|
2000
|
|
|
Zast!, entzun zen auzoan, eta ondoren kexu txiki bat, ozenegi
|
hitz
egiten ez dakien oilarren batena edo.
|
|
2001
|
|
|
Zenbat alferreko hitz. Eta hala ere, eskutitz hura bidaltzeko erabaki sendoa hartu nuela gogoratzen dut. Aurrez aurre berekin
|
hitz
egiteko ez bainintzen gai sentitzen. Ez niretzat edota beretzat horrelako zerbait gogorregia iruditzen zitzaidalako, baizik eta kontuak eskatzeari ekin bezain laster negar malkotan hastearen beldur nintzelako, era horretan nire mespretxuak behar zuen indarra galduz, eta berari kontsolatzeko prest legokeen lagunaren papera hartzea erraztuz.
|
|
2002
|
|
|
–Alex, utzi lerdokeriak eta garbiago
|
hitz
egin ezak.
|
|
2003
|
|
|
Esan dizuet jaun alemana mutua zela eta, bere bizitzaz lotsaturik, aitortzeko erabakia hartu zuela. Baina nola aitortu,
|
hitzik
egiten ez bazuen. Baina izkiriatzen bazekien bederen.
|
|
2004
|
|
|
–Nik uste, Joana, ez dugula inor bidali beharrik kaka egitera. Norbaitengatik, edozein dela ere, gaizki
|
hitz
egitea ez da gauza ona, Joana. Nik alderantziz pentsatzen dut.
|
|
|
Ez dakizu zer nolako sentsazioak ditudan zurekin nagoen bakoitzean. Zurekin
|
hitz
egitea ez da, nire lagun batek esaten duen bezala, itsasoan idaztea. Ez horixe.
|
|
|
Eta ez duala hainbeste txorrada bota behar heure burua zuritzeko eta ni harritzeko. Segitu behar badugu,
|
hitz
egin ezak normal, gure edadekoek egiten dugun bezala, mekauen la puta!
|
|
|
Feynmanek bere burua fisikari hustzat zeukan arren, eta nahiz eta Wittgensteinen arrakastak filosofiaren alorrekoak izan, fisikari gaztea filosofo austriarraren nortasun indartsuak liluratuta zegoen. Austriarrak
|
hitzik
egiten ez bazuen ere! – Txoriak hezten ibiltzen omen da.
|
|
|
Non dago Mikel? Badakizu zer gertatuko zaizun
|
hitz
egiten ez baduzu, ezta. Ezer ez zenekiela erantzun zenien behin eta berriz eta benetan ez zenekien ezer, nahiz eta une haietan zerbait jakitea desiratu gizon haien gosea asetzeko.
|
|
|
Aste barruan botatzen zituzten gaueko telebista saioak ez zituela ezagutzen pentsatu zuen orduan Felixek, eta igandeetan lagunekin lehen egiten zituzten bazkarietan solasalditik kanpo gelditzen zela gogoratu zuen. Horregatik erabaki zuen bazkari haietara gehiago ez joatea, telebistako saioez baino
|
hitz
egiten ez zutelako. Eta Karmelek bera gabe ere ez zihoala esan zion.
|
|
2005
|
|
|
Ni egia galanta esaten ari naiz. Izan ere, Espainiako gobernuak ETArekin
|
hitz
egiten ez badu, ez da erakunde armatuak indarkeria erabiltzen duelako, zuek esaten duzuen bezala, baizik eta behar adina indar ez duelako?
|
|
|
–Garbiago
|
hitz
egiten ez badidan?
|
|
|
Berehala puntu gorri batzuk agertu dira maparen txoko ezberdinetan dirdirka. Egun onak eman eta beste
|
hitzik
egin ez duen mutil gazte uniformez jantziak bost botilatxo ur mineral eta bost edalontzi ekarri ditu erretilu batean. Emakumeak banatutako orri multzo bakoitzaren ondoan botilatxo eta edalontzi bana utzi eta, ia zaratarik gabe agur esanda, berriro desagertu da.
|
|
|
Seguruenik, oraingoan mendeku txikia ere bada, ospitaletik atera eta egun bat pasatu behar izan duelako berarekin elkartzeko. Argi dago urtebete eta gero telefonoz
|
hitz
egitea ez dela nahikoa. Baina bizirik eta onik dagoenez gero, errieta egitera ere ez da ausartuko, eta, horren ordez, itxaronaraztea zigor zilegiagoa da.
|
|
|
Egun haietan, ziurrenik nirekin zertaz
|
hitz
egin ez zekielako, Monikak Mateo ikusi zuela hiletetan esan zidan. Irribarretsu esaten hasi zitzaidan eta, nik irribarre egiten ez nuela ikustean, serioago jarri zen bera ere.
|
|
2006
|
|
|
Zure ama, bere larogeita hamalau urterekin, euskara besterik ez dakielako, lotsamindurik joaten da klinikara. Bera jaio zenean euskaldun huts hutsa zen eta gaztelaniaz inork
|
hitz
egiten ez zuen eskualdean. Zuk hitz egiten duzu bospasei hizkuntza, eta horietako edozein hitz egin ahal duzu klinikan, bakarrik zeurea ez.
|
|
|
Hartaz inoiz
|
hitz
egiten ez badugu ere, sarri askotan topatzen dut neure burua Hankapaloz pentsatzen. Non ote dabilen, zer egiten ote duen, nola ote doakion...
