|
2001
|
|
|
Hizkuntz politika zehatz eta jakinez ari dira denak. Frantsesek
|
horretaz
askoz zabalago jokatzen dute, hizkuntzaren inguruko plangintzak azaltzen dituztenean. Hemen, nik aurkitu ditudan guztiak, guztiak, autonomia garaian indarrean jarritakohizkuntz politikez ari dira.
|
|
2002
|
|
|
Pentsa litekeenaren kontra, arazoa ez da norberaren hizkuntzaz ez dauden testuliburu etan ikasi behar izatea.
|
Hori
askotan gertatu eta gertatzen da eta ez da gauza txarra. Hortaz, ikasleak gai izan lirateke testuliburu gehienak argitaratzen diren hizkuntzaz, ingelesez, ikasteko.
|
|
|
Espainiar Estatuan BPGren %0’9 erabiltzen da I+G diruz laguntzeko2 Ehuneko
|
hori
askoz ere garaiagoa da Hego Euskal Herrian, %1’3 ingurukoa. Dena den, gurean ere, alde handia dago Nafarroa eta EAEren artean:
|
|
|
Horrela, bada, unibertsitateei, ez publikoei eta gutxiago pribatuei, ez zaie interesatzen unibertsitario euskaldunen merkatua. Ikuspegi
|
horretatik
askoz interesgarriagoa zaie Hego Amerikako merkatua; unibertsitateak jakitun daude han milioikako ikasleen aukera dagoela eta hasi dira, teknologia berriak lagunduta, hango merkatua jorratzen.
|
|
|
Edozein unibertsitatek eskain ditzake titulazio horiek. Are gehiago, azkenurteotan izugarri hazi da horrelako titulazioen eskaintza —ikastu rte honetan, 2001, UPV/EHUk horrelako 80 bat titulu eskaini ditu— Egia da, bestetik, eskaintza zabal
|
horretatik
asko bertan behera geratu izan direla matrikula ezagatik, baina ez, ostera, euskaraz eskaini izan dena. Itxura denez, joera hori zabalduko da datozen urteetan.
|
|
|
edozein diziplinatarako irakasleak. Alde
|
horretatik
asko aurreratu da, eta gaur gaurkoz milatik gora dira Euskal Herriko unibertsitateetan irakasgairen bat euskaraz azaltzen duten irakasleak, gehien gehienak UPV EHUn.
|
|
|
Bigarren aukera hartzeko, orain beste unibertsitate eta ikerketa zentro etan lanean diharduten irakasle euskaldunei eskaintza argiak eta funtsezkoak egin litzaizkieke. Kontuanha rtu behar da aldaketa
|
hori
askorentzat bere ikerketa jardueran etenaldi nabarmena suposatuko lukeela.
|
|
2003
|
|
|
Ezagutu nuen etxe
|
hori
askoz lehenago. Hango isiltasun, soiltasun eta pareta bakoitzari zerion historiarekin txoratuta gelditu nintzen.
|
|
2004
|
|
|
Araudirik ez egoteak, azken buruan, ziurgabetasun handia sortzen du, enpresa ren ildoari dagokionez eta, ikuspuntu ekonomikotik begiratuta, elkarte horiek har ditzaketen enpresakonp romisoei dagokienez (langile kontratazioa, kasu). Ziurgabetasun
|
horrek
asko baldintzatu du enpresa horien bilakaera. Negozio defizitario bihurtu ditu, eta etorkizun zailekoak.
|
|
2005
|
|
|
Nola egin zuen Jainkoarena, finean, berak hantxe nahi zuen hilerri megalitikoa sortzeko. Jainkoen paper
|
hori
asko maite zuen Oteizak.
|
|
2006
|
|
|
Testuliburuak Euskal Curriculumean oinarritzen badira, Euskal Herrian bertan sortuak eta Euskal Herriko ikasleentzat egitea da bidezkoena. Testuliburuen egileak bertakoak izatea giza baliabideetan garrantzi handiko inbertsioa egitea da, izan ere egile horiek lan
|
horretan
asko ikasten dute eta horrek berarekin dakar erabiltzaileen prestakuntza lana. Alde horretatik, zentzuzkoa dirudi, beste euskal kultur eragile estrategikoekin gertatzen den antzera, bertako argitaletxeak izatea testuliburu horiek plazaratuko dituztenak.
|
|
2007
|
|
|
Arrantza munduan kofradiak, enpresarien antolakundeak dira bizkarrezurra, eta
|
horregatik
askotan sektore horretan dauden mugimenduak ekonomizista eta instituzionalistatzat jo daitezke, presio talde baten antzera. Kasu honetan ere, kofradiek lehenengo pausoa eman zuten Prestige ren hondamendiaren inguruan zabaldu ziren diligentzia judizialetan eurek ere parte izateko, balizko kalteengatik geroan ordainak jaso ahal izateko.
