|
2000
|
|
|
Hasieran esan dugun moduan,
|
hizkuntza
funtsezko elementua izan daitekegutxiengo taldearen definiziorako. Gainera, gutxiengo egoeran dauden talde batzuekberen identitate sozialeko dimentsio agerikoen gisa aukeratzen dute hizkuntza, baikultur alorrean (Fishman 1977) eta baita alor politikoan ere (Ros et al 2000).
|
|
|
Ikerketa honetarako, elementu sinboliko gisa
|
hizkuntzak
funtsezko rola betetzen dituen bi herrialde hartu ditugu: Katalunia eta Euskal Herria.
|
|
2004
|
|
|
Ba zekiten, hitz batez, gaurko Hizkuntzalaritzak, Zientzian barrena ibillirik, eta fenomenuen azterketa hotzen ondorioz aurkitu duena: alegia,
|
hizkuntzak
funtsezko pentsakera eta munduaren ikuskera moldatzen dituela.
|
|
|
Bi adibide eman ohi dira
|
hizkuntzaren
funtsezko zatikera libro eta aukerazko hori ulertarazteko: koloreen banaketari dagokiona bata, eta ahaidetasun maillarena bestea.
|
|
|
Gezurra esateko aukerari zilegitasuna eta balio oroko rra ematen badiot, egia ezinezkoa gertatzen da, egia gezurra ezberdintasuna desagertzen baita, eta horrek edozein giza harreman ezinezkoa egiten baitu. Gezurra esaterakoan
|
hizkuntzaren
funtsezko helburuari bizkarra ematen zaio eta besteak hitz makinak bezala erabiltzen dira, ez komunikatzeko gai diren pertsonak bezala. Lapur talde bateko kideek ere egiaz jokatu behar dute euren helburua lortu bitartean.
|
|
2005
|
|
|
Lehenik, Humboldten 1800 urtera arteko ibilbide intelektualaren zenbait momentu ekarriko ditugu gogora, eta, zehazki, berak
|
hizkuntzaren
funtsezko esanahiaren kontzientzia osoa hartu arte eman dituen pausoak begiztatuko ditugu. Gai honi buruzko bere lehen oharrak urteetakoak dira:
|
|
2007
|
|
|
Latinak eta erromantzeek euskaran izan duten eragina ageria da eta ukatzerik ez dago, baina ha ta guzti ere
|
hizkuntzaren
funtsezko egiturek bere hartan diraute: adjektiboa izenaren ondoren doa (etxe zuri); mugatzaileak atzizki bidez markatzen dira (etxe zuri a); erlazio markak orobat (etxe an).
|
|
|
Lehenik," hizkuntzak" hezkuntzan betetzen duen" funtzio operatiboa" aipatzen digu, berori" kultura ren produkzioarekin eta erreprodukzioarekin" zuzenean lotzen duelarik151: horren haritik azpimarra dezagun, hasteko, gizakiak bere bizitza kulturala —bai indibidualki bai sozialki— moldatu egin behar duela, eta zeregin horretan
|
hizkuntzak
funtsezko paper bat jokatzen duela. Kontua da, orokorrean bederen, gizakiak hizkuntza operatiboki erabiltzen duela, bai, kultura sortzeko, kontsumitzeko eta zaintzeko bere ekintzetan, alegia, zerbait ekoitzi, landu, suntsitu edota eraldatu nahi duenean.152
|
|
|
Kontuan hartu behar da, lehenik, etika horrek pentsamendu garaikideak XX. mendearen erdialdera ezagutzen duen" biraketa linguistikoaren" baitan hasten duela bere ibilbidea. " Jarduera etikoa", horren arabera, marko kontzeptual eta intelektual berri batean zehazten da, non
|
hizkuntzak
funtsezko papera jokatzen duen giza eta gizarte zientzien esparru osoan. Triasek, hori dela eta," arrazoimenaren —eta berorren erabilera praktikoaren— izaera linguistikoaz" hitz egiten digu, bai eta ere zehazki" gai etiko oro, bere espresio linguistikoekin sakon loturiko ‘arrazoimen’ batekiko erreferentzian pentsatzeko beharraz" 172 Azpimarratzekoa da, beti ere, etika horren lerro nagusiak Wittgensteinek ezartzen dituela, zeinak" hizkuntz jokoak" egiazko" bizitza forma" bezala interpretatzen dituen eta, modu berean," hitz egiteak" bere aldetik ethos bat suposatzen duela dioen173 Aipa dezagun, bigarrenik, etika komunikatibo hori gizakiaren hizketarako gaitasunaren baitako bereizketa esanguratsu batean oinarritzen dela, hala nola," konpetentzia linguistikoaren" eta" konpetentzia komunikatiboaren" arteko bereizketan.
|
|
2008
|
|
|
hiztun bakoitzarengan gertatzen dena.
