|
2001
|
|
|
Laburki esanda, ñabardura anitz erants litezkeen arren,
|
hizkuntza
eta pentsamendu politikoaren arteko identifikazioak, espainiar nazionalismoak euskara erasorako eta eztabaidarako helburutzat har dezala ahalbidetzen du.
|
|
2002
|
|
|
Umearen adimen garapenaren inguruko lanek osatzen dute lehen zatia. Bigarrenean, berriz, Ume txikiaren pentsamendua,
|
Hizkuntza
eta pentsamendua genetikaren ikuspegitik, Oreka nozioaren zeregina portaeren azalpenean psikologian, Psikologia genetikoko arazoak eta Adimenaren hasiera (genesia) eta egitura psikologian deitu lanak azaltzen dira. Andoni Sarriegi Eskisabel, Alizia Sturtze Mendia eta Iñaki Glez.
|
|
|
Ezin da hizkuntza abstrakzio huts legez komunikatu; hizkuntzaren atzetik beti dago beste zerbait, horren atzetik bizitza osoa dago. Hizkuntzak berak determinatzen du pentsamendua, hizkuntza bera baita pentsamenduaren edukiontzia;
|
hizkuntza
eta pentsamendua banaezinak dira: hitz egitea logika, arrazonamendua eta kultura transmititzea da.
|
|
2004
|
|
|
Atal honen buruan hizkuntzaren eta ezagumenaren arteko lotura korapilatsua planteatu digu Txelisek. Orain, berriz,
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren artekoa ekarri nahi digu Xabier Isasik Vigotski ren lagunartean. Ikus ditzagun bi elementu hauen elkarrekiko eraginak nola estekatzen dizkigun:
|
|
|
Ez dago hizkuntzaren bidez eraikitzen ez den pentsamendu eta kulturarik.536 Alabaina, eta hortxe dago gure zorigaiztoaren auzia, gaur gure herrian euskaraz jarduteak ez du esan nahi besterik gabe jarduera komunikatibo horretan pentsamendurik eta sentimendurik eraikitzen dugunik. Lan hori bi erdaren esku dago gaur egun. Bi horietan
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren arteko harremanak sormenezkoak direnez, Vigotski k zioen moduan pentsamenduaren sorrera hizkuntzaren eginkizun delako, Euskal Herriko pentsamenduaren eta kulturaren oinarri eta iturri bi erdarak dira. Euskarak zer egiten du egoera diglosiko horretan?
|
|
|
7 Hau da, natura berriro
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren aurretik jar daiteke. Birmoldaketa horri" naturalizazioa" esaten zaio.
|
|
2005
|
|
|
" Hizkuntzaren jatorriak" planteatzen duen arazotik abiatuz, lehenik, hizkuntzak berak gizakiaren izaterako duen esanahiari edota garrantziari buruzko galdera nola birformulatu daitekeen ikusi dugu. Ondoren, Humboldtek bereizten dituen hizkuntzaren" ergon eta energeia" dimentsioez arduratu gara, bai eta berak aztertzen duen"
|
hizkuntza
eta pentsamenduaren" arteko erlazioaz. Bestela eta azkenik, hizkuntzak gizakiaren eta munduaren artean egiten duen artekari lana izan dugu hizpide eta, era honetan, hark nolabaiteko" bitarteko espazioa" osatzen duela ikusi dugu.
|
|
2006
|
|
|
Horren jarraipena da esku artean duzun testua, trilogia baten azkena, Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua gaiaren araketan hasi eta Volksgeistaren gorabeherekin Espainian buka.
|
|
2007
|
|
|
Bi: badut Humboldt,
|
hizkuntza
eta pentsamendua azterketa bat, eta Volksgeistaren oraingo hau harekin lotua dago; eta haren ondoren, edo harekin, behar litzateke irakurri. Beste liburuki bat sortu zen ondotik (baina aurretik kaleratu) Volksgeist espainolari buruz:
|
|
|
Horixe da jokoa.
|
Hizkuntza
eta pentsamendu jokoa. Horixe metafora modernoaren zerua.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
...onen esanean hark ireki bide zuen hizkuntzaren filosofiaren historian garai berria) 1401 hizkuntza analisi transzendental kantiarrean integratuz. Humboldt-en adigurian, hain zuzen?, esperientzia posibleko erlazioek non ere bat egiten duten gunea bezala, hau da, begiespenak eta forma kategorialek, subjektuak eta objektuak1402 Humboldt-en eskutik funtzio eta balio ezberdinak errepasatuz, Cassirer-ek
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren arteko (biak berdindu gabe) elkargintza eta elkarreragintza azpimarratzen ditu: pentsamenduak objektibotasuna hizkuntzan lortzen du, edo eratzen du.