|
|
|
Hankapaloren dohainez ari nintzen, filia politikoaz gainera, eta hor ere" tipo enrollatua" izatearen adiera zabala hartu genuke: sinpatikoa zen, atsegina,
|
hitz
egiten ez ezik entzuten ere bazekiena. Mutilek jatortzat geneukan, eta neskek halako xarma berezi bat aurkitzen zioten.
|
|
2008
|
|
|
Ezezagunekiko enkontruak saihestu. Eta, ahal dela, inorekin
|
hitz
egin ez.
|
|
|
...tu zuen burua aita karmeldarrak hiruzpalau aldiz; ezpainak ere zabaldu zituen beste hainbat aldiz buru mugimenduen erremate gisa, hitz egitera balihoa bezala, baina Ernestinaren damuak hunkitu zuelako edo entzun nahi ez zuena baina entzuten ari zena entzungarri bezain ez entzungarri egin zitzaiolako, pertsona orok duen berezko morbositateak ere izango zuen hartan zer esanik?, frai Millanek ez zuen
|
hitz
egin ez Ernestinaren jarduna eten. Honek amaitu zuenean, baina, halaxe mintzatu zen aita karmeldarra, enfasi handiarekin:
|
|
|
mespretxatu egiten zuen kapitaina. Kapitainak, bere aldetik, ez zuen
|
hitz
egiten ez bazen norbaiti erantzuteko, eta orduan ere zorrotz, motz eta lehor, hitz bat alferrik esan gabe. Eskifaiari buruz nahastu egin bide zela aitortzen zuen, hartaratuz gero; berak nahi bezain kementsuak zirela batzuk, eta nahiko portaera onekoak denak.
|
|
|
–Kito, orduan, egin zuen oihu John Luxeak?. Hik
|
hitz
egin ezak kemenez, eta, arraioa!, aukeraren bat izango diat.
|
|
|
–Ea, Hawkins, esan zuen Squireak?, zer edo zer esan behar omen diguk.
|
Hitz
egin ezak.
|
|
|
(...) Frantzia ez dago hemen. Erbestealdia gogorra da munduan beste inork
|
hitz
egiten ez duen hizkuntzaren erdian?.
|
|
|
Euskaldun elebidunon artean lautik hiruri bost axola zaio euskaraz edo erdaraz hitz egitea eta bizitzea?
|
hitz
egitea ez baita, ondo pentsatuta, bizitzeko modu bat besterik?. Besterentze ideologikoaren neurriak beldurgarriak dira herri euskaldunaren barruan.
|
|
|
...rua aita karmeldarrak hiruzpalau aldiz; ezpainak ere zabaldu zituen beste hainbat aldiz buru mugimenduen erremate gisa, hitz egitera balihoa bezala, baina Ernestinaren damuak hunkitu zuelako edo entzun nahi ez zuena baina entzuten ari zena entzungarri bezain ez entzungarri egin zitzaiolako –pertsona orok duen berezko morbositateak ere izango zuen hartan zer esanik–, frai Millanek ez zuen
|
hitz
egin ez Ernestinaren jarduna eten. Honek amaitu zuenean, baina, halaxe mintzatu zen aita karmeldarra, enfasi handiarekin:
|
|
2009
|
|
|
Ez geunden ohituta sexualitateaz normaltasunez hitz egiten. Gure koadrilan ere barre artean komentatzen genituen gauzak baina argi zegoen sexuaz
|
hitz
egitea ez zela futbolaz edo play stationaz berba egitea bezain naturala.
|
|
|
Lotsatia nintzen. Jende aurrean
|
hitz
egiteak ez zidan beldurrik ematen. Lasai asko kontatzen nituen txisteak denen aurrean.
|
|
|
–Laster beldurra emateko moduan jarriko da, esan nuen, berak
|
hitz
egiten ez zuenean sortzen zen isiltasuna hautsi nahian. Paulak zuritoa ahorako bidean zuen nire ergelkeria entzun zuenean, eta berriro edalontzia jaitsi eta irribarretsu erantzun zidan.
|
|
|
Bidaiarien artean gerraren kontuak baino ez ziren entzuten baina Rosak gerra batean galduak zituen gurasoak eta batere gogorik ez beste bati buruz hitz egiteko. Nahi izan balu ere, bidaiariekin
|
hitz
egitea ez zen batere ideia ona. Azken baten, polizoia zen eta ondo gordeta ibili behar zuen.
|
|
|
–Errespetu apur bat, fotografo.
|
Hitz
egiten ez zenekienean, New Yorker en idazten nuen nik. –Puztutzen denean ere ez du benetako harrotasunik erakusten.
|
|
|
Adak bere sentiberatasun gaizbera zuen gaitz iturri, eta Txopitea doktorea ederki arduratu zen, aldi batez, neskaren sentiberatasunari mugak ipintzen. Adak,
|
hitz
egiten ez zuen arren, barruko antsietate bat zuen, kanpora ateratzen zitzaiona aldika, eskuen edo gorputzaren beraren dardarazko itxurapean?, nerbio sistemako neuronak ahalmen handiko barbiturikoen, barbitala, fenobarbitala eta nembutala, eta bestelako lasaigarrien eraginpean ipiniz, sentiberatasunari halako sorgortasun bat jarraitzen zitzaiola, halako eran, non bai baitzirudien, bizkar buruak makur eta begiak ere eroriak, aharrausika noiznahi?
