|
2002
|
|
|
Gure helburua ez da telefonoz ematen diren elkarrizketak garatzea soilik, baizik
|
hizkuntza
orokorrean; beraz, gure elkarrizketak ez dira oso arruntak izatentelefonoz ari garenean. Noizbait, hirugarren pertsona bat erdian sartu bada, harrituta geldituko da:
|
|
2005
|
|
|
Mitxelenak Arantzazuko txostenean funtsezkotzat jotzen zuen euskalkiak hurbiltzeko helburua apur bat gertuago izatea3, esate baterako, beste euskalkietako esapideak eta idazteko ohiturak bereganatuz zihoazen idazleak. ...izkien (1978) morfologia, ortografiari buruzko erabakiak (1978) e.a. Hala ere, bide berriak urratu beharrak, Euskaltzaindiak aztertu edota erabaki gabeko puntu asko denok antzera konpontzeko kezka eta egon ezina sortzen zuen, eta edonolako argia ematen zuen edozein lan, batasun eragile bihurtzen zen; bereziki aipatzekoak dira Txillardegiren (1978) gramatika eta Kintanaren hiztegi (1980) ospetsuak,
|
hizkuntza
orokorraren itxuratze horretan eragin nabarmena izan zutenak?. Hiztun asko lan horietan proposa tutako eredua estandarra zela ulertzeraino heldu ziren5?
|
|
|
I. Euskara ahaidetzeko saiakerak nola egin izan diren esplikatzen da lehen atalean: euskara historiaurreko
|
hizkuntza
orokor kontsideratua izatetik, ahaide gabeko hizkuntzatzat hartzera igaro da. Euskarari egozten zaizkion ahaideen artean iberiera ez dela aparteko kasu bat erakutsi nahi izan dugu, beste hainbaten artean bat gehiago baino.
|
|
|
Errepikatu dezagun hau laburki: hizkuntzaren estudio propio bat egitea (hau da,
|
hizkuntzarena
orokorrean eta baita lurreko mintzaira partikular guztiena ere), zein beste guztietatik banandua eta bere baitan sistematikoki ordenatua den; eta estudio hau, orain arte honela kontsideratu ez bada ere, bitarteko garrantzitsu bat bezala eraikitzea, gizakia bere kulturaren maila ezberdinetan ezagutu eta formatu ahal izateko eta, honekin batera, baita hizkuntza partikularren jabekuntza erraztu ahal...
|
|
|
Gizakia izaki linguistikoa dela adierazterakoan, ez dugu bakarrik esaten
|
hizkuntzak
orokorrean eragina duenik gizatasunean, baizik eta baita ere hizkuntza bakoitzak eragin zuzena duela giza-talde eta gizabanako bakoitzaren mundua antzemateko eran. Honela, bere hizkuntzalaritzaren ikertzaile ezagunak diren H. Gipper eta P. Schmitter ek —L. Weisgerber gogoratuz—" munduaren irudi linguistiko" batez hitz egiten dute:
|
|
|
Aurrekoaren haritik iristen gara Humboldtek" hizkuntzaren izaera nazionala" 104 deitzen duen aspektua aztertzera, zeinek bere hizkuntz teoriaren baitan erreflexio antropologiko pedagogiko garrantzitsuenetako bat osatzen duen. Lehenik eta behin oroitu beharra dago" nazionala" bezala ezaugarritzen duen hizkuntza hori, azken finean, giza
|
hizkuntza
orokorraren eta hizketa ekintza indibidualen artean kokatzen den eta komunitate linguistiko bat ezaugarritzen duen hizkuntza zehatza dela. Gizabanakoen hizketaren esku dago hizkuntzaren errealizazioa, baina, aldi berean eta ikusi bezala, hizketa hori pertsonala izateaz gain soziala ere bada eta, honengatik, ezinbestekoa da ere horizonte linguistiko komun batez hitz egitea.
