|
2007
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza
|
horretan
hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena.
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere gertatu da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza
|
horretan
hitz egingo badu. Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena.
|
|
2008
|
|
|
Horietatik batzuek lortu dute historian zehar barietate idatzia edo" literarioaren" estatusa (Campión), beti ere kodetze baten bidez prestigiozko hizkuntzaren mailara iritsi dira.
|
Horretaz
hitz egin zuen bere doktore tesian Koldo Zuazok (Zuazo, 1988), eta ordudanik euskara batua eta euskalkiei buruzko artikulu eta liburuak argitaratu ditu. Euskarak badu akademia, Euskaltzaindia, 1919tik, eta bere kide asko, bide batez esanda, orduko euskarazko aldizkarien edo erdal egunkarien euskal atalen arduradunen artean hautatu ziren.
|
|
|
Hizkuntzak gutxitze prozesuan barneratuta daudenean, bada aipatu behar den ezaugarri bat, eta hauxe da: erregularki hizkuntza
|
horretan
hitz egiteak konnotazio ideologikoa du eta, bereziki, solaskideak gure hizkuntza hitz egin ez arren hizkuntzari eusten bazaio. Horrek garbi adierazten du, edozein elebitasun baldintzatatik urrun, disHizkuntza batean mintzo denak hizkuntza hori utzi du, sistematikoki, erantzun gisa ulertezintasuna, axolagabetasuna, edo bazterketa (nabarmenagoa edo ezkutukoagoa) jasotzen baditu. kriminazio egoeran bizi garela, eta" herri eta hizkuntza batekoa izateari irmo eusten dietenak apartheidera eramaten direla beren lurraldean bertan, beren hizkuntzan hitz egin ahal izateko baimen eskuzabala emanez" (Adell 2003).
|
|
|
Aurkako zentzuan, euskarak, komunikazio hizkuntza moduan, erabilera orokorragoa duen inguruetan, hizkuntza
|
horretan
hitz egiteak dakartzan indartzaileen eta zigorren arteko harremana erabat desberdina izan daiteke. Baldintza horietan, konnotazio balio gutxiago ditu hizkuntza horrek.
|
|
|
Baina hori onartezina da, noski, eta edonor, bere ama hizkuntza edozein izanik ere, gai da beste norbaitekin gizabidez jokatzeko. Beraz, hizkuntzaz aldatzeko arrazoia adeitasuna bada, gaztelaniadunak ere adeitsuak izan daitezke, eta euskarara egokitu hizkuntza
|
hori
hitz egiten duen hiztun baten aurrean.
|
|
|
Honela defini dezakegu hizkuntza mendetasuna: hizkuntza
|
horretan
hitz egiten ez duten pertsonen —hipotetikoki edo egiaz— aurrean norberaren hizkuntzaren erabilera legitimoari uko egitea. familietan ere, berezko hizkuntzari uko egiteko jarrera ezarri zen, ezezagunen aurrean uko egitea barne (solaskidea euskalduna denentz jakin aurretik), baita sistematikoki gaztelaniara jotzea ere, solaskideak hizkuntza hori erabiltzen duenean.... Horrenbestez, honela defini dezakegu hizkuntza mendetasuna:
|
|
|
Horrenbestez, honela defini dezakegu hizkuntza mendetasuna: hizkuntza
|
horretan
hitz egiten ez duten pertsonen —hipotetikoki edo egiaz— aurrean norberaren hizkuntzaren erabilera legitimoari uko egitea. Askotan, begiruneedo adeitasun jarreratzat hartzen da (batez ere jarrera hori praktikara eramaten dutenen aldetik).