|
|
|
–Are min handiagoa egingo dizut
|
hitz
egiten ez baduzu! Fedearen aurkako atentatua da liburu hori!
|
|
|
luzatzen bazen?; aitzakia bikaina zuen, bestalde: ez al zen, bada, gaixo egon, 39ºko sukarrarekin?; esan nahi baita Adak Txarorekin egoteko irrika bizia zuela, liburuaz
|
hitz
egiteko ez ezik, liburua bukatzeko, ehun bat orri falta ziztzaizkion, astebururako utz zitzakeenak?, Maria Bibianarekin gertatu zitzaiona kontatzeko ere; irudikatu ere, irudika zezakeen harekiko elkarrizketa: –Bukatu dut ia liburua, Txaro, baina orain dela bi eguneko berria da Ana Karenina aldareetara igo dutela?
|
|
|
Etxeko nesken eta emakumeen aztoramendua, haiek horrela ikustean?! Regina, gainera, bere onetik aterea zegoen, halako eran, non seme alaben aurrean senarraz inoiz gaizki
|
hitz
egiten ez zuenak halaxe esan baitzion Ernestinari, guztiok entzuteko moduan:
|
|
|
bazterrak ere nahasten zituen, noiz edo noiz?; gainera, beti lanpetuta zebilèn sendategiko zuzendariarekin ere. Gibelalde doktorearekin? egoten ahalegintzen zen, eguraldiari buruz edo beste zernahiri buruz bi hitz egiteko besterik ez bazen ere, hitz egiten zutena
|
hitz
egiten ez zutenaz hitz egiteko aitzakia hutsa balitz bezala, Regina halako zerbait ere esaten ari baitzitzaion, ausaz, halakoetan: –Zuzendari jauna, gaur ere eguraldiaz hitz egin dugu, bai, baina gure seme hori gaixo dagoen bitartean, ni zure itzala izango naiz, aldamenetik inoiz kendu duzuna eta oroitaraziko dizuna Gabinori ezin falta dakiokeela ezer?.
|
|
|
emakume gazte hura ikusi ez zuen, bada, begiak urmaelean zituela!; gauza haiek, baina, nobeletan eta pelikuletan bakarrik gertatzen ziren!; Domingok, gainera, saihetsetik ikusten zuen emakumea, primeran ikusten ere, hura bere aldeko izkinan eserita zegoelako; harantzago, banku berean? atso zahar bat zegoen, emakume gaztearekin zerikusirik ez zuena, antza, ez batak eta ez besteak ez baitzioten elkarri
|
hitz
egiten ez begiratzen; eguzkiak, bestalde, sonbreiruan jotzen zuen emakumea, halako eran, non, sonbreiruak proiektatzen zuen itzalaren ondorioz, aurpegia bi zatitan banatuta azaltzen baitzitzaion: goikoa, sudur betinguruak?
|
|
|
Ikusi zenuke nola zaindu duen Ada, baita beste gaixo batzuk ere: Iñaxi, esate baterako; Iñaxi emakume xahar bat da,
|
hitzik
egiten ez duena, begiak beti zerumugan galduta; bada, Maria Bibianak orduak egin ditu emakume horrekin; egun batean esan nion: –Horrekin ez dago ezer egiterik?;. Nola ezetz?
|
|
|
–Are min handiagoa egingo dizut
|
hitz
egiten ez baduzu! Fedearen aurkako atentatua da liburu hori!
|
|
|
Adak bere sentiberatasun gaizbera zuen gaitz iturri, eta Txopitea doktorea ederki arduratu zen, aldi batez, neskaren sentiberatasunari mugak ipintzen –Adak,
|
hitz
egiten ez zuen arren, barruko antsietate bat zuen, kanpora ateratzen zitzaiona aldika, eskuen edo gorputzaren beraren dardarazko itxurapean–, nerbio sistemako neuronak ahalmen handiko barbiturikoen –barbitala, fenobarbitala eta nembutala– eta bestelako lasaigarrien eraginpean ipiniz, sentiberatasunari halako sorgortasun bat jarraitzen zitzaiola, halako eran, non bai baitzirudien nortasunaren bi poloak ere ezabatu egin zitzaizkion, ausaz, ez alde argirik ez ilunik... gogogabezia nagusi den lurretan gogogabeziak berak ahultzen eta ezabatzen baititu argi ilunak, baita gogo aldarteen kontzientzia bera ere... farmakoek moldatutako errealitate gris astun bezain sorgorrean berdin baitira hitz bat nola bestea.
|
|
|
Ikusi zenuke nola zaindu duen Ada, baita beste gaixo batzuk ere: Iñaxi, esate baterako; Iñaxi emakume xahar bat da,
|
hitzik
egiten ez duena, begiak beti zerumugan galduta; bada, Maria Bibianak orduak egin ditu emakume horrekin; egun batean esan nion: " Horrekin ez dago ezer egiterik";" Nola ezetz?
