|
2001
|
|
|
Irudia: Wikipedia “Makrobiotika” hitza Oshawak (XX. mendearen hasierako ekialdeko filosofoa) egindako bi
|
hitz
grekoren elkartzetik dator, eta erregimen zerealista bereizteko eskola du: ‘Makro’ berdin handia edo luzea, eta ‘Bios’ berdin bizia.
|
|
2003
|
|
|
Ezti likidoa Diabetearen izen medikoa, mellitus diabetea, grekoaren eta latinaren nahasketa da. Diabetea «indartsu ateratzea» esan nahi duen
|
hitz
grekoa da. Gaixotasunaren sintoma tipiko batekin du zerikusia, hau da, gernu gehiegi egitearekin.
|
|
2004
|
|
|
Politika, polis?
|
hitz
grekotik dator.Sofisten, Sokrateserf, Platonen eta Aristotelesen garaian,, polis, hitza Hiri estatua deskribatzeko erabiltzen zen.
|
|
|
latinezko hitzek ez dute, polis? eta, polites
|
hitz
grekoek adierazten dutena adierazten. –Polis?
|
|
|
Definizio asko eman ohi da etikari buruz, etika eta morala maiz berdinduak izan direla. Etika
|
hitza
grekotik dator ethos hitz grekotik, hain zuzen ere, ezagun denez. Ethos ek esanahi ezberdinak ditu greko zaharrean:
|
|
|
Definizio asko eman ohi da etikari buruz, etika eta morala maiz berdinduak izan direla. Etika hitza grekotik dator ethos
|
hitz
grekotik, hain zuzen ere, ezagun denez. Ethos ek esanahi ezberdinak ditu greko zaharrean:
|
|
2006
|
|
|
Zer irakatsi zinaten moja eskolan, bada, galtzerdiak estu estu eramateaz bestalde? Deka
|
hitza
grekotik zatorren, eta hamar esan nahi din. Dekatloia, dekalitroa edota dekasilaboa hortik zatozen.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza oso hurbilekoen eta egitura orokor beretsua dutenen artean ere ez dugu izen berdinik aurkitzen. Humboldtek seinalatu zuenez, ilargia esateko
|
hitz
grekoak eta latinoak ez dute adiera edo kontzeptu berbera adierazten, nahiz objektu berbera aipatu. Hitz grekoak (mën) denbora «neurtzeko» ilargiak duen funtzioa denotatzen du; Luna (lic na) hitz latinoak, berriz, ilargiaren argitasuna edo distira denotatzen du.
|
|
|
Humboldtek seinalatu zuenez, ilargia esateko hitz grekoak eta latinoak ez dute adiera edo kontzeptu berbera adierazten, nahiz objektu berbera aipatu.
|
Hitz
grekoak (mën) denbora «neurtzeko» ilargiak duen funtzioa denotatzen du; Luna (lic na) hitz latinoak, berriz, ilargiaren argitasuna edo distira denotatzen du. Horrela, bada, objektuaren bi elementu oso ezberdinak bereizi eta nabarmendu ditugu besterik gabe.
|
|
|
Analogia
|
hitz
grekoa, latinez proportzio edo arioa da (Varro, Zizeron), kontzeptu matematikoa bere jatorrian. Esaterako, errenka aritmetiko batean hiru kantitate analogian daude (proportzioan), lehena eta handiena (adb., 10), hainakoxe bada handiagoa bigarrena baino (6), hau handiagoa den hainaxe hirugarrena baino (2).
|
|
|
[2] Hizkuntzalaritza zaharrean, Alexandriako gramatikalaren artean batik bat, analogiak bestelako esanahia garatu du (gaur morfologia esango litzateke) 519 Esan nahi du hizkuntzak proportzio edo forma egituratu antzeko batzuk dituela (analogikoak), hau da, erregulartasun konstanteak edo «paradigmak»(
|
hitz
greko honek ereduak esan gura du) flexioetarako (deklinazioan, konjugazioan), hitzen eta esaldien osaketan, eratorpenetan, etab., guztian. «Gizona/ gizonak» bada, nola izan behar duen «andrea/ x», «gizona/ gizonaren» bezala «andrea/ x» ekuazioak erraz asma daitezke.
|
|
2008
|
|
|
Landareei buruz hitz egitean neurona, sinapsi eta antzeko hitzak erabiltzea kritikatu zuten artikuluan. Izan ere, neurona
|
hitza
grekoz landare zuntz esan nahi duen hitzetik eratorria izatea ez da nahikoa arrazoi landare biologian aplikatzeko, zioten artikuluan.
|
|
2009
|
|
|
Myrmechis, Myrmecodendron, Myrmecoides, Myrmeconauclea, Myrmecophyla, Myrmecopteris, Myrmecosicyos, Myrmecostylum, Myrmedoma, Myrmedone... Txingurri adierazten duen myrme
|
hitz
grekoa erro, sustrai edo zain duen landare genero asko dago. Polena inguratu eta loreak ernaldu.
