artikuluko ulerkeraren aurkako ondorioak izango lituzke Auzitegiaren arabera (KAE hauek: uztailaren 20ko 27/ 1981, martxoaren 4ko 8/ 1982, uztailaren 16ko 126/ 1987).
|
|
|
EKren 115 artikuluak Gobernuko lehendakariaren esku uzten du Kongresua, Senatua eta Gorte Nagusiak (hau da, bi ganberak) desegiteko eskaera erregeari egitea. Bada, orain arte, bi ganberak aldi berean desegin dira, inoiz ez da horietako bakarra desegin; beste konstituzio konbentzio bat da erregeak legegintzaldiak modu ospetsuan ireki behar izatea kasuan kasuko hauteskundeak egin ondoren, gai
|
horri buruz
Konstituzioan ezer ezarri ez arren. Parlamentuan bestelako jardunak ere sendotu dira, besteak beste, Diputatuen Kongresuan urtero nazioaren egoerari buruzko eztabaida egitea, edo Senatuan autonomia erkidegoen egoerari buruzko eztabaida egitea, eta, agian, gaur egungo Gobernuak abiatutako jarduna, hots, «lehendakarien hitzaldi» izenekoa, Senatuan Gobernu Zentraleko eta autonomia erkidegoetako lehendakariak biltzen dituena; horien guztien kasuan, konstituzio konbentzioei buruz hitz egin dezakegu.
|
|
|
Esanbidezko muga horiez gain, beste batzuk ere badira, eta esanbidez jasota egon ez arren, eskubideen egikaritzaren logikak eta antolamendu juridikoak ezartzen ditu, betiere, Konstituzioak babestutako ondasunak oinarri dituztenean (ez da nahiko printzipio orokor zehaztugabeak soilik oinarri hartuta egitea). Konstituzio Auzitegiak argi utzi duen moduan, argi dago gizarte xede batzuk eskubide batzuen gainetik daudela pentsa daitekeela, gizarte xede horiek berez Konstituzioan babestutako balioak direlako, baina betiere, lehentasun edo nagusitasun
|
hori
Konstituziotik bertatik ondorioztatzen denean (otsailaren 17ko 22/ 1984 KAE).
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak argi utzi du kazetariak eskubidea duela bere independentziari eusteko independentzia hori benetan mehatxatuta dagoela uste duen unetik aurrera eta, beraz, kasu horietan, lan prestazioa berehala eten dezakeela, baita auzitegietara kalte ordaina eskatzera joan aurretik ere. Izan ere, profesionalari lanpostu horretan egotea eskatzea ebazpen judiziala gertatu aurretik oinarrizko eskubidea urratu daitekeela onartzea izango litzateke, aldi baterako bada ere, prozesua garatzen den bitartean?, eta
|
hori
Konstituzioaren arabera guztiz onartezina izango litzateke (abenduaren 9ko 225/ 2002 KAE).
|
|
|
Hau da, Konstituzioan ezarri da estatuko lege bat autonomia erkidego baten eskumenekoak (eskumen banatua edo esklusiboa) diren gaien inguruan aritu daitekeela.
|
Hori
Konstituzioan ezarritako eskumen banaketari buruzko araubidearen salbuespena da, eta, beraz, modu murriztailean interpretatu behar da. Bide horietara jo behar da soil soilik egoera bide ez hain traumatikoen laguntzaz bideratu ezin denean.
|
|
|
Azken kasu horretan, gauzak desberdinak dira: egia da EKren 9.1 artikuluan guztiak (herritarrak eta botere publikoak) antolamendu juridikoaren mende daudela ezarri dela, eta
|
horrek
konstituzio eskubideak eta askatasunak barruan hartuko lituzke. Hala ere, Konstituzioak eskubideak eta askatasunak
|
|
|
Legelaria zerbitzu zibil horren araubidea zerbitzu militarrerako ezarritakora hurbiltzen ahalegindu zen, berezko diziplina araubidea barne hartuta. Hasieran, legelariak ordezko gizarte zerbitzuaren iraupena derrigorrezko zerbitzu militarraren iraupena baino luzeagoa izatea ezarri zuen, eta aukera
|
hori
Konstituzio Auzitegiak bere garaian bermatu zuen, zerbitzu militarra zerbitzu zibila baino gogorragoa eta sakrifizio handiagokoa zela esanez, betiere, zerbitzu zibilaren tratamendu kaltegarria eta neurriz kanpokoa egin gabe. Amaitzeko, legelariak bi zerbitzuen iraupena berdintzea erabaki zuen.