|
|
|
Oso desberdina izan da, eta da, espainolek bere nazioari buruz duten pertzepzioa eta euskaldunok gure aberriari buruz daukaguna. Hastapeneko ezberdintasun
|
horrek
asko zailtzen du, ziur aski, barne gatazka politikoei soluzioa eskaintzeko Espainiaren aukera. Asko zailtzen duenez espainiar nazionalismoari ohitutako teoriko ez euskaradun batek euskal abertzaletasuna errotik ulertzea.
|
|
|
Berriro ere, arestian aipatutakoa errepikatuko dut: koefiziente
|
hori
asko ala gutxi den oraingoz ez dago jakiterik, euskarazko produkzioaren bilakaera eta gaur eguneko egoeraren gaineko azterketarik ez dagoelako, ezta irizpide landurik ere.
|
|
2009
|
|
|
Noblea zen eta errentetatik bizi zen. Ez dirudi euskal literaturaren barruan egoera
|
hori
askotan errepikatu denik. Gaur egun ere, ez dakit existitzen den euskal idazlerik lan egin gabe bizi daitekeenik, nahi duena irakurtzen eta idazten.
|
|
|
ingurumenari buruzkoak, sozialak, etikoak eta Z&Tren gobernagarritasunari buruzkoak. Z&Tren ezagutzaren erabilpenaren inguruko ikusmolde
|
hori
asko hurbiltzen zaio ZTG ikusmoldeek garatutakoari, eta instantzia nahikoa labur baten emaitza da: herritarren auzitegi batek Z&T alorreko auzi baten inguruan dauden informazio, ezagutza tekniko eta ebidentziak aztertzen ditu.
|
|
|
Esan genezake masa ekoizpen teknologikoarekin agertu den krisi ekologikoa horren adibide nabarienetakoa dela. Hemen, dena dela, bizitza onaren baldintzetan jarriko dut arreta.8 Nahiz eta hasiera batean teknologiaren promesak, giza bizitzari dagokionean, benetakoa eta onuragarria iruditu, azterketa zorrotzagoak egoera
|
hori
askoz ere anbibalenteagoa dela erakusten digu.
|
|
|
euskal lurraldeetako muga historikoen eta egungo muga administratiboen egituraren artekoa. Deskonexio
|
hori
askoz erabakigarriagoa da eskualde euskaldunen eta muga administratiboen arteko erlazioari dagokionez. Zentzu horretan, euskal hiztunen eskualdea euskal lurraldearen erdi aldera kokatzen da, eta inguruan kontaktu eskualde bat ezartzen da.
|
|
|
Adibide berdinarekin jarraitzeko," borroka" hitzaren eremu lexikoaren bilakaera aztertu dute ikertzaileek. Horrela ikusten da urteak pasatu ahala sindikatu batzuen kasuan eremu lexiko
|
hori
asko urritzen dela, eta beste batzuen kasuan aldiz gero eta gehiago aurkitzen dela. Gainera, ikusten da" borroka" hitzari hasiera batean ematen zaizkion konnotazioak baikorrak direla, eta 80ko hamarkadatik aurrera batzuetan konnotazio ezkorrak ere izan ahal dituela.
|
|
2011
|
|
|
Lan
|
horretan
asko lagundu didate Joseba Intxaustik eta Joxe Azurmendik. Lan hau beraiei eskaintzen diet. Halaber, Jakin aldizkariari, berrogeita hamabost urteotan euskal kulturaren alde egin duenagatik eta egun ere egiten diharduenagatik.
|
|
|
Frankismoaren garaian sartu zinen Euskaltzaindian. Euskaltzaindiaren dinamikan inguruabar politiko
|
horrek
asko eragiten zuen?
|
|
2013
|
|
|
Horrek telebistak corpusaren eremuan landu beharreko politikarekiko inplikazioak ditu: alegia, nola lortu multzo horrentzat hizkuntzaren gaitasun baxua traba ez izatea euskarazko emanaldiak jarraitzeko (hizkuntza lantzen duen programazioa, euskarazko azpitituluak, e.a.). Bestetik, multzo
|
horretako
askok eskolarekin lotzen dute gehienbat euskara (Alberdi eta Artola 2007). Euskara ikasgelari atxikitako hizkuntza da, ez lagunarteari, ez familiari, ez aisialdiari, ez telebistari, ez beste zenbait abarri.
