|
2008
|
|
|
Kontuan izatekoa da, bestalde, oso urria dela euskararako teknologien eskariaeguru asko gaur egungo hizkuntza politikaren ondorio praktikoa, eta
|
horrek
ere ez du batere errazten ikerketarako baldintza egokiak sortzeko beharra. Administrazioek zeregin handia dute gai honetan ere.
|
|
2009
|
|
|
Beste batzuetan, aldiz, handia.
|
Hori
ere ez da zorizko gertaera. Zergatik indartzen edo ahultzen da hizkuntza baten erabilera?
|
|
|
" Berandu hasi ziren", diote beste batzuek. Baina
|
hori
ere ez da egia; beranduago hasi baitziren txekiarrak, eta are beranduago juduak" 5.
|
|
2010
|
|
|
Herri batean euskara normalizatzen ari ote den epaitzeko adierazle estandar, adostu eta behin betikorik ez daukagu. Intuizioa badugu, jakina, eta baita norberaren edo taldearen inpresio subjektiboa ere, eta
|
hori
ere ez da erabat baztertzekoa. Jakina da, nolanahi ere, alde ikaragarria egon daitekeela errealitate beraren hautematean, eta herri bereko errealitate soziolinguistikoa oso modu ezberdinean jasotzen dutela, maiz, pertsona ezberdinek.
|
|
|
...3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza baten bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak behar ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina
|
hori
ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi" izan behar baita, eta erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, euskal hiztunak, gutxienez eta zorionez, elebidun baitira, ez elebakar). hizkuntzak, funtsean, komunikabideak dira. ez bakarrik, jakina. hizkuntzek komunikabide izatearen balioa besterik ez balute, ez litzateke batere gatazkatsua iza... batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari; elebidunek, izan ere, kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen dute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura. erabileran eragiten duten faktoreen artean, hauek nabarmendu ohi dituzte adituek:
|
|
|
(2) helduen euskalduntzeari dagokionez, nafarroako gobernuak ez du esparru estrategikotzat jo: ...anpainarik antolatu ere. azken 20 urteotan ikasle kopurua eta ikasteko erritmoa apaldu dira eta, neurri handi batean, helduen euskalduntzea euskal hiztun berriak sortzeko indarra galduz joan da (aleman 2010). euskara kualitatiboki oso gizarte esparru jakinetan da hizkuntza ohikoa eta bertze esparru anitzetan ia ez du tokirik. adibidez, hezkuntza da euskara ohiko samarra den esparruetako bat, baina
|
horretan
ere ez homogeneoki. Maila akademikoetan gora egin ahala euskararen eskaintza txikiagoa izaten da. alde horretatik, esparru horretan unibertsitatea da euskarak estrategikoki ziurtatua lukeen arloa. unibertsitatea irakaskuntzaren ibilbidearen azken maila da, euskara hezkuntzan sartze prozesuari zentzu eta dimentsio pragmatiko osoa ematen dion goi urratsa. gurean nafarroako unibertsitate publikoak du horretan zeregin handia. nup 1987an sortu zen eta harrezkero euskararen estatusaren eztabaida publikoan protagonismo berezia izan du. nafarroako euskaldunoi prestakuntza aukera berberak ematea eta, oro har, elebitasun soziala begi onez ikusten ez dutenek nupen euskaraz ikasi ahal izateari mugak jarri nahi izan dizkiote, nahiz eta nupeko ikasleen artean gero eta euskaldun gehiago izan. azken urteotan egoerak hobera egin du hala euskarazko eskaintza akademikoan nola irakasle euskaldunen kopuruan. gerora begira, euskararako estrategikoak izanda ere horietatik at geratzeko arriskua duten esparruak merezi du aipatzea:
|
|
2011
|
|
|
terminoaren jatorria eta ibilbidea; momentuz albo batera utz litezkeen elementuak; diglosiaren gutxienezko osagaiak; zehaztapensaioaren garrantzia, hizkuntzasoziologiaren aitzinamendurako eta ahuldutako hizkuntza indarberritzeko orduan lehentasunlerroak argi definitzeko. berriz irakurtzeko astirik izan banu:
|
hori
ere ez da, bere osoan, posible izan. Beste askorenak ere, Mauro Fernández-enak eta Alan hudson enak barne, nahi baino arinago (berr) irakurri behar izan ditut, horrek ezinbestean dakarren hipotekarekin. etxeko artikuluetan, Txepetx enak izan ditut lehen lehenik gogoan.
|
|
|
Lan" errazago"
|
hori
ere ez da batere erraza ordea: diglosiari buruz asko idatzi da azken berrogeita hamar urtean, hemen eta mundu zabalean.
|
|
|
Bestalde, kalean (tabernan, dendan, kiroldegian, elizan, soziedadean) gogor eutsi behar zaio euskarazko jardunari.
|
hori
ere ez da zeharo ezinezkoa, kontzentrazio demografikoaren ikuspegitik. Badaude ordea motiboak (klusterraren kale neurketak, kasu), kale giro horretan orain arte arnasgune sendo izandako batean baino gehiagotan atzerabide nabarmena gertatzen ari dela uste izateko. hor dago, konkretuki, lehentasun esparru argia.
|
|
|
" praktikan, ordea, murrizte asmo horrek ez du aurrera egin. .... mendeko 70 hamarkadatik aurrera Catalunyan eta euskal herrian diglosia kontzeptuaz idatzi direnak," hizkuntza politikaren gidaritzapekoak" direlakoan, ez ditu aintzat hartu nahi, jakintzaz ari omen baikara. gure inguru hurbileko ziaboga aldi horiek ez ditu gustuko, Fishmanek emandakoa bai. zientifikoentzat eta objektiboentzat daukan diglosia adiera lehenetsi nahi du, Fishmanena. eta ni
|
horrekin
ere ez nator bat.
