|
2004
|
|
|
Lege honetara ez da bildu nahi formula utopikorik. Aitzitik, lege honetara arauen multzoa bildu da, eta, arau horiekin, batetik, hobeto babestu nahi da hartzekoduna,
|
horren
eskubideak behar besteko agerpen juridikoa badu; eta, bestetik, arauok xedatzen dituzte orain arte kontuan hartu ez diren edo legeak alde batera utzi dituen egoera eta arazoak.
|
|
|
Hirugarren deialdirako epea igaro bada inor aurkeztu gabe, edo adierazten bada jarauntsia erreklamatzera joan direnek
|
horretarako
eskubiderik ez dutela, jarauntsia betegabe gisa hartuko da, eta, Fiskaltzak hala eskatuta, legeen araberako destinoa emango zaio.
|
|
|
Ez da etengo mugaketa, ezta mugarriak jartzea ere, baldin eta hori eskatu bada, ugazaba mugakideren bat ez agertzearen ondorioz;
|
horri
eskubidea gordeko zaio, kasuan kasuko epaiketa adierazlean demanda jar dezan, bere aburuz mugaketaren ondorioz jabetza edo edukitza kendu zaiola uste badu.
|
|
|
1.tearazlea, alderdi exekutatua edo gordailututako ondasun higigarria duen hiruga Gordailuzaina ez bada alderdi berrena, gordailuzain
|
horrek
eskubidea du, ondasunak garraiatu, artatu, zaindu, erakutsi eta administratzearen ondorioz gastatutakoa berreskuratzeko. Gainera, auzitegiak probidentzia bitartez agin dezake alderdi betearazleak kopuru batzuk aurreratzea, alderdi horrek kostuak direla bide eta kopuru horiek berreskuratzeko izan dezakeen eskubideari kalterik egin gabe.
|
|
2005
|
|
|
3 Ziurtagiria zein finkari buruzkoa izan eta
|
horren gaineko
eskubideen titularrek, horien ezkontideek zein legezko ordezkariek bakarrik eska dezakete informazio jarraitudun ziurtagiria.
|
|
|
Erregistroaren zuzenketak ez die sekula ere kalterik egiten hirugarren onustedunak kostu bidez eskuratu izan dituen eskubideei, hirugarren
|
horrek
eskubideok eskuratu izan baditu idazkun akastunak indarrean zirauen artean.
|
|
|
Errefakziopeko finka ez bada inskribatu zordunaren izenean eta inskripzioa egiteko aurkeztu den tituluak eratortzen badu finka
|
horren gain
eskubide errealen bat dagoela, erregistratzaileak inskripzioa egingo du, hori bidezkoa denetan, idatzoharrari ezezkoa emanez, harik eta legearen 61 artikuluko espedientean epaileak ebazpena eman arte, edo hitzarmen egokia egin arte.
|
|
|
4 Modu berean, jaraunsle fiduziarioek eta, gozamena eratzeko titulua edozein izanda ere, gozamendunek ezerezteak egin ditzakete, baldin eta kasuan kasuko fideikomisodunak edo jabe soilak ezezagunak badira, eta azkendutako eskubide errealen zenbatekoa estatuaren baloreetan inbertitzen bada, baloreok banketxe edo Kutxa ofizial batean gordailutuz, zenbateko
|
horren gaineko
eskubidea izan dezaketen pertsonen izenean.
|
|
|
2 Jatorrizko finkaren titularra ezezaguna denean, emaitza finka Administrazio jardulearen izenean inskribatuko da, betiere, fiduzia moduan eta
|
horren gaineko
eskubide hobea egiaztatzen duenari ematekotan. Inork ez badaki non dagoen jatorrizko finkaren titularra, Fiskaltzari dagokio horren interesak babestea prozeduraren izapideak gauzatzen diren bitartean, salbu eta absenteak ordezkaria izendatu duenean, behar besteko ahalmenarekin.