|
|
|
Neska mutilen iruzkinek barre txikiak eragin zizkioten Domingori, eta horregatik ere, menturaz –horregatik ere bai–, inoiz baino animatuago sentitu zen; barne ahots baten presentzia ere igarri zuen orduan, berak ere probatu behar zuela eta probatu behar zuela... baita probatu ere, handik segundo gutxira!; jolas bat zen –ongitxo zekien Domingok hori–, baina, halere, urduri bezala zegoen, tentazioan erori eta kanario zaintzaileari txartel baten eske joan zitzaionean; gero, zaintzaileak kaiolako atea ireki, kanarioak bere egitekoa egin, Domingok zaintzailearen eskuetatik txartela jaso, hari ordaindu, eta, lauzpabost segundora, mezua irakurtzeari ekin zion: ...hura ikusi ez zuen, bada, begiak urmaelean zituela!; gauza haiek, baina, nobeletan eta pelikuletan bakarrik gertatzen ziren!; Domingok, gainera, saihetsetik ikusten zuen emakumea, primeran ikusten ere, hura bere aldeko izkinan eserita zegoelako; harantzago –banku berean– atso zahar bat zegoen, emakume gaztearekin zerikusirik ez zuena, antza, ez batak eta ez besteak ez baitzioten elkarri
|
hitz
egiten ez begiratzen; eguzkiak, bestalde, sonbreiruan jotzen zuen emakumea, halako eran, non, sonbreiruak proiektatzen zuen itzalaren ondorioz, aurpegia bi zatitan banatuta azaltzen baitzitzaion: goikoa –sudur betinguruak– gerizpean, eta behekoa –ezpain kokotsak– argitan; baina, argiaren eta itzalaren eremuak bereizten zituèn lerroa garbia zen arren, haien artean ez zegoen hausturarik, eta bai jarraipen bat, ez fisikoa baina bai beste era batekoa –jarraipen metafisiko bat, beharbada–, bi eremuak misterioaren haloak bildu balitu bezala; Domingok ikusten zuèn fotogramak, beraz, gehiago zuen irrealetik errealetik baino; une hartan, gainera, fotogramaren bazterretik urmaeleko zisne bat eta bizpahiru ahate agertu ziren, lerro lerroan zeudenak eta emakume gaztearen norabidean zihoazenak, misterioari misterioa erantsiz; edo hala iruditu zitzaion Domingori, txartelean idatzitako esaldiaren eta begien aurrean zuèn irudiaren arteko kointzidentziak eta bat egiteak bultzaturik edo; Domingo, ondorioz, istant haren magian harrapatuta zegoen, gertatuak kasualitatea baino gehiago behar baitzuen, itxuraz, patuak edo Probidentziak bideratutako zerbait, agidanez; hargatik begitandu zitzaion emakume gazte hura, beharbada, polita ez ezik, ederra ere; edertasun hura begiesten zegoela, baina –atso zaharra bankutik orduantxe altxatu zelako edo–, bihotzak jauzi egin zion; Domingok –beste alor batzuetan bere zalantzak izan zitzakeenak– bazekien, bai, zergatik egin zion jauzi:
|
|
|
izan zitekeen zalantza existentzial bat, edo izan zitekeen askoz ere kontu hurbilagoko bat, Adaren kasuan gertaerrazagoa zena, Adak ez baitzekien, esaterako, koruko saiora joango ote zen ez ote zen; lan atzeratua zuen, alde batetik, saiora joateko eragozpen, bezeroei ezin baitzien huts egin, haiekiko errespetua galdu ezean, baina, bestetik, zergatik izan behar zuen bere buruarekin hain estua, baldin eta enkarguak entregatzeko epean behin –bizitzan behin– luzatzen bazen?; aitzakia bikaina zuen, bestalde: ez al zen, bada, gaixo egon, 39ºko sukarrarekin?; esan nahi baita Adak Txarorekin egoteko irrika bizia zuela, liburuaz
|
hitz
egiteko ez ezik –liburua bukatzeko, ehun bat orri falta ziztzaizkion, astebururako utz zitzakeenak–, Maria Bibianarekin gertatu zitzaiona kontatzeko ere; irudikatu ere, irudika zezakeen harekiko elkarrizketa: " Bukatu dut ia liburua, Txaro, baina orain dela bi eguneko berria da Ana Karenina aldareetara igo dutela" esan ziezaiokeen;" Zeeer?" galdetuko zion Txarok, eta Adak Maria Bibianarekin gertatua kontatuko zion;" Bada, zuk beste liburu bat idatzi duzu:
|
|
|
Regina eta Maria Bibiana, hasieran, elkarrekin joaten ziren sendategira, baina ohartu zirenean, bizpahiru egunetan elkarrekin bertaratu ondoren, eraginkorragoa zela goiz arratsaldeak banatzea, halaxe joaten hasi ziren, goizetan Maria Bibiana eta arratsaldeetan Regina, alderantziz ere bai, noizean behin; Reginak –ama zen neurrian, oilaloka bat ere bazen, egoerak oilalokago bihurtzen zuena– guztia jakin nahi izaten zuen –egun bakoitzean zer zuten gosaltzeko, zer bazkaltzeko eta zer afaltzeko; paseoren bat izango ote zuten, edo bainu edo garbiketa bereziren bat– eta guztia gainbegiratzen zuen: bazterrak ere nahasten zituen, noiz edo noiz...; gainera, beti lanpetuta zebilèn sendategiko zuzendariarekin ere –Gibelalde doktorearekin– egoten ahalegintzen zen, eguraldiari buruz edo beste zernahiri buruz bi hitz egiteko besterik ez bazen ere, hitz egiten zutena
|
hitz
egiten ez zutenaz hitz egiteko aitzakia hutsa balitz bezala, Regina halako zerbait ere esaten ari baitzitzaion, ausaz, halakoetan: " Zuzendari jauna, gaur ere eguraldiaz hitz egin dugu, bai, baina gure seme hori gaixo dagoen bitartean, ni zure itzala izango naiz, aldamenetik inoiz kendu duzuna eta oroitaraziko dizuna Gabinori ezin falta dakiokeela ezer".
