|
2004
|
|
|
Hizkuntzak bezala bizi eta barne zeharkatzen gaitu etikotasunak.
|
Hizkuntza
eta hizkuntzak sakon aztertu eta oraino aztertzen ari diren bezala, etika ere sakon eta metodikoki aztertu beharra dago. Garena eta izan nahi duguna baitago jokoan.
|
|
2005
|
|
|
4. " Bildung",
|
hizkuntza
eta hizkuntzak 59
|
|
|
4. " BILDUNG",
|
HIZKUNTZA
ETA HIZKUNTZAK
|
|
|
Gure aldetik zera esango dugu bakarrik: ...t; Bildung", gure autorearentzat, gizakiari bere indibidualitatea garatzen eta bere idealitatera hurbiltzen laguntzen dion disposizioa edota prozesua da, bertan gizaki honen ahalmenen joko harmoniko eta proportzionatua ematen delarik119 Definizio orokor moduko honen baitan, hala ere, kontuan hartu behar dugu gizakia berez dela izaki linguistiko bat eta, honengatik, bere humanizazioa ezin dela
|
hizkuntzatik
eta hizkuntzetatik at bideratu. Horrela, bada, haren pedagogia antropologikoak edota antropologia pedagogikoak, gizakiaren formazioa eta hezkuntza bultzatzeko helburua duen unetik, ezinbestean hartzen du hizkuntza bere oinarri esanguratsuenetako bat bezala.
|
|
|
Era honetan azaltzen du Humboldtek hau: " Horrelako zerbait
|
hizkuntzarekin
eta hizkuntzaren bitartez bakarrik da posible", ze," nahiz eta hizkuntza, ezagutu nahi dugunarekiko, subjektiboa den zerbait bezala agertzen den", egia da ere" hizkuntza bera gizakiarekiko objektiboa den zerbait bezala azaltzen dela" 122 Garbi eduki behar dugu, hala ere, ez dagoela hizkuntza bakar bat baizik eta hizkuntza asko, eta, aurrekoa oinarri bezala hartuz, onartu ... Bat bera ere ez dago sobera:
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza ezberdinen artean sinonimiarik ez dagoenez eta bakoitzak beti berria eta berea bakarrik den zerbait eskaintzen duenez, ez gara konformatuko aniztasun linguistikoa pasiboki onartzearekin, baizik eta, gainera, berau aktiboki zaintzeaz eta ugaltzeaz arduratu dugu125
|
Hizkuntza
eta hizkuntzak, beraz, ezinbestekoak dira gizakiaren formazio intelektualerako, ze, haiek honi mundua antzemateko eta ulertzeko era ezberdinak etengabe aurkezten dizkioten heinean, gizakiak berak bere horizonte kognitiboa edo bere ezagupen esparrua zabaldu dezake.
|
|
|
Hirugarren atala," Bildung",
|
hizkuntza
eta hizkuntzak: gizabanakoen humanizazioa, formazioa edo heziketa(" Bildung"), aipatutako gizakiaren berezko linguistizitatea dela eta, ezinbestean planteatu behar da hizkuntzaren estudioaren eta hizkuntzen ikerketen ildotik.
|
|
|
esan beharrekoa da, hasteko, euskal lurra zapaldu aurretik burutua zuela jada bere" antropologia konparatuaren" proiektua eta, egiaz, hau gauzatu nahian egiten dituela —beste batzuen artean— aipatutako bi bidaiak. Hala ere, euskal esperientzia honek berebiziko garrantzia du Humboldten garapen intelektualean, ze, berak espresuki eta askotan aipatzen duen moduan, hemendik aurrera
|
hizkuntzaren
eta hizkuntzen ingurura ekarriko du bere antropologia. Euskara bezalako garapen literario urriko hizkuntza batekin topo egiteak, hain justu ere, hizkuntzaren berezko izaera antropologikoa antzematera eta onartzera eramaten du eta, jada esan bezala, baita gizakiaren humanizazioa, formazioa eta hezkuntza bertan oinarritu eta bertatik bideratu nahi izatera.
|
|
2007
|
|
|
Euskararen eta euskaldunen egoera soziolinguistikoa, beraz, ez da normala —ez bederen inguruko
|
hizkuntzen
eta hizkuntz komunitateena bezalakoa—, eta, zentzu honetan, interesgarria dirudi horrek hezkuntzan eduki dezakeen eragina oraindik ere zehatzago aztertzea. Gure hezkuntzak, hasteko, oso kontuan hartu behar du euskal lurraldean ematen den sozializazio edota enkulturazio prozesua —erreferentziazko hizkuntz (ar) en arabera— anitza dela:
|
|
|
Horrela, bada,
|
hizkuntzaren
eta hizkuntzen irakaskuntza —bai eta hizkuntzaren pedagogia osoa— ezin da auzi didaktiko, metodologiko edo estrategikoetara mugatu, jarduera horrek bat egiten duelako bere izaeraz gizakiaren hezkuntza eta formazio orokorrarekin. Aipatutako Campsek, hori dela eta, honelakoak idazten ditu:
|
|
|
" Hizkuntza eta hezkuntzari" buruzko jardunaldi hauetan, nire ustez, bada nahikoa jorratu ez dugun aspektu bat, hain zuzen,
|
hizkuntzaren
eta hizkuntz pedagogiaren esanahi etiko morala. Horregatik, bada, zilegi bekit hemen horren inguruko ohar osagarri gutxi batzuk eskaintzea.
