|
2021
|
|
|
Adibidez, izen klaseko hitzak eta aditz klasekoak bereiz daitezke. Sormen, etxe, bide...
|
hitzak
izen klasekoak direla esaten du gramatikak, eta, aldiz, sortu, etxeratu, bideratu... aditz klasekoak. Eta hori ez da apeta.
|
|
|
Nire ahizpa bertsolaria da; Gure gurasoak harakinak dira; Horko gazte hori idazlea da... Areago, literaturan erraz aurki ditzakegu ari, le edo tzaile atzizkien bidez sorturiko
|
hitzak
izen baten ondoren, hau da, adjektibo posizioan: esku trabailari, hitz jokolari, tximeleta hegalari, zezen ibiltari, hegazti harrapatzaile, mutil emaile...
|
|
|
Kategoriek esaten digute nolakoak diren hitzak, ze klasetakoak, baina ez digute esaten arruntean nolako funtzioa betetzen duten perpausean. Horrela, badakigu perpaus horretako Jonek
|
hitza
izena dela, izen berezia (§ 12.3.2), hain zuzen. Funtzioari dagokionez subjektua da, baina Joneri eman diogu esango bagenu, edo Jone ikusi dut, kategoria berekoa izanik ere, izen berak beste funtzio batzuk dituela ikusten dugu berehala.
|
|
|
Nerbioi ibaia; Nelson Mandela presidentea; apartheid hitza. Adibide hauetan izen propio batek, edo izen arrotz batek mugatzen du ibai, presidente edo
|
hitz
izenen eremua. Gramatika honetan morfologian aztertzen dira horrelako egiturak (ikus" Aposizio egiturako hitz elkartuak" § 7.2.8).
|
|
|
14.2.3d Badirudi, zernahi gisaz, dun hitz horiek ez direla berdin erabiltzen orain eta historian zehar. Literatura klasikoan askoz ere sistematikoago gertatzen da dun atzizkia duten
|
hitzak
izenaren ezkerrean agertzea: euskaldun aitona, euskaldun herria, euskaldun jakintsua, euskaldun gizon, euskaldun gerlari eta abar.
|
|
|
Horregatik diogu adjektiboa dela. Besteetan, aurretik doanean, dun atzizkiak osatzen duen
|
hitza
izena izan daiteke (euskaldun herri) langile, kantari edo saltzaile izenen parekoa. Edo adjektiboa, batez ere erabilera klasikoan (euskaldun neska).
|
|
|
Nolanahi ere den, hau esan dezakegu: dun eta (t) ar atzizkidun
|
hitzak
izenaren ezkerrean erabiltzeko joera izan bada ere, tradizioan ikusten denez, ez dela hori euskarak izan duen joera bakarra, izenaren ondotik ere erabili baitira, edozein adjektibo bezala. Bestetik, oso arrunta dela, bai kasu batean, bai bestean, izen gisa erabiltzea.
|
|
|
22.4.3.2b Aspaldi
|
hitza
izena ere izan daiteke, ez bakarrik adberbioa: Baionatik eraman galtza gorri politak zuri zuria eginak ziren aspaldi hartan (Barbier).
|
|
|
Hor, bistan da, handi k liburua nolakoa den esaten digu, eta beldurgarri k gizonaren kualitate bat, funtsezko ezaugarri bat, ematen du aditzera. Egia da lurrezko ontzia, edo urrezko eraztuna esaten badugu, hor ere lurrezko eta urrezko
|
hitzek
izenaren kualitate bat adierazten dutela, baina badira argumentu nahiko onartzeko horiek ez direla benetako adjektiboak. Beste hitzetan esateko:
|