|
|
|
Inskripzioaren ondoreetarako, inskripzio hori noren izenean egin eta pertsona
|
horren
eskubidearen oinarri den agiri publikoa edo agiri publikoak titulutzat hartzen dira, baldin eta inskribatzen denaren fede ematen badute berez, beste agiri osagarri batzuekin batera, edota formalitate batzuen bidez, formalitateok bete direla egiaztatzen denean.
|
|
|
Esanbidezko uko egite idatzohar dezake jarauntsi eskubidea, baldin eta horretarako lege eragozpenik ez badago. Aldez aurretik, legatuhartzaile guztiek uko egin behar diote idatzoharra lortzeko eskubideari eskririk egon ezean, legatu hartzaileoi hogeita hamar egun lehenago jakinarazi behar zaie jaraunsleak egin duen eskaera, epe-muga
|
horretan
eskubide hura erabiltzeko aukera izan dezaten.
|
|
2006
|
|
|
Aurrenekoari helduta, subjektu horrek defendatzailea izendatzeko eskubidea izango du, tza eman diezaion, auzipetze autoa ema defendatzaile horrek, bere aholkuekin eta zuzendaritza azkarrarekin, hari lagunten den unetik. Hurrenari eutsiz, subjektu
|
horrek
eskubidea izango du, bere kabuz edo behar bezala ordezkatuta, zenbait egintzatara agertzeko; halako egintzak dira, besteak beste, azterketa judizialak, begi ikuskapenak, autopsiak, analisi kimikoak, eta, oro har, dekretaturiko aditu eginbide guztiak, baldin eta eginbide horiek eragina izan ahal badute delituaren izaera eta larritasunaren gain, edo ustezko erruduntasunaren zantzuen gain....
|
|
2007
|
|
|
Eskatzailea hirugarren estatu batean errefuxiatu gisa aitortuta egon eta eskatzaile
|
horrek
eskubidea duenean hirugarren estatu horretan bizitzeko edo asiloa lortzeko, edo eskatzaileak aukera izan duenean bera zein estatutatik etorri eta estatu horretan babesa eskatzeko. Bi kasu horietan, hirugarren estatu horretan ez da izan behar arriskurik, eskatzailearen bizitzari edo askatasunari begira, katzaileak babes eragingarria izan behar du herrialde pertsegitzailera itzularazte eta eskatzaileak ez du izan behar arriskurik, tortura edo tratu apalesgarria nahiz gizabidezkoa ez dena izateko.
|
|
|
Edu horretan, 1969ko Konstituzio aurrerakoiak zuzenean iusnaturalismo arrazionalistan oinarrituta ulertu zituen eskubideak. Konstituzio
|
horrek
eskubide ugari arautu zuen eta, gainera, 29 artikuluan ezarritakoaren arabera, konstituzioan zehatz mehatz egindako zerrendan esanbidez aitortu gabeko beste edozein eskubide ere bil zitekeen zerrenda horretara. Orobat, 22 artikuluan ezarritakoaren arabera, ulertu behar zen legeak ezin zituela eskubideak murriztu, eta eskubide horien egikaritza oztopatzeko moduko aurreneurrizko xedapenak ere ezin zirela ezarri.
