|
2000
|
|
|
Eta dagoena errezeloaren erresuman uzteko zuhurtzia baldin badut, eta era berean, zenduena zeina, gehiegikerietan erori gabe, genozidiotzat kalifikatuko bailuke edozein irrati edo telebistako berri esatarik eta haien salketarena, ez da nahikoa froga eta ebidentzia ez dudalako, baizik eta niretzat ere, Euripides jakintsuak idatzita utzi zuena aintzakotzat hartuz, zuhurtzia delako benetako balorea. Baina nire uste izugarri hauek ez direla eldarnioak erakustearren, eta orain ere beti bidaialagun aldaezin izan dudan zuhurtziari eskua emanik,
|
hitz
bi soil soilik: bazkaritarako haragia saltsan ekarri ziguten halako batean Armando Bonilla eta biok bakarrik gelditu ginen egunean, hain zuzen, bada, ari nintzen platerean zegoena gogo biziz jaten, batere errezelorik gabe, harik eta gogortasun batekin topo egin nuen arte.
|
|
2001
|
|
|
3 Erramun Illarramendi, Enrike Elizetxea eta J.I. Uranga euskaltzale errenteriarrak, antzerkilari eta bertso jartzaile hirurak ere, liberalak ziren, errepublikazaleak. Haiei buruz gehiago jakiteko ikus Mitxelenaren beraren artikulua Oarson (orduan, Renteria), 1952," Los renterianos y la literatura en lengua vasca", 39 or. eta Bozas Urrutiaren Andanzas y mudanzas de mi pueblo liburuaren bigarren argitalpenerako (1976) idatzi zuen hitzaurrea("
|
hitz
bitan").
|
|
|
|
Hitz
bi esan nahi nituzke honetaz, Unibertsitateari buruz behin eta berriro eragile gisa agertu naizenez gero. Ez beza inork, mesedez, harrokeriatzat har erabili dudan hitza.
|
|
|
Gehiago oraindik, norbait horrek badu kemen eta ausardia bide zuzen horretarik sekula ez saihesteko, eta nik, berriz, ez dut deus parekorik.
|
Hitz
bi esango nituzke, halaz guztiz, barkakizunago gerta daitezen bekatu larriak.
|
|
|
|
Hitz
bitan saiatuko naiz azaltzen, n garren aldiz, nola antolatu zuen Diccionario trilingue entzutetsua. Artean sortu berria zen Real Academia ren hiztegitik hartu zituen hitzak banan banan eta banan banan alboratu zizkien euskarazko ordainak, latinezkoak gelditzen zirela hirugarren.
|
|
|
Honi datxekiola,
|
hitz
bi eskaini nahi nizkioke, guztizko begiramenez, Aita Yurreri" guda galdu ta gero" gertatuei buruz8 Gerra galdu zutenak, baldin hitzek indarrik badute, galduan gerra egin zutenak dira. Bestela esan, galduan gerra egin genuenok eta ez, esate baterako,
|
|
|
Ez nuke, baina inondik ere ez, bidez bide nabilen bitartean, hain ozenki eta buruzki mintzatu zaigun" Zaloña" jauna
|
hitz
bi esan gabe utzi nahi5 Atariko gisa, gainera, ohar desegokiren bat edo badut beretzat. Gerla aurretik, artikuluen behealdean izengoitia edo izenordea ipintzeko ohitura arras hedaturik zegoen:
|
|
|
Dena den, mintza bitez adituak horrezaz. Orain Orixe eta Lizardiren adiskidetasuna nahi nuke gogoratu,
|
hitz
bitan. Hain ezberdinak izanik  eta hain ezberdinak zirelako biak bildu zituen lokarria ez zuen heriotzak berak eten eta Orixe, lehortzat geneukan gizona, ez zuen inolako lotsa gaiztok lotu bere adiskideaz mintzo zenean.
|
|
|
Halaz ere, esan dut
|
hitz
bitan Ormaetxea idazlea nola sortu zitzaigun. Gipuzkoa Nafarroetako mugan artzain, ikazkin eta nekazarien artean hazia eta bizia zen basa mutikoa Xabierra eraman zuten Jesusen Konpainiaren ikastetxera.
|
|
|
Zuen baimenarekin,
|
hitz
bi sartu nahi nituzke hemen eskupeko Filologiaren izena eta edukia zertxobait mugatzeko, aski nahasiak baitabiltza gure artean âeta ez gure artean bakarrikâ aspaldixkodanik. Â Urkixo, don Julio, ez nuen zoritxarrez behar adinbat tratatu, gaitz hilgarriak joa ageri baitzen ezagutu nueneko.
