|
2000
|
|
|
|
HIZKUNTZA
ETA HERRI KIDETASUNA
|
|
|
, (1966b): ?
|
Hizkuntza
eta herri kidetasuna, in Branka II, San Sebastian, Ediciones Vascas Argitaletxea, 83; edota in Euskal herritik erdalherrietara, Amorebieta, 433 orr.
|
|
2001
|
|
|
Eta horretaz ari garenean, Koldo Mitxelenaren aipamena egiten da aldez edo moldez. Inolako gaurkotasunik galdu ez duen
|
hizkuntza
eta herri ikuskera baten jabe da Koldo Mitxelenaren pentsamendua âlehenarekin lokarri, orainaren maisu, etorkizunerako bidaideâ, eta bizitzen ari garen garai  politiko honetan, inkomunikazioaren itzal luzeak elkarbizitza iluntzeko arriskua bizi dugunean, garrantzitsua iruditzen zait Mitxelenaren pen  tsamendua plazaratzea, eta ez, hain zuzen, liskarra hauspotzeko, elkarbizitzari bur... hain zuzen ere, oraindik euskal gizarteak eskain dezakeen zehatzen eta sakonena, ezbairik gabe eta ideologiak ideologia.
|
|
|
Hizkuntza gaietan eskarmenturik duenak aurki igarriko dio liburu honen egileak ez duela gutxi entzun eta irakurri. Zaharrak eta berriak âliburuetan ikusiak, ez hiztegietanâ, hitz arrotz eta jatorrak, jakintza Â
|
hizkuntza
eta herri esaerak nahastean irauli dizkigu. Ez dut esango, ez bailitzateke egia ene ustez, Txillardegik bere mintzaera zeharo eskuratu duenik liburu honetan:
|
|
|
Hori gorabehera eta hitzak hizpidea ekarri duenez gero, zor zaiona aitortu beharrean aurkitzen naiz, are ozenkiago erbestean dugulako. Ez da euskaldunik asko
|
hizkuntzari
eta herriari Zaitegiren neurrian lana, ondasunak, osasuna bera eskaini dizkionik.
|
|
2003
|
|
|
artikulu hori bera. Eta hor ageri da ez zuela pentsatzen gure adiskideak desagertzera zihoala Euskal Herria, miresten zuela, izaitekotz, euskal seme alaba gazte anitzek beren
|
hizkuntzari
eta herriari dieten atxikimendua.
|
|
|
Hain zuzen ere, politikak eginiko erabilera hartatik, jauzi kualitatiboa egin zen kulturaren interpretazioa reneboluzioan. Izan ere, XIX. mendearen bigarren erdian, erromantizismoa goraldian zegoen garaian, alemaniarrek kultur hitza egokitu zuten euren zentzu nazionalera, euren pentsamoldera, euren ohitura,
|
hizkuntza
eta herri gisa zituzten bizipenetara, erran nahi baita, euren kulturno rtasunera egokitua. Horrela, kultura ulertzeko modu ugarien artean, gaur egun zehaztu behar dugu bi ildo nagusi direla eta bi ildo nagusi horietan bilduta daudela hitzak izan dituen definizio ugari horiek:
|
|
2004
|
|
|
Berez, okzitaniera da tokiko hizkuntza.
|
Hizkuntza
eta herria bat direla adierazi zuen Josep Luis Sans, Arango kultura eta irakaskuntza departamenduko arduradunak eta gaur egun beraien hizkuntza prestigio soziala irabazten ari dela. Erabilera %30ekoa da eta antzina ez bezala, eskoletan eta politikan gero eta gehiago erabiltzen da, kalean, berriz, gero eta gutxiago.
|
|
|
Beste gai askotan bezala, hemen ere arras bestelakoak ditugu euskaltzaleok iritzi planteamenduak: hizkuntzaren berezko beregaintasun osoan sinetsi dezakeen euskaldunetik abiatuta,
|
hizkuntzaren
eta herri burujabetzaren arteko guztizko lotura behar beharrezkoa dela uste duenarenganaino, ez zaigu faltako ñabarduraz jantzitako erdi-biderik. Hizkuntza komunitatearen autonomia oinarrizko baldintzatzat joko lukeen askok, bestalde, ez dizkizu autonomia horren zer nolakoak xehe xehe argituko.