|
|
|
Zehatz esanda, 6.7 artikuluan, greba dagoen bitartean pertsonen eta gauzen segurtasunerako beharrezkoak diren zerbitzuak eta lokalak, makineria, instalazioak, lehengaiak, etab. mantentzearen inguruko guztia arautzean, ezarri zuen enpresaburuari dagokiola zerbitzu horiek egin behar dituzten langileak izendatzea. Eta Konstituzio Auzitegiak, apirilaren 8ko 11/ 1981 KAE garrantzitsuan, 17/ 1977 Errege Dekretu Lege hori aztertzeaz gain, eskubide baten funtsezko edukia aurkitzeko irizpideak ezarri zituen, eta atal
|
hori
konstituzioaren aurkakoa zela adierazi zuen, enpresaburuari modu esklusiboan esleitzen ziolako greba zegoen bitartean lokalak, makineria eta instalazioak mantentzea zaindu behar zuten langileak izendatzeko ahalmena.
|
|
|
Alfontso XIII.a erregea erregimena salbatzen ahalegindu zen, baina ez zegoen ezer egiterik. Gobernua Dámaso Berenguer jeneralaren esku utzi zuen 1930eko urtarrilaren amaieran, eta azken
|
hori
konstituzio legezkotasunera itzultzen ahalegindu zen, Gobernuarekin batera 1876ko Konstituzioaren zina eginez. Gobernuak urte bereko abenduaren erdialdea arte iraun zuen eta herrian «Diktaleuna» esan zitzaion, Primo de Riveraren «Diktaduraren» aurrez aurre.
|
|
|
Kataluniako Parlamentuak errentamenduak eraldatzeko Legea onetsi zuen, errentariei euren jabetza eskuratzea baimentzen ziena, baina lur jabe katalanak ez zeuden horren alde. Gobernu zentralak horren aurkako errekurtsoa aurkeztu zuen Konstituzio Bermeen Auzitegian, eta Auzitegi
|
horrek
konstituzio aurkakotzat jo zuen. Gai horren inguruan, gatazka politiko handia sortu zen, Samper erradikalaren Madrilgo Gobernuaren eta Kataluniako Generalitateko ezkerreko Gobernuaren (Companys buru zela) artean.
|
|
|
Bestalde, 46 artikuluan lanerako eskubidea arautu zen, gizarte betebehar moduan ulertuta. ...ldintzak bermatu zitzaizkion eta gizarte legeriak nahitaez jorratu behar zituen gaien multzoa ezarri zen (gaixotasun, istripu, langabezia, zahartzaro, ezgaitasun aseguruak, emakumezkoen eta gazteen lana, amatasunaren babesa, lanaldia, gutxieneko alokairua, oporrak, langileek enpresen kudeaketan parte hartzea, etab.). Nire ustez, eta autore batzuek izaera «iraultzailea» aitortu dioten arren, arlo
|
horretako
konstituzio arauketa «ongizate estatu» deitu izan den horren ildokoa zen (1932an, esaterako, garai hartan lan babesaren arloan zeuden nazioarteko hitzarmenik garrantzitsuenak berretsi ziren). Nolanahi den ere, eta ondoren ikusiko dugunez, langile arazoen eraginez, 1934ko urriko iraultza eta anarkistek errepublikaren aurka zuten jokabidea tarteko, gai hori erregimen errepublikarrean ezegonkortasun handia eragin zutenetako bat izan zen.