|
|
|
Etxeko nesken eta emakumeen aztoramendua, haiek horrela ikustean...! Regina, gainera, bere onetik aterea zegoen, halako eran, non seme alaben aurrean senarraz inoiz gaizki
|
hitz
egiten ez zuenak halaxe esan baitzion Ernestinari, guztiok entzuteko moduan:
|
|
2010
|
|
|
–Bibik bakarrik utzi ninduen, eta horrek ez du izenik: eskertuko dizut, ondorioz, gehiago
|
hitz
egiten ez badidazu horretaz??; alfer alferrik nenbilen, zinez.
|
|
|
Gehiago esango dizut: hurrengoan kantaren letra eskatuko diot Albertori, buruz ikasi nahi bainuke?, gehitu zuen, nik
|
hitzik
egiten ez nuela konturatzean. Ez zen hurrengorik izan, handik astebera hil baitzuten Alberto maiatzeko greba egun batean, manifestazio batean, beste langile batzuekin batera.
|
|
|
Huraxe nuen buruan nik neuk ere, amarekin hartaz
|
hitz
egiten ez nuen arren, banekielako guztiz beste era batean pentsatzen zuela: asmatu nuen, zeren, handik gutxira, beste iritzi bat nagusitu baitzen, karlistak eta integristak lau haizeetara zabaltzen hasi zirenean Espainia salbatzera etorri zela, agerketen garrantziaz jabetu ondoren; egun haietan, baina, zeinetan bidente nazionalistak guztion arreta bereganatu baitzuen, halaxe bizi nituen nik gauza haiek, Ama Birjinak Euzkadi aukeratu balu bezala bere goi xedeetarako, askatasunerako bidean; Ama Birjina Pagoagakoa:
|
|
|
Gertatzen dena da okerreko ariketa egiten dugula, gorpu hilari gorputz biziaren ezaugarriak txertatzerakoan, irudimenaz baliatuta: arnasten ez duen gorpuari geure arnasa alokatzen diogu, eta
|
hitz
egiten ez duen gorpuari hitza ematen, egoera kataleptiko batean murgilduta balego bezala; irudikatutako gorpua, orduan, ezin tragikoago mintzatzen zaigu belarrira, eta guk entzun egiten diogu, ohartu ere egin gabe ez zaigula gorpua hizketan ari, luke eta ezin du?, baizik eta gu geure buruari, irudizko gorpuaren balizko ikuspuntutik. Baina gorpuak ez du ikuspunturik, arnasa hartzeko ahalmenik ez duen bezala, ez hitz egitekorik:
|
|
|
Hurrengo astelehenean, hilaren 21ean, alderdi politikoetako ordezkariek bakarrik egin zuten elkarren arteko bilera. ETAk, aurreko astean ez bezala, ordezkari bakarra zuen Genevan, Lopez Peña, eta jakinarazi zuen Gobernuarekin zer
|
hitz
eginik ez zeukala, alderdien artean ados jartzen ez ziren bitartean; ETAk bere jarrera jakinarazia zuela, akordio politikoa lortuz gero berretsi egingo lukeela eta, une horretan, Gobernuari besterik esateko ez zeukala.
|
|
|
zertaz
|
hitz
egin ez genuelako asmatuko.
|
|
|
Zer pentsatzen duzun gertatutakoaz edo. Badakit gauza horietaz
|
hitz
egitea ez dela erraza guretzat, baina onena hitz egitea dela uste dut. Hala esan zidan behintzat bisitan izan nuen psikologo hark.
|
|
|
Lantokian sartzean edo ateratzean topo eginez gero agurtu egiten nuen buruaz, eta beste horrenbeste egiten zuen berak, elkarri hitzik egin gabe baina. Dena den, azalpenaren egun hartatik elkarrenganako sinpatia moduko bat piztu zen, eta halaxe, lantokiko korridoreetan topo egitean normalean
|
hitzik
egiten ez bagenuen ere, ezin ukatuzkoa da diosalei lagunduz irribarrea azaleratzen zitzaigula.
|
|
|
Gertatzen dena da okerreko ariketa egiten dugula, gorpu hilari gorputz biziaren ezaugarriak txertatzerakoan, irudimenaz baliatuta: arnasten ez duen gorpuari geure arnasa alokatzen diogu, eta
|
hitz
egiten ez duen gorpuari hitza ematen, egoera kataleptiko batean murgilduta balego bezala; irudikatutako gorpua, orduan, ezin tragikoago mintzatzen zaigu belarrira, eta guk entzun egiten diogu, ohartu ere egin gabe ez zaigula gorpua hizketan ari —ezingo luke eta ezin du—, baizik eta gu geure buruari, irudizko gorpuaren balizko ikuspuntutik. Baina gorpuak ez du ikuspunturik, arnasa hartzeko ahalmenik ez duen bezala, ez hitz egitekorik:
|
|
|
" Bibik bakarrik utzi ninduen, eta horrek ez du izenik: eskertuko dizut, ondorioz, gehiago
|
hitz
egiten ez badidazu horretaz..."; alfer alferrik nenbilen, zinez.
|
|
|
Gehiago esango dizut: hurrengoan kantaren letra eskatuko diot Albertori, buruz ikasi nahi bainuke’, gehitu zuen, nik
|
hitzik
egiten ez nuela konturatzean. Ez zen hurrengorik izan, handik astebera hil baitzuten Alberto maiatzeko greba egun batean, manifestazio batean, beste langile batzuekin batera.