|
|
|
|
HIZKUNTZA
ETA HERRI KIDETASUNA
|
|
|
|
Hizkuntza
eta herri kidetasuna
|
|
|
Isil isilean eta bakarka, Juan San Martinek
|
hizkuntzari
eta herriari begira egin dituen guztiak noizbait norbaitek idatzirik utziko dituela besterik ez nuke nahi, horixe merezi du eta.
|
|
2005
|
|
|
Hori da beharbada iparraldeko historiografiaren konstantea, euskaldunez orokorki ari direla, Euskal Herria bere osotasun geografikoan hartuaz. Badirudi iparraldean bertako ohizko erakundetze politiko eta juridiko pro pioa galdu zenean, intelligentsiaren joera
|
hizkuntza
eta herri berezitasunez gogoetak burutzera eta histori arloan herri euskalduna lantzea bihurtu zela egitasmo berria.
|
|
|
Eta ez da nahiko genukeen bezalakoa... Naturako izakiek oro bezala,
|
hizkuntzek
eta herriek ere beren" sell by date" dute (hau ingelesez esan dit birritan, ez oso ahoskera onaz, eta gaztelaniazko itzulpena erantsi du: " tienen su fecha de caducidad").
|
|
2006
|
|
|
Ez genuen Unamuno-ren hizkuntzaren filosofia –edo teologia– osoa barrendu gura (ez gara haren testu guztiak, ezta gehienak ere, biltzen saiatu); gutxiago haren jokabideak hizkuntz politika espainolean;
|
hizkuntzaren
eta herri gogoaren artekotasuna nola tratatzen duen orrizkatu soil baino. Hori ere, pentsamendua bera gabe, sintoma batzuk behatzera mugatu gara.
|
|
|
1) euskararen –berdin da: edozein hizkuntzaren– (a) berezko zaharkitutasuna, eta (b) ondoriozko baliogabetasuna mundu modernorako; 2) arraza,
|
hizkuntza
eta herri gogoaren arteko erlazioa.
|
|
2007
|
|
|
poema nazional italiarra entseatu du, amaitu ahal izan gabe; Camões ek Volksgeist portugesaren epopeia bikaina kantatu du, modernia epikoa goizargituz, esango du Hegel-ek. Bat batean
|
hizkuntza
eta herri berrien apologistak, etc., harrokeriaren gorazarrea eta norgehiagoka ugaritu da nahinon. Erresuma berriok guztiok Birjaiokundean jada politikoki sendotu eta kultura klasiko baten jabe bihurtu ostean, euren izpirituaren irudikapen eskulturazko eta piktorikoak, gaur palazio eta museoetan bisitatzen ditugun Andre Volksgeist nazionalak, edotariko sinbolo eta alegoriatan espresatuak, batez ere Barokoan garatu izan dira (egon ere ordura arte artea ia esklusiboki elizaren zerbitzuan egon da).
|
|
|
Huch ek? ez du Erdi Arora itzultzean momentu bat inoiz pentsatu282 Egungo Europa honen aurka, zatikatua, mugaz eta armadaz itxituraturikoa, kantatu dute Erdi Aroko Europa zabal irekia,
|
hizkuntza
eta herrietan ugaria, erlijioak eta izpirituak bakarrik batua, eta ez Printzeen itun militarrek. Erromantizismoa libertarioa izan da283 Eta, bere moduko nazionalismoarekin herri xume, hizkuntza, literaturarena, antinazionalista izan da, Paris eta Berlingo gobernuak esijitzen ari ziren Estatu/ Nazio/ Aberri politikoaren nazionalismoaren aurka.
|
|
|
hitz batek hizkuntza batean hartzen duen toki berberaxe, bere parekoak ez du maiz hartzen beste hizkuntzan. Mundu ikuskeren diferentziok ez dira berdinak
|
hizkuntza
eta herri guztiekiko (Madame de Staël ek erreparatzen zuen, poeta alemanak ederki itzultzen zirela ingelesera eta oso trakets frantsesera) 1337; ez da berdin itzultzen edonondik edonora: euskaldunok ez omen gara indoeuroparrak, baina Espainia eta Frantziatik, itxura duenez, hagitz hurbilago
|
|
|
1303 Txillardegi,?
|
Hizkuntza
eta herri kidetasuna?, in: Branka 2 (1966) 8
|
|
|
dezake ordea (beraz, intelektual, baina ez hizkuntzazko!) 647 Azkenik, ohar inportantea? azterketako molde formalizatzaile horrek hizkuntzak irlatzera, euren baitan ixtera jotzen du, egiaz
|
hizkuntzak
eta herriak bizi, betiro harremanetan bizi direnean, besteengandik kultura hartuz eta, euren hizkuntzaren barrutik soil ez duten, aktibitate izpiritualaren hazkundea jarraikorki garatuz, garatuz hizkuntza bera ere aktibitate izpiritualarekin648.
