|
2002
|
|
|
Ur kutsatu hori itsasora iristen bada, moluskuek topo egingo dute uretan eta materia organikoan disolbatutako mikroorganismo horiekin. Moluskuak iragazketaren bidez elikatzen dira, eta
|
horrek
birusak maila garrantzitsuetan kontzentratzea dakar. Horrelako produktuetan, animalia horiek ur kutsatuetan hazteak eta tratamendu termikorik gabe kontsumitzeak eragin dezakete infekzio birikoa.
|
|
|
Prioiak azido desoxirribonukleikorik (DNA) ez duten proteina partikulez osatuta daude; beraz, generik gabe erreplika daitezke. Ikertzaileek uste dute agente patogeno
|
hori
birus gehienak baino txikiagoa dela, eta oso erresistentea dela beroarekiko, izpi ultramoreekiko, erradiazio ionizatzailearekiko eta desinfektatzaile arruntekiko.
|
|
2003
|
|
|
Lehenengoak proteasa inhibitzen duen botika berri bat aztertzen du (GIBaren zati bat), beste botika batzuekiko erresistenteak diren gaixoen partikula biralen heltzea eragozten duena. Bigarren azterketa antigorputz monoklonal batez arduratzen da; antigorputz
|
horrek
birusari zelula osasuntsuak inbaditzea eragozten dio, eta, hala, infekzioa saihesten da. Beste zenbait sendagai inhibitzaileren bigarren belaunaldiaren emaitzen zain daude, birusaren mintza zelula zuriaren mintzarekin bat egitea eragozten baitute.
|
|
|
“The Financial Times” egunkariak adierazi zuenez, Pekingo Genomika Institutuak apirilaren 16tik ezagutzen zituen koronabirusaren mutazio azkarrak, nahiz eta Txinako Gobernuak presioa egin zuen hedapena saihesteko. Azkenik, aurkikuntza asteartean agertu zen, lerro artean, zentro
|
horrek
birusaren sekuentziazioari buruz egindako jakinarazpen batean.
|
|
2004
|
|
|
Txinak erabaki du Cantongo merkatuetan 10.000 zizeta sakrifikatzea eta probintziako animalia basatien hiltegi guztiak ixtea, egin dituzten ikerketek frogatu baitute lotura dagoela espezie horren eta sei hilabetean erregistratutako arnas sindrome akutu eta larriaren (SRAG) lehen kasuaren artean. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) maiatzean identifikatu zuen animalia
|
hori
birusaren iturburu izango zela. Hala ere, Cantongo agintariek, uda ondoren, giza kontsumorako espezie exotikoak merkaturatzeko debekua kendu zuten, SRAGk galera ekonomiko handiak eragin baitzituen sektorean.
|
|
|
“Netsky.D” kode maltzurrak, “goi mailako” arrisku mailan jarraitzen duenak, bi milioi mezu elektroniko baino gehiago kutsatu ditu Espainian martxoaren 1ean agertu zenetik.
|
Horrek
birus hedatuenen rankingean hirugarren postuan kokatzen du, Birusei eta Segurtasun Informatikoari buruzko Alerta Goiztiarreko Zentroaren arabera. Zientzia eta Teknologia Ministerioari atxikitako zentro honetatik adierazi da birus hori modu masiboan hedatzen jarraitzen duela, eta, beraz, arriskugarritasun mailari eusten diola 4 mailan (1etik 5erako eskalan).
|
|
|
Manipulazio genetiko horren bidez, errazago eta azkarrago ebaluatu nahi dira birusaren kontrako medikamentu potentzialak, proba asko begiz egiazta baitaitezke. Lausanako Unibertsitateko Riccardo Wittek irakaslea buru zuen aditu batzorde
|
horrek
birusaren zati genetikoak emateko baimena ere eman zuen, diagnostiko test hobeak garatzeko. OMEko aholkulariek enbarazurik eta gehiegizko baimenik gabe banatzea gomendatzen dute, betiere 500 dna unitate baino gehiago ez dituzten zatiak erabiltzen badira.