|
|
|
Huraxe nuen buruan nik neuk ere, amarekin hartaz
|
hitz
egiten ez nuen arren, banekielako guztiz beste era batean pentsatzen zuela: asmatu nuen, zeren, handik gutxira, beste iritzi bat nagusitu baitzen, karlistak eta integristak lau haizeetara zabaltzen hasi zirenean Espainia salbatzera etorri zela, agerketen garrantziaz jabetu ondoren; egun haietan, baina, zeinetan bidente nazionalistak guztion arreta bereganatu baitzuen, halaxe bizi nituen nik gauza haiek, Ama Birjinak Euzkadi aukeratu balu bezala bere goi xedeetarako, askatasunerako bidean; Ama Birjina Pagoagakoa:
|
|
2011
|
|
|
Don Erasmo Urmeneta, jatorriz, Nafarroako iparraldeko herri batekoa zen, eta, batzuetan, euskaraz
|
hitz
egiten ez zekien arren, euskarazko hitz batzuk irakasten zizkien ikasleei: erran nahi baita maisuak bazuela, bai, halako jakin min bat, baita jakituria gutieneko bat ere, euskal arrastoa zutèn inguruko izen toponimikoetan murgiltzera eta ikasleei irakastera eraman zuena:
|
|
|
–Ezetz! Nik ez diat, gainera, gorri eta separatistekin hitz egiten, apoekin
|
hitz
egiten ez dudan bezala! –eta, Atilanori ihardesteko betarik eman gabe, lantegian ziztu bizian sartu eta atea itxi zion, zartako batez.
|
|
|
Homosexualitateaz
|
hitz
egiteko ez dute, zineman ohikoa den moduan, narrazio dramatiko eta tragikora jo, edo pertsonaia atormentatuetara, eta umore ukituekin kontatu dute istorioa, era argitsuan. Errealitatea ez baita dramatikoa edo komikoa, bien nahasketa baizik, dio Goenagak:
|
|
|
...eta hiru egunetara, gero jakin dudanez alaba batek bidalita, amaren azken desioetako bat; pelikulak, liburuak, mozorroak edo eguneroko soinekoak diren ez dakizkidan janzkiak, postal asko, idatzi baina bidali ez zizkionak, eta grabazioa, Amalurren grabagailuan egina (ez dut osorik jarriko, berak nahita), non Elisak Amalurri bere senarraren hilketari buruzko xehetasunak ematen dizkion, bere garaian
|
hitz
egin ez zituztenak.
|
|
|
Uste dut apur batez zalantza egin duela, prest egon dela dena han utzi eta nora ezean abiatzeko, jarduera hartan parte hartzea erabaki dugunean eman ditugun datuez oroitu aurretik. Ez da nirekin fidatzen, dena estrainioegia da bat batean, duela bost urte ikusi ez duen lagun ohiarekin kanoa batean frantziar ibai amaiezin batean besoak minberaturik dago, arropa bustirik, hotzak, bidaia osoan ia
|
hitzik
egin ez duen fantasma irribarretsu batekin, ez terraza batean kafetxo bat hartuz; ez du asmatzen hau nola konta dezakeen, pentsatzen arituko da soilik,, oraintxe begiak itxi, eta irekitzean etxeko sofan pijama jantzirik nahi nuke?. Hala bedi.
|
|
|
–Tabernako barra kolpatuz sententziatzen zuen, bere izerdia miazkatzeko gogoa sortzen zitzaidan usaintzera iristen nintzen gutxietan, hormonen borondatez ez nekizkien gauzetan sinesten nuen eta, idiota batek bezala, sinesten nuen hura arrazoitzen, ez isilean, ozen baizik. Entzun egiten zidala uste nuen berarekin inoiz
|
hitz
egin ez banuen ere, ni espiatzeko bezainbesteko kuriositatea izango zuela, nire eztarri minduaz anplifikaturiko dezibelioak erremedio kuriositate hori faltako balitz ere. Bere esku zartatuez aurpegia helduko zidala amesten nuen, Hamiltonen pelikula erotiko hortera batean bezala eramaten ninduela errezeldun ohera, Jacques Louis Davidek Madame Recamierri pintaturiko soinekoaz; eta hori gerta zedin lortzeko bere ideiak, nireak ere bazirenak, inork baino hobeto arrazoitzeko gai izan behar nuen, ametsetan debate lehiaketak irabazten nituen, zeinetan epaimahaia nirekin ados egon ez, baina nire argudioen konplexutasun eta sotileziarekin txunditurik aitortzera beharturik sentitzen zen, eta berak irribarre egiten zidan sarreratik gertu paretaren kontra jarririk obserbatzen ninduela.
|
|
|
Korsikan ere azken elebakarrak azken hatsetan: . Gaur egun, korsikeraz baizik
|
hitz
egiten ez zuten azkenak hiltzen ari dira; frantsesa eguneroko bizian dago?. Francescu Michelli Durazzo,. Frantsesaren menpeko letrak?, Berria,.
|
|
|
Begiko zaitu, baina ez elebidun zarelako, bere hizkuntzan mintzo zatzaizkiolako baizik. Elebitasuna aberasgarria eta ona da guztiontzat, baina berea
|
hitz
egiten ez badiozu, erne! Zeren, jakina, berak hizkuntza eta kultur aniztasuna estimatzen du, baina aniztasun horren barruan bere hizkuntza baldin badago?.