|
|
|
Gero besteak dira esentzialistak!)? Ematen du hizkuntzaren mundu ikuskeraren hipotesiak beldurra eragiten duela, herriak eta kulturak (hizkuntzak) bata besteagandik banatu eta bakandu balitu bezala, mundu diferenteetan biziaraziz, gizadia elkarrekin komunikaziorik gabeko Robinson irlen artxipelago bat bihurturik (herri/ hizkuntza bakoitza monada bat bere baitan itxita); eta, okerrago,
|
hizkuntzen
eta herrien artean hierarkia bat ere agerraraziz hizkuntzazko mundu ikuskeraren kalitate hobe ala eskasagoaren arabera herri/ hizkuntza/ kultura gorago ala behereagoetan. Gogora bedi Unamuno-k, adibidez, ikusmolde horixe zeukala zientziaren itxuran sukaldatua bi arrautza jenero diferentegaz berak prantaturiko tortilla teorikoan, alde batetik historiaren filosofia (metafisika) eskematiko bat hiru estadiokoa (Spencer-i hartua hori), eta bestetik, Schleicher en sailkapen linguistikoa hizkuntzen tipologia halaber sinplistarekin hiru mailakoa berau ere.
|
|
|
Idazlan hau, Paideia eta hizkuntza: euskal hezkuntza, gure
|
hizkuntzaren
eta herriaren egoerarekiko kezkatik eta, modu zehatzago batez, euskal hezkuntzak auzi horretan duen erantzukizunaren inguruko galderatik abiatu da. Egungo pedagogian ohikoa da —globalizazioaren eraginez edo— aniztasun linguistiko kulturalaz, interkulturalitateaz edota eleaniztasunaz hitz egitea, horrek orokorrean galdera bat pizten duelarik:
|
|
|
Gogora dezagun, sarreran esan bezala, aniztasunaren inguruko diskurtsoa askotan arinegia dirudiela, adibidez, berorrek ezberdintasun linguistiko kulturalak onartzearen eta errealitate linguistiko kultural horien egoera ezberdinak atzematearen artean bereizten ez duenean. Eta bereizketa hori, jakina, funtsezkoa da egoera gutxituan dagoen euskal
|
hizkuntzaren
eta herriaren etorkizunerako —aniztasunaren aldeko aldarrikapena, bestela, homogeneizazioaren aldeko jarduera bilakatuko litzateke—, bai eta euskal hezkuntzak duen erronkarako ere.
|
|
|
Hizkuntz pedagogiaren baitako kontsiderazio orokorrak, bestela esanda, hizkuntza konkretuetan bakarrik izan daitezke gauzatuak, eta, horrenbestez, aipatutako hizkuntzaren bidezko hezkuntza, gure kasuan, euskararen bidezko hezkuntza da. Horrek guztiak, bada, hezkuntza eta hizkuntz aniztasunaren inguruko diskurtsoa —askotan arinegia dirudiena— egoera gutxituan dagoen euskal
|
hizkuntzaren
eta herriaren perspektibatik aztertzera garamatza. Horixe bera gertatzen da, adibidez, euskal hezkuntzan sarritan aipatzen den elebitasunaren kontzeptuarekin, zeinaren adiera orokorra guk geuk ere gurera ekarri behar dugun:
|
|
2008
|
|
|
Lurraldetasunaren auzian ere, beraz, identifikazio ideologikoaren eta psikologikoaren mekanismoak dira elementu erabakigarriak. Hala, herri historia batekin identifikatzen du halako edo holako lurraldea ideologia nazionalistak, edo
|
hizkuntza
eta herri kultura batekin, edo mito eta elezahar batzuekin. Baina, zernahi ere, lurraldeak ez dirudi berezko identitate indarrik duenik bere bekokian itsatsita, baldin eta ez bada txertatzen interpretazio nazionalista baten zerumugan.
