|
2000
|
|
|
Kafka gogora lezake (absurdogatik, maiz ez baita deusik ikusten ahal), Borges (itzul eta itzal inguruko labirintoengatik), baina, batez ere, Julio Cortazar. Ipuin batzuetan, aipatu idazle ezberdinen eragina erabatekoa den arren, besteetan iragazia eta tindura pertsonaletan lerrokatua eta baitaratua ageri da,
|
horretan
ipuinak bere aldeko tantoak irabaziz. (Egunkaria XII)
|
|
|
Lerro gutxitan garatzen du haiei buruzko nondik norakoa, kontaerak eskatuko lukeen erritmoa ez du errespetatzen, arrapaladan bezala joaten zaigu istorioa, detailetan finkatu gabe, elkarrizketetan gozatu gabe, eta, batzutan bukaerako bide okerra hartuz. Oso presaka idatzitakoak dirudite gehienetan, eta
|
horregatik
ipuin batzuk absurdoak egiten zaizkigu, kontatzeko moduagatik gehiago, kontatzen denagatik baino. (El Diario Vasco I)
|
|
|
" Joanes: Felisaren ipuinak sinesteari utzi eta apez
|
horren
ipuinak sinesten hasi behar al duk orain...?", baina jakinik, halaber, alferrikakoa gertatuko zitzaidala ihardeste hura, zeren eta, nik osabari buruaz ezetz erran niezaiokeen arren, ez nituela ipuin haiek sinesten, neure buruari galdezka segituko bainuen: " Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?", ene zalantzen argibidea beldurrak edo eraginikako bertze zalantza hura balitz bezala.
|
|
2002
|
|
|
Bi letter jaso nituen oso denbora gutxian eta gisa
|
horretako
ipuin luzeen ekarria (bost hizkuntzatara itzuli dute eta euskaraz hamazazpi edizio izan ditu) honako hau da, besteak beste: ingelesaren eta euskararen konbinazio heterofonikoaren fruitu den hizkuntza arteko mestizaia iradokitzailea.
|
|
2005
|
|
|
euskararen biziraupena, euskararen batasuna, herriaren askatasun falta, gizartearen deshumanizazioa, arazo sozialak, euskal ortodoxia eta heterodoxiaren arteko talka (X. Kintana)...
|
Horren aurrean
ipuinek jarrera didaktiko eta morala erakusten dute, konponbideak jokaera etikoetan aurkitu nahiz. Gizakiarengana itzultzeko ahalegin handia dago, gizakia zer den azaltzeko ere.
|
|
|
Bidaia literaturan kronika, ipuina eta eleberria landu ditu. Sail
|
horretako
ipuin liburuak Hakuna matata (Labayru, 1991) eta Zazpi kolore (Elkarlanean, 2000) bildumak ditugu. Umore sailari dagokionez beste ipuin liburu bi eman ditu:
|
|
|
Horrela bada, hitzok aurreiritzi nabarmena, sasoiko kinkaren adierazgarria, uzten dute euskal literaturaren gainean eta, batez ere ipuingintzaz, zeinari erraza izatearen dohaina ematen baitzaio. Zoritxarrez uste
|
horrek
ipuina baldintzatu du gaur arte.
|
|
|
Ahozkoari dagozkion ipuinak (kondairak, ipuin harrigarriak, ipuin erlijiosoak...) jaso eta lehenengo ipuin bildumak egiten hasi ziren. Ez da harritzekoa, beraz, luzaroan argitaratuko diren ipuin bildumetan traza
|
horretako
ipuinak baino ez ikustea, herri tradizioko ipuingintza eta ohiturazko xelebrekeriak nahas mahasean. Bestelako generoetan gertatzen zenaren kontra, ipuingintza mota hau sasoiko hizkuntzaren joera garbizaleenetatik urrunago ibili zen.
|
|
|
Nagusiki hiru hamarkadetan, 70eko hamarkadan hasita, ikusi dugu zelan euskal narratibaren baitan genero zaharberritua hazi den. Genero
|
horri
ipuin literario modernoa deituko diogu. Horixe izango da gure xedea.
|
|
|
Ikus ditzagun, bada, sarrera
|
horrek
ipuinaz ematen dizkigun ezaugarriak: prosan idatzia, narrazio lan laburra, bereziki alegiazko gertaerak kontatzen ditu, umeei kontatzen zaizkie, literatur generoa da.