|
|
|
Domotika hitza latineko domus (etxea) eta automatika (bere kabuz dabilena)
|
hitz
grekotik dator. Domotikatzat hartzen dugu etxebizitza bat automatizatzeko gai den sistema multzoa; kudeaketa energetikoa, segurtasuna, ongizate eta komunikazio zerbitzuak eskaintzen dituena, sareen bidez integratuta eta etxe barrutik zein kanpotik kontrola daitekeena.
|
|
2010
|
|
|
Isatsik izango ez balute, ez ginateke konturatuko kometak existitzen direnik, edo aurkitu ziren garaian baino askoz ere beranduago aurkituko genituzke, ikusteko oso zailak direlako dio Kristina Zuza EHUko astronomoak. Kometa izena, gainera, hortik dator; kometes
|
hitzak
grekoz astro ileduna esan nahi du.
|
|
|
Gauza bat da ez izatea Z letra latinoa, eta beste gauza bat da erromatar inperio osoan, Palestinatik Portugalera, Z rik ez agertzea.
|
Hitz
greko eta erromantzeetan agertu daitezke, baina ez dakit non agertzeak ez du zerikusirik gero hemen agertzearekin. Izan ere, letren atzean soinuak daude.
|
|
2011
|
|
|
Ethnos tik dator, hain zuzen ere, nazioa, jatorri bertsua zuen gizataldearen jatorrizko adiera? adierazten duen
|
hitz
grekotik. Aho batez onartzen zen hitz horren esanahia garai batean:
|
|
|
–Higiene?
|
hitza
grekoko Hygieiatik(, osasuna, dator.
|
|
|
Histeria hystera
|
hitz
grekotik dator, eta, uteroa, esan nahi du.
|
|
2012
|
|
|
Etimologiari dagokionez, eutanasia
|
hitza
grekotik dator(, eu? –ondo?
|
|
|
Zer da txakurraren eutanasia? Eutanasia
|
hitza
grekozko eu hitzetik dator, ona, eta thanatos, heriotza; beraz, hitzez hitzezko esanahia “heriotza ona” litzateke. Eutanasia, beraz, zakurraren heriotza modu lasaian eragiten duen ekintza da, minik, beldurrik eta antsietaterik gabe.
|
|
|
fase finko batean edo ohantze geldikorrean, eta fase mugikor batean edo sistema jariakorrean (gasa edo likidoa). Kromatografia
|
hitza
grekozko cromatos (kolorea) eta graphos (idatzia) hitzetatik dator; izan ere, lehenengo aplikazioetako bat landare pigmentuen bereizketa deskribatzea izan zen eremu koloreztatuetan, eta egiten diren bereizketa gehienak konposatu koloregabeekin egiten diren arren, hasierako kromatografia mantendu egin da. Kromatografia, zientziaren eta analisiaren arloetan oso erabilia, XX. mendearen hasieran sartu zen laborategietan, eta gero garatu eta eboluzionatu egin zen.
|
|
2013
|
|
|
Pasta
|
hitza
grekozko termino batetik dator, eta “likidoarekin nahasitako irina” esan nahi du. Espresioa errealitatearekiko leial bezain zaharra da, bi osagai nagusiak gari irina eta ura baitira.
|
|
2014
|
|
|
Gaur egun, konbertsio nahaste deritzonari konbertsio histeria zeritzon Freudek, energia sexual erreprimituaren adierazpentzat hartzen baitzituen sintomak. Histeria hystera
|
hitz
grekotik dator, eta, uteroa, esan nahi du.
|
|
|
" Fono"" phoné"
|
hitz
grekotik dator, eta" soinu" esan nahi du.
|
|
2015
|
|
|
izena a tomos
|
hitz
grekotik dator, eta
|
|
|
Mito
|
hitza
grekotik omen dator eta “alegia, ipuin, elezahar, gezur ipuin” esan nahi omen zuen Tsiprasen hizkuntza zaharrean. Historiek edo kondairek gezur ipuinez bete ohi digute burua, ikastoletan hasi eta zahar egoitzetara bitartean, eta guk geuk ere erdal ikastolan hazita hainbat gezur entzun eta ikasi behar izan dugu Reconquista dela Descubrimiento de América dela edo, antzinara joaiteke, La Modélica Transición dela, irakatsi nahi izan diguten azkena, alegia.
|
|
|
|
Hitz
grekoa da.
|
|
|
Aho beteka ari dira Frantzian, baizik eta Errepublika hau arras demokratikoa dela.
|
Hitz
greko horrek erran nahi du populuak bere manatzaileak berak hautatzen dituela. Ez gaude beraz diktadura baten zango pean!