|
|
|
abandotarrak helburu politikoak eta gaztelaniaz aurkeztu bazituen, Azkuek euskaraz eta hizkuntza lehenetsiz3 Halaber Arana Goiriren ekinbidea zuzenki politikoa eta zehazki alderdi mailakoa bazen, Azkuerena kulturgintzara bideratzen zen. Izan ere, Azkuek euskaldunen
|
hizkuntza
eta herri kultura hartu zuen erreferente nazional gisa. Funtsean hizkuntzaren nazionalista izan zen.
|
|
|
Alde horretatik bai Azkuek eta bai sabindarrek euskal kultura nazional bat eraiki nahi zuten. Baina bilbotar apaizarentzat kultura hori oroz gain
|
hizkuntzan
eta herri tradizioan oinarritzen bazen, besteentzat Arana Goirik sortutako kanon partikularrean. Halaber, kultura hori hedatzeko bideen inguruan ikuspegi arras kontrajarriak zituzten.
|
|
|
Eta desagertu ziren herriek ez al zuten
|
hizkuntza
eta herri izaera elkarri lotuta ikusi?
|
|
2009
|
|
|
"
|
Hizkuntza
eta herri kidetasuna". Branka, 2
|
|
|
Jarrera horrek munduko pertsonen,
|
hizkuntzen
eta herrien arteko berdintasuna urratzen du. Baina gure klase politikoak euskal nazioa ukatzen duten estatuen ordenamendu konstituzionala bideratzen du; geure eskubideak suntsitzen dituen legeria sendotzen du; erdal kolonialismoaren baldintzak birsortzen ditu.
|
|
|
1996ko Deklarazio Unibertsalaren arabera Hizkuntz komunitatea da zuzenbidezko subjektu. Berdintasunezko printzipioa hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen,
|
hizkuntzen
eta herrien eskubideak gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek lehentasun osoa izan dezaten beren lurralde historikoetan. Herritar guztien hizkuntz eskubideak bermatzeko, hizkuntz komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta munduko hizkuntz aniztasuna bermatzeko.
|
|
2010
|
|
|
Garabide erakundeak
|
Hizkuntza
eta Herrien arteko IV. Truke Programaren barruan, Hizkuntza gutxituen estandarizazioa, hizkuntza akademien eta corpusaren garapena bultzatzeko asmoz, aurten ere, azaroaren 15etik abenduaren 2ra arte, Soziolinguista jardunaldi batzuk antolatu ditu. Eskola teorikoak, batez ere, Eskoriatzako HUEZIn antolatu dira, baina Euskal Herriko beste leku batzuetan ere bai (Oñati, Arantzazu, Aretxabaleta, Donostia, Usurbil, Errenteria, Gasteiz, Baiona, Bilbo...), eta bertan, euskaltzain oso eta laguntzaile batzuek hartu dute parte (Patxi Goenagak, Jean Haritxelharrek, Joseba Intxaustik, Xabier Kintanak, Miren Lourdes Oñederrak, Xabier Mendigurenek...) bai eta kultur munduko beste irakasle eta eragile ezagun batzuek ere.
|
|
|
Modu horretan, bada, hizkuntza ikerketaren baitan gehien eztabaidatutako eta tratatutako galderetako batera iristen gara, zeinek guretzat honako forma hartzen duen: zein da
|
hizkuntzaren
eta herriaren arteko harremana. Azken hamarkadetako eztabaidak behatu dituenak jakin badaki zer paper jokatu duten honelako beste galderek:
|
|
|
Horrexegatik, bada, aipatutako galderek ezin dute berehalako eta balio unibertsaleko erantzun bat jaso. Gure ondorengo ahalegina, beraz, pentsamendu alemaniarrak esparru horretan aurkitu dituen soluzioak argi azaltzera mugatuko da, beti ere jakinik W. v. Humboldt izan dela
|
hizkuntzaren
eta herriaren arteko erlazioari buruzko galdera bere idazlanetan modu sakonenean jorratu duena.