|
|
|
aurrekontu politika, diru politika, lan politika, Gizarte Segurantza) eta politikoak (askatasun publikoei, Zigor Kodearen eta Prozedura Kriminalaren Legearen eraldaketari buruzkoak) egin zituzten, eta akordioen giroa sortu zen; horiek zirela bide, 1977ko urriaren amaieran Moncloako Itun entzutetsuak sinatu ziren. Itunen joera
|
hori
Konstituzioaren idazketara lerratu zen ondoren. Garrantzi historiko handikoa izan zen Kataluniako Generalitatea irailaren 29ko 41/ 1977 Errege Dekretu Legearen bidez berrezartzea (Josep Tarradellas erbestetik itzuli zen erakundearen buru izateko).
|
|
|
Aurreproiektuari buruzko eztabaida uztailaren 4an hasi zen eta gorabehera handirik gabe egin zen, gai baten inguruan izan ezik: euskal nazionalistek planteatutako euskal eskubide historikoak; azkenean, gai
|
horrek
konstituzio testuaren lehenengo xedapen gehigarria osatu zuen. Uztailaren 21ean, Kongresuaren osoko bilkurak, atentatuaren bidez armadako bi goi karguren erailketak hunkituta, proiektuaren testua bozkatu zuen.
|
|
|
Horri esker ikusi zen Konstituzioak benetako bokazio arau-emailea zuela, banakako eskubideen eta botere banaketaren berme eragingarria izan nahi zuela (Konstituzio guztien nahitaezko betekizunak, Frantziako 1789ko Eskubideen Adierazpeneko 16 artikulu entzutetsuaren arabera). Horrez gain, Konstituzioari gorengo maila arau-emailea eman zitzaion, gainerako arauen gainetik kokatu zelako, Ipar Amerikako konstituzio tradizioan gertatzen den bezala,
|
horretan
Konstituzioa betidanik antolamendu juridikoaren gorengo araua izan baita (the supreme law of the Land). Nolanahi den ere, XIX. mendean, Europa kontinentalean Konstituzioa testu programatiko huts moduan hartzeko joera nagusitu zen.
|
|
|
arteko desberdintasuna. Sistema ingelesean, subiranotasuna botere legegileak gauzatzen du, eta botere
|
horrek
Konstituzio britainiar izenekoa osatzen duten iturrien multzoa alda dezake. Europa kontinentaleko sisteman. Espainia barnean dela?, bi berme zehatz daude Konstituzioaren nagusitasuna babesteko:
|
|
|
horiek bakarrik eta ez beste batzuk arautu behar dira lege organikoen bidez. Hona hemen arlook: a) oinarrizko eskubideen eta askatasun publikoen garapenari buruzkoak (Konstituzio Auzitegiaren arabera, abuztuaren 5eko 76/ 1983 KAE, urriaren 27ko 160 eta 161/ 1987 KAE?, adierazpen
|
horrek
Konstituzioaren lehenengo tituluko bigarren kapituluaren lehen ataleko askatasunak eta eskubideak soilik hartzen ditu barnean, eta garapen hitza esangura hertsian hartu behar da, alegia: lege organikoa soil soilik erabiliko da zuzenbideko arauketa orokorra emateko edo arauketa horretako arazo oinarrizko eta funtsezkoak ukitzen direnean, baina ez oinarrizko eskubide baten esparrua ukitzen denean. KAE hauek:
|
|
|
Koroaren oinordetza hurrenkerari dagokionez, abdikazioak eta uko egiteak gertatzen badira, edo edozein zalantza badago? 57.5 art.?; erreferendumaren baldintzak eta modalitateak? 92.2 art.?; Konstituzioak eratorritako eskumenak erabiltzea nazioarteko antolakunde edo erakunderen bati eratxikitzeko tratatuak sinatzea? 93 art.?; segurtasun indar eta kidegoen eginkizuna arautzea? 104.2 art.?; Estatu Kontseiluaren arauketa? 107 art.?; alarma, salbuespen eta setio egoerak? 116 art.?; Botere Judizialaren arauketa? 122 art.?; Kontuen Auzitegiaren arauketa? 136.4 art.?; autonomia erkidegoen araubideari dagozkion baimenak, 144 art.an ezarritakoak; Estatuak autonomia erkidegoei eskumenak transferitzea eta eskuordetzea, 150.2 art.an ezarria; autonomia erkidegoen finantzaketa? 157.3 art.?, eta Konstituzio Auzitegiaren arauketa? 165 art.?. Aipatu gai guztietan, baina gai horietan bakarrik, arauketa lege organikoaren bidez egin behar da (horri esaten zaio «lege organikoaren erreserba»). Beraz, beste edozein arau (lege arrunta izan arren) arlo horiek arautzen ahalegintzen bada, arau
|
hori
Konstituzioaren aurkakoa izango da, lege organikoaren konstituzio erreserba hausteagatik. Baina, era berean, esan behar da lege organiko batek ezin dituela arautu lege mota horri beren beregi erreserbatu ez zaizkion gaiak eta lege arrunten esparruan sartu.
