|
2007
|
|
|
Programa horren bidez, koadrila naturaletako lagunak elkarren artean euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura hartuz joan daitezen lortu nahi da. Baina egitasmoa hedatuz doa eta administrazioko langileen artean ere hasia dira lehenengo urratsak egiten (Unanue, 2006).
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten lagunak, hitz egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Hortaz gain, euskaltegi, ikastetxe eta Administrazio publikoak ere parte hartzen ari dira egitasmo hauen kudeaketan eta sustapenean. Mintzapraktika programen oinarria, euskaraz hitz egiteko ohitura duten lagunak,
|
hitz
egiteko ohitura ez dutenekin elkartzea da.
|
|
|
Herri gehienetan dago euskarazko harreman sare osatua duen jende multzoa (ohiko harremanak euskaraz izaten dituena, lagunartean, dendatan, familian, administrazioan,...); baita euskarazko harreman sare horietan parte hartzeko aukera gutxi dituztenak ere. Euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
|
Euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarik ez duen jendea askotarikoa da: euskara ikasten ari direnak, euskara inoiz ikasita ere erabili ez izanagatik abilezia galdu dutenak, inguruan hitz egiteko aukerarik ez dutenak edota hirira iritsi berriak direnak,... eta gure ustez horiengana guztiengana iristeko modua hau izan daiteke:
|
|
2008
|
|
|
Baina gaztelaniaz
|
hitz
egiteko ohitura ez da, ezinbestean, espainiar nazionalismoarekin parekatzen, hizkuntza horrek, nolabait," hizkuntza neutroaren" izaera hartu duelako, euskal hiztunen arteko men egite orokorrak eragindako" normaltasunari" esker, hain zuzen. Nabarmena da jendeak, oro har, nahiago duela bere ideologia ez adieraztea gizarte elkarreragin guztietan.
|
|
2009
|
|
|
Orobat, lehentasuna eman nahi izan zaie euskaldunak izan baina erdaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten gurasoei.
|
|
|
Xede talde horren baitan, era berean, helburu berezituak aurreikusi ziren gurasoon hizkuntza tipologiaren arabera, uste izan da ezberdina izan zitekeela bakoitzaren esku hartzea guraso biak euskaldunak izan, bietako bat bakarrik izan edo biak erdaldunak izanda. Orobat, lehentasuna eman nahi izan zaie euskaldunak izan baina erdaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten gurasoei.
|
|
2010
|
|
|
Gurasoen ama hizkuntza euskara izan ez arren, ikasteko ez dut arazorik izan, izan ere, Etxarriko biztanlego gehienak euskaraz mintzatzen da bere egunerokotasunean. Ikastolan ikasi nuen eta lagun taldean ere euskaraz aritzen ginen nagusiki(...) etxeko giroa erdalduna izan ohi dut baina helduz joan ahala ahizparekin euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura hartu dugu, askotan gurasoak ere aurrean daudelarik. Asko maite dut euskara, asko baloratzen dut ondo hitz egiten dutenen euskara hori(...) Halere, nik oso arrunt mintzo naiz, baina saiatzen naiz gutxinaka gutxinaka zertxobait hobetzen bederen(...) euskararekin konpromezu kontzientea dudala eta ahalik eta esparru guztietan erabiltzen saiatzen naizela.
|
|
|
Hala ere, beti bizi izan naizenez Iruñean, lagun gehienekin gazteleraz mintzatzen naiz nahiz eta denok euskaraz ikasi dugun. Ohitura hori hausten goaz baina batzuetan zaila egiten zait pertsona batzuekin euskara hutsean
|
hitz
egitea ohitura faltagatik...
|
|
2011
|
|
|
berezkoa edo barrukoa eta kulturala, arrazoizkoa edo kanpokoa. Eta bi motibazio mota hauek parte hartzen duten bi prozesuak (natural eta kulturala) beharrezkoak dira norbaitek
|
hitz
egiteko ohitura izan dezan eta Txepetxek deitzen duen" hiztun osoa" izan dadin. Beraz, honen arabera, haurren hizkuntza errealitatean eragiteko lehentasunezko esparrua familia izango da eta honen atzetik egongo dira irakaskuntza eta aisialdia.
