|
2004
|
|
|
Ez da makala izango hor eman den jauzia! Hor aurkituko ditu Descartesek bere estutasunik gogorrenak, eta, zenbait momentutan, bere argudiapenean, bereziki Jainkoaren eta munduaren arteko lotura
|
horretaz
hitz egitean," ezin dut nik hori ukatu" tankerako argudioetara joko du itxitura itogarri horretatik ahal den moduan irteteko. Zaila da jaitsierako bidea gailurra hain goian jarri denean, baita berarentzako ere.
|
|
2006
|
|
|
Aro Lausoan eta Aro Arkaikoan ere nagusi izan zen kultura heroiko hura Homeroren testuetan islatzen da ongien:
|
horregatik
hitz egin daiteke kultura homerikoari buruz; horregatik aukeratu dugu, guk geuk, izenburua: giza abere heroikoa kultura homerikoan.
|
|
|
Kasu horretan esango genuke: ‘grina (edo maitasun) eta ekintza horiek ez dira arrazoizkoak’ Humeren ustez,
|
hori
hitz egiteko modu bat da. Benetan gertatu dena hauxe da:
|
|
2007
|
|
|
Horrenbestez esan dezakegu, aurrera eginez," euskal hizkuntz komunitatea" hartzen dugula —gure atal honetako hausnarketa guztietan bezalaxe—" euskal hezkuntzaren dimentsio etikoaz" esango dugunaren marko orokor edo erreferentzia nagusi bezala. Euskal komunitate linguistikoa, finean, errealitate natural bat da —inork ez du" euskaltasuna" asmatu—, eta
|
horregatik
hitz egin dezakegu ere euskal hizkuntz eta kultur eskubide etikoez: kontua da" problematika honetan", honela Setien," balio etiko batzuk daudela inplikatuta, hain zuzen, herrien kultura eta —bereziki— horien hizkuntza estuki lotuta daudelako pertsonen eta herri horien errealizazio osoarekin" 256 Gizakiaren izaera eta garapena, ikusi bezala, ezinezkoak dira gizabanakoen eta gizataldeen hizkuntzak kontsideratu gabe, eta, zentzu honetan, euskal hizkuntz eskubideak —beste hizkuntza guztiei dagozkienak bezalaxe— gizakiari berari loturiko eskubideak dira.
|
|
|
gizartean bizi da, hiztunengan; hiztunak ditu jasaile, hiztunek bizi dute" 262 Horrela, bada, eta bukatzeko, zera azpimarra dezakegu: " euskal hezkuntzak" euskararekiko duen —edota eduki behar duen— erantzukizuna, egiaz, euskaldunekiko eta horien giza garapenarekiko erantzukizuna da, eta, finean,
|
horregatik
hitz egin dezakegu haren sakoneko" dimentsio etikoaz".
|
|
|
176 C. Beorlegui, 1989: 73 Hain zuzen
|
horregatik
hitz egin dezakegu, autore horren arabera, gizakiaren benetako errealitateaz eta etikaren gutxieneko fundamentazio batez.
|
|
|
Nazioen arabera ematen den giza generoaren banaketa, hizkuntzen arabera ematen den banaketa baino ez da" 202 Azpimarratu behar da, horrekin batera," nazioa" Humboldtentzat kontzeptu linguistiko kulturala dela —ez juridiko politikoa—, eta horrek, euskal kasuan, Espainiako eta Frantziako Estatuen arteko muga gainditzen duela.
|
Horregatik
hitz egiten digu" kasualitatez bakarrik elkarrengandik banandutako euskal nazioaren bi zatiez", bai eta ohartarazten ere" euskaldun guztiak —nagusi ezberdinen araberako euren banaketaz gain— bat datozela hainbat gauzatan" 203 Horien artean garrantzitsuena hizkuntza da eta, finean, horrek ematen dio bide euskal nazioaz hitz egiteko. Euskal Herriko muturrei begira zera dio gure autoreak:
|
|
|
Horregatik, bada, zilegi bekit hemen horren inguruko ohar osagarri gutxi batzuk eskaintzea. Hain da jakina hezkuntza etiko morala, bere osotasunean edo zatirik handienean, hizkuntzaren bitartekaritzari esker gauzatzen dela —adibidez aholkuak eta sariak emanez—, ezen ez baitugu batere beharrik
|
horretaz
hitz egiten jarraitzeko. Modu berean, ere, ez dugu zertan gehiago oinarritu behar hizkuntzaren bitartekaritzak bilakaera etiko moralean betetzen duen papera.
|
|
|
Ez da gure asmoa ur handi eta garrantzitsu horietan sakontzea; alabaina, interesgarria iruditzen zaigu —aipamen moduan bakarrik bada ere— horren inguruko Dienelt en hitz batzuk gogora ekartzea, non egiaz Frankl en ideia nagusietako bat laburbiltzen den: ...badu instintiboa denak ‘bultzatzen’, baizik eta baliotsua denak ‘erakartzen’, orduan —eta orduan bakarrik— gertatzen da ere hura hezia izateko aukera" 28 Kontua da, azken batean, gizakiak ezin duela bere ibilbidearen noranzkoaren inguruko galdera saihestu —ezin daiteke aurrera egin" aurre" hori non dagoen edota zein den kontsideratu gabe—, eta
|
horregatik
hitz egiten dugu ere hezkuntzaren berezko dimentsio teleologikoaz.
