|
2007
|
|
|
Ortega-k hizkuntzaren teoria (linguistika) eta esate (ar) en teoria edo estilistikaren bere proiektu hau, biekin batera hizkuntza aztertzeko, Saussure-ren sinkronia eta diakroniari kontrajartzen dizkie. «Esta distinción (Saussure-rena) es utópica e insuficiente», dio labur eta garbi bezain bere buruz seguru1415 Alabaina estilistika on bat ere ez da aski
|
hizkuntzaren
estudiorako; keinua, esaterako, gestuak (begiak, arpegia, etab.) esentziala da hizkuntzan (gero ikusiko dugu zenbateraino Ortegaren ustean), eta ezin da ignoratu. Ingelesez mintzo direnek eta frantsesez edo italieraz mintzo direnek, ez dituzte gestu berdinak.
|
|
|
«Hitzak beti kontzeptuen buruz buru daudenez gero, deritzo?, naturala da, kontzeptu kideak hots kideekin zeinuztatzea»534 Hotsak eta kontzeptuak lotzeko hiru fundamentuak aipatu eta, horiekin «askogatik ere» ez direla posibilitateak agortu, sentsazioa gelditzen bide zaio535? Agian ulergarria da, bere koordenatuak ezaguturik; ezin baitugu ahaztu, interes antropologikoetatik datorrela, eta «gizajendearen mintzo ahalmenaren neurria hartzea» duela
|
hizkuntzen
estudioaren azken xedea536 Jakin badaki, beraz, alde batetik, gauzek sentsuetan eragiten dituzten inpresioak eta izpirituaren barneko higidurak, hotsetan espresatzea, «operazio bat esplikaezina dela neurri handi batean ipi apa guztietan. Ziurra dirudi, bozaren eta haren esanahiaren artean erlazioa dagoela; erlazio horren nolakoa, aldiz, gutxitan ahal izaten da erakutsi osoki, askotan susmatu bakarrik, eta askoz gehiagotan ezta antzik eman ere»537 Alabaina Humboldt-ek interesik nekagaitzena dizu, hotsa kontzeptuaren irudikatzaile gisa
|
|
|
Hala ere garrantzizkoa da inoiz ez ahaztea, Humboldt «hizkuntzalaria» zein interes mundu polifazetikotatik ernea den, zeren interes mundu zabal horrek beti bilduko baitu haren hizkuntzalaritzarik zorrotzena ere, bereziki interes antropologiko, estetiko eta historia filosofikoek (horregatik, batzuek, hizkuntzalaritzaren fundatzailetzat baino gehiago34, etnolinguistikaren fundatzailetzat hartzen dute). Berak F. A. Wolf i idatzi dion legez (1804),
|
hizkuntzaren
estudioan «hizkuntza ibilgailu gisa erabiltzeko artea deskubritu [du], mundu guztiko gorena eta sakonena eta askotarikotasuna zeharribiltzeko». Hizkuntzen estudioa bere anaia Alexander-ek Kanariar Uharteetako lehen biztaleen aurrehistorian argi egiteko baliatu duen moduan, edo Hego Ameriketako tribu indiarrak taldeka bereizi eta sailkatzeko, hala Gilen-en hizkuntz ikerketa guztietan ere, euskarari buruzkoekin hasi eta
|
|
|
Berak F. A. Wolf i idatzi dion legez (1804), hizkuntzaren estudioan «hizkuntza ibilgailu gisa erabiltzeko artea deskubritu [du], mundu guztiko gorena eta sakonena eta askotarikotasuna zeharribiltzeko».
|
Hizkuntzen
estudioa bere anaia Alexander-ek Kanariar Uharteetako lehen biztaleen aurrehistorian argi egiteko baliatu duen moduan, edo Hego Ameriketako tribu indiarrak taldeka bereizi eta sailkatzeko, hala Gilen-en hizkuntz ikerketa guztietan ere, euskarari buruzkoekin hasi eta
|
|
|
Winkelmann en arte grekoaren interpretazio berria, Humboldt-ek hizkuntzaren interpretaziora hedatu du. Eta, gainera, bitartean Kant ere egon baita,
|
hizkuntzaren
estudioak giza ezagutzaren oinarrizko baldintzen auzian orobat zeregin funtsezkoa jokatzen du, hau da, ezagutza teorikoa. Humboldt, azkeneko maila horretan, kantiar hertsia da (Herder ez bezala, esaterako), eta Kant gabe oker ulertzen da.
|
|
|
hizkuntzaren «zientzia» bere metodoaren biktima bilakatuta dagoela alegia, batetik natur zientzien ereduaren eta bestetik filosofia eta hizkuntzalaritzaren dibortzioaren pean, are hizkuntzarekiko diziplinen beren banaketa akademikoaren interes kontrarioenean (filologia, linguistika eta literatur ikerketa guztiz zein bere aldetik, esaterako). Humboldt-en asmoa, hizkuntza denak bat eta hizkuntza bera dena bat den eran (bere «organismo» edo egitamu biziarekin, baina baita bere historiarekin ere eta garapen modu guztiekin), bat izatea zen
|
hizkuntzaren
estudioa, ikerketa zientifiko estriktoa adina estetikoa461, batez ere filosofikoa. Hizkuntza, gramatika adina literatura baita, legea adina irudimena, kreazioa, ikergaia bezainbat ederraren gozamena; eta, batez ere, giza izpirituaren agerketa sentigarri oinarrizkoena da.
|
|
|
Ez. Hori ez da nahitaez negatiboa, diferentea baizik, eta bera ere gizadiaren izpirituaren manifestazio bat, beste edozein hizkuntza bezala eta adina603 Hizkuntza bakoitzean gizon emakumea, eta gizadia, bere oso osoan dago604 Eta Humboldt-entzat
|
hizkuntzen
estudioaren azken zertarakoa ez da gizadiaren izpirituaren ezagutza baino, bere noiz eta nonahi agertzeko era guztietan605.
|
|
|
euskal herritarrekin interes antropologikotik linguistikora (I. Zabaleta Gorrotxategi) ekarri duen hein berean, hizkuntzaren ikusbide filosofiko transzendentaletik enpirikora eraman du. Handik aurrera ez da aspertuko esaten,
|
hizkuntzaren
estudioak, filosofikoa izatera iristeko, baina, abiapuntuan beti enpirikoa, Humboldt-ek historikoa esan ohi duena, izan behar duela168 Hizkuntzaren ikerketako Humboldt-en metodoa, berak formulazio politarekin dioen legez, da «die Kunst aus Faktis [alemana oraindik normalizazio bidean dabil!] Philosophie zu ziehen» (faktoetatik filosofia ateratzeko antzea) 169.
|
|
|
«Konferentzia hauetan ondorengo arazoan jarrarazi gura nuke arreta: nola esku har dezake
|
hizkuntzaren
estudioak giza naturaren ezagutzan?» Hori Humboldt-en programa da. Zer da hizkuntza, zer da pentsatzea da, zer dira gizon emakumeak.
|