|
|
2011
|
|
|
Baina egoera horrek badu bere azalpena: jatorrizko
|
hizkuntzen
eta herrien baitan muturra sartu izanaren ondorioa da nahas mahas hori. Herri batzuek beste batzuen gainetik jarri izanak ondo azaltzen du gertatutakoa.
|
|
2012
|
|
|
2004an, azken Euskal PEN Kluba ere Egunkaria ren itxierak ekarri zuen, Katalunia eta Londresko PEN taldeek mundu zabalean egindako kanpainari esker. Zortzi urtez lanean dihardugu, euskara, literatura eta adierazpen askatasuna munduan zabaltzen, gure
|
hizkuntzak
eta herriak jasandako iluntasuna beste inon errepikatu ez dadin. Unerik zailenetan Eguna tik euskarari argia eman zioten euskaltzale ausart horiek beti gogoan.
|
|
|
Euskal Herriak guk desio genukeen bezala eta ustez iraungo duen bezala irauten baldin badu, bertsolaritzak bere lekua izango duela uste dut.
|
Hizkuntza
eta herria salbatzen baldin badira, bertsolaritza horren barru barruko motorra da eta bere lekua egina dauka. Horretan ez daukat dudarik.
|
|
2013
|
|
|
Suaren planoan, gakoa hizkuntza komunitatea da. Hiztun komunitatearen errealitatea izendatu gabe, ez dago urrun joaterik
|
hizkuntza
eta herrien dinamikak ulertzeko garaian.
|
|
2014
|
|
|
Lurralde antolamenduak
|
hizkuntzan
eta herriaren izaeran eragin handia izan dezakeela ere ikusi dute 2014an Udaleko ordezkari batzuek, UEUren bitartez antolatutako jardunaldietan. 2015ean ere jardunaldi horiekin jarraitzeko asmoa dute, besteak beste, UEMAk, Kontseiluak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak bultzatuta.
|
|
|
Hala maiz aipatzen den adibide bat E. M. Arndt nazionalista aleman (suediar jaio) antinapoleondar sutsuaren aldarrikapena da, nazioaren mugak hizkuntzaren mugak direla. Arndt benetan nazionalista aleman suharrenetakoa da eta erraza da holako esaldi bat
|
hizkuntza
eta herriaren mistika alemanaren lagin bezala saltzea irakurleari. Originala irakurri eta testuinguruari so egiten bazaio, segituan ikusten da, hor dagoena, inolako mistikarik gabe, erantzun oso sinple eta inteligentea besterik ez dela frontera naturalaren tesi frantsesaren aurka:
|
|
|
Printzipio hau (Estatu eta Inperioen sortzailetarako pribilegio indoeuroparrarena) hain segurua begitantzen zaio Renani, ezen Inperio handiren bat zein arrazaren eraikuntza izan den garbi ez dagoenean, a priori zientifiko baten eran balio baitio. Hala
|
hizkuntza
eta herri semiten antzinateko hedadura ikertzen duenean, in Histoire générale et système comparé des langues sémitiques, II. Kapituluan, dudak honela uxa ditzake (OC, VIII): –Dans ma pensée, toute la grande civilisation qu, on désigne du nom un peu vague d, assyrienne, avec ses arts plastiques, son écriture cunéiforme, ses institutions militaires et sacerdotales, n, est pas l, oeuvre des Sémites.
|
|
|
Kritikak ez eze, salaketak egiten be ez da beldur.
|
Hizkuntzaren
eta herriaren aurkako erasoak batez be ez ditu onartzen, ez parkatzen. Orduan kritika zorrotzak izaten ditu luma puntan.
|
|
2015
|
|
|
Ez da soilik zientzia lerro bat zabaldu eta egonkortu egin duela: Joshua A. Fishmanek gutxiagotuak diren
|
hizkuntzen
eta herrien balizko patuari itzulia emateko grina ere sendotu eta orokortu du. Eta horregatik ere eskerrak eman behar dizkiogu Fishmani.
|
|
|
Egunez egun, antolaketa eredu berriak sortzen ari dira Rojavan, eta horien bidez herriak erabakitzen du bere bizitza politikoa eta soziala nola antolatu. Horrela, komunitate bakoitzaren ama
|
hizkuntza
eta herri jakituria errespetatuz, bere hezkuntza eredu propioa kudeatzen ari dira. Honez gain, besteak beste, osasun eredu propioa garatzen dabiltza, kooperatiba komunitarioak oinarritzat dituen ekonomia hedatzen ari dira, emakumeen aldeko borroka zabaltzen ari dira, herri kulturaren aldeko konpromiso sakona dute eta abar.