|
|
|
Kontua da hezkuntzak, zentzu" paidetiko" horretan, gizakia gizaki bezala ezaugarritzen duela eta, horrenbestez, fenomeno antropologiko propio bat osatzen duela: gizakiak, animaliak ez bezala, bere burua egin egiten du eta egin egin behar du —bere dimentsio biologikoan baino gehiago bere dimentsio gizatiarrean—; eta, besteak beste,
|
horregatik
hitz egiten dugu autoerrealizazio prozesuaz edota errealizazio pertsonalaz. Giza ibilbide hori aztertzerakoan, baina, ez da nahikoa gizabanakoen eta gizataldeen gaitasunak, ezaugarriak eta lorpenak kontuan hartzea, alegia, ezinbestekoa da ere erreferentziazko hainbat auzi kontsideratzea, ze, egiaz, noranzkorik gabe prozesu oro itsu da.
|
|
2010
|
|
|
Arazoari aurre egiteko, lehendabizi, guztiz premiazkoa da Suarez bera bere garaian kokatzea, edo, hala nahi bada, bere pentsamenduaren aldian.
|
Horretarako
hitz egin behar da Salamancako Eskolaz, hura baitzen XVII. mendean, Espainiako monarkia gailurrean zela, hainbat pentsalariren hezileku, eta, areago, pentsamendu jakin baten sorterria: pentsamendu hori izan zen aro berri baten ataria, lehendik zetozen eskolastikari eta tomismoari geroko iusnaturalismoaren ateak ireki zizkiena.
|
|
|
...orren haritik interesgarria dirudi, jarraian, Coseriu hizkuntzalari ezagunaren ekarpenei erreparatzea, hain zuzen, horrek —Humboldtengandik abiatuz—" hiztun arrunten ohiko hizketa" aztertu eta estrukturalismotik harantz doan" linguistika integrala" garatu nahi baitu34 Bere helburua, esan dezagun lehenik," hitz egitearen linguistikaren oinarriak ezartzea da",
|
horretarako
hitz egite horretan bertan" hiru dimentsio" bereizten dituelarik, hala nola," espresiboa, biologikoa eta kulturala" 35 Lehenengo biak" hizkuntzaz kanpoko baliabide espresiboekin" eta" hitz egitearen baldintzapen neurofisiologiko eta psikologikoekin" daude lotuak36, baina —nahiz eta gaitasun linguistikoan eragin— ez dira propioki hizkuntzalaritzare... Zientzia linguistikoa, egiaz, hitz egitearen dimentsio kulturalean zentratzen da, hain zuzen," hizkuntza" bera —gogora dezagun Humboldt—" gizakiaren berezko gaitasun sortzailearen emaitza historikoa" delako37 Testuinguru horretan kokatu behar da, hain zuzen," konpetentzia edo jakite linguistikoa", eta, hortik abiatuz, baita gure autorearen ahalegina" hitz egitearen teoria orokor" bat abian jartzeko38 Helburu horri jarraituz, bada, Coseriuk, batetik —eta gorago aipatutakoaren haritik—, jarduera kulturala den hitz egite horretan bertan" hiru maila" bereizten ditu, hain zuzen," unibertsala, historikoa eta indibiduala" 39.
|
|
2011
|
|
|
Beraz, izate kategorial (mugatu, ontiko) hori baino lehenagoko izate bat pentsa liteke (ontologikoa), ezer —konkretu— izatearena gabe izatea huts hutsik dena, mugagabea, a) gauzei euren izatea berak ematen diela, edo b) gauzek haren izatean parte hartzen dutela, izateko. Lehen Izate huts edo" Deus" (euskaraz nahiz latinez)
|
horri buruz
hitz egin asko egin liteke menturaz, filosofia guztiak eta Heideggerrek ere nahikoa egin du, baina esan seguruenik ezin da esan askorik (teologia negatiboaren antzera ez bada). Izatearen planteamendu horretatik filosofia nahitaez teologiara pasatzen da.
|
|
2022
|
|
|
Nazio estatuaren mapa politiko kultural bikoitz horretan, filosofia ere nazionalizatu egin zen eta zuzenean lotu zitzaion herri edo estatu bakoitzaren identitate kulturalari.
|
Horregatik
hitz egiten da filosofia greziarraz, ez Grezian gertatu zen filosofia den neurrian, baizik eta filosofia greziar, frantziar, ingeles edo alemaniarra aipatzen da, estatuen markoan, dagokion herriarena den neurrian. Europatik kanporantz, horrenbestez, prozesu bikoitza gertatzen da:
|