|
2011
|
|
|
Bistan dago zergatik: katalan herrietatik (printzipatutik baino areago Valentziatik) etorritako diglosia
|
hitzaren
adiera popularraz ari zaigu hor irakasle jakitun eta euskaltzale fina. Berak badaki seguruenik (unibertsitateko irakaslea dugu, ez kale gorriko iritzi emailea) diglosia hitzak, adituen definizio klasikoak gorabehera, bestelako formulaziorik ere izan duela14 Badaki, bereziki, bestelako formulazio horren bertsio popularra jaun eta jabe dela gure artean, 70eko hamarkadatik aurrera. definizio klasikoak zein aipamen bibliografiko zehatzak alde batera utzita adiera popular horretaz baliatzen da artikulugilea:
|
|
|
2.1 perspektiba erlijiosoa eta metaforiko arrunta has gaitezen
|
hitzaren
adiera propiotik, perspektiba erlijiosoak (erlijio katolikoak24, ez protestanteak) emana dion eta eguneroko bizian zabal hedatua dagoenetik. erlijio katolikoak oso berea izan du purgatorio hitza: bai hitza eta bai kontzeptua. hala zuen gure haurtzaroan eta, azken urteotan kontuok aldatu egin badira ere zertxobait, bistan da lehengo definizio muinak uka ezinezko indarra duela orain ere. erdal hiztegi batek honela definitzen digu purgatorioa:
|
|
|
Adiera teknikoa du diglosiak batetik, eta adiera popularra bestetik. Biei egin diegu kasu nahiz eta, aurrera begira,
|
hitzaren
adiera teknikoa zehaztea den gure jomuga.
|
|
|
Fergusonek 1959an azaldutako egoera prototipiko haiek dira benetako diglosia: haiek bakarrik edota, nahiago badugu, egoera haiek eta haien antzeko batzuk". hudson en 1984ko, 1991ko eta 2002ko saio horiek, diglosiaren adiera hasierako (Fergusonen 1959ko) kasu jakinetara mugatzekoek, bere eragina izan dute noski, eta asko dira egungo egunean
|
hitzaren
adiera termino horietara mugatzearen alde agertu direnak. Britto bat aspalditik (1986tik gutxienez) eta beste hainbat 2002an bertan. praktikan, ordea, murrizte asmo horrek ez du aurrera egin.
|
|
|
a) Adiera teknikoa du diglosiak batetik, eta adiera popularra bestetik. Biei egin diegu kasu nahiz eta, aurrera begira,
|
hitzaren
adiera teknikoa zehaztea den gure jomuga5 Adiera popularraren kontu hori ez da hemengoa bakarrik, bestalde: beste hainbat hiztun elkartetan ere (motibo jakinengatik, ez kasualitate itsuz) agerikoa (izan) da adiera konnotatibo hori. b) diglosiaren adiera teknikoaren barruan ere joera bat baino gehiago nabarmentzen dira6 Funtsean adar nagusi bi bereizi izan dira:
|
|
|
Diglosia
|
hitzaren
adiera popularrak erabateko indarra eta tiradizoa du euskal herrian. hala izan du 70eko hamarkadatik hona eta, garai bateko bits aparrak asentatzen edo hasi badira ere bazterretan, hala du orain ere. Adiera hori hain da popularra, hain da ezaguna eta zabal hedatua non askok, oinezko zein zaldun, aparteko definizioedo esplikazio beharrik gabe ontzat ematen duen, eta maiz erabiltzen.
|
|
|
AhAlEginArEn prAKTiKoTASunAz zalantza praktikoak ere baditut, hasierako diglosia aldarrikatzeko eta oraingo erabilerak baztertzeko saiakeraz. a) horrela diosku zalbidek bere testuan: " Diglosia
|
hitzaren
adiera popularrak erabateko indarra eta tiradizoa du Euskal Herrian". (...)" Ahuldutako hizkuntzaren osasun egoera axal axaletik deskribatzeko eta egoera hori arras negatiboki baloratzeko erabiltzen da diglosia..."(...)" Adiera popularraren indar hori ez da hemengoa bakarrik:
|
|
2013
|
|
|
hiztegiek, gramatikek, inbentario fonologikoek, fraseologia bildumek eta halakoek hizkuntzen corpusa soilik gordetzen dute; hau da, gorputz bizigabeak dira. Dena den, hizkuntza bat egon dadin(
|
hitzaren
adiera osoan), hizkuntza hori erabiltzen duten pertsonak egon behar dute, hizkuntza, baita ere eta batez ere, giza jarduna delako, giza portaera. Alde horretatik, oso adierazgarria da Coulmasek (2005) hizkuntza eta lasterketa nozioen artean egindako alderaketa:
|
|
2016
|
|
|
6
|
Hitzaren
adiera tradizionaletik hurbilago ibiltzeaz gainera ez gara ezer berririk esaten ari, hizkuntza soziologiarako ere aukera terminologiko hori egiten dugunean. ikus, adibidez, Jone Hernandez Garciaren 2010eko azalpen espresua: " Logikoa denez, corpusak ez ezik, hizkuntzaren erabiltzaileak (alegia, hiztunak) ere berebiziko protagonismoa du soziolinguistika ikerlanetan." (Hernandez, 2010).
|
|
2018
|
|
|
Eta hiztun berria ere bai26 Baina benetakotasunaren balioan oinarritzen den ideologia ez da erabat gainditu, eta ezaugarriok erabat baztertzaile izateari utzi badiote ere, legitimotasun handiagoa du oraindik, a priori, emakumea ez denak, hiritarra ez denak eta hiztun berria ez denak. Exotikotasunetik(
|
hitzaren
adiera etimologikoenetik) edo salbuespentasunetik baloratuak izan litezke ezaugarriok. Gutxitan, ordea, benetakotasunetik.
|