|
|
|
Parekatze ahalegin horrek eraman du pentsatzera ipuina eleberria bezalako generoa dela, berdina baina laburragoa.
|
Horren arabera
ipuina ez litzateke genero berezia izango. Uste askoren arabera laburtasunak baino ez luke ipuina definituko.
|
|
2006
|
|
|
Gaztaro guztian eta baita gizon heldu egin eta gero ere, Akinosukek kera
|
horretako
ipuinak kontatu zituen hiri eta herrietan, mendi nahiz zelaietako jauregi eta etxaldeetan, eta ospe handia bildu zuen; denborarekin, ordea, biwajolearen istorioak beste bide bat hartzen joan ziren. Akiro Mitamurak fantasia mitologikoaren garaia deitzen dio bigarren etapa honi, eta kondairak lehen pertsonan kontatutako ipuin mitologikoak izan ohi dira, fenomeno edo gertakizun zenbait argitzeko asmatutakoak.
|
|
|
Ana gure irakasleari komentatu nizkion saioaren ondoren kafea hartzera irten ginen batean, eta ez zitzaizkion tontakeriak iruditu. Esan zidan bazegoela idazle argentinar bat ideia
|
horren inguruan
ipuinak eta poemak idatzi zituena, Jorge Luis Borges?" Agian datorren urtean ipiniko dut zerrendan", gehitu zuen. Eta, bestalde, zientzia fikziozko lan batzuetan antzeko argumentuekin jolasten dela, adibidez Joe Haldemanen Hemingway iruzurra deituriko eleberri batean?" Kasualitatea da gero", pentsatu nuen nik?.
|
|
2007
|
|
|
|
Hori
ipuin liburua da. Ez da zertan aipaturik, esaterako, puenting egiten dudala.
|
|
2008
|
|
|
Txamankizuna eratu dute 19:00etan 22an, eta antzerkia 21:00etan. Hilaren 24ra arteko asteburu
|
horrek
ipuin kontalaria, graffiti tailerra, bertso trama, kontzertua, umeen jolasak eta herri bazkaria batuko ditu, besteak beste. Bilbon izango den manifestaziora joateko deia ere egingo dute.
|
|
|
Fikzioa eta saiakera nahastearena ez zait berez ideia kaskarra iruditzen, jakina, baina akaso praktika horiek arnas luzeagoko narrazioetarako aproposagoak direla pentsa dezakegu. Eta
|
hori
ipuinotan aurkitu ditudan ideia eta hausnarketa asko aski interesgarriak egin zaizkidala: immigranteen esplotazioa, euskara eta Kontzilio Vatikano II a, emakumeen kontrako indarkeria...
|
|
2009
|
|
|
Ondo mereziduta, Prakazaharrek inoanez. Ea nork kontetan dauzan debalde
|
horren
ipuin polit sakonak!
|
|
|
euskal herri xumearengana, eta haren fede xumera, itzulera. Eta errebelazioa bilatuko du orain herri
|
horren
ipuinetan ere, eta ohituretan, eguberrietan, dolmenetan; horren miserian, beharretan: jainkozkoaren irakurketaren bilaketa eguneroko gauzetan.
|
|
|
Otso handia, begi horiak zituena eta gizonaren begirada. Otso
|
horren
ipuina badakizula uste dut, ama, eta entzun egin nahi dut.
|
|
|
Drama partikular honekin erakutsita dago gizonezkoaren nortasunari buruz erakutsi beharreko guztia. Hala ere, ezin izan nuen izeba konbentzitu
|
hori
ipuin oso bat zela. Nire izebak jakin nahi zuen zer gertatu zitzaion alaba idiotari abandonatua izan ondoren" (Flannery O. Connor).
|
|
2010
|
|
|
Horien artean “Haurrak Otañori kantari” ekitaldia izango da maiatzaren 20an Intxaur pilotalekuan. Gaztetxoak, Otañoren omenezJesusen Bihotza, San Millan nahiz Pello Mari Otaño ikastetxeetako 3 eta 12 urte arteko haur eta gaztetxoak gogotsu ari dira egun
|
horretarako
ipuin eta bertso emanaldia prestatzen. Ipuin kontalari batek Pello Mari Otañoren bizitzako hainbat pasarte azaldu ahala, kontakizunarekin lotutako bertsoak abestuko dituzte ikasleek.