|
|
|
Bukatu behar eta,
|
hitz
bi esango nituzke Axular Etxeberriren parean jartzeko. Ez dut dudarik egiten, lehen esan bezala, honen kantu lana ederlana ere badela zatirik egokienetan, eta ez dira horrelakoak eskas.
|
|
|
Mendibururen hizkeraz
|
hitz
bi
|
|
|
|
Hitz
bi, azkenik, Larramendi eta besteen arteko harremanez. Maisua, aho batez aitortuko zuketen guztiok, andoaindarra zen, baina maisutza ezagun honek ez du esan nahi ikasle umil, eta batez ere beti isil, zirenik besteak.
|
|
|
4 Ikus" Gure bideko mugarriak" in Xabier Lizardi, Kazetari lanak, Erein, Donostia, 1987, 401
|
Hitz
bitan esateko, poesia ikasiaren eredua eta herri poesiarena lirateke" patroi" horiek.
|
|
|
Harrigarriago da, horratik, gero, joan den mendean eta gurean ere bai, gertatu dena, hizkuntzari eskerrak, eta hizkuntzaren antzinatasunari, batez ere? ikuskatu baitute Etxepare, Lafon arte esateko moduan, klasikoen uztarripetik aspaldi askatuak zeuden euskalariek, mamian zekarkeen poesiaz arduratu gabe, pasaeran eta bidenabar
|
hitz
bitan ukatzeko eta esesteko izan ezik.
|
|
|
|
Hitz
bi, azken azkenik, argitaraldi honezaz. Hizkuntzalari eta gainerakoek nora jo badutenez gero, hobe zirudien olerki hauek oraingo itxuraz azaltzea, oraingo jantziz jantzirik eta oraingo ortografiari dagozkiela, ez agertu ziren moduan.
|
|
|
Duela zenbait urte, Donostiako El Diario Vascok galdera batzuk egin zizkion zenbait pertsonari, ni ere horien artean nintzelarik, euskararen etorkizunaz. Funtsez, ederki jaso du
|
hitz
bitan nik erantzun nuenaren muina, baina, ordukoak eta oraingoak elkarrekin erkatuaz, bere buruari, eta bere buruaren bitartez Euskal Herri osoari, zerbait galdatu nahi lioke Zaloñak: " Eta or dago guztiz arritzen nauen koxka!
|
|
|
Hizkuntzalarien egitekoaz
|
hitz
bi erantsi nahi nituzke. Ni ez naiz tek  nokraten aldekoa:
|
|
|
2 Ikus Jose Artetxe," Tentazioa" in Zeruko Argia, 1970/02/15, 12 or. Artetxeren" tentazioa"
|
hitz
bitan honako hau zen: " Askotan esaten diot Iñazio [Eizmendi] ri:
|
|
|
Aski dugu
|
hitz
bitan bake ondokoak gogoratzea. 1876an agertzen dira dagoeneko moldez Hermilio Oloriz eta Arturo Campion; 1877an, Becerro de Bengoa.
|
|
|
|
Hitz
bi Larresororen Hizkuntza eta pentsakeraz33 Ez naiz hasiko berriz aztertzen zein den zaharren eta jatorren, gure bost bokaleko sistema  ala zuberotarren seikoa. Agertu dudan iritzia ez da neurea, auzi horretaz ni baino lehenago arduratu diren hizkuntzalari guztiena baizik.
|
|
2002
|
|
|
Baina berehala kendu nuen asmo hura burutik, ondo asko bainekien Anaia Dabitek ez zidala horrelako aziorik sekula barkatuko. Oharkabean, idazlumaren punta ostera paperean finkatu, eta, poliki poliki eskua bere kasa hasi balitzait bezala, falta zitzaizkidan
|
hitz
biak marratu nituen, lehentxoago idatzitakoaren aldamenean. Esaldia osatu nuenean jaiki egin nintzen, orri laurdena hartu eskuetan, eta, irakaslearen mahairaino joanik, haren gainean laga nuen ageri agerian.
|
|
2003
|
|
|
|
Hitz
bi bukatzeko
|
|
|
Amatiñoren berbetan esanda: "
|
hitz
bitan, 1980an irrati telebista indarrean jartzea batez ere goi teknologia lortzea eta hasierako inbertsio handiak egitea zela hainbatek uste arren, hamabost urte beranduago edonork daki ahalik eta programaziorik onena eskaintzea dela benetan ezein irrati telebistaren egiazko erronka". Telebistaz nahiz irratiaz oro har esaten den hori, sareari berari buruz esan daitekeena ere bada.