|
|
2012
|
|
|
Euskara hutsean argitaratzen den egunkariak, Berriak, leku txikia du arnasgune horietako etxeetan eta irakurle apurra du (%13). Horiez gain, Tolosaldeko Hitzak badu irakurle multzotxo bat, baina
|
hori
ere ez da %15 ingurutik pasatzen.
|
|
2014
|
|
|
Gainera, historiari erreparatzen badiogu, askotan euskarak bizikide izan dituen hainbat eta hainbat hizkuntzaren maileguak hartu dituela konturatuko gara, eta hein handi batean, bederen, horiek aurrera egiten lagundu diote eta hizkuntzaren biziraupena ziurtatzen. Hizkuntza guztiak aldatuz doaz eta euskara
|
horretan
ere ez da atzean geratzen, garaian garaiko hizkuntzetatik elikatzen jakin izan du eta hori hizkuntza bizirik dagoenaren seinale da.
|
|
|
Askotan euskarak bizikide izan dituen hainbat eta hainbat hizkuntzaren maileguak hartu dituela konturatuko gara, eta hein handi batean bederen horiek aurrera egiten lagundu diote eta hizkuntzaren biziraupena ziurtatzen. Hizkuntza guztiak aldatuz doaz eta euskara
|
horretan
ere ez da atzean geratzen, garaian garaiko hizkuntzetatik elikatzen jakin izan du eta hori hizkuntza bizirik dagoenaren seinale da. ere behin hala galdetu omen zioten: hi Joxemiel ze ein behar diau euskeran alde?
|
|
2016
|
|
|
|
Horrekin
ere ez da, ordea, beti beti aski izaten. Lupa zorrotzagoa, edota beste lupa modu bat, aplikatzea komeni izaten da zenbaitetan.
|
|
2019
|
|
|
beraien egiteko nagusia da. arnasgunetik beretik egin behar da indarberritze hori: ...eskuratu. herritarrak gogor zatikatzen dituen indarberritze proiektuak nekez (bestela baino askoz nekezago) egin ahal izango du aurrera. udaleko, eskualdeko, Lurraldeko eta hortik gorako instantziek entzun eta ulertu egin behar dute, lehen lehenik, arnasguneek zer egin nahi duten. ulertu eta, ahal delarik, konpartitu. goragoko instantzion aldeko jarrera eta konpromiso proaktiboa funtsezkoak dira.
|
hori
ere ez da zerutik etorriko: landu egin behar da. oso lan zaila da hori guztia. zaila baina ezinbestekoa. handien eta txikien, partez berdinen eta halere aski nortasun berezikoen, elkarbizitza modu berri bat asmatu eta hezurmamitu beharra iradokitzen du horrek.
|
|
|
euskalgintzaren esparruan zentrala da arnasguneak bizirik gordetzea eta, ahal delarik, barrura indartuz kanpora zabaltzea. maiz entzuna dugu honelakorik: "
|
hori
ere ez zegok gaizki, egin ahal izanez gero. Baina gurea da lehenbizi:
|
|
|
Mezu bat izateak berak erakusten du esaldi bat dela, eta ez dago puntuarekin adierazi beharrik esaldia amaitu denik. Nolanahi ere, arau
|
horrek
ere ez du beti balio, esandakoari adierazkortasuna emateko, esaldi bakar bat hainbat mezutan ere zatitu dezaketelako.
|
|
|
Jakitun ere badira ondorengo belaunaldien aurrean erreferentzialtasu na eduki dezaketela eta euskaraz kantatzen jarraitzeko katean katebegi bat gehiago direla. Horretaz jakitun izan arren,
|
hori
ere ez da euskaraz kantatzera bideratzen dituen aldagaia. tatzerakoan, ikuspegi hori galdu dela ondorioztatu daiteke jasotako erantzunak aztertuz gero.
|
|
|
Zerikusia izan dezake horretan ere taldea testuinguru ez euskaldunekoa izateak, azken batean, halako eremuetan euskararen aldeko aldarrikapenek indar handiagoa hartzen baitute. edozein modutan, oro har, musikariek hizkuntza hautuarekiko duten kontzientzia aldatu dela agerian geratu da. dena den, oraindik ere euskaraz kantatzeko erabakia hartzen dute talde askok, baina konpromiso horren beherakadak hurrengo belaunaldiko musikarien hautuan zein eragin izango duen ikusi da. era berean, aurreko belaunaldiak euskaraz kantatzeko egindako hautu kontziente eta konprometituaz jakitun dira egungo musikariak. ...ezala egin zutela hizkuntza horretan abesteko erabakia, eta onartzen dute egindako lan hori. euren ekarpenak eurei bidea zabaldu baitie, eta euskaraz" natural" kantatzeko aukera eskaini die. era berean, jakitun ere badira ondorengo belaunaldien aurrean erreferentzialtasuna eduki dezaketela eta euskaraz kantatzen jarraitzeko katean katebegi bat gehiago direla. horretaz jakitun izan arren,
|
hori
ere ez da euskaraz kantatzera bideratzen dituen aldagai. euskarak euskal entzuleen belarrietara iristeko bidea zabaltzen diela ere onartu dute hiru abeslariek. Badakite begirune edo atxikimendu bat lorLander Muñagorri Garmendia – Zergatik kantatu euskaraz?
|