|
|
2009
|
|
|
Motibazioa aztertzeko orduan, bi mota bereizten dira: lehenbizikoa, hizkuntza jakin bat ikasteak izan dezakeen erabilgarritasuna eta, bestea, hizkuntza jakin
|
hori
hitz egiten duen taldean sartzeko gogoa. Hizkuntza osagai garrantzitsua da inondik ere talde jakin batekin identifikatzeko:
|
|
2010
|
|
|
...un egoeraren irakurketa sinplista eta naïve egiten dute sarri askotan, gazte denak euskaldunak direla, hau da, euskaraz normaltasun eta naturaltasunez berba egiteko gaitasun nahikoa dutela, onartuz. irakurketa sinplista horren ondorioz, gazteen erabilera urria dela-eta, harridura erakusten dute, ez dute ulertzen nola euskaraz primeran(" perfectamente") jakinda ez duten askotan hizkuntza
|
horretan
hitz egiten. harridura erakusten dutenen artean euskaraz ikasi ez izanagatik frustrazio sentimenduak egoten dira eta frustrazio hori haien pertzepzioetan proiektatzen dute: haiek euskara ikasten saiatu dira eta ez dute arrakastaz lortu; hori dela eta, frustrazioa sentitzen dute; gazteek, berriz, aukera denak izan omen dituzte, ikasi dute baina ez dute erabiltzen. beste alde batetik, heldu euskaldunek, egoeraren zailtasunaz jabeturik, ez dute harridura erakusten, irakurketa errealistagoa egiten dute. inguru elebidunetan (hau da, nahikoa euskaldunak direnetan) ere gazteek euskara erabiltzeari uzten omen diote eta aro hori euskararentzat oso txarra dela baieztatu da. hauexek dira heldu euskaldunek gazteek beti euskaraz ez egiteko aipatu dituzten arrazoiak:
|
|
2011
|
|
|
...relako moldaera soziolinguistikorik eratu, hala egin nahi izango bagenu ere. ezinezkoa da hori, bereziki, modernitateak ekarri digun gizarte moldaera berriak berekin dituen lehen ez bezalako baldintza ezaugarri sendoengatik. demagun hori dela gure (eta han hemengo) kritikagileen erreparo nagusia. zein dira baldintza ezaugarri sendo horiek, gaur biharretako diglosia ezinezkotzen dutenak eta, beraz,
|
horretaz
hitz egitea nostalgiasaio huts bihurtzen digutenak, zehaztasun erabatekorik ez dugu aurkitu ohargileen iritzi azalpenetan.
|
|
|
Beraz, niri informazioaren masifikazioa per seez zait gehiegi interesatzen, eta unibertsitatetik nator, baina badaukat ausardia hori esateko. esate baterako, nik diglosiaren inguruan 42 egile izan diren, 52 edo 162 ez zait gehiegi axola. ez dut esan nahi inori inporta behar ez zaionik, baina asko kezkatzen nau
|
horretaz
hitz egitea politika sozialaz ez aritzeko. gainera, norengana iritsi behar dugu. Ba haur, gaztetxo, gazte... hor badugu beste mundu handi bat, ezta?
|
|
2012
|
|
|
Ez da eskolara joatea. Jokoak dira oinarria, eta
|
horrek
hitz egitea eta elkar ezagutzea errazten du. Guztiok dakigu jolasten.
|
|
|
Euskaldunak ohartu dira, adibidez, matematikoki ez daukala zentzurik euskararen erabileraren ehunekoa euskal hiztunen ehunekoaren parekoa izango dela espero izateak (Mart� nez de Luna, Isasi eta Altuna 2006). Izan ere, kontuan hartu behar da hiztun horiek eremu publikoetan hizkuntza
|
hori
hitz egiten duten beste hiztun batzuk aurkitzeko duten probabilitatea. Horregatik, metodo hau erabili nahi duten guztiei esango nieke euskararen adibideari jarraitzeko, eta ez mugatzeko emaitzak jakinaraztera soilik, baizik eta emaitza horiei buruzko iritziak eskatzeko era guztietako adituei.
|
|
|
Eta hori sumatzeko sentiberatasun berezia dute hizkuntza gutxitu bateko hiztunek. Eta gainera, hizkuntza
|
horretan
hitz eginda, aukera ematen duzu saldu nahi diezun produktu horretaz zehatzago hitz egin ahal dezaten". Horrekin lotuta gaineratzen du:
|
|
|
hizkuntzaren bitartez talde horretako partaideekin tratu komertzialak egiteko, lantokian gora egiteko, diru gehiago irabazteko... Aktitude instrumentalek hizkuntza edo aldaera
|
horretan
hitz egitearen ikuspegi pragmatikoa adierazten dute; hizkuntza edo aldaera bat onura ekonomikoarekin edo gizarte mailan promozio aukerak handitzearekin lotzen bada, hizkuntza horrekiko jarrera instrumentalak garatuko dira (Zarraga eta beste, 2010).
|
|
|
Hizkuntzak erdiguneko papera du komertzializazio internazionalean, kulturaren eta hizkuntzaren arteko lotura estuaren eraginez erabakigarria baita. Ezin da kultura bat ulertu herri
|
horrek
hitz egiten duen hizkuntza ulertzen ez bada. (...) Kulturak hizkuntzari eragiten dio eta hizkuntzaren eraginpean dago.