|
|
|
Kontratuan itundutako denboran eretean jabeak parte hartu badu. iraun dezakete errentamenduek, denbora
|
hori
eskubideon iraupena baino luzeagoa denean, errentamendua egi
|
|
|
Jorratu beharreko lehenengo gaia eskubidearen titulartasunari buruzkoa da. GEEAren doktrinari jarraituz (1981eko maiatzaren 6ko epaia. Buchholz kasua?), Konstituzio Auzitegiak esandakoaren arabera, Konstituzioan pertsona guztiek benetako babes judiziala lortzeko eskubidea dutela ezartzean, pertsona fisiko eta juridikoak, naziokoak eta atzerrikoak barruan daudela ulertu behar da, eta eskubide
|
hori
eskubide eta interes legitimoak ukitzen dituzten prozesu guztietara hedatzen dela, baita beste pertsona batzuek hasitako prozesuetan alderdi izateko eskubidera ere, prozesu horietan eskubide eta interes legitimoak ukitzen badira (apirilaren 12ko 64/ 1988 KAE; urriaren 17ko 287/ 1994 KAE). Baina harago joanda, salbuespen moduan onartu du pertsona juridiko publikoak ere eskubide horren titularrak direla antolamendu juridikoak prozesuan alderdi izateko gaitasuna aitortzen badie horien jarduera ez administratibotik edo publikotik eratorritako eskubide eta interes legitimoak defenditzen dituztenean; izan ere, kasu horretan hirugarrenen egintzen aurrean erreakzionatzen dute (partikularrak edo beste administrazio publiko batzuk) eta horiei ezin diete euren borondatea ezarri horien aurrean ez dutelako gehiegizko botererik, auzi horietan pertsona publikoek ez baitute pribilegio edo onurabide prozesalik eta edozein partikularren moduan justizia eskatzen baitute, prozesura heltzeari eta horretan babesgabezia ez jasateko eskubideari dagokienez (KAE hauek:
|
|
|
Ekonomia, gizarte eta kultura eskubideen esparruan, partikularrek ezin dute zuzenean eskatu babes horiek zaintzea. Hori dela eta, ikusi berri dugunez, babes
|
horrek
eskubide zibil eta politikoei emandako babesak baino eragingarritasun txikiagoa du.
|
|
|
modu horretan, printzipioz, «alarma egoeraren» kasuan hartu beharreko neurriek ez dakarte eskubideak etetea, horiek egikaritzeko muga batzuk baino, eta, oro har, hondamendi naturalei, istripuei, epidemiei, eta abarri aurre egiteko pentsatuta daude. Murrizketei dagokienez, hurrengo maila «salbuespen egoerak» izango luke, ordena publikoaren eraldatze larrien kasuan aldarrikatzen den horrek; egoera
|
horretan
eskubide eta askatasun batzuen murrizketa argiak daude. Eskubide murrizketaren gorengo maila «setio egoeran» gertatzen da, eta hori estatuaren aurkako zuzeneko erasoen aurrean soilik aldarrikatzen da.
|
|
|
Adibidez, nazioaren lurraldean askatasunez ibiltzeko eskubidea ezin da alegatu beste ibilgailu batekin nahita talka egitea justifikatzeko, askatasunez zirkulatzeko eskubideak ez baitu zerikusirik jokabide horrekin. Xede
|
horrekin
eskubide horretara jotzea eskubide abusua izango litzateke argi eta garbi, eta hori Kode Zibilaren 7.2 artikuluan debekatuta dago.
|
|
|
Beste horrenbeste gertatzen da giza eskubideen nazioarteko testuetan, esaterako GEEHren 10.2 artikuluan.
|
Horretan
eskubide mota hauetarako mugak ezarri dira, besteak beste, segurtasun nazionala, lurralde osotasuna, segurtasun publikoa, ordenaren defentsa eta delituaren prebentzioa, osasunaren edo moralaren babesa, inoren izen ona edo eskubideak babestea, informazio konfidentzialen zabalkundea eragoztea edo botere judizialaren agintea eta inpartzialtasuna bermatzea. Bestalde, EKren 20.4 artikuluan esanbidez ezarri dira 20 artikuluko askatasunen mugak, hain zuzen ere, I. tituluan eta titulu hori garatzen duten legeen manuetan aitortutako eskubideen errespetua; eskubide hauek esanbidez aipatu dira:
|
|
|
EKren 12 artikuluan adin nagusitasuna aipatu da, Espainian hamazortzi urte betetzean erdiesten dena. Adin nagusitasun
|
hori
eskubideak egikaritzeko, hau da, jarduteko gaitasun osoa eskuratzeko baldintzetako bat da, baina gure antolamendu juridikoan, salbuespen moduan, eskubide batzuk adin horren aurretik egikaritu daitezke (adingabe bat hamazortzi urte bete aurretik ezkondu daiteke edo testamentua egin baldintza jakin batzuetan, hezkuntza zentroetan organoak hautatzen parte har dezake, etab.); era berean, adin horren ...