|
|
|
Izan ere, xedapen indargabetzaileko lehenengo paragrafoa zela bide, erregimen frankistako zazpi Oinarrizko Legeak eta Eraldaketa Politikorako Legea indargabetu ziren. Azken
|
hori
Konstituzioa egiteko tresna juridikoa izan zen, eta bere egitekoa bete ondoren, indargabetu egin zen.
|
|
|
Bravo Murillok saneamendu ekonomikoaren politika abiatu, Herri Administrazioa eraldatu, Egoitza Santuarekin konkordatua sinatu eta erakunde politikoek behar den moduan funtzionatzen ez zutela esanda, konstituzio eraldaketa prestatu zuen. Eraldaketa
|
hori
konstituzio proiektu oso laburra zen, oinarrizko zortzi lege osagarrik lagunduta, gai hauen inguruan: Senatuaren antolaketa, Gorteetako diputatuen hauteskundeak, erakunde legegilekideen araubidea, bi organo legegilekideen arteko harremanak, pertsonen segurtasuna, jabetzaren segurtasuna, ordena publikoa eta erresumako handitasunak eta tituluak.
|
|
|
Horrez gain, Cádizko Konstituzioak hauteskunde zuzenbidearen, legegintza prozeduraren, toki araubidearen eta Justizia Administrazioaren arauketa nahiko zorrotza jaso zuen, eta
|
horrek
Konstituzio batean ohikoa dena askogatik gainditzen zuen, normalean, arau horietako asko konstituzio testuetatik kanpo geratzen baitira. Hirugarren, Konstituzio zurruna da:
|
|
|
Diputatuen agintaldia hiru urtekoa zen, Gorteek urtean ondoz ondoko lau hilabetetan bilduta egon behar zuten gutxienez, eta Gorteetako Diputazio Iraunkorra berrezarri zen (Cádizko Konstituzioaren ereduari berriro helduz). Azken
|
horrek
Konstituzioa betetzea zainduko zuen ganberak bilduta ez zeuden bitartean eta, kasu batzuetan, Gorteak dei zitzakeen. Bestalde, egin nahi izan zen Senatuaren eraldaketa, nola ez, testuko gairik polemikoenetakoa izan zen.
|
|
|
Erreginak onartu egin zuen. O. Donnellen gobernuak 1845eko irailaren 15eko Dekretu bat erreginak sinatzea lortu zuen eta, horren arabera, 1845eko Konstituzioa berrezarri zen, baina akta gehigarri bat erantsi zitzaion Konstituzioa modu partzialean eraldatzeko, akta
|
hori
Konstituzioaren osagai moduan hartu behar zen?.
|
|
|
Zer den izpiritua, herriaren izpiritua eta izpiritu unibertsala, zehatzago ikusi dugu. Herri gogo bat edo Estatu bat indibiduo bat dela esateak esan nahi du,
|
horren
konstituzio politiko moralak bat bat egiten duela berorren erlijio, arte eta filosofiarekin, eta honek guztiak bat bat bere kanpoarekin, inguru geografiko, klima eta auzo herriekiko baldinkizunak, barru eta kanpo horrek, klima, etc., eta mentalitatea, morala, denak substantzia izpiritual bakarra osabiltzen duela. Volksgeista?, halako moldez, non osagarri haietako ezein ezin baita zuzen ulertu osotasunetik ebaki eta bakandurik.