|
|
|
Horien artean, birusik azkarrena, indartsuena edo Interneten zabalpen handiena duena lortzeko borrokatu dira. Hori dela eta, zizare horien aldaera asko izan dira, baina “sustraiarekiko desberdintasun gutxirekin eta ez hain indartsuekin”, adierazi du Marcos Gómezek, diseinatzaileen arteko gerra
|
horrek
birusen aurkako programei lagundu diela ziur baitago, kode maltzur batek beste kontrinozente baten bertsio jakin bat detektatzen zuenean, desaktibatzen baitzuen.
|
|
2006
|
|
|
Lehenik eta behin, hezeguneak kontrolatu behar dira, hau da, hegazti basatiek habia egin eta koloniak sortzen dituzten lekuak. Kontrol
|
horretatik
birusaren existentziari, motari eta kutsatzeko ahalmenari buruzko informazioa atera daiteke. Gainera, hegaztiak instalazioen barruan sartzea komeni da, animalia basatiekin kutsatzeko arriskua saihesteko.
|
|
2007
|
|
|
Infekzioaren eragina ezagutzeko, Africa Centre-ren (Umkhayakude n dagoen erakunde berezia, landa zentro txiki bat) eta Lurmutur Hiriko Institute of Infektious Disease and Molekular Medicine ren (Lurmutur Hiria) prebalentzia azterketak laguntzen ari dira. Azken
|
hori
birusaren eta hari lotutako infekzioen azterketa molekularrari buruzkoa da. Baina laguntzatik urrun, bere jarduerak gainjartzen ari direla edo bi zentroak elkarri traba egiten diotela esan du.
|
|
|
Gaur egun, birus horren aurkako bi txerto garatu dira, “bi anduiren aurka daude, baina, funtsean, hamabost dira”, adierazi zuen mediku immunologo horrek, malariaren aurkako lehen txerto sintetikoa garatzeagatik ezaguna, eta 1994an Ikerkuntza Zientifiko eta Teknikoko Asturiasko Printzea Saria lortu zuen. Ikerketa
|
hori
birusaren hamabost anduientzat da, eta, beraz, VPH kutsatzea aurreikusi zen oso osorik. Patarroyok ez zuen aurrera egin berak ikertzen duen txertoa garatuta egongo dela uste duenean, ez baitu denborarik eman nahi, lehia bortitza dago eta ahalik eta azkarren botako naute jugularrera", esan zuen.
|
|
|
Hurrengo urrats gisa, Kistlerrek iradoki du metodo hori ikerketa berrietan erabiltzea birus horien ezagutza metatzen joateko. «Metodo
|
horren bidez
birusak hautemateko zabaltasuna eta zehaztasuna garrantzitsuak dira; izan ere, asmari lotutako patogeno birikoen aniztasuna ondo ezagutzea lortzen badugu, horrek arnasa infekzioei lotutako asma erasoak tratatzeko edo prebenitzeko estrategia espezifikoak garatzea ahalbidetzen digu», esan du. Virochip Virochip ek pazienteengandik hartutako laginen %65etan birusak detektatu zituen, eta birusak landatzearen bidez isolatzea laginen %17tan bakarrik lortu zen.
|
|
2008
|
|
|
Pekingo Arnas Sindrome Akutu eta Larria eta Hegazti gripea Prebenitu eta Kontrolatzeko Nazioarteko Sinposioan, adituek «hegaztiak ugaztunetara kutsatzeko katea» baieztatzen zuten, eta birusak nahasteko leku ezin hobea» bihurtzen ziren. Orduan, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) albiste
|
hori
birus mutantearen kontrol neurriak ezartzeko «arreta ukitu»tzat jotzen zuen. Ezkutuko arriskua Hegaztien gripearen birusa zabaltzeko arriskuak bere horretan dirau.
