|
2009
|
|
|
Motibazioa aztertzeko orduan, bi mota bereizten dira: lehenbizikoa, hizkuntza jakin bat ikasteak izan dezakeen erabilgarritasuna eta, bestea,
|
hizkuntza
jakin hori hitz egiten duen taldean sartzeko gogoa. Hizkuntza osagai garrantzitsua da inondik ere talde jakin batekin identifikatzeko:
|
|
|
Sorkuntza literarioa hizkuntza jakin batean gauzatzen da, eta
|
hizkuntza
jakin hori ez da besteengandik bereizten hiztegi, morfosintaxia edo sintaxiagatik bakarrik. Bereizten da musikagatik ere, Josetxo Azkonak Hots eta soinuak poeman dioen bezala:
|
|
2010
|
|
|
Batzuetan borrokatzeko gogoa daukazu, eta besteetan ez. Garrantzitsuena eredu gisa funtzionatzea da, eroso zaudela erakustea, benetan eroso egotea eta
|
hizkuntza
jakin horretan aritzea.
|
|
|
Umeek erregistroen erabilera kontziente eta esplizitu hori egitea, gure aburuz, hizkuntzaren bizitasunaren adierazle bat da. Umeak hizkuntza jakin batez oso ongi jabetu behar du
|
hizkuntza
jakin horren aukerak baliatzeko. aurpegiaren espresioaren aldaketa barne. Marka gramatikal baten erabilera kontziente batez —" maltzurkeria" eta guzti— ari gara, 3 urteko haur baten kasuan.
|
|
|
Umeek erregistroen erabilera kontziente eta esplizitu hori egitea, gure aburuz, hizkuntzaren bizitasunaren adierazle bat da. Umeak hizkuntza jakin batez oso ongi jabetu behar du
|
hizkuntza
jakin horren aukerak baliatzeko; hizkuntzaz maila horretan jabetu ahal izateko esposizioak handia izan behar du, eta hizkuntza intentsitate handiz jaso behar du, etengabe, eta iturri askotatik. Hizkuntzan zenbat eta trebeago eta osatuago, orduan eta errazago jostatuko da harekin pertsona, logikoa den moduan.
|
|
2012
|
|
|
Autoreren batek (Ziv 1985: 182) aipatu edo azpimarratu izan du enuntziatu parentetikoek ez dutela leku finkorik oinarrizko enuntziatuaren barruan. Muga bakarra, bada,
|
hizkuntza
jakin horretan bereizezinak diren sekuentziak izango dira, horiek ezin baititu hautsi.
|
|
|
Hala ere, erdarazko hedabideen bikaintasunaren gainbehera nazioarteko kazetaritza jarduerarekin bat datorrela ulertzen da. Euskarazko hedabideen kalitatearen gainbehera, ordea,
|
hizkuntza
jakin hori erabiltzeari leporatzen diote, berezko gabezia balitz bezala.
|
|
2015
|
|
|
zenbat eta trinkoago esparru hori, orduan eta biziago egongo da hizkuntza bera. Zenbat eta jende gehiagok baliatu
|
hizkuntza
jakin hori bere sormena gauzatzeko, eta zenbat eta jatorragoa, originalagoa izan sormen hori, hainbat eta ordezkaezinago izango da hizkuntza berau baliatuta gogoetan ibili diren subjektuentzat,, o que han accedido mediante ella al pensamiento lingüístico recreador de los otros, incorporándolo para sí?.
|
|
2019
|
|
|
Bizindarraren bigarren neurgailu esanguratsuena ospea da. komunikazio digitala bitarteko tradizionaleko komunikazioa baino ospe handiagokoa dela jotzen da unibertsalki, eta belaunaldien arteko disrupzioak igoera digitalaren alde jokatzen du, izan ere, belaunaldi berriek arestian aipaturiko bi baldintzak betetzen baitituzte: bitarteko digitalak izatea eta hizkuntza erabiltzeko interesa izatea. digitalki indartsu diren hizkuntzetan hori gertatzen da ahalegin handirik gabe, ia automatikoki, baina belaunaldi berriek
|
hizkuntza
jakin hori ez badute" cool" tzat hartzen prozesua blokeatuta gera daiteke tenaza moduko batez: belaunaldi zaharrek ez dute erabilera digitala nahi, edo ez dira mundu digitalean sartzeko gai, eta gazteagoek ez dute mundu horretan erabiltzeko hizkuntza jakin hori aintzat hartzen. adiera teknikoan gerta daiteke adin bateko hiztunak hiztun osoak izatea, gramatika eta hiztegiaren kontrol osoa mantentzen dutelako.