|
|
2008
|
|
|
Ralitoko bileretan egon ziren [2001eko uztailaren 23an Estatuko hainbat ordezkarik eta Auco paramilitarrek egindako bileraz dihardu] estrategia prestatzen, paramilitarismoaren eta narkotrafikoaren menpeko errepublika eratzeko.
|
Horren aurrean
konstituzio epaitegiaren aurka jotzen du Gobernuak eta Venezuela eta Ekuadorren aurkako gatazkak nahi ditu; narkotrafiko eta paramilitarismoarekin nahasten dituzten aldiro antzekoak egiten dituzte arreta desbideratzeko.
|
|
|
Printzipio
|
hori
Konstituzioaren 1, 14 eta 31 artikuluetan aipatzen da. Lehenengoak antolamendu juridiko osoaren balio nagusien artean aipatzen du berdintasun printzipioa.
|
|
|
Bestalde ere, noizean behin tributu arauak Estatuko Aldizkarian argitaratu baino lehen jartzen dira indarrean, adibidez, lege proiektua Gorte Nagusien Aldizkarian argitaratzen denean. Teknika
|
hori
Konstituzioaren aurkakoa izan ez arren, ezin daiteke usuegi erabili, konstituzio printzipioak hauts daitezkeelako (esaterako, ekonomi ahalbidearen printzipioa) eta, batik bat, herritarren eta herri botereen artean egon beharreko konfiantza apurtu ahal delako.
|
|
|
Horrez landa, reformatio in peius izenekoa debekatzen da eta, horren ondorioz, norbanakoaren egoera ezin da astundu errekurtsoa dela bide. Debeku
|
hori
Konstituzioaren
|
|
|
Beraz, erreferenduma Konstituzioaren aurkakoa eta ilegala da, eta ez da egingo», adierazi du Espainiako Kongresuko PSOEren bozeramaile Jose Antonio Alonsok. Legebiltzarrak «Espainiako nazioaren subiranotasuna lapurtu eta euskal subiranotasun egin nahi zuen, eta
|
hori
Konstituzioaren aurkakoa da».
|
|
|
Armadako buru zela presidente kargua eskuratu zuenean, konfiantza mozioa onartuko zuela ziurtatu zuen. Alabaina, presidente kargua eskuratzean Parlamentua desegiteko ahalmena ere bere gain hartu zuen Musharrafek,
|
horretarako
Konstituzioa erreformatuz.
|
|
2009
|
|
|
urteetan zehar Auzitegi Gorenak esaten zuela, inolako ñabardurarik gabe, Autonomia Erkidegoko berezko hizkuntza merezimendu gisa baloratze hutsa funtzio publikorako aukeren berdintasun printzipioaren aurkakoa zela. Doktrina
|
hori
Konstituzio Auzitegiak zuzendu zuen zera xedatuz: " herritarrek hizkuntzak erabil ditzaten bermatzeko, ez lekarke arazorik botere publikoek funtzionario lanpostu jakin batzuetarako bi hizkuntzak jakitea beharrezkotzat jotzea edota hori merezimendutzat hartzea bestelako merezimenduekin batera".
|
|
|
Hipoteka Legearen 206 artikuluaren abolizioa premiazko behar urgentea da, higiene demokratikoarengatik. Ni ez naiz luzatuko gai honetan, baina gurekin hitz egin duten jurista guztiek diotenez, 206 artikulu
|
hori
Konstituzioaren kontra dago eta erabat antidemokatikoa da. Eliza Katolikoa eta Estatua banaturik daude, eta elizbarrutiko kide bat ez da inor, fedatario publico balitz bezala dokumentuak egiteko.
|
|
|
Ez badago goi mailako beste erakunderen bat, hari demokrazia printzipioak betearaziko dizkiona, erregimen totalitario bati dagozkion metodoak erabiliko ditu aurrerantzean ere. Zoritxarrez, ezin liteke bestela izan, herrialde
|
horren
Konstituzioan jasota baitago mehatxu artikulu bat, indar militarra erabiltzea zuritzen duena, lurralde bat banatzeko ahalegin demokratiko oro geldiarazteko asmoz. Herrialde gogo hertsi bat baita hizpide duguna, bere buruaren ingurura bildutakoa, eta indarrean oinarrituriko lurralde batasuna daukana izateko arrazoi bakartzat.