|
|
2008
|
|
|
[Bigunetik ere bai I.]" Zutik, tinko, gogor": mila bider sartu dizkigute
|
hitzok
bi belarrietatik; makurtzeak on egingo ez baligu bezala; zumea ez bagenu bezala; arintasuna, zalantza eta balantza bera ere geure geureak ez balira bezala. " Zutik, tinko, gogor":
|
|
2009
|
|
|
|
Hitz
bitan, adin gordinekoa zarela...
|
|
|
Honetan utziko badugu ere, ezin bukatu, ordea, hain zuzen ere Euskararen Legearen balio nagusia den kontsentsuaren osasunaz
|
hitz
bi esan gabe. Izan ere, badugu ustea 1982an lorturiko kontsentsu sozial eta politiko zabal eta eredugarriak, zenbait aspektutan iraun badu ere, beste zenbaitetan indarra galdu duela.
|
|
|
Horregatik izan da zentzuz jantzitako espazioa,
|
hitzaren
bi adieratan: esanahiez eta norabidez.
|
|
|
Politikoek, alde guztietakoek, euskaldunon interesak nola manipulatzen dituzten, alde edo kontra, jabetzen direnak.
|
Hitz
bitan: itotzen direnak.
|
|
2010
|
|
|
denak mintzo daitezen nahi zuen politikoa zen, jakin bazekielako bukatua zela isiltasunaren denbora, isiltasun horrek Euskadin jarraitu egiten baitzuen Franco hil eta gero ere, beharbada diktadorearen arrastoa han bestetan baino karga pisuagokoa zelako. Horregatik,
|
hitzari
biok ematen zioten balioagatik egin zuten topo Saramagok eta Ibarretxek, eta topaketa horren lekukotza utzi nahi izan dut nik hemen. Hutsunearengatiko oinazea erakusteaz gain, azalpen hori ere zor nuen.
|
|
|
Kantaera edo estiloari buruz,
|
hitz
bi. Transkripzio hauekin islatu nahi izan dudana zera da:
|
|
2011
|
|
|
HASI AURRETIK
|
HITZ
BI
|
|
2018
|
|
|
Fraidea zegoen tokiraino inguratu, eta ukalondotik heldu nion, harekin
|
hitz
bi egiteko neure asmoa agertuz. Grazibel, fraidearen agindua betez, kriseiluko olio zikina antoxin batera irazten hasi zelarik, fraideari esan nion:
|
|
2019
|
|
|
" Komuna beste aldean dago" esatekotan egon naiz, barrarako bidea hartu baitu, baina ez dit astirik eman. Azkena sartu den emakumearekin
|
hitz
bi egin ditu. Emakumeak nire aldera begiratu du, eta munduan denik eta irribarrerik atseginena eskaini dit.
|
|
|
"
|
Hitz
bi erantsiko ditut, besterik ez:
|
|
|
Eta ni ere bai. Baina gero diskurtso luze bat bota zidan, esanez mutil harroputza eta asoziala dela eta joan zen urtekoak agerian jarri zuela nolakoa den benetan; gainera, soziopata omen da (hori ere esan zuen, baina seguru nago Rutek ez dakiela zer esan nahi duten aurreko hiru
|
hitzetatik
bik ere), eta txikiegia omen da niretzat eta besterik ez nuela behar.
|
|
|
Monologoaren hasieran berean goitizenak ematen duten
|
hitz
bi entzungo ditu ikusle frankofonoak, Poinçon eta Wattmann; izengoitiak ematen duten hitz bi entzungo ditu ikusle anglofonoak, Puncher eta Wattmann; ezizenak ematen duten hitz bi, Zorroztegi eta Wattmann, entzungo ditu entzule euskaldunak; laster batean Dieu entzun du frankofonoak, God entzun du anglofonoak, Jainkoa entzun du euskaldunak, eta, segidan, hara non frankofonoak anglofonoak euskald...
|
|
|
Monologoaren hasieran berean goitizenak ematen duten hitz bi entzungo ditu ikusle frankofonoak, Poinçon eta Wattmann; izengoitiak ematen duten
|
hitz
bi entzungo ditu ikusle anglofonoak, Puncher eta Wattmann; ezizenak ematen duten hitz bi, Zorroztegi eta Wattmann, entzungo ditu entzule euskaldunak; laster batean Dieu entzun du frankofonoak, God entzun du anglofonoak, Jainkoa entzun du euskaldunak, eta, segidan, hara non frankofonoak anglofonoak euskaldunak entzuten duten Dieuk Godek Jainkoak kuakuakuakua egiten duela bere jainkozko apatiatik a...
