|
2017
|
|
|
John Walsh da hurrengo artikuluaren egilea. kasu horretan, irlandako gaelikoaren hiztun berriak hartzen dira ikergaitzat" irlanderadun berriak: ...ndia duten hainbat gako, aipatu ditugun beste bi artikuluetan ikusi den bezala, irlandako gaelikoaren kasuan ere. esate baterako, soziolinguistikoki hiztun dentsitate handiko eremu geografikoetan edo unibertsitateko esparru mesedegarrietan egotea. aldizkariaren gurean atalera hiru artikulu ekarri ditugu oraingoan. lehenengo honetan, Eduardo Apodakak eta Jordi Morales-ek" hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila" artikulua idatzi dute. bertan, euskal soziolinguisitikaren esparruan ohikoak diren teknika metodologiko hainbaten azterketa kritikoa egin dute, batez ere, hiztun kategorietan eta hiztunen aitorpenetan oinarritzen direnei eginikoak. izan ere, planteatu nahi du azterketa modu horiek errealitate soziolinguistikoa bera sortzen dutela, edo gutxienez, sortzen laguntzen duten elementuak izan daitezkeela. bere iritzian, ikerketa metodologikoetan aldaketa formala gertatu litzateke, besteak beste, praktika linguistikoak lehenesteko kategoria identitarioen gainetik. atal honetako bigarren artikulua Jaime Altuna Ram� rezek idatzi du gazteen euskararen erabilera generoaren aldagaiaren arabera aztertzeko. ikerketa etnografikoa lezoko eta pasai donibaneko 12 eta 16 urte bitarteko nerabeekin egin du, eta ondorioztatu du, batetik, euskararen erabileran genero desberdintasuna badagoela, euskara gehiago erabiltzeko nesken joera berretsiz. eta, bestetik, baieztatu du, hizkuntza erabiltzeko moduak ere ez direla berdinak. bere ikuspegitik, generoa eraikitzeko sozialiazio sexistak, berak, indartzen du sexuen arteko hizkuntzen erabileraren banaketarako joera hori. bat 104 zenbaki honi amaiera emateko oso bestelako gaia duen artikulua aurkezten dugu:
|
|
|
15 inkesta Soziolinguistikoetatik aparte, oso argi ikusten da hori dena arrue ikerketan (eusko Jaurlaritza, 2013). ikerketa horretan muturrera eraman zen hiztunen auto azterketarekiko konfiantza metodologikoa. izan ere, hango aitortzaileak haurrak eta gazteak ziren: lehen hezkuntzako 4 mailakoak (10 urteko haurrak) eta dbhko 2 mailakoak (15 urte). haiek erantzun behar izan zuten zenbat erabiltzen zuten euskara eskolan, Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila gela barruan, gelaz kanpo, irakasleekin, lagunekin eta abar. euren jarreren kontu emateaz gain, beren jokaerak zehaztu eta kuantifikatu behar izan zituzten. beraz, (talde bi horietako) populazio osoari egindako itauntzearen ondorioz sortu zen erregistroa gaztetxo horien auto azterketa fin eta zehean oinarritu zen. hau da, ikerketa osoaren oinarria gazteen inpresioak izan ziren (honetaz, luzeago, ikus:
|
|
|
20). interesgarria da merkatu linguistiko kontzeptuaren haritik aztertzea hiztunek nola eraikitzen dituzten balioak eta zentzuak, bai, baina baita ere nola erabakitzen den (edo ez) egoeran egoeran erabiliko den hizkuntza. horregatik, merkatua bainoago, merkatuak eta mikromerkatuak zehaztu genituzke; dena den, merkatuaren metaforak mugak ditu: hizkuntza kontuetan orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales ez dugu merkatu (liberalik) aurkituko, ez da banako hiztunen elkarrekintzetatik azaleratzen den araupeko eremu bat.