|
|
|
Estatu kolpearen ostean, uztailaren 1ean, dekretu bat jarri zuen indarrean Legebiltzarrak. Neurri
|
horrek
Konstituzioaren 8 artikuluak jasotzen dituen gizabanakoaren askatasunak utzi zituen bertan behera. Ordutik, Honduras setio egoeran dago.
|
|
|
1839ko lege horrekin Hego Euskal Herriko lau lurraldeak (Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa) bat eginda geratu ziren, Foruen epitafioen bitartez, horixe baita Legearen testua: Nafarroako Foruak eta herrialde baskongatuen Foruak berresten dira,
|
horrek
konstituzioak ezartzen duen batasunean eraginik izan gabe.
|
|
|
EBko Kontseiluan Erreforma Ituna idazteko ildo nagusiak onartu zituzten. Itun
|
horrek
Konstituzioaren proiektua ordezkatuko zuen hitzarmen bati eman behar zion bide; Lisboako Itunari, hain zuzen. Konstituzioaren edukia ia bere horretan jasotzen bazuen ere, esklusiboki adituentzat idatzia zirudien; Laekenen hitzemandakoak alde batera utzi zituzten.
|
|
2010
|
|
|
Estatu Kontseiluak dagoeneko bere iritzia plazaratu du: lege
|
horrek
Konstituzioan babesten diren oinarrizko askatasunak urratu litzake.
|
|
|
Gure ikuspegian, gaur egungo sisteman ere proiektu guztiek dute aukera. Gaur dagoen sisteman, independentzia gauzatu dezakezu, baina
|
horretarako
Konstituzioa erreformatu behar duzu. Baina hemen bidea zen Estatutua eta Foru Hobekuntza erreformatuta, independentzia gauzatzeko moduko bitartekoak jartzea, Konstituziotik pixka bat aparte.
|
|
|
" Konstituzioak foru lurraldeen eskubide historikoa babesten eta errespetatzen ditu. Hala balegokio, foru erregimen
|
hori
Konstituzioaren eta autonomi estatutuen barruan eguneratuko da oro har".
|
|
|
" Konstituzioak foru lurraldeen eskubide historikoak babesten eta errespetatzen ditu. Hala balegokio, foru erregimen
|
hori
Konstituzioaren eta autonomi estatutuen barruan eguneratuko da oro har".
|
|
2011
|
|
|
gaur egun ere ukatzen eta urratzen dira 1936ko altxamendu militarraren, erregimen frankistaren eta Estatu terrorismoaren biktimen eskubideak.Jarraipen hori beste zenbait egoeratan ere antzeman daiteke: eskubideen urratze sistemakoak, torturak, legez kanporatzeak, adierazpen askatasunaren ukatzea, errugabetasun presuntzioa (praktikan) ukatzea, nortasun propiorako eskubidea ez errespetatzea, langileen eskubide ekonomiko eta sozialen urratzeak, gerretan parte hartzea (azken aspektu
|
hori
konstituzioaren aurkakoa izan zitekeen II. Errepublikan, eta, alde horretatik, ideia hori presente egon zen Irakeko gerraren aurka egin ziren kale protestetan 2003an). Estatu espainiarrean «trantsizioaren» alderdi bultzatzaile izan zirenak euren historiaren menpe bizi dira, iraganeko eskemak errepikatzen ari dira. Klase politikoak eta hori sostengatzen duten botereek nazioarteko legaltasunaren bidea hartzen ez duten bitartean, Diktaduraren oinordekotzaren konplize eta jarraitzaile izaten segituko dute.
|
|
|
Konstituzionalaren hitzetan, koalizioak politikan parte hartzeko duen eskubidea urratu zuen Auzitegi Gorenak bere erabakiarekin. Eskubide
|
hori
Konstituzioaren 23 artikuluak arautzen du.