|
|
2011
|
|
|
Horrez ganera, igaroko lau urteotan geure euskerea berreskuratzen be ahalegindu gara. Helburu
|
horregaz
Ipuin barreka liburua, geure herriko seme dan Felix Bilbaoren (Aita Felix guretzako) liburu ospetsua eta ederra barriro argitaratu dogu, Labayru Ikastegiagaz batera. Argitalpen barri hori bizkaiera gaurkotuaz egina da eta marrazki irudi politez hornidua.
|
|
|
Seme alabak elebitasunean hezi nahi dituzten gurasoek gero eta baliabide eta material elebidun gehiago dituzte, txikienei hizkuntza bi edo gehiago erakusteko testuinguru eta egoera desberdinetan. Formatu
|
horretako
ipuin, bideo, musika edo jokoek hizkuntzak modu natural eta intuitiboan barneratzea bultzatzen dute.
|
|
|
Herriko ahozko literaturaren gordailu lanak egin dituzten edadetu aramaioar horietako asko apenas irten dira euren auzotik eta
|
horregatik
ipuin eta legendek ezaugarri ezberdinak dituzte. Lehen bilketan, 2000 urtean, Udalak emandako bekaren bidez errolda hartu eta 80 urtetik gorakoak elkarrizketatu zituzten, parrokoaren gomendioei jarraiki.
|
|
2012
|
|
|
Ipuinek kristau fedearen eragin nabarmena dute, bereziki Amorenaren aleetan, ziurrenera gizon horren grina espiritualagatik. Gainera, kontalari
|
horren
ipuinek badute laburpen izaera nabarmen bat, ale berdinak baina osatuagoak aurreko mendean Ipar Euskal Herrian bildutako bildumetan ia hitzez hitz aurkitzen direlako. Guztietan aipagarrienak Axularri eskainitako bi aleak dira, gardenki erakusten dutenak nola sortzen diren tradizioko ipuinak pertsonaia historiko baten inguruan, fantasiaz eta ahozko mekanikaz beteak, hiru menderen buruan.
|
|
|
Irakurtzen ari zaren honako hau zen, beraz, nire liburuan ez zegoen eldarniozko El envío
|
horretako
ipuin bakarra. Oraindik.
|
|
|
Urteak kostatu zitzaion Ernsti idazkera hartaz jabetzea, eta
|
horretarako
ipuinak, eskutitzak, egunerokoak eta are lan istripuen aseguru konpainiarako idatzitako testu burokratikoak irakurri behar izan zituen behin eta berriro, Kafkaren estilo primitiboa guztiz menderatu arte. Soilik une horretan ausartu zen Aaronek entregatutako testuen alemanerako itzulpen oso bat saiatzera.
|
|
|
Ipuin honetan ematen diren hainbat datu egiazkoak badira ere, aipatzen diren autoreez gain, Littérature eta The Criterion aldizkariak ere benetan existitu ziren; Primo de Riveraren diktadura ere aipatzen da...? eta
|
horrek
ipuin osoari sinesgarritasun handia ematen badio ere, Sarrionandiak narrazioan zehar tartekatzen dituen hainbat keinuk ipuinaren apokrifotasuna iradokitzen du. Esate baterako, hainbat adiskideren izenak erabiltzen ditu ipuineko pertsonaia batzuk sortzeko:
|
|
2013
|
|
|
Plagioa Vs Originaltasuna goiburupean ariko dira seiak. Obabakoak liburuan badira gai
|
horren inguruko
ipuin bi: Ondo plagiatzeko metodoaren azalpen laburra, eta adibide bat da bata, eta Pitzadura bat elur izoztuan, bestea.
|
|
2015
|
|
|
Gerran gertatzen da istorio nagusia; edozein gerra izan zitekeen, baina gure artean Gerra aipatzean 36koaz ari gara, denon oroimenean zizelkaturik geratutako gertaera arketipikoa balitz bezala.