|
|
|
Honen inguruan azaldu behar dugun lehen ideiak, Humboldtek behin eta berriz aipatzen duenak, hizkuntz fenomenoaren eskutik datorren" situazioen aniztasunarekin" eta honek gizabanakoaren formaziorako duen esanahiarekin du zerikusia. Baldin eta onartzen badugu
|
hizkuntzak
orokorrean edo, hobe, hizkuntza partikular bakoitzak gizakiaren eta munduaren arteko bitartekari lana egiten duela, orduan onartu egin dugu ere hizkuntz gertakariek egoera ezberdinen aurrean jartzen dutela pertsona behin eta berriz. " Hizkuntza, nazioaren eta iraganaren ekintza den heinean, gizakiari arrotza zaion zerbait da" eta, zentzu honetan," gizaki hau hizkuntza horri lotuta" agertzen zaigu; aldi berean, ordea," gizaki honek berak aberastua, indartua eta suspertua ikusten du bere burua, hain zuzen, hizkuntza hartan bere aurreko belaunaldiek jarritako guztiagatik" 139 Produkzio linguistiko guztiak kontestu espazio tenporal jakin batean emandako gertakari historikoak dira eta, beraiei esker eta aldi berean, gizabanakoek —bakoitzak bere erara— iraganeko hainbat bizipen jasotzen eta gaurkotzen dituzte.
|
|
|
Horrela, bada, osotasunean hartutako hizkuntz fenomenoa bihurtzen da bere ikerketa antropologikoen objektu, eta, lehenago adierazi bezala, ez da
|
hizkuntzaz
orokorrean bakarrik arduratzen baizik eta baita hizkuntza partikular guztiez ere.
|
|
2007
|
|
|
Praktikan Humboldt bere lanetan hizkuntzen aniztasunaz eta horien konparantzaz interesatuko da gehiena. Beti hizkuntzen batasunaren presupostuaren gainean ordea469.«Giza
|
hizkuntza
orokorra nazio ezberdinen hizkuntzetan errebelatzen da»470 (hizkuntz erlatibismoaren eztabaidetan ere ahazterik ez legokeen tesia da hori). Ez da, Humboldt-ek hizkuntzaren kontzeptu hau maiz baino maizago errepikatu duela bakarrik471, baizik eta hori dela bere antropologiagaz eta bere historiaren filosofiagaz ere ikusbide koherente bakarra.
|
|
|
Gure autoreak, arau horiek direla-eta, zera eskatzen dio adibidez hizketa egokiari: " dominaziorik gabekoa"," errealitatearekin loturikoa"," guztiei eskubide berdinak aitortzen diena"," kritikoa eta proiektiboa, sentikorra eta sortzailea" edota" sozialki eta politikoki konprometitua" izan dadila126 Garbi ikusten dugu, beraz,
|
hizkuntzak
orokorrean hezkuntzarako duen garrantzia, funtsean, haren berezko zeregin askatzailean edota humanizatzailean kokatzen dela.
|
|
|
Gure nahia, baina, ez da galdegai horiek zuzenean jorratzea eta horiei berehalako erantzun bat ematea —beroriek idazlan honetan kontsideratuko baditugu ere—, baizik eta horren guztiaren atzean dagoen problematikaren nondik norako funtsezkoenak argitzen saiatzea. Horregatik, bada, beharrezkoa iruditzen zaigu, aurretik, hezkuntzaz eta
|
hizkuntzaz
orokorrean hausnartzea, eta, zentzu honetan, idazlan hau autore honek Humboldten teoria pedagogiko linguistikoari buruz argitaratutakoaren2 jarraipen bezala har daiteke. Ondoren bakarrik —hezkuntza berez zer den eta hizkuntzak berez ze interes pedagogiko duen aztertu eta gero— joko dugu euskal hezkuntzara, berori bere oinarrizko eta erreferentziazko elementuetan ulertzen ahaleginduz.
|
|
2008
|
|
|
Morfologi erabide honek bere baitan daraman berrikuntza dela eta, esan behar dugu bai
|
hizkuntza
orokorrean ikus daitezkeen azpimotak bai erabilera berezituetan ugari (ago) azaltzen direnak emankor samarra den eta eguneko euskarak berea duen morfologi prozesu bati zor zaizkiola. Horren seinalea da nonbait Euskaltzaindiaren (1992) adibidetegia, elkarte arruntez zein berezituez osatu zena.
|
|
|
Abstrakzio maila handiko testuak ditugu ohiko biltzar eta zientzia argitalpen espezializatuetan. Halakoetan maiz erabiltzen dira sinbolo artifizialak elementuetarako eta
|
hizkuntza
orokorra erlazioetarako. Baina gero eta ugariagoak dira hizkuntza naturala eta terminologia espezializatua (sintaxi kontrolatuarekin edo libre samarrarekin) darabiltzaten zientzia aplikatuko eta teknikako testuak.