|
|
2012
|
|
|
Sekulako lurrikara politikoa eragin dute Egipton Auzitegi Konstituzionalak hartu dituen erabakiek. Azken hamar urteetan Hosni Mubaraken agintepean goi karguetan ibilitakoei presidentetzarako hauteskundeetara aurkeztea debekatzeko lege bat onartu zuen parlamentuak, baina arau
|
hori
konstituzioaren kontrakoa dela ebatzi du auzitegiak; hortaz, Ahmed Xafiq Mubaraken azken lehen ministro izandakoa bigarren itzulian lehiatu da asteburu honetan. Erabaki horren zalaparta pil pilean hasi orduko etorri da egoera erabat lehertu duena:
|
|
|
Publizitatearen fenomenoak komunikazio prozesuarekin erlazio zuzena duenez, komunikazio askatasunaren eskubidea aztertzea derrigorrezkoa zaigu, azken batean eskubide
|
hori
Konstituzioak babesten duen eskubide baten ondorio zuzena eta lehenengoa baita, denok informazioa libre jasotzeko eta emateko dugun eskubidea, alegia (EK 20.1.d art.) (Vicent, 2002: 618) 103 Hori dela-eta, Konstituzioak berak bakarrik jasoko ditu aurreko mandatu horren salbuespenak (pertsonaren oinarrizko eskubideak. EK 10 eta 14 artikuluak?
|
|
|
Horretaz gain, publizitatearen mezua, forma eta baliabideak ez ditu behar bezala argitzen. Agindu horrek klausula orokor in fine bat dakar; han, administrazioari ahalbidetzen zaio baimen berezi
|
horren bidez
Konstituzioan jasotako eskubide eta balioak babes ditzan (De la Cuesta, 1995: 130; Santaella, 2003:
|
|
|
Lege organikoak Konstituzioarekiko izaera osagarriarekin eratzen dira eta eduki zehatz bat dute. Hau da, lege horiek askatasun publikoak eta oinarrizko eskubideen garapena jasoko dituzte, hauteskunde erregimen orokorra eta autonomia estatutuak onartuko dituzte eta izaera subsidiario eta osagarri
|
horrekin
Konstituzioan aurreikusita dauden gainerako legeak izango dira. Lege organikoak onartzeko, aldatzeko edo indargabetzeko, legebiltzarkideen gehiengo absolutua behar da proiektu osoaren azken bozketan.
|
|
|
Zuzenbide publikoaren arloan, Espainiako Konstituzioarekin hasiko dugu gure eginkizuna. Konstituzioak maiz aipatzen du publizitate jarduera, kontuan hartu behar baita jarduera
|
hori
Konstituzioan espresuki jasotzen diren oinarrizko bi eskubideen babespean gauzatzen dela: informazio eskubidearen eta enpresa askatasunerako eskubidearen babespean.
|
|
2013
|
|
|
Argentinako epaile federal batek atzera bota du Magistraturaren Kontseilua aldatzeko lege proiektua, herrialde
|
horretako
konstituzioaren kontrakoa dela argudiatuta. Izan ere, Maria Romilda Servini de Cubria epailearen arabera, legearen aurka doa kontseilu horretako kideak erreferendumaren edo hauteskundeen bitartez hautatzea.
|
|
|
Ildo
|
horretan
Konstituzioa argia dela ekarri di Caprilesek gogora, eta agintea Batzar Nazionaleko burua k agintea hartu behar duela adierazi du.
|
|
|
Hugo Chavez Venezuelako presidente hautetsiaren taldea karguaren zina nola egin aztertzen ari da. Izan ere, herrialde
|
horretako
Konstituzioak urtarrilaren 10ean egin behar dela ezartzen du, baina agintaria ospitaleratuta dago Habanan, eta seguru aski ezin izango da ostegunean Caracasen izan.
|
|
|
Nolanahi ere, ez da erabiltzeko erraza, beraren hizkera jasoa, eta, askotan, iluna delako. Dirudienez, Inperioko ofizialek kode
|
horretako
konstituzioak prestatu zituztenean, haientzat garrantzitsuagoa zen Inperioaren legeriak inperio burokraziaren ospea islatzea, konstituziomanuak bete behar zituztenentzat haiek ulergarri egitea baino. Mendebaldean behintzat, interpretationes deiturikoak gaineratu behar izan ziren, haien edukia hizkera errazagoan azaltzeko.