|
|
|
«Frogatu dugu M2en oinarritutako txertoak erabateko babesa eskaintzen duela gripearen aurrean, arratoietan albo ondoriorik izan gabe. Txertoak gizakiei eragiten dieten gripearen birus guztiak babestuko lituzke, ez bakarrik urte
|
horretako
birusen aurka, baita etorkizuneko epidemien aurka ere». Etorkizun handiko emaitzak Acambisek probatutako txertoak, laguntzaileez gain, beste trikimailu bat erabiltzen du:
|
|
2009
|
|
|
Mejutok lasaitasun mezua zabaldu du herritarren artean, biktimaren egoera ahula eta zaila zela esanez. Gainera, gizonak hainbat gaixotasun larri zituen, eta
|
horrek
birusaren eboluzioa eta heriotza eragin ditu.
|
|
|
“Emaitza horiek harrigarriak dira, eta azalduko lukete birus horietako batzuek zergatik irauten duten luzaroan gure organismoan”, esan zuen ikertzaileak. Aurkikuntza
|
horrek
birus horiekin zerikusia duten tumoreen azterketa, diagnostikoa eta tratamendua erraztuko ditu. Gainera, behatutako aldaketak beste birus onogeniko batzuetan ere ager daitezke, edo beste gaixotasun batzuk sortzen dituztenak, hala nola gripea eta hiesa.
|
|
|
Uste da zelula horiek direla GIBaren hedapenaren eta hiesaren garapenaren kontrol partzialaren arduradunak. Baina frogatu da birusak mutatzeko duen ahalmen handiak aldakortasun handia sortzen duela, eta
|
horrek
birus mutatuaren anduiren bat sistema immunearen aurrean ikusezina izatea errazten du. Horren ondorioa da infektatutako pertsonarengan birus kopurua abiadura handiagoan haztea, eta hiesarekiko progresioa bizkorragoa izatea, hiesak tratamendurik jasotzen ez badu.
|
|
|
Itsutasun itzulezina eragin dezake; beraz, funtsezkoa da ebakuntza kirurgikoa egitea sintomak agertzen diren aste berean (itzal periferikoa eta puntu beltz edo estrelliten hodeiak ikustea). Patologia
|
hori
birusak erretina askatzen duenean gertatzen da, eta horrek trakzioak eta urradurak eragiten ditu begi eremu horretan. Esku hartzeen helburua erretina berriro atxikitzea eta urradura horiek estaltzea da.
|
|
2010
|
|
|
Terapia antirretrobiralean ari ziren Kataluniako hiru ospitaletako 69 pazienterekin egin da ikerketa, batez beste bost urtez odolean birusik aurkitu ez zaienekin. Lan horretarako, “Nature Medicine” en argitaratua, gaixoei tratamendu antirretrobirala areagotu egin zitzaien, Raltegravir izeneko botika berri baten bidez. Medikamentu
|
horrek
birusaren infekzio zikloa blokeatzen du GIBaren DNA kutsatutako zelularen DNAn integratzen denean. Botika berri horri esker, GIBa detektatzeko teknika sofistikatu bat aplikatu ahal izan da lehen aldiz.
|
|
|
Botika berri horri esker, GIBa detektatzeko teknika sofistikatu bat aplikatu ahal izan da lehen aldiz. Teknika
|
horrek
birusaren DNA zirkularra neurtzen du, Raltegravirrek birusak gizakiarengan duen DNA integrazioa blokeatzen duenean sortzen dena, eta ohiko moduan egiten zena baino sentikorragoa da. Pazienteen immunitate sistemaren egoera ere aztertu du ikerketak.