|
|
|
(a)
|
Hizkuntza
orokorreko elementu lexikoak, Hiztegi Batuak (estandarrak) jasoko dituenak, alegia.
|
|
|
Agindu testu modura antolatu den testu horretan ikus daiteke
|
hizkuntza
orokorreko ohiko sintaxi eta diskurtsoaren antolamendutik urrundu gabe ere lexikoa gertatzen dela arazo nagusia: hestulaz, > marfondiz> attacatua.
|
|
|
Arlo horretako hizkuntza araua ezartzen ahalegina egitea komeni da. Horretarako Euskaltzaindiak
|
hizkuntza
orokorrerako ezarriez gain, estandarizazioa bilatuko duten ortotipografia, estilo eta terminologiarako oinarrizko eta gutxieneko arauak ezartzea komeni da. On litzateke, idazle, itzultzaile eta erabiltzaileek onarturiko erakunde edo talderen batek ardura hori hartzea eta erakunde horrek beste hizkuntza erakundeekin harreman estua izatea.
|
|
|
hizkuntza ikasteko behar zehatzetara eta ordutegietara errazago egokitzen den ikastaro bat aurkitu ahal izango dute, talde ikastaroez gain, ikastetxe horiek klase partikularrak ere eskaintzen baitituzte. Hizkuntza arabiarraren irakaskuntzan bakarrik diharduten zenbait akademia daude Nahiz eta
|
hizkuntza
orokorren akademia batek baino gehiagok arabiera beste hizkuntza bat gehiago sartu duen bere eskaintza akademikoan, hizkuntza hori irakasteko bakarrik erabiltzen diren akademiak nabarmendu behar dira, hala nola Avicena Arabiar Hizkuntzako Zentroa eta Iqra akademia Madrilen, Alqantara Kultura eta Hizkuntza Ikasketen Institutua eta Orientabide Arabiar Eskolako Faroa. Zentro horiek hizkuntza arabiarra hispanohablanteei irakasten espezializatuta daude.
|
|
|
Bestalde, askotan eztabaidak terminologiaren inguruan biltzen diren arren, aski bistakoa da halako testuen irakurgarritasun eta argitasunaren giltzarria areago datzala joskeran eta fraseologian, hots, hizkuntzaren antolaera orokorrean, eta ez hainbestean halako edo halako hitzean. Erregistroak erregistro, uste dugu ZIOk lagundu dezakeela ontzen, zorroztasun terminologiko kontzeptualari berea emanik noski, gaioz mintzatzeko eredu egoki bat, hizkera arruntetik alferrik aldentzen ez den eta
|
hizkuntza
orokorrean eroso txertatzen dena, eta, oinarri horretatik, jokoa ematen duena, bai eguneroko jardun bizirako eta bai, ZIOren helburua denez, irakurlearen literatura gozamenerako.
|
|
2009
|
|
|
Beraz, Konstituzioaren arabera ez dago arazorik berezko
|
hizkuntza
orokorrean baloratzeko, ez eta galdatzeko ere —gaitasunezko ukanbehar gisa— lana modu egokian burutzeko eta herritarren hizkuntz eskubideak bermatzeko egiten bada. Horrela, Euskal Autonomi Erkidegoan, 1989an Funtzio Publikoaren Legea onartu zenean Administrazioko hizkuntz plangintzaren oinarriak ezarri ziren —adostasunean—, jeltzale eta sozialisten arteko gobernu koalizioaren gidaritzapean.
|
|
|
– Magnitudeen izenak, hizkuntza bakoitzekoak direnak; izan ere,
|
hizkuntza
orokorreko hitz arruntak dira batzuetan, nahiz termino teknikoak izan:
|
|
2011
|
|
|
Badirudi ingelesa ari dela eginkizun hori betetzen, gero eta gehiago gainera. hala eta guztiz ere, ez ditugu gauzak nahasi eta oker balioetsi behar. hizkuntza batzuk orokorrak dira, eta interkomunikazio eginkizunak dituzte; horrek, ordea, ez du esan nahi gorenak direnik. Interkomunikazio eginkizunak betetzen dituzte eta kito.