|
|
2014
|
|
|
Kuestioa da, batetik, nazionalitateen printzipioa berdin berdin suposa litekeela, ez printzipio demokratikoaren ondorioa bezala, haren aurretiazko bezala baizik. H. d., abertzale aleman demokrata askok, elkarren lehian bizi ziren dozena bat Estatutako bakoitzean konstituzio demokratikoak lortu eta gero denak batzea baino errazago ikusten zuela aurrena denak batu eta Estatu aleman
|
horretan
konstituzio demokratikoa lortzea. Eta kuestioa da, bestetik, Renan bera nolanahi ere, nazionalitateen printzipioaren aldekoa bazen, ez zela demokrata izateagatik.
|
|
|
can satisfactorily explain why a social contract should include only certain individuals while leaving others out, a global contract seems the only possible option? 2003 Estatuak sortzen du eta oinarritzen du, eta Estatuak eusten du (nola gainera!) Konstituzioa, ez Konstituzioak Estatua. Ariketa akademiko gisa emankorra izan liteke apika, baina bestela fikzio filosofiko teologikoa besterik ez da imajinatzea Estatua hitzarmen batek sortzen duela, eta hitzarmen
|
hori
Konstituzioa litzatekeela. (Zentzu gutxi du, hortaz, Estatua kuestionatzen denean, Konstituzioarekin argudiatzea kontrara).
|
|
|
Hirurek ere azaldu zutenez, Europan elizak halako abantailak izatea ere ez zuten begi onez ikusten eta PPk “gogo txarrez, atzera egin behar izan du”. Plataformatik nabarmendu zuten 206 artikulu
|
hori
konstituzioaren kontrakoa dela. Legea aldatzean elizaren eskubidea berehala indargabetzeko exijitu zuten, araudiaren zirriborroan urte baten ondoren elizak eskubide hori galtzea aurreikusten baita.
|
|
2015
|
|
|
2... Jainkoarren, saia bedi berorren aitatasuna, ohetan eta mahai zapitxoetan garbi ikuzia izan dadin, kosta ahala kosta, gauza ikaragarria baita ez izatea; benetan nahiko nuke
|
hori
konstituzioan agindurik egotea, eta hala ere ez dela nahikoa izango uste dut, diren bezalakoak izanik?
|
|
|
Ekuadorren adibidez, gobernuak «Plan Nacional para el Buen Vivir 2009 2013» izenekoa aprobatu zuen bere lehenengo agintaldian eta bigarrenean «Plan Nacional del Buen Vivir 2013 2017» delakoa gobernu ardatz nagusia da teorikoki. Herrialde
|
horretako
konstituzio berrian natura eskubide subjektu bihurtu dute eta erabateko iraultza juridikoa bultzatu (Uharte, 2013a). Bolivian ere antzeko hizkera erabili dute beren gobernu plangintzak izendatzeko, «Vivir Bien» kategoria erdigunean jarriz.
|
|
|
Alta, eskakizun horien aldeko mobilizazioak egin eta hiru egunera, Frantziako Senatuak bertan behera utzi zuen Europako Hizkuntza Gutxituen Itunaren berrespena. Euroituna berresteko lege proposamena izan zuten eztabaidagai Senatuko kideek,
|
horretarako
Konstituzioa aldatu behar dutelako. Eskuineko alderdi politikoen ordezkariek, ordea, euren gehiengoa baliatu zuten eztabaida bertan behera uzteko.
|
|
2016
|
|
|
1944an independizatu ginen Danimarkatik, eta Islandiak herrialde
|
horretako
konstituzioa kopiatu zuen kasik hitzez hitz. Guk dinamika hori irauli eta testu berria egin nahi genuen, behetik gorako zentzuan, herritarrengandik hasita. 25 pertsonok osatzen dugu Konstituzio Batzordea, eta batzorde horrek idatzi zuen testua.
|