|
2007
|
|
|
papagai batek, edo makina automata batek hitzak eta esaldiak ahoska ditzake pentsatu gabe, hotsarazten duena berak ulertu gabe. Hitzak(
|
hitz
hotsak) airatzea ez da hitz egitea; hitz egitetzat pentsamenduzkoa bakarrik har daiteke. Hau da, irakurleak pentsa lezake ausaz badaudela hizkuntzak ez diren «hizkerak», ahozko literaturan, haurjolasetan, entzuten diren gisakoak (binbili bonbolo, di da); eta agian badagoela pentsamendua ez den makina bat «pentsaera» ere, aktibitate adimentsuak:
|
|
|
Humboldt-ek, hortaz, hizkuntzan ere, zuzenean sarbiderik ez dugun pentsamenduaren mundu ezkutua, analogiaren bidez iker zitekeela, uste izan du apika: pentsatzeko legeen jarduna hizkuntzaren era eta arauketan; kontzeptuaren sorketa eta haren elkarkidetasun «naturala»
|
hitz
hotsarekin; diskurtsoaren ordenaren printzipioa, etab.
|
|
|
bere hitzetan, hemen «kontzeptuen artean eta hotsen artean analogia hala hala esesten baita, bakoitzarena bere esparruan, non ere biek pausoa batera eraman behar baitute»529 Gaiaren berebiziko garrantzia arren (kontzeptuek hotsekin lotura natural bat nola duten ikertzeko moduetan, «hau da guztietan oparoena, eta intelektualki produzituaren koherentzia guztia argien eta berezikien antzeko hizkuntzaren koherentzia batean azaltzen duena») 530, hala ere Humboldt ez da ohi baino askoz esplizituagoa. Esaten zaigu, esanahi hurbileko
|
hitzek
hotsak ere hurbilekoak izan ohi dituztela (beraz, kontzeptuetan zaiona a b ri, zaiola hots/ hitzetan c d ri) 531 Baina, gehitzen da bete betean,
|
|
|
edo sentsibilitatearen menpeko161 (b) Adigai enpirikoetan beretan parte esentzial bat
|
hitzen
hots edo boz diferentzien gainetik («zaldi», «cheval», «horse») hizkuntza guztietan berdina bada (berba ezberdin denok objektu berari dagozkio), arrazoia, antza, hizkuntzan bertan parte bat pre edo ezhizkuntzazkoa delako da162 Are, (c) hizkuntzetan bertan, gramatikan nahiz lexikoan, «hamaika gauza» a priori ezarria da, unibertsala eta guztietan halabeharra hortaz?, hizkuntza jakin baten b... Hori erabakigarria da zuzen ulertzeko Humboldt-en eboluzioan, haren adierazpen batzuek (hizkuntzak egiten duela mundua, estiloan) betiere beren zentzua mugatua zein mugen barruan daukatela, ezin baitira zentzu absolutuan hartu.
|
|
|
Weisgerber-en «sprachliche Zwischenwelt» delakoari erreferitzen zaio:
|
hitz
hots adierazle eta zerki adierazi arteko «zerki idealen» esfera, adierazlea eta adierazia lotzen. Weisgerber-i buruz ik. ARENS, H., La lingüística.
|
|
|
Hizkuntzaren egitamu semiotikoari dagokionez, haren natura bikoitza da: batetik, zeinu adierazlea materiala edo sentigarria da(
|
hitz
hotsa); bestetik, zeinatua edo adierazia izpiritual edo razionala da (arimako afekzioak, pentsamenduak). San Agustin en arabera, horrek horrela izateko arrazoia gizon emakumearen natura bikoitz eta aingeru eta abere bitartekoan datza:
|
|
|
Garaikide biziak mintzo dira, familia, non ere baitugu hitz egiten ikasi; lagunak, zeintzuekin ere komunikatu ohi baikara, hitz horiekin elkar ulertuz eta mundua geureganatuz. Lagunek ulertuak izateak bihurtzen ditu nire
|
hitz
hotsok hizkuntza. Gizakiaren hizkuntzazkotasuna, ordea, ez da behin bateko gertakari bat bukatua dagoena.
|
|
|
Berriz aipa ditzagun kontzeptu nagusiak, berba esentzialenak jatorrizko testu grekoan ailegatuz: Aristoteles-entzat
|
hitz
hotsak eta idatz letrak sinbolo (symbola) edo zeinuak dira (semeia) «arimako afekzioentzat» (pathémata tes psychés); eta arimako afekzioak gauzen errepresentazioak edo irudikapenak dira (omoiómata). Orain, a) mintzairak eta grafiak ezberdinak badira ere herririk herri, hots, sinboloak eta zeinuak ezberdinak badira ere, b) zerki edo gauzak (prágmata), arimako afekzioak eragiten dituztenak, berdinak dira edonon, eta gauzon errepresentazioak ere ariman, hori baitira afekzioak (ta en té psyché pathémata), berdinak jende guztiengan42.
|