|
|
2016
|
|
|
Atomoa existitzen ote zen greziar filosofoek aipatu zuten lehen aldiz, eta eztabaida askoren ondoren, Demokritok materia partikula txiki zatiezinez osatua zegoela aldarrikatu zuen K.a. 450 urtean. Atomo izena a tomos
|
hitz
grekotik dator, eta zatiezina esan nahi du. XIX. mendearen hasieran, John Dalton kimikari ingelesak atomoen ideiari heldu zion, eta bere teoria atomikoa azaldu zuen.
|
|
|
Laspel berezi horien zerrendan eman ginuen beraz gure hau," makron" deitu ginuena, ahoan bilorik gabe. Alabainan,
|
hitz
greko horrek erran nahi du" handia". Laspel fina da, arras fina, sudur ziloak kilikatzen dituena frango errexki, urtzinzka ere arrarazten ardurenean.
|
|
2017
|
|
|
" Korsikeraz edo bretoieraz nola esango dute telefono edo ordenagailu hitza?". Telefono
|
hitza
grekoa da. Frantsesez hartaz, esan ere ezin:
|
|
|
Hizkuntza bera plurala eta higikorra da bere baitan; asko dira hizkuntzazko espresioak, eta askotarikoak. Hainbat
|
hitz
greko pelasgoa da(, thalassa?, etc.). Mito eta kultuetan hamaika aztarna pelasgo kausitzen da. Herodoto irakurriz, kontakizun erlijioso grekoetan dagoen aniztasuna miresten dugu, Zeusen edo Apoloren ideia eta gurtza txundigarriraino diferenteak, jatorri pelasgo eta heleniarreko hazpegikoak nahas mahas (Iliadan bertan. Dodonako Zeus pelasgoa?
|
|
|
snobismo ridikulua iruditzen zitzaien Athenatarrei). Etimologikoki emakumea esateko gyne
|
hitz
grekoak, haurgina, esanahi du.
|
|
2018
|
|
|
Aljerian 1993 eta 1996 artean erailak izan diren 19 kristau" martiri" izendatuak izan dira. Lekuko erran nahi duen
|
hitz
greko horrekin Elizak publikoki aitortzen du 19ak kristau fedea aitortzen zutelako erailak izan direla. Haien artean badira 8 ezagunagoak:
|
|
2020
|
|
|
Hizkera arruntean edota akademikoan ere theoria
|
hitz
grekoaren esanahiari berezkoa eman beharrean (errealitatea begiratzeaz gain, berau ikusi ahal izateko gaitasuna...), mespretxuz eman ohi zaion zentzuan teoria da praktikarako baliagarria ez den ikuspuntua.
|
|
|
Azkeneko hamarkadetan errotu eta garatu diren jarduerak badira ere, antzinako grezieran errotutako Kybernêtikê terminoan dute oinarri, gobernatzearen artea adierazten duena, alegia. Hala bada, aspaldi aspaldian jaiotako
|
hitz
grekoa ez da XX. mendean munduratutako zibernetikatik aldentzen. Bigarren Mundu Gerraren testuinguruan, Norbert Wiener matematikariak garatu eta «animaliaren eta makinaren arteko komunikazio eta kontrolaren zientzia» bezala definitu zuen zibernetika.
|
|
2021
|
|
|
13.10.4c Erlatibozko perpausetan, perpaus buru gisa, mugagabean eta aditz laguntzaileak baithartzen duela: Aingerua da
|
hitz
greko bat, zein erran nahi baita enbaxadore edo mandatari (Leizarraga); Lokamuts torturatzaileak, non behin eta berriz azaltzen baitzitzaizkion lapur multzoak eta ebasle andana, denak ere bere perla beltza ostu nahian, eta zeinetan[...] azken finean beti eramaten baitzioten perla gutiziatua begien aurretik (X. Mendiguren Elizegi); Bere ama bera, zeinen sabeletik sortu baitzen...
|
|
|
" Heriotza ona" esan nahi duen
|
hitz
grekoa da" Eutanasia". Hortik landa, bai gizarteak bai lege honek onartzen duten definizioa hau da:
|
|
|
Etxera iritsi zelarik, zakurrak, beste inork ez zuen ezagutu. Hortik dio Cristinak ziniko
|
hitza
grekoz kýôn, zakurra, eta zinikoen filosofiaren ildoa; itxuraz erreala dena baino harago iristen den zakurra bezala jardutea. Usaimenari esker.
|
|
|
Filosofiak, historian zehar, ibiltzea goraipatu izan du, eta horrek zerikusia dauka pausoen erritmoarekin eta bidaiaren helburu ezarekin. Aristotelesen eskola peripatetikoan (patein
|
hitzak
grekoz" noraezean ibili" esan nahi du), klaseak paseoan ematen zituzten. Haientzat naturan zehar ibiltzea aproposa zen solasaldirako, elkarrekin barne eta kanpo bidaiak lantzeko.
|
|
2023
|
|
|
E. Latina: hizkuntza hartan nahasian daude zenbait
|
hitz
greko, zelta eta germaniko.
|