|
|
|
Estatu Batuetako Michigango Unibertsitateak “Journal of Biological Chemistry” aldizkarian argitaratutako azterlan baten arabera, platanoen lektina, landareetako osagai kimiko naturala, hiesaren birusaren aurkako inhibitzaile indartsua da. Osagai
|
horrek
birusaren transmisio sexualari aurrea hartzeko tratamendu berrietarako bidea ireki lezake, ikertzaile talde honen arabera. Aurreko azterketek frogatu zuten lektinak ahalmena duela askotariko infekzioak eragiten dituen erreakzioen katea eteteko.
|
|
|
Arnas birus sintzitialak eragindako infekzio horien eragozpenetako bat da txerto profilaktikorik ez egotea. Hori dela eta, zenbait espezialitate pediatrikotako adituek antigorputz monoklonal batekin prebentziozko tratamendua egitea gomendatzen dute; antigorputz
|
horrek
birusaren aurkako babesak areagotzen ditu, defentsa pasibo gisa, eta ahulenak babesten ditu. Antigorputz hori zelula hazkuntzaren bidez garatzen da, amak transmititzen duenaren oso antzekoa da eta ez du albo ondoriorik.
|
|
2011
|
|
|
Azterketa honekin batera, gaixotasuna eragin dezakeen agentearen identitatea ikertzen da. Agente
|
horrek
birusak, bakterioak edo onddoak izan ditzake, baita beste agente inerte batzuk ere, hala nola kutsatzaileak eta aireak garraia ditzakeen beste partikula batzuk.
|
|
2015
|
|
|
Lekaren mosaiko
|
horiaren
birusa
|
|
|
Tomatearen kizkur
|
horiaren
birusa
|
|
|
Polilaborantza baten, birusaren labore ostalari batek eta beste ez ostalari batek osatua dagoenean, birusa askoz ere motelago barreiatzen da lursailean zehar. Hori gertatzen da afidoak labore ostalariak kutsaturiko landareren batez elikatzen direlako eta, beste labore batez elikatzen direnean, galdu egiten dutelako, bigarren
|
horretan
birusa ez baita gai aurrera egiteko. Hau da, landare batetik bestera gaixotasunaren transmisioa soilik gertatzen da biak baldin badira birusaren ostalariak, eta afidoari elikagaia ematen dion lehenengoa kutsatuta balego.
|
|
|
Hau da, zentzuzko denbora uzten da gaixotasuna gainditu egin dela kontuan hartu arte. 90 eguneko epea ezartzen da, denbora
|
horretan
birusa ez dela berriro pertsonen artean transmititzen ziurtatzeko eta animalia gordailu berri bat sortzen dela ziurtatzeko. Gurutze Gorriak ohartarazi du bere berreskuratze operazioa kaltetutako herrialdeetan luzatuko dela, «gutxienez 2017ra arte»; izan ere, Maria Alcázarrek, Espainiako Gurutze Gorriaren Nazioarteko Lankidetzarako zuzendariak dioenez, «epidemiari amaiera ematea da lehentasuna, baina bere bizitzak berreraiki nahi dituztenei ere laguntzea da lehentasuna».
|
|
2016
|
|
|
Urteena omen da kargamenturik txarrena, baina gehitu
|
horri
birus suntsiezin batzuen kargamentua, eta hortik atera kontu, zer nolako aldartean nengoen ni, Antxokaren “proposamena” jaso nuenean: indarrez urri eta kemenez urriago.
|
|
2020
|
|
|
Birusa akabatzen dugunean, berriz ongi egongo gara. Koronabirusak alteratu ditu errekuperazio ekonomikorako joerak, eta
|
horregatik
birusa bilakatu da egungo krisiaren kausa nagusi". Eta enpresa handien aldeko txoke planak erakusten dituzte, egoera honi buelta emateko estrategikoak direla esanaz.