|
|
|
Horrexegatik ez nuenasmatu nahi esperientzia bat. Orduan eredu bat azalduko dut bakarrik, herri baten bizikidetzarakoerabili genuen eredu bat, baina nik uste dut inportanteena dela haien eredu hori interesgarria izandaitekeela zuek zuen esperientzietan, zuen herrietan,
|
hizkuntza
eta herria uztartzeko erabiltzeko.
|
|
|
Horrexegatik ez nuenasmatu nahi esperientzia bat. Orduan eredu bat azalduko dut bakarrik, herri baten bizikidetzarakoerabili genuen eredu bat, baina nik uste dut inportanteena dela haien eredu hori interesgarria izandaitekeela zuek zuen esperientzietan, zuen herrietan,
|
hizkuntza
eta herria uztartzeko erabiltzeko.
|
|
2016
|
|
|
Ezin dut Gales ordezkatu, zeren, ni, seguru asko, askoz politikoagoa naiz
|
hizkuntzarekin
eta herriarekin beste batzuk baino.
|
|
|
Leialtasuna hitza hartzen du Ur Apalategik, hain zuzen kontraesanen gainetik, Larzabalen aldetik oso azkarra den hitza eta sentimendua dugu, Elizari leialtasuna,
|
hizkuntzari
eta herriari, obra guzian aurkituko duguna, edozein obraren barnean. Etxahun familiarekin leiala izanen da, Jainkoari ere, Matalasek herriari erakutsiko dio atxikimendua.
|
|
2017
|
|
|
Libiako amazigek ere autogobernuari eutsi diotela dio kazetariak: . Bereari eutsi diote,
|
hizkuntza
eta herria ere badirela aldarrikatzeari?. Nafusako mendikatean bizi dira amazigak, eta eskualde horretan aldatu zen, hirugarren frontean, kazetariak iragarri bezala, gerraren norabidea:
|
|
|
Euskaldunok Erdi Aroan geneukan nafar Estatua125 konkistaren126 ondorioz galdu genuen, eta komunitate etnokulturalen logika historiko asimilatzailean sartu gintuen mendekotasun nazional horrek. ...aren oinarriak finkatzen, eta geure burujabetza politikoa galdu izanak euskal gizarte nazional modernoaren hizkuntza eta kultura eratzen joateko aukera ezereztu zigun haustura historiko politiko hark127 Inoiz ez dugu jakingo, noski, baina128 agian Nafarroako Erresuma galdu ez bagenu, euskara nazio hizkuntza moduan ezartzeko abagune historikoren bat sor zitekeen129 Orduko hartan aginte politikoaren
|
hizkuntza
eta herriaren mintzaira ez zetozen bat, euskararen erabilera idatzia baztertua zegoen aginte instantzietatik, datu hori ez dugu ezkutatu behar; zernahi gisaz, bat ez etortze hori beste erresuma batzuetan ere gertatu zen130.
|
|
|
|
Hizkuntza
eta herria
|
|
|
Mediku, eskribau, botikario, maisu, apaiz eta lanik egiten ez zutenena" (Gandiaga). Horregatik traba hau deuseztatzeko ez da bakarrik hizkuntza prestigiatu egin behar, denetarako balio duela erakutsiz, argitu beharra dago zer den" bizitzan aurreratzea", ea menperatzaileen kultur kopia huts bat den ala
|
hizkuntza
eta herri izaeran oinarrituta mundu berri bat eraikitzen hastea ote den.
|
|
|
Euskaldunak ez dira" basak", eta lurraldeko isolamenduarena asmatutako mito bat da beren
|
hizkuntzaren
eta herri bereziaren iraupena esplikatzeko. Pirineoetako tribu primitibo baten iraupena baldintza geografikoen baitan balego bakarrik, mendikatearen erdian gertatuko zatekeen eta ez itsasotik hurbileko ibarretan eta mendi apaletan.