|
|
2010
|
|
|
Baina hizkuntza komunitate hori bera —nahiz eta bestelako aurrebaldintza naturalen gainean" atseden" hartu— espirituala den horren agerpena da. Eta gertaera biologikoek —ama
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioan— ez dute aurrebaldintza bat osatzen, faktore bat baizik, zeinek lotura horretan —aktiboki eta pasiboki— garrantzi ez txikiko zeregina duen, baina berori inolaz ere erabakigarria ez den.
|
|
|
Nolanahi ere, baina, zera hasi gara jada zehazki ikusten: batetik, hizkuntzaren ikerketa soziologikoarentzat maila gorenekoa den osotasuna, egiaz, ama
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioan ikusi behar dela; eta bestetik, hizkuntza bakoitza —ama hizkuntza bezala eta bere errotiko izaeran— hizkuntza komunitateen araberako gizadiaren banaketaren giza legean inplikatuta dagoela. Eta, modu horretan, hizkuntza ikerketa" konkretu" osoak —hizkuntza bakoitzaren berezitasun fonetiko txikieneraino— itxura berri bat eskuratzen du.
|
|
|
" hizkuntza komunitatearen" gertaera modu orokorrean eta zientifikoan ikertzea —eta bertan hizkuntza komunitate bakoitzari bere tartea egitea— ezinbesteko zeregina da, baldin eta egiaz giza bizitza ulertu nahi bada. Eta zeregin horren ardura hartu behar duen zientzia, jakina, hizkuntzalaritza bakarrik izan daiteke, hain zuzen, ama
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioa ikertuko duena eta, horrela, bi horien bizi legeak baloratzeko beharrezko ikuspuntuak ondorioztatuko dituena. Saiakera honetan ez ditut, ez, garai bateko hausnarketak gaindituko —ikus 1934ko" Hizkuntza komunitatearen izaera eta indarrak" izenburuko nire lana—, baina horrexek berak agerian uzten du ere hutsune hori laster eta sakon bete dela.
|
|
|
Horrenbestez esan dezakegu, energeiaren hirugarren dimentsioaren haritik, agerian geratzen diren erlazio horiek lagungarri direla, hain zuzen, hizkuntza komunitate bakoitza dagokion ama hizkuntzaren indar historikoaren akzio esparru bezala ulertu ahal izateko. Ama
|
hizkuntzaren
eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzio horretan sortutakoak produktu historikoak dira, bai, baina hazkunde" naturalaren" indar paregabea eta kontra egiteko gai den bizitzaren indar paregabea duten produktu historikoak. Hizkuntza komunitateetan, bada, komunitate historikoen bizitza luzeeneko formak aurkitzen ditugu:
|
|
|
Kontua da, bada, pragmatikari ere bidea ireki dion linguistikaren beraren garapen prozesuak —gogora dezagun" makrolinguistika" 80 kontzeptua— aldi berean aberastu duela ere
|
hizkuntzaren
eta hizkuntzen ikas irakas prozesuen edota estrategien inguruko hausnarketa.
|
|
|
Hizkuntza komunitateen araberako gizadiaren banaketa, bada, ama hizkuntzen espresioan dago ziurtatua. Bi gertaera nagusi horiek —ama
|
hizkuntza
eta hizkuntza komunitatea — egiaz dira osotasun bat, ze bata bestea gabe pentsaezina da. Eta horrek ondorio argi bat du:
|
|
|
Eta horrek ondorio argi bat du: ikerketak osotasun bezala kontsideratu behar ditu ama
|
hizkuntza
eta hizkuntza komunitatea. Beti ere, eta bestela, horrek esanahi bikoitza du:
|
|
|
Beti ere, eta bestela, horrek esanahi bikoitza du: batetik, hizkuntza komunitateak iritsi direla ikerketa linguistikoaren objektu legitimo eta beharrezko izatera; eta bestetik, ikertzaileek atzeman dutela ere ama
|
hizkuntza
eta hizkuntza komunitatea elkarreraginean aztertu behar dituztela, bi alde horiek zuzen ulertu ahal izateko. Egia da, bai, orain artean egin izan direla, tarteka marteka, horrelako ikerketak.
|
|
|
Horrenbestez esan dezakegu, puntu honekin amaitzeko, hizkuntzalaritza bera pixkanaka bere ikerketa esparrua zabalduz joan dela, hain zuzen, ekintza linguistikoa berarentzat geroz eta garrantzitsuagoa bihurtu den heinean. Kontua da, Lyonsek dioen bezala, zientzia hori" mikrolinguistika" soilik egitetik" makrolinguistika" ere egitera pasatu dela, alegia, orain ez dela bakarrik" sistema linguistikoen egituraz" arduratzen, baizik eta baita"
|
hizkuntzari
eta hizkuntzei dagokien edozertaz" ere46 Aztergaia, bestela esanda, gertakari linguistiko osoa da —bai hizkuntza bai hitz egitea—, eta, zentzu horretan, hizkuntzalaritza ezin daiteke diziplinarteko jarduera orohartzaile bat baino izan. Horren ondorioz, bada," linguistika", Payratok dioen bezala," hizkuntzaren zientzien multzo bezala uler daiteke" 47 Gizakia hiztuna den bezala, hizkuntza ere gizatiarra da, eta, horrexegatik, linguistikak —bestelako giza eta gizarte zientziak aintzat hartuz— ezinbestean erreparatu behar dio gizakiaren berezko hizkuntz gaitasunari.
|