|
2001
|
|
|
Irudia: Wikipedia “Makrobiotika” hitza Oshawak (XX. mendearen hasierako ekialdeko filosofoa) egindako bi
|
hitz
grekoren elkartzetik dator, eta erregimen zerealista bereizteko eskola du: ‘Makro’ berdin handia edo luzea, eta ‘Bios’ berdin bizia.
|
|
2003
|
|
|
Ezti likidoa Diabetearen izen medikoa, mellitus diabetea, grekoaren eta latinaren nahasketa da. Diabetea «indartsu ateratzea» esan nahi duen
|
hitz
grekoa da. Gaixotasunaren sintoma tipiko batekin du zerikusia, hau da, gernu gehiegi egitearekin.
|
|
2004
|
|
|
Politika, polis?
|
hitz
grekotik dator.Sofisten, Sokrateserf, Platonen eta Aristotelesen garaian,, polis, hitza Hiri estatua deskribatzeko erabiltzen zen.
|
|
|
latinezko hitzek ez dute, polis? eta, polites
|
hitz
grekoek adierazten dutena adierazten. –Polis?
|
|
|
Definizio asko eman ohi da etikari buruz, etika eta morala maiz berdinduak izan direla. Etika hitza grekotik dator ethos
|
hitz
grekotik, hain zuzen ere, ezagun denez. Ethos ek esanahi ezberdinak ditu greko zaharrean:
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza oso hurbilekoen eta egitura orokor beretsua dutenen artean ere ez dugu izen berdinik aurkitzen. Humboldtek seinalatu zuenez, ilargia esateko
|
hitz
grekoak eta latinoak ez dute adiera edo kontzeptu berbera adierazten, nahiz objektu berbera aipatu. Hitz grekoak (mën) denbora «neurtzeko» ilargiak duen funtzioa denotatzen du; Luna (lic na) hitz latinoak, berriz, ilargiaren argitasuna edo distira denotatzen du.
|
|
|
Analogia
|
hitz
grekoa, latinez proportzio edo arioa da (Varro, Zizeron), kontzeptu matematikoa bere jatorrian. Esaterako, errenka aritmetiko batean hiru kantitate analogian daude (proportzioan), lehena eta handiena (adb., 10), hainakoxe bada handiagoa bigarrena baino (6), hau handiagoa den hainaxe hirugarrena baino (2).
|
|
|
[2] Hizkuntzalaritza zaharrean, Alexandriako gramatikalaren artean batik bat, analogiak bestelako esanahia garatu du (gaur morfologia esango litzateke) 519 Esan nahi du hizkuntzak proportzio edo forma egituratu antzeko batzuk dituela (analogikoak), hau da, erregulartasun konstanteak edo «paradigmak»(
|
hitz
greko honek ereduak esan gura du) flexioetarako (deklinazioan, konjugazioan), hitzen eta esaldien osaketan, eratorpenetan, etab., guztian. «Gizona/ gizonak» bada, nola izan behar duen «andrea/ x», «gizona/ gizonaren» bezala «andrea/ x» ekuazioak erraz asma daitezke.
|
|
2009
|
|
|
Myrmechis, Myrmecodendron, Myrmecoides, Myrmeconauclea, Myrmecophyla, Myrmecopteris, Myrmecosicyos, Myrmecostylum, Myrmedoma, Myrmedone... Txingurri adierazten duen myrme
|
hitz
grekoa erro, sustrai edo zain duen landare genero asko dago. Polena inguratu eta loreak ernaldu.
|
|
|
Domotika hitza latineko domus (etxea) eta automatika (bere kabuz dabilena)
|
hitz
grekotik dator. Domotikatzat hartzen dugu etxebizitza bat automatizatzeko gai den sistema multzoa; kudeaketa energetikoa, segurtasuna, ongizate eta komunikazio zerbitzuak eskaintzen dituena, sareen bidez integratuta eta etxe barrutik zein kanpotik kontrola daitekeena.
|
|
2011
|
|
|
Ethnos tik dator, hain zuzen ere, nazioa, jatorri bertsua zuen gizataldearen jatorrizko adiera? adierazten duen
|
hitz
grekotik. Aho batez onartzen zen hitz horren esanahia garai batean:
|
|
|
Histeria hystera
|
hitz
grekotik dator, eta, uteroa, esan nahi du.