|
Hizkuntzaren
funtsezko ezaugarri da, izan ere, hizketa gertatzen den egoerara, gai duen edukiari, entzulearen ezaugarriei, hizketa lagunen arteko distantziari eta abarri egokitzea. Horregatik, hizketa egokia hizketa malgua da:
|
|
|
– Hitzik gabeko
|
hizkuntzen
funtsezko esku hartzea (keinuak, aurpegia, gorputza, hizkuntza proxemikoa?)
|
|
|
– Hitzik gabeko
|
hizkuntzen
funtsezko esku hartzea (keinuak, aurpegia, gorputza, hizkuntza proxemikoa?)
|
|
|
Izan ere, ehunka hizkuntza baino ez dira sartu hezkuntza sistemetan eta eremu publikoan, eta ehun baino gutxiago erabiltzen dira mundu digitalean. Gainera, Unescok dio
|
hizkuntzak
funtsezkoak direla Milurtekoko Garapen Helburu batzuk (MGH) lortzeko. Besteak beste, muturreko pobrezia eta gosea desagerraraztea, lehen hezkuntza unibertsala lortzea eta pandemia handiak ezabatzea, ingurumenaren jasangarritasuna lortzeko eta oinarrizko eskubideak benetan baliatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Lurralde, kultura, ohitura, izaera, pentsaera eta bizipen ezberdinez osatutako pertsonak elkarrekin komunikatzeko bideak gero eta gehiago dira eta inoiz baino eskuragarriago dauzkagu.
|
Hizkuntzek
funtsezko papera jokatzen dute gaur egun, orain arte bezala, komunikazio horien baitan. Baina nola aldatzen soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 13
|
|
|
Zeinu
|
hizkuntza
funtsezko komunikazio bidea da gorrentzat eta entzumen urritasuna dutenentzat. Gero eta garrantzi handiagoa du eta gero eta gehiago erabiltzen da.
|
|
|
Zergatik derrigortu" diezazkiokegu" eta horrelako formak ikastera," ahal" aditza erabilita errazagoa baldin bada? Ingelesez Basic English asmatu zuten aspaldi, jendeak
|
hizkuntzaren
funtsezko nozioak ikasi eta batez ere ingelesez berba egin dezan. Frantsesez ere Français Foundamentale daukate, baina euskaraz ez dugu horrelakorik egin.
|
|
|
Gauza bat izan behar da kontuan. XIX. mendeko hizkuntza nazionalizazioan sortutako anormaltasun horiek guztiak gorabehera,
|
hizkuntzak
funtsezko eginkizuna izango du saiakera honetan aztertzen ari garen nazio nortasunen eraikuntzan, elementu desberdintzaile gisa. Izan ere, mende horretan hasiko da erabiltzen hizkuntza elementu desberdintzaile gisa, alor askotan eta modu progresiboan.
|
|
2010
|
|
|
Enpresen esparruan ere, euskara nahitaezko eragile bat da lehiakortasuna eta kalitatea hobetzeko. Nortasuna eta
|
hizkuntza
funtsezko balioak dira kontsumitzaileekiko lotura estuak sortzeko, eta lehiakideengandik bereizteko.
|
|
2011
|
|
|
|
Hizkuntzaren
funtsezko zereginak eta ondoriozkoak nahasten dituen pentsaera du hizpide Zabaleta Gorrotxategik honakoan:
|
|
|
–Gutxiengo bateko kideak beti kudeatu behar ditu ahalik eta gertuenetik, ahalik eta zuzenen, bere interes indibidualak eta kolektiboak, eta horien artean
|
hizkuntza
funtsezkoa da. Gehiengoari arma berak erabiliz aurre egitea, gerra galtzea da:
|
|
|
Bigarrenik, ezinbestekoa da arriskuan dagoen
|
hizkuntzarentzat
funtsezkoenak diren funtzioak identifikatzea eta lehentasunak ezartzea, baita funtzioen arteko loturak egitea ere. Hizkuntza txikietan oso ohikoa da funtzioen artean batere loturarik ez egotea.
|
|
2012
|
|
|
Irakasleen prestakuntza hobetuz gero, ikasleek Iktak hobeto erabil ditzakete, eta erabiltzeko aukerak eta aplikazioak handitu. Eleaniztasuna, hizkuntzak jakitearen garrantzia Ikasleak atzerriko lehen hizkuntza batean arin egotea lortu nahi da
|
Hizkuntzak
funtsezko tresna dira lehen enplegua lortzeko edo egungo lana hobetzeko. Horiek garrantzi handia dute atzerrian lan bat lortu nahi bada, herrialdeko hizkuntza menderatzea eskatzen baitu.
|
|
2013
|
|
|
birusek ostalariari kalte egiten diote, eta hizkuntzek, berriz, ostalariaren parametro jakin batzuk aldatzen dituzte, baina ez diote kalterik egiten, alderantziz baizik:
|
hizkuntzak
funtsezkoak dira ostalariak bizirik iraun dezan, izaki sozial bat delako. Hizkuntzak, fenomeno soziokulturalak direnez, sortu eta birsortu egiten dira, baina ez dira bizi eta hiltzen.