|
|
2018
|
|
|
ihespide hutsa bai. Literatura eta hizkuntza bera beren amets eroen bideetan barrena nahi dituzte abiarazi; eta lortzen duten heinean,
|
hizkuntzaren
eta herriaren ahulezia neurtzen dute. Hizkuntza herritik at erauzi nahi eta ipuinen hodeietan “garbi” gorde nahi horretan, sustraia bat da:
|
|
2019
|
|
|
Gure
|
hizkuntzak
eta herriak izen bat eta bakarra edukitzeak, esate baterako, asko erraztu zuen bestela ere nahikoa konplexua eta iskanbilatsua izan zen batuaren sorrera. Esaerak dioen bezala:
|
|
2020
|
|
|
' Adiskide, aliatuak', dute esanahia.
|
Hizkuntza
eta herri bakarra diren arren, mendebaldekoek Lakota dute izena; ekialdekoek, aldiz, Dakota". Horixe Aitor Estebanen lehen oharkizuna…" Zuriek lakotei siux izena eman zieten, eta lakotek zuriei, berriz, wašiču, baina wasicu ez da edozein zuri, bakarrik estatubatuarra".
|
|
|
Errealitatea, ordea, kontra daukagu. Euskal Herriaren zazpi lurralde historikoetan gauzatutako
|
hizkuntz
eta herri ordezkapen prozesu luze, korapilatsu eta bortitza dela medio, gaztelera edo frantsesa jakitea eta mintzatzea derrigorrezkoa eta nahitaezkoa da gaur egun. Aldiz, hemengo berezko hizkuntza «gutxi batzuen kontu» bilakatua da kasik, «euskaraz bizi nahi dugunon arazo»; beti da aukerakoa, inola ere ez derrigorrezkoa, eta hainbat gizarte arlo eta herri hiritan ezinezkoa da hura erabiltzea ... Iparraldeko gure hiru lurralde historikoetan, euskara arrisku bizian dago, ez baita bertan politikoki hizkuntza ofizialtzat kontsideratua.
|
|
|
Monarkiaren zentralismoak urratu zituen eskubide historikoak Iraultzarekin berreskuratuko zituztelakoan zeuden.
|
Hizkuntzen
eta herrien aniztasunaren errespetua eta iraultza ez zeuden kontrajarrita.
|
|
2021
|
|
|
Euskal apologista belaunaldi berri batekin egingo du topo Humboldtek, figura nagusi Pablo Pedro Astarloa eta Juan Antonio Mogel dituena, nagusiki apaizez osatua, eta haiek zerabilten euskoiberismoa, euskara Iberiar penintsulako jatorrizko hizkuntza dela defendatzen duen teoria, Europara zabalduko du. Bere sustraien bila abiatua zen Europa erromantikoari euskara eta euskaldunak bertako
|
hizkuntza
eta herririk zaharrenak izan daitezkeela azalduko diote:
|
|
|
Galdetegietan norberaren ama hizkuntza besterik ez zen jasotzen; erroldaren emaitzetan, aldiz, hizkuntza oinarri hartuta ondorioztatzen zen herritartasuna. Gainera,
|
hizkuntza
eta herri batzuk besteen partetzat hartzen ziren: adibidez, errusiera" errusiera handiak"," errusiera txikiak" (ukrainerak) eta bielorrusierak osatzen zuten.
|
|
|
Aspaldian hasi bazen ere, gure
|
hizkuntza
eta herria deuseztatzeko planifikazio guziek ez dute gure izatea desagerrarazi. Haurrak zirelarik, gure aitatxi amatxiak armairuetan giltzapetu zituzten euskaraz hitz egiteagatik.
|
|
2022
|
|
|
Ez da lehen aldia antzeko gogoeta entzuten duguna. Noizbait egin da balantzetxo bat hogeigarren mendeko unibertso sozialistetako ezkertasunak
|
hizkuntza
eta herri baztertuei ekarri eta kendu dienaz.
|
|
|
Ametsez eta itxaropenez bete gaztetasuna, baina heriotzak mehatxatua. Gazteak ginelako eta haurrak genituelako bizirik iraun nahi genuen, baita euskaldun bezala iraun gure
|
hizkuntza
eta herria iraunaraziz. Eta nik emazte libre bezala bizi, nire izatea galdu gabe.
|
|
2023
|
|
|
Bakoitzak beretik, bide berbera eginez. Hezkuntzaren,
|
hizkuntzaren
eta herriaren alde.
|