|
Hori
ipuin honetako denbora erreala da ordea, kontakizunak bai baitu denbora irreal eta mitiko bat ere. Ez dut gehiegi aurreratu nahi ipuinaren edukiaz (irakurlearen plazera eta emozioa zapuztea bailitzateke) baina baliabide hori, denboraren etena eta errealitatearen beste maila batera igarotze joan etorrizkoa?
|
|
|
Egia da idatzizkotik ahozkotasunera pasatzeak atzean lan handia daukala, baina lan hori eginez izugarri disfrutatzen dut. Inguruan gertatzen den guztiari adi egon, eta
|
hori
ipuin bihurtzea da gakoa.
|
|
|
|
Hori
ipuina kontatuko diezuna aitak.
|
|
2016
|
|
|
Zentzu orokorra ongi ulerturik, Sapek ipuin
|
hori
ipuina soilik ez zela adierazi zion, irudiez eginiko kontaketa baizik. Zergatik bat batean mintzatzen hasi Sap, eta halako gauzak esaten hasi?
|
|
|
Bikote maitemindu baten antzera eta konplizitate hutsez, Ebak bere gizonari irri ttiki bat egin zion, ezpainen artean xuxurlatuz ongi egina zela, halere. Aita hain gaiztoa izanda, merezi zuela semeak Herodesek harrapatzea, baina
|
hori
ipuina errealitate bihurtzea baizik ez zen. Inork ez zuen esandakoa entzun eta haientzat hobe, bitxia litzatekeelako ustez eta kreaturiko lehen emazteak Jainkoaren semea modu horretan hil nahi izatea.
|
|
|
«Literatura ez dabil bakarrik, zeren eta, nagusiki, helburu eraikitzaile baterako bitarteko da oraindik».
|
Horregatik
ipuinen amaieratxoa. Inertzia hutsa da, baina inertzia horretan dabiltza guztiak.
|
|
2017
|
|
|
Eta horrek konbokatuko balitu milioika pertsona lehiaketa hori jarraitzera. Uste dut idazle horiek badakitela goiz
|
horretan
ipuin onena idazten duena ez dela idazle onena. Eta ez dela hori beren urte guztiko jardunaren erakusgarri ere.
|
|
|
–Nola engainatzen zaituzten. Seguru nago ingeleseko irakaslearen istorio
|
hori
ipuin bat dela, asmakizun bat. Baina nahi duzunarekin oheratzeko eskubidea duzu eta adina ere bai?, esan zuen zapuztuta.
|
|
2018
|
|
|
Ama sorginaren erretzeak psikoanalisira eramaten gaitu. Ikuspegi
|
horretatik
ipuinak analizatu dituen Bettelheim ospetsuak uste du sorgina beti amaren iruditik datorrela," ama izugarri" aren arketipotik. Sorginen amatasuna" Hansel eta Gretel" ipuinean atzematen du.
|
|
|
Itxaron,
|
hori
ipuin kontalaria da.
|
|
2019
|
|
|
Merezi du, alde batetik, bildumari izenburua ematen dion ipuin luze edo nouvelle
|
hori
ipuin luzeekin sekula ez dakit ze puntutan, ze orrialde kopurutik aurrera gainditzen dituzten generoaren mugak, nahiz eta ni, ipuingintzaren abertzale on legez, genero horretakotzat jotzeko joera daukadan beti, badaezpada ere, eta ondorengo gainontzekoak ere fikziozko pieza nabarmenak direlako, edozein zirkunstantzia eta garai historikotan gozatzeko aproposak: " Egun hartan"," Ametsa"," Ezintasuna"," Zaldia eta heriotza" eta" Verdungo inprimeria", horiek guztiak argiki narrazio laburraren generoaren alorrekoak.
|
|
|
Berdin dio... Ez da hori kontua, ez da
|
hori
ipuinaren kontua. Ala bai?
|
|
2020
|
|
|
Ez dit balio,
|
hori
ipuin bat da.
|
|
|
Eta, beste batzuetan, are ausarkeria moduan, produktuari egin dakiokeen balizko kalte komertzialari kasurik egin gabe, Unai Elorriagak Iturria liburuarekin egin zuen bezala: oso erraza zeukan soilik nobela gisa aurkeztea, osatzen duten ipuinen haria kasu
|
horretan
ipuinetatik guztiz berezita ageri dena edozein nobelarena bezain sendoa den neurrian. Baina egia aitortzeko hautua egin zuen, eta" nobelaz mozorrotutako ipuin liburua" zela iragarri, Elenari goraipagarria iruditzen zaiona.