|
|
|
Jokin Apalategik eta biok Sei idazle plazara argitaratu genuen Jakinen 1974an, bi tomo txikitan, eta horien artean dator Larresororen izena, Jokinek aztertzen duena. Berak bere egiten duen ikuspegi estrukturalistari barne dinamikarik kausitzen ez badio ere, liburu
|
horretatik
asko da jasotzekoa, nik bederen bai, hura irakurriz ikasi bainuen hizkuntza bat, edozein, ez dela komunikabide huts, hori eta areago, baita hizkuntza komunitate bati darion mundu ikuskera berezi bat ere, estetika bat. Zentzu horretan, Hizkuntza eta pentsakera (Etor, 1972) liburua oinarrizko erreferentzia izan da erbesteko haren liburuen artean, alboan garai bereko Koldo Mitxelenaren Zenbait hitzaldirekin, edo Joxe Azurmendiren Hizkuntza, etnia eta marxismoarekin batera irakurri beharrekoa.
|
|
|
Jarrera hori oso hurbil dago postmodernitatean sustatzen den ikuspuntutik. Baina tradizio
|
hori
askoz ere zabalagoa da, bai kristau tradizioan, bai beste hainbat tradizio erlijiosotan. Besteak beste, hor ditugu Mardonesek aipatzen dituen Buberren hitzak:
|
|
|
Halaber, besteok ere erraz ahazten dugu etorkinetako askok jaioterrian euren hizkuntza propioak dituztela, eta euskaldunon arbasoek horien jazarpenean zeresana izan zutela. Alde
|
horretatik
asko egin dezakegu garai batean euskaldunen laguntzarekin desegindako kulturak eta hizkuntzak bizi duten egoera eskasetik ateratzen laguntzeko.
|
|
2014
|
|
|
Francoren Raza bezala da, baina Katalunian. Katalunian egindako pelikularik nazionalistena da, eta
|
hori
asko esatea da. Pertsonaia bakarraren inguruko pelikula da.
|
|
|
2006ko Estatutu erreforma hasi zenean, Kataluniak bere burua naziotzat jo nahi zuelako, antikatalanismo nabarmena hedatu zen Espainiako hainbat iritzi emaile eta alderditan. Antikatalanismo sentsazio
|
hori
asko indartu zen ‘cava’ ren aurkako boikotak aktibatu edo Gas Natural eta Endesaren arteko fusiorako jarri ziren oztopo politiko guztiak agertu zirenean. Azkenik, Estatutuaren prozesu osoa eta nagusiki Auzitegi Konstituzionalaren 2010eko sententzia oso golpe gogorra izan zen kataluniar askorentzat:
|
|
|
Profesionalak, amateurrak eta ikusleak bildurik, gozamena, aztoramena eta hausnarketa probokatzea. Eta
|
hori
asko da egungo garaian. Ikustea baino ez dago Hamlet obrak izan duen arrakasta eta zeresana, geruza ezberdinetara iristeko gaitasuna.
|
|
|
Baserriarekin euskara identifikatzea bera zen, baita ere, gutxietsi minaren arrazoia. Puntu
|
hori
asko garatu du Villasantek urte horietan: euskara ez da baserritarrena, euskaldun guztiona baizik.
|
|
2015
|
|
|
Gestore bat gara, zientziaren alde, enpresaren alde, bai,
|
horretan
asko borrokatzen da, baina gizarte mailan[...] ez gara erreferentzia[...] Meritukrazia sartu da, produktibitatea, produktibitate zientifikoa ingelesez. Orduan, berdin digu euskal irakaslea izatea, edo ingelesezkoa, edo alemanezkoa...
|
|
2016
|
|
|
Horretarako sortzen dena ahalik eta libreena eta atzigarriena egin behar da.
|
Horretan
asko laguntzen dute, adibidez, Wikimediafoundation.org eko proiektuek; Wikipedia da, noski, ezagunena, baina askoz gehiago daude.
|
|
2017
|
|
|
Europan bezala Euskal Herrian ere aldaketa sozioekonomiko sakonak gertatu ziren industrializazio prozesuaren eraginez, eta industriaren hedatzeak etorkin oldea erakarri zuen. Tarte horretan Francoren erregimenak ate guztiak itxi zizkion Europari, eta errepresio politikoa eta ikara erabili zituen oposizioa suntsitzeko;
|
horrek
asko mugatu zuen buruzagi abertzaleen jarduera.
|
|
|
Helburu politikoei bagagozkie, aldaketa erabakigarriak gertatu ziren urte gutxian, eta euskararen aldeko diskurtso
|
horri
asko eragin zioten. Alde batetik, Francoren heriotzaren ostean, hiru urteko epean, aurreko sistema politikoa itxuraldatu egin zen Espainian, eta demokrazia liberal homologatuen bidean jarri zen Konstituzio berriaren onarpenarekin.
|
|
2018
|
|
|
Hip hoparen bidez euren burua berrasmatzeko modu
|
hori
asko bizi izan duen pertsona indartsu batekin dago lotuta, bere buruaren hauskortasuna jendaurrean inoiz agerian utziko ez lukeena. Tradizionalki gizonei egotzitako balioen mundua.