|
|
2014
|
|
|
Gaur egun, konbertsio nahaste deritzonari konbertsio histeria zeritzon Freudek, energia sexual erreprimituaren adierazpentzat hartzen baitzituen sintomak. Histeria hystera
|
hitz
grekotik dator, eta, uteroa, esan nahi du.
|
|
|
" Fono"" phoné"
|
hitz
grekotik dator, eta" soinu" esan nahi du.
|
|
2015
|
|
|
izena a tomos
|
hitz
grekotik dator, eta
|
|
2016
|
|
|
Atomoa existitzen ote zen greziar filosofoek aipatu zuten lehen aldiz, eta eztabaida askoren ondoren, Demokritok materia partikula txiki zatiezinez osatua zegoela aldarrikatu zuen K.a. 450 urtean. Atomo izena a tomos
|
hitz
grekotik dator, eta zatiezina esan nahi du. XIX. mendearen hasieran, John Dalton kimikari ingelesak atomoen ideiari heldu zion, eta bere teoria atomikoa azaldu zuen.
|
|
|
Laspel berezi horien zerrendan eman ginuen beraz gure hau," makron" deitu ginuena, ahoan bilorik gabe. Alabainan,
|
hitz
greko horrek erran nahi du" handia". Laspel fina da, arras fina, sudur ziloak kilikatzen dituena frango errexki, urtzinzka ere arrarazten ardurenean.
|
|
2017
|
|
|
Hizkuntza bera plurala eta higikorra da bere baitan; asko dira hizkuntzazko espresioak, eta askotarikoak. Hainbat
|
hitz
greko pelasgoa da(, thalassa?, etc.). Mito eta kultuetan hamaika aztarna pelasgo kausitzen da. Herodoto irakurriz, kontakizun erlijioso grekoetan dagoen aniztasuna miresten dugu, Zeusen edo Apoloren ideia eta gurtza txundigarriraino diferenteak, jatorri pelasgo eta heleniarreko hazpegikoak nahas mahas (Iliadan bertan. Dodonako Zeus pelasgoa?
|
|
|
snobismo ridikulua iruditzen zitzaien Athenatarrei). Etimologikoki emakumea esateko gyne
|
hitz
grekoak, haurgina, esanahi du.
|
|
2018
|
|
|
Aljerian 1993 eta 1996 artean erailak izan diren 19 kristau" martiri" izendatuak izan dira. Lekuko erran nahi duen
|
hitz
greko horrekin Elizak publikoki aitortzen du 19ak kristau fedea aitortzen zutelako erailak izan direla. Haien artean badira 8 ezagunagoak:
|
|
2020
|
|
|
Hizkera arruntean edota akademikoan ere theoria
|
hitz
grekoaren esanahiari berezkoa eman beharrean (errealitatea begiratzeaz gain, berau ikusi ahal izateko gaitasuna...), mespretxuz eman ohi zaion zentzuan teoria da praktikarako baliagarria ez den ikuspuntua.
|
|
|
Azkeneko hamarkadetan errotu eta garatu diren jarduerak badira ere, antzinako grezieran errotutako Kybernêtikê terminoan dute oinarri, gobernatzearen artea adierazten duena, alegia. Hala bada, aspaldi aspaldian jaiotako
|
hitz
grekoa ez da XX. mendean munduratutako zibernetikatik aldentzen. Bigarren Mundu Gerraren testuinguruan, Norbert Wiener matematikariak garatu eta «animaliaren eta makinaren arteko komunikazio eta kontrolaren zientzia» bezala definitu zuen zibernetika.
|
|
2021
|
|
|
13.10.4c Erlatibozko perpausetan, perpaus buru gisa, mugagabean eta aditz laguntzaileak baithartzen duela: Aingerua da
|
hitz
greko bat, zein erran nahi baita enbaxadore edo mandatari (Leizarraga); Lokamuts torturatzaileak, non behin eta berriz azaltzen baitzitzaizkion lapur multzoak eta ebasle andana, denak ere bere perla beltza ostu nahian, eta zeinetan[...] azken finean beti eramaten baitzioten perla gutiziatua begien aurretik (X. Mendiguren Elizegi); Bere ama bera, zeinen sabeletik sortu baitzen...
|
|
|
" Heriotza ona" esan nahi duen
|
hitz
grekoa da" Eutanasia". Hortik landa, bai gizarteak bai lege honek onartzen duten definizioa hau da:
|
|
2023
|
|
|
E. Latina: hizkuntza hartan nahasian daude zenbait
|
hitz
greko, zelta eta germaniko.
|