|
|
2013
|
|
|
Erraz samarra da gaztelaniarik ez dakiten edo gaztelaniaz gaitasun oso mugatua duten emakumeak eta umeak aurkitzea. Gaztetxoek ere ez dute gaztelaniaz
|
hitz
egiteko ohiturarik, behintzat herrixketan bizi direnak. Alabaina, euren egoera soziopolitikoa ikaragarria da, izugarria:
|
|
|
Gazte hauen pertzepzioen arabera, oso gutxi dira Arrasaten, euren adinean, euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura daukaten lagun taldeak. Eta daukatenak neskek osaturikoak dira, jeneralean.
|
|
|
Oro har, gazteok ez dute taberna bat ere lotzen bete betean euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturarekin, nahiz eta erdialdean kokaturik daudenetan beste zonalde batzuetakoetan baino gehixeago egiten delakoan dauden. Edozelan ere, erdialdeko taberna ingurua jarrera abertzalearekin lotzen dute orokorrean eta, hortaz, koherentzia ideologikoagatik, litzatekeena baino gutxiago entzuten dela irizten diote.
|
|
|
— Neskek euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura handiagoa dute mutilek baino. Fenomenoa ez da berria eta susmoa daukagu horren atzean jendarte eredu patriarkalak ezarritako genero rolen banaketaren zama dagoela.
|
|
|
Neskek euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura handiagoa dute mutilek baino.
|
|
|
Honezkero, ikerketari ekin aurretik geneukan hipotesia baieztatzeko moduan gaude. Salbuespenak salbuespen, Arrasaten egunerokotasunean euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten gazteen etxeetan euskaraz hitz egiten da, nagusiki.
|
|
|
Ez, ordea, gazte arrasatear guztiak, orokorrean, tipologia linguistiko zehatz batekoak baizik: euren harreman sare ez formaletan eta lagunartean euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura dutenak.
|
|
|
Denbora mugak medio, gogoeta hutsean geratu zaigu zailtasun tekniko horiek ez ote diren, berez, arestian aipaturiko hipotesiarekin batera, Arrasaten euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura duten gazteen eta ez dutenen arteko aldearen adierazle garbiak.
|
|
|
Guztiak ibili izan dira, edo dabiltza, bietako batean eta ezbairik gabe diote hizkuntzaaraua euskarazkoa dela hor. Gazteetako batek horrela ulertzen du euskal kultur taldeetan euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura egotea:
|
|
|
Gazte hauen pertzepzioen arabera, oso gutxi dira Arrasaten, euren adinean, euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura daukaten lagun taldeak. Eta daukatenak neskek osaturikoak dira, jeneralean.
|
|
|
Hizkuntza gaitasuna da gazte hauei euskaraz
|
hitz
egiteko ohiturari eusten laguntzen dien beste faktoreetako bat. Inolako zailtasunik gabe jarduten dute euskaraz, euskalkian jardun ere, nahiz eta forma estandarraren interferentziak etengabeak izan.
|
|
2014
|
|
|
Zentzu horretan, BE kideak erreferentziazko lagunak bilakatuz gero, muda errazago gertatuko da. Eta euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura dutenei, portaera hori mantentzeko plataforma gisa ere balio die BEk.
|
|
|
— Besteak, taldearengan (norbera barne) kokatuz ardura: " gazteleraz
|
hitz
egiteko ohitura, beti erderaz hitz egiten dugu".
|
|
2017
|
|
|
Interesgarria da baita ere hiketa normalean erabiltzen duten esparrutatik ateratzea oso zaila egiten zaiela gazteei – hau da, koadrilatik kanpo hitz egitea adibidez. Jada oso konfiantzazkoak diren pertsonekin edo
|
hitz
egiteko ohitura dutenekinez dute arazorik baina hortik kanpo" konplexua" dutela aitortu dute.
|
|
|
Hau ere gertatzen den fenomenoa dugu. Batzuk beharbada animatu daitezke eta erantzun non poliki poliki joan daitekeen ereiten hitanoan
|
hitz
egiteko ohitura edo ez. Hala ere, maiz ematen dira batek hitanoan hitz egin eta parekoak zuka erabiltzen dituen egoerak12.
|
|
|
Behin
|
hitz
egitearen ohitura harturik eta, erabiliz, askoz ere errezago egiten da, eta gero eta aditz zailagoak erabiltzen dira. Honetaz gain, hiketan ari direnen artean hauei entzutea ondo egoten omen da baita ere ikasteko.