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila eusko Jaurlaritzako hezkuntza eta hizkuntza politika eta kultura saila eta Soziolinguistika klusterra.
|
|
|
Encuesta Sociolingü� stica de Euskal Herria 2001 La continuidad del euskera III. gasteiz: eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia. orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales eusko Jaurlaritza (2003).
|
|
|
hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila
|
|
|
* aurkezten dugun ikerketa hau 2017ko lehen hilabeteetan bukatu genuen. ez dira, beraz, kontuan hartu 2017an argitaratu diren makro ikerketa soziolinguistikoak. hala ere, aztertutako gaiei dagokienez ez diegu ikerketa horiei aldaketa berezirik antzeman. horregatik ere artikulua bere horretan argitaratzea hobetsi dugu. orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila hautu subjektiboetan edota banakatutako informazioetan oinarritzeak pelloren egiak diruditen ondorioetara garamatzate askotan. ikusi dugu aurrekoan, nola identifikazioa banakatzen den eta nola hautu subjektibo hutsera mugatzen den edota nola ahazten den aitortzaileek euren diskurtso eta kodeak dituztela, eta ez dutela derrigorrez bat egingo ikerketaren diseinuarekin (ez dutela, labur esan, kategoria linguistikoa eta politikoa zertan bereizi). baina banakatzeak baditu arrisku gehiago. nabariena agian, banakoen erantzunetan oinarritzen diren inkestetan oso ohikoa den eta guk Txinako miraria deritzoguna izan daiteke:
|
|
|
Jakina, zentsuak eta erroldak Modernitatean banakoak zenbatzeko, aletzeko eta antolatzeko asmatu ziren. estatu modernoen gobernamendu orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
7 adibidez, odon apraizek bere El vascuence en Vitoria y Alava ikerlan klasikoan, vascoparlante eta euskeldun hitzak erabili zituen (neurri batean kategoria teknikotzat jota); bertan kontatzen denez asparrenan euskaldunei vasco esaten zieten. apraizek termino horietara orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales biltzen zituen hizkuntza gaitasuna, balizko erabilera eta pertsonak beraiek.
|
|
|
Vitoria gasteiz: eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia. hizkuntza politikarako Sailburuordetza (2007). hizkuntza paisaiaren azterketa. http://www.euskara.euskadi.eus/r59/ eu/ conteEduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila nidos/ informacion/ euskararen_ egoera_ lan_ munduan/ eu_ 00151/ hi zkuntza_paisaia_azterketa.html
|
|
|
Sagarna, a. (2003). " euskarazko edukiak dituzten web guneen azterketa", in www.erabili.com. orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Jakina, ikerlariek eta adituek objektibotzat jo nahi dute eurek sortu eta eratu duten ezagutza; beste maila batean geratuko da ez adituek eguorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
zein da errealitate soziolinguistikoaren unitatea? unitatea diogunean errealitate horretan oinarrizko sorkari edo gertakaria esan nahi dugu, alegia, errealaren funtsezko osagaia. erreaHiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila
|
|
|
Mapa eta inkesta Soziolinguistikoetan kategoriak erruz erabili dira, kasu guztietan" gaitasunak" izan dira kategoria horiek antolatzeko alHiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila edo brocaren mapak, esaterako). eta zientziaren eskutik, euskalgintzak berak ekin zion euskaldunak eta euskararen erabilera zenbatzeari. hasierako lanek berdintzen zuten euskaraz hitz egiteko gaitasuna, hitz egitea eta euskalduna izatea. hirurak nahasten zituzten, hau da, herrikategoriak bere egin zituzten, gehienetan" euskaldun" etiketaz laburturik7 geroago, 70 hamarkadan, ezagutza gaitasunari gehitu zioten bai erabilera, bai jarrera ere (Juaristi, 2013:
|
|
|
" two mutually exclusive linguistic communities" dio J. urlak (urla, 2012: ...gaitasunak eta jardunetara hurbiltze aldera, baina jende tipologiak egiteari utzi barik. iii Mapa Soziolinguistikoan (2005) egindako bideari argitasuna eman nahia, Glosarioa izeneko atal bat gehitu zuten egileek. bertan eaen 19812001eko tartean" azterketa soziolinguistikoan erabilitako aldagaien eta kontzeptuen definizioa" emateaz gain, hizkuntza politikarako SailbuHiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila galderari erantzuteko:
|
|
|