|
|
2013
|
|
|
Adibidez, ezinezkoa da kode aukeraketak eta txandakatzeak ulertzea baldin eta ez baditugu kontuan hartzen tartean dauden komunitateetako botere harremanak. Halaber, hizkuntza baten egitura geolektala edo soziolektala ezin da ulertu baldin eta ez bada erlazionatzen hizkuntza
|
hori
hitz egiten duen komunitatearen konfigurazio espazialarekin eta egitura sozialarekin. Era berean, hizkuntzaren jabetze prozesuak sozializazio prozesu orokorren barruan gertatzen dira, eta biek elkarri eragiten diote; ez da oso urrun joan behar jakiteko munduan zenbait kolektibok oso erraz ikasten dutela bizilagunen hizkuntza, eta bizilagunek, antza, sortzetiko ezintasuna dutela elebakartasunetik ateratzeko.
|
|
|
Eta esan beharrik ez dago hizkuntzaren sistema modu konplexuan (baina ukaezinean) hizkuntza hori erabiltzen duen gizarteko sistema soziokulturalarekin eta semiotikoarekin inbrikatzen dela: nahikoa da pentsatzea zenbateraino bereiz daitezkeen (ala ez) hizkuntza baten ohorezko tratamenduak eta hizkuntza
|
hori
hitz egiten duen gizarteko egitura soziala eta etiketa.
|
|
2014
|
|
|
Sentimendua dute" beste inon" ezin dutela kontu horietaz" maila"
|
horretan
hitz egin.
|
|
|
" Intelektualagoak", jasoagoak, sakonagoak. Sentimendua dute" beste inon" ezin dutela kontu horietaz" maila"
|
horretan
hitz egin. " Jende normalarekin" ezinezkoa dela, edo ez dela berdina10.
|
|
|
Lekuan lekuko ikerketa antropologikoa Soraluzen ondoren, behar bat sortu behar da hizkuntza
|
horretan
hitz egiteko, eta, behar hori inguruak sortzen du. (Gaztelumendi, 2007:
|
|
2015
|
|
|
Eta are gehiago, euskal ikerkuntza soziolinguistikotik" normalizazio" bidean jarri nahi den erabileraz eta interbentzioaz jardutea. Jakin badakigu hizkuntza bat garatuko bada, funtsezkoa dela gutxienez hizkuntza
|
hori
hitz egitea eta transmititzea (transmittere: trasladar, transferir... gune/ une batetik bestera" eraman").
|
|
2016
|
|
|
Ekintzaile batzuen arabera, hizkuntza biziberritzeko ahaleginek ez dute hizkuntzaren informazioa biltzeko beharrik: " hizkuntza bat biziberritzeko behar duzun guztia gela baten umeei hizkuntza
|
hori
hitz egiten dieten helduak dira" (Kipp 2009). Deskribapen linguistikoa ez da beharrezkoJulia Sallabank – Hizkuntzaren biziberritzerako politika eraginkorra:
|
|
|
Praktikak jendeak publikoan (edo pribatuan) hizkuntzarekin egiten duena da. Eta horrez gain, hizkuntza
|
horretan
hitz egitea baimenduta ala debekatuta dagoen, edo zein diren erabiltzen diren hizkuntzak ere hizkuntza praktikak dira. Sinesmenak, aldiz, hizkuntzarekiko edo bere aldaerekiko jarrerak dira, hots, zein hizkuntza, nola eta zein egoeratan erabil liratekeenaren inguruko iritziak; horri elebitasun eta eleaniztasunari buruzko sinesmenak eta hizkuntzen eta dialektoen arteko bereizketak lotzen zaizkio, izan ere, hizkuntza politiken zati oso garrantzitsu dira.
|
|
|
Hizkuntzaren inguruko erabakiek bizitzako alor guztietan eragiten dute, adibidez, puntuazioan, nazio hizkuntzan eta hezkuntza motan. Pertsona batek hizkuntza bat ikastea erabakitzen duenean, testuinguru eleaniztun batean hizkuntza bat erabiltzea aukeratzen duenean, edota seme alabei hizkuntza
|
horretan
hitz egitea erabakitzen duenean, politika erabakiak hartzen ari da, nahiz eta erabaki horiek ez dituen kontzienteki hartzen. Hizkuntza politika asko joera irmotan eta mailaz mailako jabetze prozesuetan eskuratutako sinesmen eta pertzepzio sendoetan oinarritzen dira.