|
|
|
–Hizketaren eta hizkuntzaren arteko lotura estua baliagarria da hizkuntza bizientzat, baina horrek ez dakar ondoriotzat
|
hitz
egiten ez den hizkuntza existitzen ez denik. Bizirik egotea eta existitzea bi nozio eta egoera dira eta ez genituzke nahasi behar.
|
|
|
–Astean pare bat aldiz psikiatra batekin
|
hitz
egiteak ez dio neskari kalterik egingo. Hori baino gogorragoa da.
|
|
|
Mikelek hasperen egin zuen arindurik. Hara joateko ideia berea bazen ere, pozik zegoen langile susmaberekin
|
hitz
egin ez zutelako. Klinikaren gibelaldera joateko proposatu zion Lucíari eta biak eraikina inguratzen hasi ziren.
|
|
2012
|
|
|
Ezagutu nuen egunean mutua zela esan zidaten. Nik hitz pare bat bota nizkion euskaraz, ze han gazteleraz egiteko ohitura genuen, eta erantzun egin zidan, urteak eman ziuten
|
hitzik
egin gabe ez zuelako inguruan esaten zuten ezer ulertzen.
|
|
|
Eguraldia, prestatu zituen jakien ontasuna, espagetiak berenjena eta urdaiazpikoarekin, txerri txuletak, fruta?, argaltzeko erregimenak, moda, emakumeenganako diskriminazioa eta, are, nazioarteko politika ere bai. Edozein gairi buruz aritu nintzen, hitz egin behar genuenaz
|
hitz
egin ez genezan. Luciak ez zuen ahoa gehiegi zabaldu; ez nion betarik ere eman, egia esan.
|
|
|
–Sandraren ama Baztanen bizi da. Urteak dira harekin
|
hitz
egin ez dudala.
|
|
|
–Ez
|
hitz
egin ez dakianaz, erantzun zidan tonu neutro batean, esaldiaren zakartasuna leundu nahian bezala; eztabaida moztea bazuen helburu, edonola ere, ez zuen lortu.
|
|
|
Bere alabaz
|
hitz
egiten ez dionean, bere osasunaz aritzen zaio Maite, edo bere osasun ezaz hobeto esateko. Beti dauka zerbait, eta Bego medikua denez, harekin larunbatetan afaltzea kontsulta pribatua izatea bezalakoa da.
|
|
|
Hori ona zen, berez.
|
Hitz
egiteko ez zeukan batere arazorik. Ez genuen batere antzik horretan.
|
|
|
Ez al duk ezer ikusi, txokoan, ezkerretan, hirugarren apalean?
|
Hitz
egin ezak, erantzun, esan zerbait behintzat!
|
|
|
Eta ezeren beldur ez den morrosko bat; urtxintxa baten parekoa, hementxe bistan duzuena, intxaurrak astintzearren zoratzeko alturatara igotzen den hau. A, bai,
|
hitz
egin ezak, harro harro! Jarrera ederra, gero farmazia lanean aritzeko; zeren kinka larrian deiturik kausitu haiteke, auzitegi aurrean, magistratuen kontzientzia argitzeko; eta odola hotz mantendu behar izango duk, arrazoitu, gizon gisa azaldu, edota ergel bat bezala geratu!
|
|
2013
|
|
|
–Nik anaiarekin joan nahi dut, ez utzi hemen bakarrik? esaten zuen, baina, antza, euskaraz
|
hitz
egiten ez zuen begirale hark entzungorrarena egin zuen.
|
|
|
Ez dakit bere izenik. Gehiegi
|
hitz
egin ez badugu ere, bere bizitzaz asko dakidala iruditzen zait. Alde egin du bere herritik, galdera berriak erantzuteko, eta horrek niri ere galdera berri asko sortu dizkit.
|
|
|
Ilaran denbora luzez zain egon ostean iritsi ginen lehenengo lerrora. Nire izen abizenak zerrendan zeudela egiaztatu zuen emakumeak eta euskaraz
|
hitz
egiten ez zuten gizon hark txartel bat eman zidaten, 2175 zenbakia zeukana idatzita. –Departamento de Asistencia Social del País Vasco.
|
|
|
–Ez, ez zakiat. Eta argiago
|
hitz
egiten ez baduk??.
|
|
|
Raissak, Abdel Haqq zenaren iritzi bakezaleak bere egiten saiatzen zenak, zerbait erran zezakeen aholku haren aurka; Raissari, baina, noiznahi pizten zitzaion gorroto hura, semea hilik ikusi ahala errotu zitzaiona eta, bere sabelaren neurria zuen arren, munduko itsaso guztiak betetzeko adinakoa zena; Raissak, beraz, zerbait erran zezakeen, baina ez zuen
|
hitzik
egin ez hitz egiteko asmorik erakutsi.
|
|
|
Bennet jauna, isilik halaber, ederto pasatzen ari zen eszenarekin. Bingley eta Jane elkarrekin zeuden zutik, besteengandik apur bat aldendurik, eta elkarrekin baino
|
hitz
egiten ez zutela. Elizabethek Bingley andereñoak edo Hurst andereñoak bezain irmo eusten zion isiltasunari; eta Lydia bera ere akituegi zegoen noiz edo behin «Jauna, zein nekatuta nagoen!» harridura esaldia baino gehiago ahoratzeko, hori bai, aharrausi bortitz batez lagundua.