|
|
|
EKren 53.1 artikuluak EKren I. tituluko II. kapituluko eskubide eta askatasun guztientzat ezarri dituen bermeez gain (15 art.), EKren 53.2 artikuluan II. kapitulu
|
horretako
eskubide eta askatasun batzuentzat berme gehigarri eta zehatz batzuk jaso dira, lehenengo atalera bilduta daudenak (15 art.). EKren 14 artikuluko berdintasun printzipiora ere hedatzen ditu, eta artikulu hori II. kapitulukoa izan arren, lehenengo ataletik kanpo geratzen da. Berme horiek II. kapitulura bildutako eskubide eta askatasun guztiei, ikasi berri ditugunak?
|
|
|
Administrazioarekiko auzietako jurisdikzio ordenan, AAJLren 114 artikuluetan mota
|
horretako
eskubideak babesteko prozedura berezia ezarri da. Prozeduraren izapidetzak lehentasuna du, eta administrazioarekiko auzietako epaile edo auzitegien aurrean kasuan kasuko errekurtsoa jartzeko epea hamar egunekoa da.
|
|
|
Une horretatik aurrera, erregimenaren laugarren eta azken fasea hasi zen, erregimenaren azken hamarkada hartzen duena, Franco 1975ko azaroaren 20an hil arte. Fase horretan, erregimenak abian jarritako modernizazio prozesuak, industrializazioak, garapen ekonomikoak, hirietako biztanleen gorakadak (jendea landa inguruetatik industria inguruetara aldatu zen), eta abarrek langile klasea sortzea ekarri zuten, eta klase
|
horrek
eskubideen gaineko kontzientzia argia zuen. Indar handia hartu zuten sindikatu eta alderdi politiko klandestinoek, lurralde antolaketari lotutako arazoek konpondu gabe jarraitu zuten eta irekitze ekonomikoaren eta egitura politiko itxiaren arteko desorekak tenkadura garrantzitsuak eragin zituen.
|
|
2008
|
|
|
Horrela gerta daiteke tributuaren ordainketaren geroratzea eskatu(
|
horretarako
eskubiderik izan gabe) eta Administrazioak eskaera horri ezetza ematean errekurtsoa edo erreklamazioa jartzen denean, likidazio egintzaren betearazpena eteteko berme egokia eskainiz. Modu horretara, hasieratik ordaindu beharreko zorra ez da ordaintzen errekurtsoaren ebazpena jaso arte.
|
|
2009
|
|
|
Zamatzaile bakarrak egin duenean pleitamendu kontratua, eta ontziaren edukiera zehaztean okerra edo engainua gertatu arren pleitariak ez duenean hutsaldu kontratua
|
horretarako
eskubidea izanik, pleita urrituko da, ontzian jaso ez den zama zatiaren arabera; horrez gain pleit emaileak eragin diren kalteak ordainduko dizkio pleitariari.
|
|
|
Aurreko artikuluetan ezarritakoaren arabera pignoratu diren baloreak ezin izango dira erreibindikatu mailegu emaileari ordaindu arte; hala ere, titularrari berme gisa emandako balore horiek kentzen zaizkionean, titular
|
horrek
eskubide eta akzioak izango ditu legearen arabera egintza horien gaineko erantzukizuna duten pertsonen aurka.
|
|
2011
|
|
|
Testamentugileak, jaraunsleak edo legatu hartzaileak legatupeko gauzaren zati bat edo
|
horren gaineko
eskubide bat bakarrik duenean, legatua zati edo eskubide horren gainekoa bakarrik dela ulertuko da, salbu eta testamentugileak beren beregi adierazten duenean gauza osoa ematen duela legatuan.
|
|
|
Jaraunsleak edo legatu hartzaileak ezin badu aukerarik egin,
|
horren
eskubidea jaraunsleei eskualdatuko zaie; baina, behin aukera egin eta gero, hori ezeztaezina izango da.