|
|
|
bitarteko digitalak izatea eta hizkuntza erabiltzeko interesa izatea. digitalki indartsu diren hizkuntzetan hori gertatzen da ahalegin handirik gabe, ia automatikoki, baina belaunaldi berriek hizkuntza jakin hori ez badute" cool" tzat hartzen prozesua blokeatuta gera daiteke tenaza moduko batez: belaunaldi zaharrek ez dute erabilera digitala nahi, edo ez dira mundu digitalean sartzeko gai, eta gazteagoek ez dute mundu horretan erabiltzeko
|
hizkuntza
jakin hori aintzat hartzen. adiera teknikoan gerta daiteke adin bateko hiztunak hiztun osoak izatea, gramatika eta hiztegiaren kontrol osoa mantentzen dutelako. Baina, aldi berean, eremu digitalerako hizkuntza desegokitzat jotzea. horren adibide garbia da norvegieraren bi aldakuntza ofizialen kasua, Bokmål eta Nynorsk izenekoak. urte tarte luzean bi aldaeretako wikipediak neurri antzekoak izan dira, eta estimazio onenek (rehm g, de Smedt k, 2012; 81pp) erabiltzaileen proportzioa 7:1 eskalan ezarri dute. gaur egun, aldiz, Bokmål wikipedia lau aldiz handiagoa da, nahiz eta Nynorsk aldaerako wikipedia oraindik lehen 50en artean dagoen.
|
|
|
OInARRIA hizkuntza bat ez da erabat hilko azken hiztunaren heriotza gertatu arte, baina badira hiru seinale argi, haren berehalako heriotza aurretik antzemateko. Lehena,
|
hizkuntza
jakin horren funtzio galera da, beste hizkuntzek eremu funtzional osoak merkataritza, esaterakohartzen dituztenean behatu daitekeena. Bigarrena prestigio galera da, bereziki argia dena belaunaldi gazteen hizkuntza jarreretan antzematen bada. eta hirugarrena, konpetentzia galera da, sasi hiztunen agerpenarekin islatzen dena; hiztun horiek aurreko belaunaldiaren hizkera uler dezakete oraindik, baina gramatikaren bertsio izugarri sinplifikatua darabilte.
|
|
|
Sailkapen horren arabera munduko hizkuntzen artean soilik %17 desagertuta daude, eta %20a arriskuan (6b kategoria); beraz, geratzen den %63a osatzen duten hizkuntzak egoera onean daude, ziur asko goAndras Kornai – Hizkuntzen Heriotza digitala rabeherekin (zenbaki hauek Simons gF, Lewis mp, 2013, erreferentziatik hartuak dira). datu horiek ohiko adieran zuzenak izan badaiteke ere (tradiziozko bizindar linguistikoa), gure ikerketaren aurkikuntza nagusiak ezeztatzen ditu, hizkuntzen gehiengo zabalak (%95etik gora) igoera digitala lortzeko ahalmena galdua baitu. azken hiztuna hil ondoren ere datu digital (izatu) ek irauten dutenez gero, ezin dugu lotu, besterik gabe, datu digitalen gabezia eta igoera digitalarekiko ezintasuna. horregatik bereiziko dugu alde batetik ondare digital egoera (digital heritage), (L1) ikerketarako eta dokumentaziorako material digitala egon arren, bertako hiztunek komunikazio digitalerako erabiltzen ez duten kasuetarako; eta moteltasun digital egoera (digital still), inolako agerpen digitalik ez dagoen kasuetarako, ezta atzerriko (L2) erabiltzaileek sortua ere. garrantzitsua da, zalantzarik gabe, hizkuntzak egoera moteletik ondare egoerara igarotzea, eta, zentzu horretan, ekimen anitz ari dira burutzen hizkuntza horiei dagozkien datuak eta metadatuak online jartzeko, eta baliabide lexikalak eta oinarrizko testuak atzigarri jartzeko web bidez (ikus Materialak atala). emaitzen atalean ikusiko dugu nola ekimen horiek goraipatzekoak izanda ere, ekarpen txikia egiten dioten galzorian dauden hizkuntzen indartze digitalari. Bere hezurdura gordetzeak edota museotan bere fosilak gordetzeak dodoaren desagerpena moteltzen ez duen moduan, tribuetako adinekoen herri poesiaren errezitazioko ahots fitxategiak online jartzeak ez du
|
hizkuntza
jakin horren igoera digitala suspertuko; motel zein ondare egoerako hizkuntzak digitalki hilda daudela esan daiteke, ez baitute hizkuntza komunitatearen komunikazio beharretarako balio.
|
|
2020
|
|
|
Hiztunen hizkuntzagaitasuna ez da
|
hizkuntza
jakin hori (edota bertako zenbait hizkera) jakitera mugatzen: hori (ek) jakiteaz gainera, hizkuntza/ hizkera bakoitza noiznon, norekin eta nola erabiltzekoa den jakin behar dute hiztun horiek, hiztunelkarteko kide izateko.
|