|
|
|
Monologoaren hasieran berean goitizenak ematen duten hitz bi entzungo ditu ikusle frankofonoak, Poinçon eta Wattmann; izengoitiak ematen duten hitz bi entzungo ditu ikusle anglofonoak, Puncher eta Wattmann; ezizenak ematen duten
|
hitz
bi, Zorroztegi eta Wattmann, entzungo ditu entzule euskaldunak; laster batean Dieu entzun du frankofonoak, God entzun du anglofonoak, Jainkoa entzun du euskaldunak, eta, segidan, hara non frankofonoak anglofonoak euskaldunak entzuten duten Dieuk Godek Jainkoak kuakuakuakua egiten duela bere jainkozko apatiatik atanbiatik afasiatik, eta diskurtsoan aurrera, frankofonoak anglofonoak euskaldunak goi...
|
|
|
...a Wattmann, entzungo ditu entzule euskaldunak; laster batean Dieu entzun du frankofonoak, God entzun du anglofonoak, Jainkoa entzun du euskaldunak, eta, segidan, hara non frankofonoak anglofonoak euskaldunak entzuten duten Dieuk Godek Jainkoak kuakuakuakua egiten duela bere jainkozko apatiatik atanbiatik afasiatik, eta diskurtsoan aurrera, frankofonoak anglofonoak euskaldunak goitizen gisako beste
|
hitz
bi ere entzungo dituzte, nork bere hizkuntzan, zeinak diren Testu eta Conard, Testew eta Cunard, Kozkorreta eta Izorrategi, eta ikusle frankofonoa patriota jarriko da lurralde batzuen letania entzunda, Seine  Seine et Oise Seine et Marne Marne et Oise, ikusle anglofonoa jingotista jarriko da lurraldeen beste letania bat entzunda, Feckham Peckham Fullham Clapham, eta euskalduna aberkoi jarriko d...
|
|
|
Urteak ibili nintzen gailurreraino heldu nahian, bertigoarekin askotan, eta tranpak egitea eta bidezidorrak bilatzea izan nuen pendiz pikoenetan ez itotzeko aukera bakarra. Harik eta eskarmentuak,
|
hitzaren
bi adieratan, handik jaistera behartu ninduen arte.
|
|
2020
|
|
|
–Atsegin osoa. Hots, gorputzarentzat Edena
|
hitzaren
bi esanahitan. Bi aho zorrotz duen ezpata dun.
|
|
|
pietate haundiaren arrena digute gauetik zuzentzen".
|
Hitzon bidez
bi lege edo aginduren arteko auzia agertzen du Letek: gizakien legeak batetik, bestetik jainkoenak.
|
|
2021
|
|
|
Haren aldarria nigan buruz behera jarria ikusten dut ispilu aurrean kokatzen naizenean, argazki kamera batek irudia alderantzikatzen duen moduan: ni idealen azpitik igarotzen naiz sigi saga, ez gainetik, zalantza eta ezbaiaren artean egiten dut arrantza(
|
hitzaren
bi zentzuetan), eskrupuluen zapian biltzen naiz, barrutik soraio, (euskal) abertzale batzuk bezala, baina horien guztien azpitik, langa guztien azpitik, ez gainetik, eta badut ideologiarik, Kornelen protagonistaren kontrara, nahiz eta aurki ifrentzu joko lauso batean baino ez zaidan ageri.
|
|
2022
|
|
|
gora itzultzeko ohitura zuen inorekin hizketan ari zenean, eta horrek madonnatxo gaizto baten itxura ematen zion. Hasieran mekanografo bidali zuen Mooney andreak alaba ale merkatari baten bulegora, baina, fama txarreko aguazil laguntzaile bat egun biz bat bulegora joan ohi zenez, alabari
|
hitz
bi egiten utz ziezaiotela erreguka, atzera etxera ekarri eta etxeko lanetan jarri zuen amak neska. Polly oso neska alaia zenez, mutilen ardura berari ematea zen asmoa.
|
|
|
Hitzen fisioa zertan datzan azaltzeko linguisten laguntza dugu. Linguistek74, jakina denez,
|
hitzetan
bi alde bereizten dituzte. Adierazlea eta adierazia dira hitzen bi alde horiek.
|
|
|
Linguistek74, jakina denez, hitzetan bi alde bereizten dituzte. Adierazlea eta adierazia dira
|
hitzen
bi alde horiek. Adierazlea hitz baten zeinua da, grafikoa, akustikoa, baita ukimenezkoa ere?.
|
|
|
Halere, lotura hori, Helenen historiak iradoki  tzen digunez, beharraren eta grinen mende zegoen, artean irudimena (edo espiritua) ez baitzegoen aktibatua. Hori dela eta, gauzen eta
|
hitzen
bi aldeak artean ez ziren bereizten. Horregatik, mintzaira adimentsua izan arren, ilunantzeko errealitate batean bizitzera kondenatuta zeuden.
|