16,9, 6,7, 7,3, hurrenez hurren (V Mapa Soziolingusitikoa, 2014: 54). orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila hiztunen kategorien sorreran logika kognitibo bat topatzen dugu, gutxi asko, euskaldun kategoriaren oinarrian dagoena. hasiera batean hitz egiteko era zein den adieraziko zuen euskaldun hitzak, batez ere hizkuntza arteko egoeretan. beraz, komunikaziorako hizkuntza gaitasuna (orokorrean) zehazteko bidea zen, baina kontzeptua irauli dela esan liteke:
|
|
|
euskal hiztunek ez dute beti euskaraz egiten, ez dute beti euskaraz egiterik; eta askorentzat euskalduna ez da hizkuntza kategoria hutsa, ez da erabilera edo ohitura linguistikoen deskripzioa. alderantziz izan behar duela pentsatzen dute beste askok: euskalduna denak euskaraz egingo du. beharra du, araua halakoa da, beraz egin egingo du. baina behar hau ez da linguistikoa, identitarioa da. eta behar identitaorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Oso agerikoa da Inkesta Soziolinguistikoe tan hiztunek ez dutela euskararen erabilera espazio orokor batean neurtzen (hau da, ez dute erreferentziaespazio bera), ez dituzte parametro berberak erabiltzen, ezta neurtzeko sistema berbera ere. badirudi beharrezkoa dela aitortzailearen disposizioak eta bizi ingurua abstraditzea baliokideen serieak sortzeko. baina ez dugu ziurtatzerik gauza bera neurtzen ari garenik, ezta neurtze sistema bera erabiltzen ari garenik. gauzak horrela, badirudi auto neurketen neurketa egiten ari dela halakoetan; eta ondorioz, adituen sofistikazio metodologiko osoa amateurren metodo arrunten gainean altxatzen eta bermatzen dela. ...ahal ditu eskaintzen zaizkion aukeretan hobesten dituenak edo egoera hartarako balioesten dituenak. hori dena oso begi bistakoa da kategorien erabileran (kategoriei dagokienez, Mapetan ikusi duguna errepikatzen da inkestetan). labur esan, aitortzaileek ematen dute euren gaitasunen berri, horrekin ikerlariek tipoak eraikitzen dituzte, eta inoiz ere, tipo horiek kategoria praktikoekin guruorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Metodo gisa zailtasunik edo arazorik handiena, berriro ere, serieak egite aldera aniztasuna mugatu eta askotariko aldeak berdindu beharra da. kasu honetan, baliokidetzat jo eta gero alderatuko diren aldagaiak kaleko hizkuntza praktikak direnez, asko dira kontrolatu (eta baztertu) beharreko eragileak. baina, halakoetan gertatu ohi denez, arazo handiena behaketa eta erregistro egin behar duten jendeen eta erregistro uneen aniztasuna bera da. Serietan topatu daitekeen aldea askotan ez da aldaketa errealaren ondorioa, baizik eta ikerlarien arteko aldeen ondorioa. beraz, hiztunen subjektiorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
3.1 Komunikazio praktika bereizien erregistroak orain arte esandakoa adibide praktiko batez osatu nahi dugu. gutxi asko tesi nagusia bat aldeztu nahi izan dugu: (jende) kategoriak neurtu eta ebaluatu beharrean, (hizkuntza) praktikak neurtu eta ebaluatu behar orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila dugu praktika minorizatuek bere burua legitimatzen dutela ikusgarri egiten diren neurrian, batez ere, espazio publiko eta zabaletan. twitter, alde horretatik, begirada makro eta mikroa nahasten dituen teknologia da; baina zaila da erabiltzaile batentzat berak ehuntzen dituen sareei buruzko begirada makroskopikoa lortzea. uMapen arrastoan, beraz, honelako ikerketek sustatze politikak antolatzeko baliabideak emateaz gain, ikusgarritasun zabala eman ahal diete euskarazko praktikei. bestetik, getxoko udal kontuak hautatu genituen. getxon, zuberogoitia anaien iritziz," elkarlana ipar" izan dute udalak eta euskalgintzako elkarte eta taldeek, alegia, aspaldi hasi zen getxon euskara biziberritzeko ahalegina eta gehienetan elkarlanean aritu dira udala eta herriko euskalgintza antolatua, egonkortasunez garatu den ekimen ildo batean27 beste herri askotan bezala getxon ere euskararen ezagutza maila erabilera mailaren gainetik agertzen da datu soziolinguistiko ofizialetan28, eta beste herri askotan bezala getxon ere euskaltzaleek elkartzera eta antolatzera jo dute euskara erabiltzeko aukerak eta guneak sortu eta hedatu asmotan. baina, ikerketan ez dugu euskalgintza antolatuaren lana neurtu, baizik eta udalaren zerbitzu baten aurrean jendeak dituen erantzunak, zein nolako erabilera egiten duen zerbitzu hartaz eta, zehazkiago, zein diren udalak euskara erabiltzen duenean jendeak dituen erantzunak.