|
|
|
Ezkontide batek, irabazpidezko sozietatearen ardurapeko gastu nahiz ordainketetarako, ondasun pribatiboak ekartzen baditu, ezkontide
|
horrek
eskubidea izango du ondasun horien balioa berreskuratzeko, ondare erkidearen kontura.
|
|
|
Hitzarmenik egin ezean, aurre egite horretan parte hartuko dute bakoitzak dituen baliabide ekonomikoen arabera. Etxerako egiten den lana zametan parte hartzeko bide gisa hartuko da, eta lan
|
horrek
eskubidea emango du banantze eraentza azkentzean konpentsazioa jasotzeko; hitzarmenik egin ezean, epaileak finkatuko du konpentsazio hori.
|
|
|
Erosleak saltzailea ordezten du
|
horren
eskubide eta akzio guztietan.
|
|
|
Pentsio mugaeguneratuen ordainketa ezak ez dio biderik ematen bizi arteko errentaren jasotzaileari, kapitalaren itzulketa eskatzeko, ezta funts besterenduaren edukitza berreskuratzeko ere; jasotzaile
|
horrek
eskubidea izango du, atzeratutako errenten ordainketa eta bihar etzikoen aseguraketa epaiketa bidez erreklamatzeko bakarrik.
|
|
|
Kanpoko batek mantenua ematen duenean, hori egiteko betebeharra duenak ezer jakin gabe, kanpoko
|
horrek
eskubidea izango du betebeharra duenari mantenua eskatzeko, salbu eta agertzen denean mantenua errukiz eta hori erreklamatzeko asmorik gabe eman zela.
|
|
|
Gurasoak bere borondatez emantzipatu badu semea edo alaba, bere buruarentzat eskubideen bat erreserbatuz, haren ondasun adbentizioen gain, guraso
|
horrek
eskubidearen luperketari euts diezaioke, harik eta aurreko legeriaren arabera seme edo alaba hori guraso ahalpetik kanpo geratzeko epea bete arte.
|
|
2012
|
|
|
...zaio, bai eta hamabi hilabetetik hogeita lau arteko isuna eta enplegu edo kargu publikorako desgaikuntza berezia ere, urtebetetik hiru artekoa, herri zerbitzu batez arduratzen den norbanakoari, baldin eta pertsona bati, beraren ideologia, erlijio, sinesmen, etnia, arraza, nazio jatorri, sexu, sexu joera, gaixotasun edo elbarritasuna dela eta, prestazio bat ukatzen badio, pertsona horrek prestazio
|
horretarako
eskubidea izanik.
|
|
|
Norbaitzuek, lanbide edo enpresa jarduerak gauzatzean, pertsona bati prestazio bat emateari uko egiten badiote, beraren ideologia, erlijio, sinesmen, etnia, arraza edo nazio, sexu, sexu joera, familia egoera, gaixotasun edo elbarritasunaren zioz, eta pertsona horrek prestazio
|
horretarako
eskubidea izanik, orduan, halakoei lanbidea, ogibidea, industria edo merkataritzan aritzeko desgaikuntza berezia ezarriko zaie, urtebetetik lau artekoa.
|
|
|
2 Sei hilabetetik bi urte arteko espetxealdi zigorra eta hamabi hilabetetik hogeita lau arteko isuna ezarriko zaizkio, baimen hori eduki gabe eta hala nahita, aurreko paragrafoak aipatu lanen aleak edo ekoizpen edo antzezpenak esportatu edo biltzen dituenari. Halaber, zigor bera ezarriko zaie, hala nahita eta aipatu baimenik izan gabe, produktu horiek inportatzen dituztenei, jatorrizko herrian produktuon jatorria zilegia izan zein izan ez; dena den, produktuak Europar Batasuneko estatu batetik inportatzen badira, ez da zigorrik ezarriko, zuzenean eskuratu direnean estatu
|
horretan
eskubideen titularra denaren eskutik, edo horren adostasunarekin.
|