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
judizioak (S > P) jada egina suposatzen du izaneko edo esperientziako elementuen bakanketa eta sinbolismo zermugatua (a, b, c), hots, hizkuntza. Filosofia, beraz,
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren arazoaz interesatzen bada, ez du egiten psikologo esperimental batek ausaz egin lezakeen eran (pentsamenduaren genesia ikertuz, etab.), horien aurrelana suposatuz baino.
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
kanpotik behaketariarena, hots, analisi kritikoarena, filosofoarena (beraz, hizkuntzaren determinismoa logikoki ezin da edonorentzat gaintezina suposatu). Wittgenstein-en irudiko inolako egon eta behalekurik ez dago inorentzat
|
hizkuntza
eta pentsamendutik at: lekuak diferentziarako, indeterminaziorako, kritikarako, hizkuntz jokoan eta joko batetik at beste joko batean egon litezke, baina beti hizkuntzaren barruan.
|
|
|
lekuak diferentziarako, indeterminaziorako, kritikarako, hizkuntz jokoan eta joko batetik at beste joko batean egon litezke, baina beti hizkuntzaren barruan. Ene munduaren mugak ene hizkuntzarenak dira (5 6) 1450 Eta merezi du ohartaraztea,
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren berdinketak nahitaez ez duela hizkuntz determinismo edo erlatibismoaren filosofiarik adierazten, gogoratzeko.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Zein da
|
hizkuntza
eta pentsamenduaren estekadura moldea, itauntzen du Davidson-ek «Pensamiento y habla» artikulua hasteko.
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
|
Hizkuntzaren
eta pentsamenduaren harremana definitzeko bi modu ohiko egon da, hasten zaigu Vygotsky bere teoria azaltzen:
|
|
|
pentsamendua ez da gauza bera haurtxiki batengan eta larriarengan; hizkuntza ere ez. Beraz,
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren arteko zerikusiaren azterketak, bion arteko gorabeheren gertabideari so egin dio, horren bilakaera aldagarriari adi. Esaterako, elearen esanahian ohar genezake:
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Alde batetik primateak eta bestetik haurraren
|
hizkuntz
eta pentsamenduaren eboluzioa aztertu eta gero, Vygotsky ren irudiko, laburbiltzen digu J. Greene k? «el lenguaje tiene dos funciones bien claras:
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Beraz,
|
hizkuntza
eta pentsamendua biak berdintzea, tout court, edo bata bestearen ezinbesteko baldintza gisa biak osoki lotzea, ez da bidezkoa.
|
|
|
Berriro,
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren arteko erlazioa, orain bion lotura, ebolutiboki begiesten da:
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
|
Hizkuntzaren
eta pentsamenduaren arteko erlazio aldez lotu, aldez lokabe hori Vygotsky k honela azaltzen du:
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
XVII. Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Lehenbizikoan zentzu komuneko samarra begitantzen du,
|
hizkuntza
eta pentsamendua bata besteagaz lotu lotuak daudena, baina izan, biak ez direna gauza berbera: pentsamenduak ez du hotsik, esate baterako.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
den hizkuntza eta zer pentsamendua, eta zer den biok bat izatea, bion artean diferentzia batzuk nabari nabariak baitira.
|
Hizkuntza
eta pentsamendua bakoitza bere aldetikoak direla, esango dizu besteak. Izan ere, lehenbizikoan zentzu komunekoa ematen du, estreina mundua hor aurrean berbaitan dagoela, gizakiarekin zerikusgabeki; gero, giza pentsamenduak hori ikasi eta ispilatu egiten duela; eta geroenean bakarrik hizkuntzak pentsamendua adierazi eta komunikatu egiten duela.
|
|
|
Berriro
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Alabaina, hizkera horiek eta pentsaera horiek ez dute baiesten ala ezesten, ez dute barnebiltzen judizioa, egia edo faltsuaren lekua ez dute zermugatzen. Haiek neurologo eta etologoarentzat «pentsamendu» edo linguistarentzat «hizkuntza» interesgarriak izan litezke zalantza gabe, filosofoari interesatzen zaizkion
|
hizkuntza
eta pentsamendua ez dira. Filosofoari, hau Davidson-ek inor gutxik bezala tematizatu du, hizkuntza (eta pentsamendua) egia eta ezegiaren leku gisa interesatzen zaio.