|
|
|
Ikusi dugu hitanoak dituen ezaugarriengatik hau zerbaitek definitzen badu bere horizontalitatea dela, berdinen artean hitz egiten dela hain zuzen. Eskoriatzako kasuan ikusi da lagun batek beste bati hitanoan hitz egiten badio honek erantzun ahal diola hitanoz baita ere eta esan bezala erein daiteke hitanoan
|
hitz
egiteko ohitura hau txikia bada ere. Tolosaldean ere antzerako egoera dugu sabuespenak salbuespen.
|
|
|
Hurbilpen hori, nire aburuz, norberaren hautu bat izan daiteke eta hau ordurarte egondako mintza ohituren aldaketa bat izango litzateke. Hau da, hiztunak agentzia du bere
|
hitz
egiteko ohiturak aldatzeko.
|
|
|
" Hikaren barrenak ikertuta ikus daiteke oraindik beste hizkuntzek garai batean zuten botere semantika izozturik geratu dela" (92 orr.). Honen adibide jartzen du gurasoei hitanoan ez
|
hitz
egitearen ohitura edo, modu orokor bateagoan esanda, edozein gazteagok bera baino helduagoa denari hitanoan ez hitz egiteko ohitura. Hau errespetu falta handia baita.
|
|
|
" Hikaren barrenak ikertuta ikus daiteke oraindik beste hizkuntzek garai batean zuten botere semantika izozturik geratu dela" (92 orr.). Honen adibide jartzen du gurasoei hitanoan ez hitz egitearen ohitura edo, modu orokor bateagoan esanda, edozein gazteagok bera baino helduagoa denari hitanoan ez
|
hitz
egiteko ohitura. Hau errespetu falta handia baita.
|
|
|
J4ren familia handiaren lau belaunaldi joan dira Gaelscoil berera: J4ren amona, ama, bera eta iloba. lagunekin eta lanean irlanderaz
|
hitz
egiteko ohitura baldin badu ere, etxean ez dute sekula irlanderaz hitz egin:
|
|
|
...zial oso bizia izan ohi zuen beraz pentsa irlanderaz egiten zuen baina ez zen/ nola esan/ nire familiakoak Dublingoak izan dira urtetan eta urtetan/ urtetan em beraz baina irlandera egon da familian ez dakit zergatik/ ez diot sekula galdetu nire buruari hein batean (J4, 46). g11 (24, gizonezkoa) gehien bat ingelesez hitz egiten hazi da, eta haren aita Gaeltacht eremutik gertukoa bazen ere, ez zuen
|
irlanderaz
hitz egiteko ohiturarik. hala ere, g11k esaten du etxean pixka bat hitz egiten zutela irlanderaz, eta, herriko lehen hezkuntzako ikastetxean irlanderan jarritako enfasiari esker, haurrek ondo ikasi zutela irlanderaz txiki txikitatik:
|
|
2022
|
|
|
Euskararen erabilera oztopatzen duten faktoreen artean, gaztelaniaz
|
hitz
egiteko ohitura eta inguruan ez hitz egitea nabarmentzen dira gehien Amorrortu eta besteren ikerketan, bestela esanda, ohitura falta eta testuingurua.
|
|
|
Bestalde, euskararen erabilera oztopatzen duten faktoreen artean, gaztelaniaz
|
hitz
egiteko ohitura eta inguruan ez hitz egitea nabarmentzen dira gehien Amorrortu eta besteren ikerketan (2017), bestela esanda, ohitura falta eta testuingurua. Bestalde, eta arestian esandakoaren haritik, hitz egiteko erraztasun falta egunerokoan euskara gutxi darabiltenen erdiak agertu du faktore oztopatzaile moduan.
|
|
|
Ingurukoak euskaraz egiteko ohitura izateak beraiek euskaraz egitera bultzatzen ditu eta, beste alde batetik, beraiek euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura hartzeak ere eragin du, bai gaitasunean eta bai erabileran.
|
|
|
Honekin lotuta, gainera, ohitura askotan aipatzen dute, Amorrortu eta besteren (2017) eta Goirigolzarri eta besteren (2019) lanetan gertatu bezala. Hau da, alde batetik ingurukoak euskaraz egiteko ohitura izateak beraiek euskaraz egitera bultzatzen ditu (33) eta, beste alde batetik, beraiek euskaraz
|
hitz
egiteko ohitura hartzeak ere eragin du, bai gaitasunean eta bai erabileran (34).
|
|
|
• Jendeak gaztelera
|
hitz
egiteko ohitura handia du.
|