|
|
|
Aldizkari hartan idatzitako artikulu batean, euskararen aldeko organizazio bat sortzea proposatzen zuen euskal matxinadari ekiteko. Matxinada
|
horren aurkako
birustzat honako hauek salatzen zituen:
|
|
|
Aurrekoan bezala, lagina hodi nasofaringeotik hartzen da. Testak S proteinari lotzen zaion antigenoa dauka (giltza eta sarraila balira bezala), eta proteina detektatzen badu, esan nahi du pertsona
|
horrek
birusa izan duela. Horrek ez du esan nahi, ezinbestean, pertsona hori infektatuta dagoela une horretan eta birusa transmititzeko arriskua duela:
|
|
|
Egileen esanean, ez badago txertaketarik edo beste kontrol neurri batzukez badira ezartzen, birusaren hedapena ez da urtaroekin aldatuko, ez bada populazioren portaera aldatu egiten dela. Adibidez, porteaera aldaketek ekar dezakete lehen leku jakin batean bilduta zeuden pertsonak sakabanatzea eta aire librean ibiltzea;
|
horrek
birusaren transmisioa zailduko luke. Eta alderantziz.
|
|
|
Pneumozito horiek ACE2 izeneko proteina kopuru handia dute, eta proteina horretatik elkartzen da birusa zelulara sartzeko, eta horrek sarrera errazten du. Hori konplikatu egiten da arteria hipertentsioa duten pertsonen kasuan, paziente horiek proteina horren kantitate handiak baitituzte beren gorputzean, eta
|
horrek
birusa sartzeko aukerak areagotu ditzake; horregatik, pertsona horiek arrisku talde bat dira. Albeoloak suntsitzeak gure defentsa sistemaren erantzun bat sortzen du, hantura moduan.
|
|
|
Albeoloak suntsitzeak gure defentsa sistemaren erantzun bat sortzen du, hantura moduan. Prozesu natural eraginkor
|
horrek
birusetatik, bakterioetatik eta kanpoko agenteetatik babesteko aukera ematen digu. Baina narritadura eragiten du eta sukarra agertzen da, COVID gaixotasunaren sintoma nagusietako bat.
|
|
|
Kaos horren erdian, Michelle Bachelet NBE Nazio Batuen Erakundearen Giza Eskubideen Batzordeko goi mandatariak espetxeetako preso kopurua murrizteko eskatu zuen, eta, horrela, arriskutsuak ez direnak askatzeko. Neurri
|
horrekin
birusaren zabaltzea moteldu nahi du.
|
|
|
Zaila da, oso aukera gutxi daude halako zerbait gertatzeko. Gertatuko balitz ere, erraza izango litzateke txertoa une
|
horretako
birusari egokitzea. Beste koronabirus batzuei buruz dakigunagatik, ez dut uste gripearen birusa bezainbeste mutatuko denik.
|
|
|
Beste organismo batzuek baino mutazio gehiago izaten dituzte, baina horrek ez du esan nahi SARS CoV kaltegarriagoa izango denik, aniztasuna erakusten du, besterik ez. Ez dira gertatuko transmisioa gutxituko duten mutazioak,
|
hori
birusaren beraren kontra baitoa. Zaila da, era berean, birusari gaixotasun larri gehiago eragitea ahalbidetuko lioketen mutazioak gertatzea.
|
|
|
Aurrekoan bezala, lagina hodi nasofaringeotik hartzen da. Testak S proteinari lotzen zaion antigenoa dauka (giltza eta sarraila balira bezala), eta proteina detektatzen badu, esan nahi du pertsona
|
horrek
birusa izan duela. Horrek ez du esan nahi, ezinbestean, pertsona hori infektatuta dagoela une horretan eta birusa transmititzeko arriskua duela:
|
|
|
Babes neurriak hartu behar ditugu eta funtsezkoenetakoak izango dira maskarak ondo erabiltzea, distantzia mantentzea ahalik eta gehien... Orain arte eguraldi ona izan dugu, kalean egon gara asko, eta
|
horrek
birusa barreiatzea eragiten du. Zenbat eta denbora gehiago eman leku itxietan, arriskua handiagoa da, ondo aireztatzen ez bada.