|
|
|
Elizabethek laster ikusi zuen Bingley andereñoa begira begira zeukala, eta ezin zuela berba bat ere esan, Darcy andereñoari batez ere, bestearen arreta bildu barik. Horretaz jabetzeak, berez, ez zion Georgianarekin hitz egitea galarazi izango, baina bata eta bestea urrunegi zeuden elkarrengandik eroso mintzatzeko; dena dela, ez zitzaion damutu asko
|
hitz
egiterik ez izatea. Nahikoa zeregin zuen bere pentsamenduekin.
|
|
|
" Ez, ez zakiat. Eta argiago
|
hitz
egiten ez baduk...".
|
|
|
Raissak, Abdel Haqq zenaren iritzi bakezaleak bere egiten saiatzen zenak, zerbait erran zezakeen aholku haren aurka; Raissari, baina, noiznahi pizten zitzaion gorroto hura, semea hilik ikusi ahala errotu zitzaiona eta, bere sabelaren neurria zuen arren, munduko itsaso guztiak betetzeko adinakoa zena; Raissak, beraz, zerbait erran zezakeen, baina ez zuen
|
hitzik
egin ez hitz egiteko asmorik erakutsi.
|
|
2014
|
|
|
–Horren ozen
|
hitz
egingo ez bazenute. Bide batez, amaitu da kanta.
|
|
|
Hamar urte baino gehiago ziren anaiarekin
|
hitz
egiten ez nuela. Kokoteko bat eman zidan behin, eta hor bukatu ziren gure harremanak.
|
|
|
1803 Ib., 118 Esan gabe ezin utzi izan du hala ere: . Prusia, gaur egun alemanez baino
|
hitz
egiten ez duena, duela mende asko eslavieraz mintzatzen zen?. Egiaz, ez bat eta ez bestea da zuzena:
|
|
|
–
|
Hitz
egin ezak, ihardetsi zion gizon zaharrak.
|
|
|
–Galdetzekorik ez diat batere.
|
Hitz
egin ezak, Ivan. Hemen belarri guztiak prest zaudek esan behar duana entzuteko.
|
|
|
Harry Blount beti bezalako ingeles hotza agertzen zen, Ural mendien zeharkaldi osoan hari apenas
|
hitzik
egin ez zion berbera.
|
|
|
Gauza isil hura geuk menderatuko ote genuen, ala berak menderatuko gintuen gu? Nabaritu nuen zein handia zen gauza hura, zein ikaragarri handia,
|
hitz
egiterik ez zuena, eta agian gorra ere bazena. Zer zeukan barruan?
|
|
|
Izotz hautsa zirimoletan harrotzen zen. Minutu luze batez inork
|
hitzik
egin ez bazuen ere, biek zekiten zer erran nahi zuen hark: plan bat.
|
|
2015
|
|
|
Baina zeini kontatu behar dio? urteak dira hildakoei besterik
|
hitz
egiten ez diela, aitaren hilarri mutuaren aurrean, eta hildakoek, jakina, ez dakite entzuten. Horretan bizidun eta hildakoen artean alde gutxi dagoela otu zaio Gerardi.
|
|
|
–Afaldu egin nahi nuke, ahotsa mehe atera zitzaidan: egunak ziren inorekin
|
hitz
egiten ez nuela?. Zer dago?
|
|
|
Magiaz hain modu normalean
|
hitz
egitea ez zetorren bat Oxaneren izaera praktikoarekin.
|
|
|
Hau ez zen apaizgaia Jon Baltza bezala, baina bai kristautasuna oso barruan zeramana, familiatik gainera, hiru osaba behintzat jesuita baitzituen, tartean Antonio Zavala gure ahozko literaturaren biltzailerik handiena. Tolosako kristau progreen aldean, Juan Luisek ikuspegi tradizionalistagoa zuen, gai horietaz
|
hitz
egiten ez bazuen ere, eta ez dakit ez ote zuen Escrivá de Balaguertarren eskuetan bukatu. Hala ere, izugarri alaia eta atsegina zen beti, eta gutxik bezalako umorea eta asmamena zeuzkan, gaur egun Madrilgo irrati kate batean ustiatzen dituenak.
|
|
|
Martxeliren semea, Larregiko Patxiren biloba edo Mariarena. Hori dela-eta, bi mundu bezala ginen, edo, zehatzago esanda, haiek ziren mundua, eta ni haien artean ibili ohi zen izaki arrotz bat, inorekin
|
hitz
egiten ez nuenez ikusezina edo sentitzen nintzena, zonbi ikusezin eta lotsati bat.
|
|
|
Egia da oso hedaturik dagoela, baina badaude beste modu batzuk ere. Ingurumenarekin zerikusia duten faktoreak gero eta gehiago ari dira kontuan hartzen teknologiak diseinatzerakoan, nahiz eta arriskuei eta inpaktuei buruz asko
|
hitz
egiten ez den diseinu teknologikoaren hasierako fase eta erabakietan, Langdon Winnerrek The Whale and the Reactor liburuan azpimarratu zuen bezala.191
|
|
|
–Eta zer egin behar duk orain?
|
Hitz
egin ezak lehenbailehen Iñaki Egañarekin; telebisioan ere bera agertu duk Zaldibiakoen berri ematen, eta zuen aitonaren bertsioa ere jakin nahiko dik: hildakoak Txindurrita bidean daudela ehortzita.
|