|
|
|
Helburu horri soil soilik atxikiz gero, oso egokia da biko eredua: elkarrizketatuari berari zuzenean galdetzen zaio hizkuntza
|
horretan
hitz egiten badakien edo ez dakien, eta horrekin, hiztunen kopuru bakar, esanguratsu, alderagarri eta ulergarria eskuratzen da.
|
|
2017
|
|
|
institututik unibertsitatera unibertsitatean hasten direnen artean (joaten direnen artean) erabilera linguistikoen alorrean aldaketaren bat egotea orokorragoa da. Jatorrizko katalan hiztunak direnentzat, gaztelania irakaskuntzan eta ikasleen artean oso hedatuta dagoelako, eta ez zelako hain esanguratsua jatorrizko lekuan. bestalde, gaztelania hiztunek hainbeste katalan hiztun egotea normalean aukera gisa ikusten dute egunerokoan eta irakaskuntzatik kanpo hizkuntza
|
hori
hitz egiten duen jendearekin harremanetan jartzeko. une honetan, desagertu egiten dira bigarren hezkuntzan ikusten ziren iritzi antagonikoak ere. hala, katalana ahalik eta gutxien erabiltzen jarraitzeko aukera era honetan azal daiteke:
|
|
2019
|
|
|
" Jarrera instrumentala: hizkuntza edo aldaera zehatz
|
hori
hitz egiteak dakartzan onurak kontuan hartuz, horren alde ekiteko joera. Onura horiek ekonomikoak edota sozialak izan daitezke.
|
|
2021
|
|
|
Gaztelaniari dagokionean, etorkinek salbuespenik gabe adierazten dute ezinbestekoa dela hizkuntza
|
hori
hitz egiten jakitea (beharrezkoa); inork ez du adierazten, alegia, interesgarria edo beharrezkoa ez denik. Askok uste dute, gainera, ondo menderatzea oso inportantea dela horren baitan dagoelako bertan izan dezaketen sozializazioa.
|
|
|
Baita familiarekin telefonoz aritzen naizenean ere. Alabei irakatsi nien baina ez dute erabiltzen, euskaraz ari dira[...] Ez dut hemen hizkuntza
|
horretan
hitz egiteko beharrik sentitu. [MA]
|
|
2022
|
|
|
(33) Lizarrako lagunek(...) betidanik hitz egin dugu gazteleraz. Orduan, pss
|
horregatik
hitz egiten dugu gazteleraz, eta gero, aldiz, uniko lagunekin, nola e beraiek beraien lagunekin hitz egiten dute euskaraz eta daude ohitutak euskaraz hitz egitera, ba haiekin hitz egiten dut euskaraz. (BE I)
|
|
|
Alde batetik, kasu honetan, gehien erabilitakoak diren estrategia esplizituagoak leudeke: esplizituki
|
horri buruz
hitz egitea (39), (40) nahiz hausnartzea (41). Hauek euren buruekin, koadrilakoekin, koadrilakoa ez den beste lagun batekin, ahizparekin, unibertsitateko ikaskideekin eta gaztelaniaz ezagutu arren euskaraz dakien edozeinekin erabili dituzte eta, aipatutako edozeinekin erabili arren eta, ikusi bezala, hausnartzea ere erabili duten estrategietako bat izan arren, gehienek erabili duten estrategia eta bakoitzaren kasuan gehien errepikatu dena solaskideari euskaraz egiteko eskatzea da (42).
|
|
|
(52) Lizarrako lagunek(...) betidanik hitz egin dugu gazteleraz. Orduan, pss
|
horregatik
hitz egiten dugu gazteleraz. (BE I)
|
|
|
Hizkuntza ezagutzeak ez dakar automatikoki hizkuntza
|
horretan
hitz egitea. Baina potentzial batek segurtasun atalase jakin batetik aurrera hizkuntza erabiltzeari ekingo dio, baina bi segurtasun sare ziurtatzen baditu:
|
|
|
Jakina da hizkuntza ezagutzeak ez dakarrela automatikoki hizkuntza
|
horretan
hitz egitea, baina eragiketa soil horrek berak erakusten du badagoela aspektu indibidual bat ere. Hau da, hiztun potentzial batek segurtasun atalase jakin batetik aurrera hizkuntza erabiltzeari ekingo lioke, baina bi segurtasun sare ziurtatzen baditu:
|