|
|
|
Filosofoari, hau Davidson-ek inor gutxik bezala tematizatu du, hizkuntza (eta pentsamendua) egia eta ezegiaren leku gisa interesatzen zaio. Esan gura baitu, filosofoa pentsamendu formulatuaz bakarrik axola dela (eta, nik uste,
|
hizkuntza
eta pentsamenduaz arduratu diren linguistek ere hala egin izan dute, Sapir eta Whorf barne). Horregatik, aipatu ditugun erako pentsaera edo hizkera adibideak, horiek objekzio bezala ailegatu ohi dira batzuetan, ez ditugu ikusiko Davidson-ek ezertarako aintzat hartuak bere gogoetetan.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
errealitatea eratzeko. Hori
|
hizkuntza
eta pentsamenduaren gaian oinarri oinarrizkoa da. É.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Argitzerik ez zeukalako, beharbada. Izan ere, Humboldt-ek nolabait iradokitzen duena,
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren korrespondentzia hotsez hots eta kontzeptuz kontzeptu edo kontzeptuaren osagarriz osagarri egiaztatzeko egitasmoa baldin bada, esan genuke, beti izan duen korapilo gordiarra dizula hori, ahalegindu arren askatu ezin eta ezpatakada batez ebaki ere ez nahi (gomutatu behar da, bestalde, Kawi izkribua deitu ohi dena, hor dago gure esku arteko pasartea, ez dela hitzaurre orokor bat... Printzipio irmetzat har daiteke «hizkuntza batean denak analogiaren gainean atsedeten duela»533 Gertari bat da hizkuntzaren ordena analogikoa, gertaria da kontzeptuen ordena (ana) logikoa, eta gertaria da hizkuntzaren eta pentsamenduaren elkarkidetasuna.
|
|
|
Izan ere, Humboldt-ek nolabait iradokitzen duena, hizkuntzaren eta pentsamenduaren korrespondentzia hotsez hots eta kontzeptuz kontzeptu edo kontzeptuaren osagarriz osagarri egiaztatzeko egitasmoa baldin bada, esan genuke, beti izan duen korapilo gordiarra dizula hori, ahalegindu arren askatu ezin eta ezpatakada batez ebaki ere ez nahi (gomutatu behar da, bestalde, Kawi izkribua deitu ohi dena, hor dago gure esku arteko pasartea, ez dela hitzaurre orokor bat besterik ikerlan partikular handiago bati, eta kapitulu askotan manifestu programatiko baten edo noizpait lantzeko gaien iradokizunaren tankera duela, hala orain ukitzen dugunean?, ezen ez aurkezten dituen gaien trataera bukatuarena). Printzipio irmetzat har daiteke «hizkuntza batean denak analogiaren gainean atsedeten duela»533 Gertari bat da hizkuntzaren ordena analogikoa, gertaria da kontzeptuen ordena (ana) logikoa, eta gertaria da
|
hizkuntzaren
eta pentsamenduaren elkarkidetasuna. Baina korrespondentzia horretan, batetik besterako banda (hitzetatik kontzeptuetara eta alderantziz) hotsetan bilatzea, maiz entseatu da entsegua, beti alferrik.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Baina, enfatizatzen badu, ez du absolutizatzen eta, esaldiak esaldi, pentsamendu eta hizkuntzaren identifikaziora edo nahaspenera inoiz ez da egiaz iristen.
|
Hizkuntzaren
eta pentsamenduaren artean lotura, itsaspen bat dago («Zusammenhang») 209 Hitzean adigaiak eta hotsak, idealak eta sentigarriak, bat egiten dute: baina biok hitzaren baitan bi unitate berezi210, bi «menbru» diferente dira, bi mutur edo polo211 Polo bat ezin da eman bestea barik, baina ez da bestea; zein bere gelditzen da beti bakoitza.
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
enigma bat esplikaezina214 Humboldt-en adierazpenak dogmatikoak ez beste guztia dira; zalantzazkoak, bilaketazkoak, kontraesantsuak ematen baitute askotan. Kawiizkribuaren hitzaurrean bertan, Humboldt-en azkeneko pentsamenduan beraz,
|
hizkuntza
eta pentsamenduaren batasun estua, batetik «hizkuntza da organo eratzailea pentsamenduarena» baiespen beti aipaturaino azpimarratzen da («Die Sprache ist das bildende Organ des Gedanken») 215 Aldi berean, ordea, honela azaltzen da hori: «Aktibitate intelektuala, guztiz izpirituala, guztiz barnekoa eta nolabait aztarnarik utzi gabe iragaten dena, hizketaldiko hotsean kanpotar eta sentsuentzat hautemangarri bihurtzen da», hau da, hizkuntzak berriro pentsamendu autonomoki osatu baten zeinu agergarri soila ematen du.
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Adigaia eta hitza:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|
|
|
Humboldt:
|
hizkuntza
eta pentsamendua
|