|
|
|
asintomatiko egonda ere jende asko kutsatzeko arriskua dagoela. Birus berria denez, kutsatzen garenean, horri erantzun nahian inflamazio bat sortzen du gorputzak, eta inflamazio
|
horrek
birusak baino kalte gehiago sortzen du askotan. Denborarekin prozesu hori nola gelditu ikasi dugu:
|
|
|
COVID gaixotasuna SARS CoV birusak sortzen du, koronabirusen familiakoak. Aspaldi ezagutzen dira familia
|
horretako
birusak eta euren eraginak. Ondorioz, artikulu zientifiko pila bat topa daitezke eurei buruz.
|
|
2021
|
|
|
Egun berean, hogoitahamar mila kasu berri agertu dira, ez baitzen hori aspaldian gertatua! Azen ontzeko jakin da ere gaitz
|
horren
birusa aldatu dela Hego Afrikan eta gisa hortan aldatu birus hori, itxuren arabera segurik, biziki kutsakorra dela. Gutaraino jinen denez badira arrangurak.
|
|
|
Aire hotzak ahuldu egiten du gure immunitate sistema, eta
|
horrek
birusak gure organismoan sartzea errazten du. Hotzeri arrunta, gripea, bronkiolitisa eta pneumonia dira inbaditzaile txiki horiek eragiten dituzten gaixotasunetako batzuk.
|
|
|
Sumatzen dugu populazioaren %70era iritsita immunitate hori lor zitekeela, baina, egia esanda, ez dakigu talde immunitate hori lortuko ote den.
|
Hori
birusaren eta haren aldaeren bilakaeraren araberakoa izango da.
|
|
|
Ordea, gizarteari zabaldu zaion mezua izan da gizarteak entzun nahi izan duena. Hori politikoki zuzena izan daiteke, baina ez da egokiena, era
|
horretan
birusak bere bidea egin duelako.
|
|
|
Eraginkortasuna ez da inoiz %100ekoa. Gainera, mota
|
horretako
birusek etengabeko mutazioak dituzte; horrek ere kezka sortzen du. Beraz, bai, txertatuta ere COVID eritasuna izan dezakegu.
|
|
|
Garcia de Bikuñak azaldu du horren zergatia: «Hori egiten dute guztiz ziurtatzeko organismo
|
horrek
birusaren zatirik ez duela, eta txertoa har dezakeela efektuen gainezarpenik egon barik. Hau da, bere immunitate sistema normal dagoela ziurtatzeko, ez dagoela ezeren aurka borrokan».
|
|
|
Birusa haren zelula guztien kromosometan ugaltzen da, bere kopiaren kopia nahi bestetan zabaltzen da. Alegia, behin izaki
|
horrengan
birusa sartuta, berez egingo du programatuta daukan lana, belaunaldiz belaunaldi.
|
|
|
Hor iritsi egingo ginateke, ala? Eta kontuan izanik Gatesek zein erraz utzi duen beti bere Windows
|
hortan
birus informatikoak sar daitezen, Linux en ez bezala adibidez... ⣠Gero antibiruxa sal  tzeko, orain txertoa bezala!
|
|
2022
|
|
|
omikron aldaera zabaltzen ari da orain, eta aparteko ezaugarriak eman dizkio izurriari. OMEn egin duten txosten baten arabera, ez dago motiborik aldaera
|
hori
birusaren azken aldaera arriskutsua izango dela ondorioztatzeko. Orain arte, nazioarteko osasun erakundeak bost aldaera sartu ditu arriskutsuen kategorian:
|
|
|
Zientziari dagokionez, txerto
|
horrek
birusaren proteinak ditu, gure gorputzak ezagutu eta defentsak garatu ditzan, gaitza datorrenerako. RNA txertoek (Pfizer edo Moderna, esaterako), gorputzaren makineria erabiltzen dute, proteinak gorputzak sortu ditzan; baina muturreko tenperatura baxuetan gorde behar dira.
|