|
|
|
3.2 Getxoko Udalaren Twitter eko sare sozialen analisia esan bezala, 2015eko urriaren 25etik abenduaren 31ra arte getxoko udalaren twitter eko kontuetatik igorritako edota haietara bidalitako mezu guzti guztiak monitorizatu eta atzitu genituen. kontuak honako hauek izan ziren: @bibgetxo (udal liburutegikoa), @getxogazte (gazteentzako argibideak), @getxokirolak (kirola zerbitzukoa), @getxokirolberri (kirola taldeei buruzko berriak), eta @getxoweb (orokorra). orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
%69, 65 %74, 22; @getxoweb: %52, 75 %79, 66). kontu horietako komunitateek, euren birtxio eta interorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales pelazioen bidez, laguntzen dute euskararen presentzia gero eta txikiagoa izan dadin, eta horrela hasieratik bertatik izan duen presentzia murritza are eta murritzagoa egiten.
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila
|
|
|
Hemen ere etiketatu ditugu hizkuntza batean eta ez bestean jarduteko joera duten kontuak, horrela hizkuntza praktiken sareak ditugu. hurrengo grafoetan euskaraz eta erdaraz egindako interpelazioak ikus daitezke (5 eta 6 irudiak hurrenez hurren). euskarazko ertzak gutxiago izan arren, badakigu ezarri ziren komunikazioen kopurua handiagoa dela. hemen ere etiketatu ditugu hizkuntza batean eta ez bestean jarduteko joera duten kontuak, horrela hizkuntza praktiken sareak ditugu (i.e. aisialdiko talde eta gazte elkarteek euskaraz aritzeko joera dute, erdara nagusitzen da udala eta banakoen arteko komunikazioan, erakunde artekoan eta getxo enpresa munduan). informazio hau euskara sustatzeko abiapuntua da. horrez gain, euskararen erabilera handitzeko eta komunikazio ildoak zehazteko orduan jakingarria da sarearen egitura zein den jakitea. alde horretatik, kontu batzuk, kokapen estrategikoa dute: getxogazte (kontu askorekin elkarlotzeko ahalmen handia dutelako), kulturleioa eta ukgaztea. orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila
|
|
|
neurriak neurtu eraginkorrak diren ala ez jakiteko. hitz gutxitan, neurtu neurriak hartzeko. baina osatu lirateke praktiken zentzuari buruzko ikerketa etnografikoekin. kasu honetan, ikertu litzateke erabiltzaileek zer zentzurik antzematen dieten euren hizkuntza praktikei, zein den hizkuntza bat edo beste hautatzeko zentzuzko arauak eta zein diren hautaketa horietan dituzten aukerak eta oztopoak. hori dena egin dugun hautu epistemologikoaren baitan: hiztunei bere buruari egotzitako gaitasunen edota praktiken neurketa eskatzeari uztea, orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
bezeroen engaiamenduan?, langileen borondate onean?, erakundearen kalitate eta praktika onetan?, lan egituraketa eta antolakuntzan?, zerbitzuak hobetze eta berritzeko programetan? badakigu, zoritxarrez, egitura eta erakundeen ebaluazio programek askotan goitik behera deskargatzen dituztela ardurak eta erantzukizunak. baina horretan ere aitorpenetan eta kategoria sozialetan oinarritutako ikerketei kritikatu diegun logika bera ikusten dugu. hizkuntza erabilera edota lan kalitatea prozesu eta produktu sozial eta estrukturalak dira, orietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila – Eduardo Apodaka eta Jordi Morales
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila egonda ere, ezin izango dugu bermatu euskararen erabilera, ezta euskara erabiltzeko aukeretan eragin ere. bestela esan, hiztuna unitate eta informazio iturri gisa hartuta, banakoen aitorpenak zenbatzen, eta tipo zein kategorietan sailkatzen, ikerketen ondorioek beti jotzen dute banakoen disposizio edo atributu desozializatuetara, eta ondorioz, testuinguru edota egitura sozial errealak gutxietsi eta hiztunarengan uzten dute hizkuntzaren erabileraren erantzukizuna eta ardura:
|
|
|
Eduardo Apodaka eta Jordi Morales – Hiztun kategorietatik
|
hizkuntza
praktiken erregistroetara: erabilera sustatzeko neurriaren bila desrosièresen iritziz, objektu baten existentzia aldi berean da erregistroeta kodetze prozedura sozialen emaitza eta aniztasuna ezaugarri gutxi batzuetara murrizten duten prozedura kognitiboen emaitza (desrosières, 2004a:
|