|
hizkuntza
orokorrak gorenak direla pentsatzea da arazoa. globala izateak ez du esan nahi gorena izatea; oso garrantzitsua da hizkuntza taldeek hori kontuan hartzea. hizkuntza iraunkortasunak hizkuntza guztien duintasuna balioesten eta defendatzen du; horrez gainera, arrazoibide eta printzipio bideragarriak sortzen saiatzen da. esate baterako, ingurumen iraunkortasunaren arloko alderdiak hizkuntzari aplikat... erdara behar beharrezko kasuetan soilik erabili behar da, hizkuntza komunitatearen hizkuntzen eginkizunei ahalik eta kalte gutxien eragin diezaien.
|
|
|
Alferrik saiatuko gara ordea, gutariko bakoitzaren baitan bizi den hizkuntza partikularra, ezinbestean,
|
hizkuntza
orokorraren zatiki baino ez delako, eta, horrenbestez, eta ardatza osotasunean beharrean gutariko bakoitzean jartzen jarraitzen dugun bitartean, nostalgiara, larriminera kondenatuta egongo garelako.
|
|
2012
|
|
|
8 Esan nahi baita Celsius edo Fahrenheit eskaletan emana,
|
hizkuntza
orokorrean ere erabiltzen dena eta Celsius gradutan edo Fahrenheit gradutan adierazten dena. Tenperatura arrunta esatean tenperatura termodinamiko absolututik bereizi nahi dugu, zeina kelvin izeneko unitatetan (eta ez «Kelvin gradu»tan) neurtzen den, eta kontzeptualki esanahi fisiko zehatza duen.
|
|
|
Geure ikerkuntzan, zientzia eta teknologian ageri diren kolokazioen bilketa sistematikoa egiten ari gara erabiltzaileen praktikatik abiaturik1, hots, espezialistek idatzi eta argitaraturiko dokumentuak arakatuz, ondoren kasuistika aztertu, arlo horretako kolokazioak sailkatu eta kasu bakoitzaren ezaugarriak analizatu ahal izateko. Ikerketa horretako helburua ez litzateke, beraz,
|
hizkuntza
orokorrean gerta daitezkeen kolokazio mota guztiak biltzea, ez eta kolokazio horiek sailkatzeko irizpideak garatzea. Aitzitik, lehenengo pauso batean gaudenez, ikerketaren eremua mugatuz, termino tekniko zientifikoen kolokazioen erabilera eta kolokazioak eurak deskribatu nahi genituzke funtsean.
|
|
2016
|
|
|
Izan ere, belaunaldi horretan hizkuntza transmisioaren aria apurtzeari eta 70eko hamarkadatik aurrera aldarrikapen mugimenduak pizteari dagokion paradoxa agertu zen, hamarkada horretan guztiz garatu eta nagusitu zena. Horrela egiaztatzen da, beraz, Weinrich ek aipatutako printzipio erreaktiboa, kontaktuan dauden hizkuntzen ingurukoa, eta baita normalizazioaren gaitzesleek sarri nabarmendutako paradoxa ere, hara, asturiera aldarrikatzen duten horiek ez dutela
|
hizkuntza
orokorrean erabiltzen.
|
|
2019
|
|
|
...a, interferentzien erdian, indar handia dutela euskalkiak eta herriko hizkerak, eta nerabeek oraindik ere jotzen dutela, kasu batzuetan behintzat, euskararen senera eta lexiko eta esamolde jatorretara (intzirrikatun, zereko beian, txapela erunde...). kode nahasketarekin amaitzeko, Ibarrak defendatzen du gazteen hizkera jargoi bat edo erregistro propio bat dela, eta azpimarratzen du jargoiak egotea
|
hizkuntza
orokorra aberasteko arrazoia dela. Antzeko irakurketa egiten du Crystalek ere, argudiatuz gazteen hizkera berriak zaharren hizkerak adina balio duela:
|
|
2021
|
|
|
Literatura ulertu, landu edota ekoizteko hizkuntza gaitasuna behar da, literatura hizkuntzaren barneko mundua delako. Literaturarekin jolasteko eta esperimentatzeko
|
hizkuntza
orokorrean eta hizkuntza literarioa modu espezifikoagoan ezagutu eta menperatu behar da nolabait, eta hau sarritan arazo bihurtzen da. Zeregin horretan ausardia behar da saiakerak egiteko, probatzeko.
|