|
|
|
Baina hori euskara beren propagandarako tresna gisa ikusten zutelako izan zela zehazten du. Jose Maria Lachagarenarabera, ama
|
hizkuntza
funtsezkoa zen Elizarentzat, bere mezuaren zabaltzeko, hain zuzen, Elizak balio handia ematen baitzion maitasunetik ikasi hizkuntzari. Beraz, beren mezua zabaltzeko, euskara erabili zuten.
|
|
2015
|
|
|
Ladusawek berdin adierazi zuen badirela «ezkutuko ezeztapenak», besteak beste modaltasunezko zehaztapen batzuei lotuta. Horren harira, euskarara ekarriko dugu giza
|
hizkuntzetan
funtsezkoa den ideia hori: Polaritate negatiboko osagai deitu izan diren horiek beheranzko egia aurresuposizio lexikoa bideratu dezakeen perpausa behar dute, dela agerian ezezko diren perpausetan, dela baiezko perpausetan.
|
|
2016
|
|
|
hizkuntzaren ekosistema edo ingurune naturala, ekosistema mentala eta ekosistema soziala. Garrantzi berezia ematen dio hizkuntzaren ingurune naturalari, gainerakoen oinarriak edo funtsak finkatzeko lagungarri gisa eta
|
hizkuntzaren
funtsezko ekosistema deitzen dio. Ekosistema hori populazio batek (P) osatzen du, lurralde (L) jakin batean elkarrekin bizi diren eta beren hizkuntza (H) hitz egiten duten biztanleenak.
|
|
|
Lurra nolakoa, halakoa izan ohi da landarea, indartsuagoa edo ahulagoa. Hiztunek ere eragin betea dute hizkuntzen indar edo ahulezian; hiztunak dira
|
hizkuntzen
funtsezko bizigaia. Landarea lurrean sustraituta bizi den bezalaxe, hizkuntzak hiztunengan bizi dira:
|
|
2017
|
|
|
Espainola edo frantsesa ikasten duen euskalduna ez da espainola edo frantsesa bihurtzen hizkuntza hutsa ikasi duelako; ikasi duen
|
hizkuntzak
funtsezko funtzio komunikatiboak betetzen ditu euskaldunaren bizitzan, eta, hizkuntzaren estatus boteretsu horren ondorioz, euskalduna erroetaraino espainoldu88 edo frantsestuko du hizkuntza hegemoniko horien erabilerak. Euskara ikasten duen erdalduna, gehienez ere, euskal identitate etnokulturalak zipriztintzen du, euskararen egoera soziolinguistiko minorizatuak ez duelako aukerarik ematen hiztuna sare esanguratsuetan sozializatzeko.
|
|
2018
|
|
|
Lurra nolakoa, halakoa izan ohi da landarea, indartsuagoa edo ahulagoa. Hiztunek ere eragin betea dute hizkuntzen indar edo ahulezian, hiztunak dira
|
hizkuntzen
funtsezko bizigaia, hizkuntzak hiztunengan bizi baitira.
|
|
|
Lurra nolakoa, halakoa izan ohi da landarea, indartsuagoa edo ahulagoa. Hiztunek ere eragin betea dute hizkuntzen indar edo ahulezian; hiztunak dira
|
hizkuntzen
funtsezko bizigaia. Landarea lurrean sustraituta bizi den bezalaxe, hizkuntzak hiztunengan bizi dira:
|
|
2019
|
|
|
Martinezen taldeak egindako lanaren arabera, ahozko
|
hizkuntzak
funtsezko informazioa ematen du 2 Hz tik 4 kHz ra doan maiztasun tartean, eta gure entzumenak sentiberatasun berezia du tarte horretan. Txinpantzeek eta beste antropoide gehienek, ordea, ez omen dute berezitasun hori.
|
|
2023
|
|
|
Berezko hiztuna da
|
hizkuntzaren
funtsezko bizigaia, izan ere, berezko hiztunek hizkuntzaren zuhaitza erro errotik izerdi berritzen, kimu berritzen, hosto berritzen eta arnas berritzen baitute, giza komunikaziorako lanabes zorrotz eta zehatz izan dadin. Berezko hiztunek sorberritzen dute hizkuntza, mendiko iturri zaharretik etengabe berritzen den ura bezalaxe edota sutatik txingarra eta txingarretatik sua gar berritzen den bezalaxe.
|
|
|
Izan ere, eragin sozialaren ondorioz ikasten dugu. Autorearen iritziz,
|
hizkuntzak
funtsezko funtzioa betetzen du sozializazioak dakarren ikaskuntza eta garapen pertsonalean (Vygotsky 1960). Brofenbrennerek (1977, in Cortés 2004) testuinguru sozialak norbanakoaren garapenean duen eragina aintzat hartu eta horren nolakotasuna azaltzeko giza garapenaren ikuspegi ekologikoa proposatu zuen.
|