|
|
|
orain arteko bitartekari kulturalak (sozializazioaren eragileak, inguruko kultur industriak eta instituzioak eta abar) ahultzen ari direla. Eta
|
horrek
asko zailtzen du edozein politika.
|
|
|
Mexikon, Alemanian, Italian, Estatu Batuetan, Txinan, Japonian... ...iniko grebarena, lantegietan eta enpresa multinazionaletan zabaldu zena altzairutegietan, automobil lantegietan, petrolio findegietan, kimika fabriketan, trenbide sisteman; 3) Hirugarrena, maiatz libertarioa, kulturalago eta estetikoagoa, Guy Debordek ikuskizunaren gizarteari eginiko kritika, Odeon antzokia okupatu zuena, sexu askatasuna aldarrikatu zuena ere bai; 4) Eta laugarren maiatz bat dago,
|
horretaz
asko mintzatzen ez bada ere, bandera gorriarena, beste maiatzak batu zituena.
|
|
2019
|
|
|
Alderdien arteko konfrontazioari dagokionez, gobernantza sarearen eta alderdien arteko logika etengabe gurutzatzen direla esan dezakegu, eta
|
horrek
asko zaildu zuen ezberdinen arteko lankidetza. Bigarrenik, arestian aipatu bezala, arduradun politikoen eta teknikarien artean ere tentsio ugari egon ziren; izan ere, aurreko agintaldiko alderdiarekin lerrokatuta zeuden teknikarien jarrerak norabide politikoa aldatzea zaildu zuen.
|
|
2020
|
|
|
Garai hartan salda politikoa gogorra eta tentsoa zen eta, hemen, alderdi ezkertiarrek ez zuten, beharbada, mugimendu
|
horrekin
askorik ko" Hiru gauza defenditzen genituen: berezko dohainak gorabehera, nektatu.
|
|
|
Bigarrenik, xede pertsonalari ere lotzen dio Azurmendik zentzua. ‘Pertsonala’ esaten dion arren, Azurmendik azpimarratzen du zentzu molde
|
horrek
askotan pertsona partikularraren interes pribatua gainditzen duela. Nire bizialdia mugatua da:
|
|
2021
|
|
|
Batxilerra bukatu berria nuen. Orduan sentitu nuen ikasteko beharra, nire burua prestatu behar nuelako, eta
|
horrek
asko lagundu zidan gipuzkeraz ikasteko. Euskara batuaren aldeko erabakiak orduantxe hartu ziren, baina oraindik gipuzkera erabiltzen zen.
|
|
|
Azalpen teorikoekin azaltzen nien zein garrantzitsua den hizkuntza bat baino gehiago jakitea, eta euskarazko irakaskuntzaren didaktika ere berezia zela esaten nien, berritzaileagoa zelako. Gero, irakasle batek azaltzen zien hori egunerokoan nola egiten zuten, eta, azkenik, B edo ereduko gurasoek zuzenean euren esperientzia kontatzen zieten;
|
horrek
asko balio zuen. Etorkizunera begira ere, esaten genien euskara beharrezkoa izango zela, administrazioan edo antzeko lanetan aritzeko.
|
|
|
AEMETen argitalpenetatik ondorioztatu daitekeenaren arabera, 2100erako Euskal Herriko hegoalderako egindako klima proiekzioen emaitzek batez besteko tenperatura 1 gradu bitartean igo daitekeela iragartzen dute, eta batez besteko prezipitazioa, aldiz, %5 artean jaits daitekeela, nahiz eta proiekzio batzuen arabera prezipitazio igoerak ere gerta daitezkeen, aldagai horren proiekzioek berez duten ziurgabetasun handia islatuz. Urte sasoiei dagokienez, eta
|
hori
askoz garrantzitsuagoa da urteko batez bestekoa baino, udazkenak erakusten ditu aldaketarik nabarienak; izan ere, egindako proiekzioek prezipitazioa batez beste %20 jaits daitekeela iragartzen dute, uda bera luzatuz.
|
|
|
Antzeko zerbait sentitu dut nik Jakin aldizkarirako Egunen gurpilean lau urte hauetan idatzitakoekin. Halakoetan irakurleari" tori nik idatzitako artikulua" edo" tori nire hausnarketa" esaten zaiola iruditu arren, ni haur argentinarren" toma"
|
horrekin
askoz identifikatuago sentitzen naiz. Idatzi ditudan pieza guztietan hizkuntza gaietan lanean ari den jende ugariren hitzak eta jakintzak jaso ditudalako.
|
|
2023
|
|
|
Gure aldetik, ordea, diagnostiko
|
horren baitan
askotan mahaigaineratzen diren eta auzitan jarri nahi diren bi ideia marko aztertu nahiko genituzke. Izan ere, ideia marko horiek mundua ikusteko gure modua osatzen duten egitura mentalak dira (Lakoff 2007):
|