|
|
2021
|
|
|
Esan duzunez, dena agudo igarotzen da, baina denbora behar da ipuinak kontatzeko. Zaila da egoera
|
horretan
ipuinak kontatzea?
|
|
|
Kamishibaia Japonian sortutako tresna bat da, eta mota
|
horretako
ipuin bat irakurriko du Iñaki Martiarena sortzaileak; horren ostean, marrazketa zein idazketa tailerra egingo dute. Tailer horren helburua da tresna horren bitartez klima aldaketaren aurrean zer egin daitekeen ikastea; era berean, jolaserako, adierazpena lantzeko eta ipuinak sortzeko baliatu nahi dute tailerra.
|
|
|
Badago literatura bat belarrirako egiten dena eta ahozkotasunari lotua dagoena, eta sarritan ahaztu egiten dugu literatura hori idazten jartzen garenean. Zentzu
|
horretan
ipuinak dira, beharbada, gure literaturako generorik urgenteena; ez dugu itxaroten haurrak irakurtzen ikasi arte ipuinak ezagutu ditzaten. Irakurri egiten dizkiegu.
|
|
|
5 Camarenak eta Chevalierrek ere modu horretan sailkatzen dute Cenicienta/ Blanquita ipuina," cuento maravilloso" gisa, hain zuzen ere (Camarena eta Chevalier, 1995) mota
|
horretako
ipuinei eskainitako liburuan. istorioa —garapena, batez ere— besteetatik dezente urruntzen delako. Gainera, adituek ez dute ofizialki bertsiotzat hartzen edo ez dute horrela jaso, behinik behin —ez Camarenak eta Chevalierrek (1997), ez Etxanizek (1997) —, baina baliteke nolabaiteko aldaera laburtu bat izatea edota testu zati desberdinez ahoz ahoko transmisioan berreraikitzen joan den testua.
|
|
2022
|
|
|
zango borobil batena, pertz batek egina bezala, eta bestea jende oinarena, alimalekoa eta bilotsua.
|
Hori
ipuinaren hastapena.
|
|
|
Mitxelenak gisa
|
horretako
ipuin bat idatzi zuen lehenengo, bestelako asmorik gabe, eta haren haritik sortu ditu gehiago denborarekin. «Tarte dezentean egindako zerbait da.
|
|
|
Mitxelenak gisa
|
horretako
ipuin bat idatzi zuen lehenengo, bestelako asmorik gabe, eta haren haritik sortu ditu gehiago denborarekin. «Tarte dezentean egindako zerbait da.
|
|
|
Eta, beste batzuetan, are ausarkeria moduan, produktuari egin dakiokeen balizko kalte komertzialari kasurik egin gabe, Unai Elorriagak Iturria liburuarekin egin zuen bezala: oso erraza zeukan soilik nobela gisa aurkeztea, ipuinak batzen dituen haria –kasu
|
horretan
ipuinetatik guztiz bereizita ageri dena– edozein nobelarena bezain sendoa den neurrian. Baina egia aitortzeko hautua egin zuen, eta" nobelaz mozorrotutako ipuin liburua" zela iragarri, Elenari goraipagarria iruditzen zaiona.
|
|
|
" Nobelan bizitza jarraitu baten sentsazioa sortzea da kontua. Ez dugu arazo
|
hori
ipuinean, zeinetan soilik bizitza jarraitua iradokitzen duzun. Nobelan, sortu egin behar duzu, eta horrek azaltzen du nobela modernoekin dauzkadan liskarretako bat.
|
|
|
–Ez dit balio,
|
hori
ipuin bat da.
|
|
|
• Testu
|
hori
ipuina da ala argibideen emateko dokumentua?
|
|
2023
|
|
|
Niretzat prozesu magikoa izan da; idatzizko dokumentu bat entregatu eta, bat batean,
|
hori
ipuin bihurtu da. Maila batean, magikoa da, gainera, oso polita ere egin ahal izan dudalako lagun eta familia artean, Lauritarekin eta Eiderrekin.
|