|
2001
|
|
|
René Lafon, euskalari jakintsuak, berriz, genduan eta zenduan berriagotzat dauzka Bizkai hizkerazko txokoren batean aditzen diren geban eta zebanen aldean. Hona hemen elkarren ondoan
|
hiru
paradigmak: Gipuzkoar klasikoa, Orixeren Txorierrikoa eta Lafonen Leintz aldekoa:
|
|
|
Erakuts diezazkiogun orain
|
hiru
paradigmok ofizioko gizon bati (ofiziokoa da hizkuntza franko, ahalik gehienak, nola aldatu diren dakiena: latina, luzaroan usteldu ondoren, aspaldi hil zela uste duena ez da ofiziokoa) eta galda diezaiogun zeini deritzan zaharrena:
|
|
2008
|
|
|
ikuspegi sistemikoa, ekologikoa, testuinguruzkoa eta genetikoa. Azkenik, hamalaugarren gaian, giza garapen psikologikoaren hainbat eredutan erabiltzen diren
|
hiru
paradigma zehaztuko dira: organizista, mekanizista eta testuinguruzkoa.
|
|
|
Overtonen eta Reese ren (1973) iritziz, gure diziplinaren historian garapenari buruz eman diren azalpenak
|
hiru
paradigmatan sailka daitezke: mekanizista, organizista eta testuinguruzkoa dialektikoa.
|
|
|
3 Zein dira garapenaren
|
hiru
paradigma garrantzitsuenak?
|
|
|
Azkenik, Koldo Martinez Garatek eman zion bukaera mahai inguruari. Nabarralderen sortzaileak,
|
hiru
paradigma erabili zituen Euskal Herriaren ikuspegia zehazteko: forala, itunetan oinarritutakoa; bizkaitarra, Sabino Arana Goirik proposatu zuena; eta Nafarroako estatua, Martinez Garatek babestu zuena.
|
|
2011
|
|
|
1 Euskal soziolinguistek
|
hiru
paradigma metodologikoak esploratu dituzte (positibista, hermeneutikoa eta kritikoa). Hala ere, ikerketa gehienak tradizio hermeneutikoaren eta, bereziki, tradizio positibistaren baitan kokatu dira.
|
|
|
Gizarte Zientzietan,
|
hiru
paradigma edo tradizio metodologiko nagusi daude: tradizio positibista, tradizio hermeneutikoa eta tradizio dialektikoa.
|
|
|
Gizarte Zientzietan,
|
hiru
paradigma edo tradizio metodologiko nagusi daude soziolinguistek hiru tradizio metodologiko hauetariko bateri (edo hauen konbinaketa bateri) lotzen zaizkie.
|
|
|
Gizarte zientzietan,
|
hiru
paradigma edo tradizio metodologiko nagusi daude: tradizio positibista (banaketetan oinarritutako ikuspegi metodologikoa eta teknika kuantitatiboak), tradizio hermeneutikoa (ulermen estrukturalean oinarritutako ikuspegi metodologikoa eta teknika kualitatiboak) eta tradizio dialektikoa, (ikuspegi metodologiko dialektiko kritikoa eta teknika parte hartzaileak).
|
|
2012
|
|
|
Azken atal honetan, euskal independentismoak
|
hiru
paradigma horien baitanjoka dezakeen paperaz mintzatuko gara laburki. Jarraian doan irudian hiru paradigmahoriek bildu ditugu, gai zehatz baten bitartez, euskarari buruzko errebindikazioarenbitartez?, ikusaraziz eredu bakoitzak suposatzen duen hurbilketa mota.
|
|
|
Zehazki esanda, aipatutako
|
hiru
paradigmen arabera euskal independentismoakhainbat jarduera egin dezake. Ikus dezagun.
|
|
2017
|
|
|
Politika publikoen azterketak egin izan direnean,
|
hiru
paradigma aipatu dira: paradigma burokratikoa, planifikazio estrategikoa eta gobernantza.
|
|
|
hiru morfologia paradigma horiei etiketa bana jarri zaie, morfologian eta sintaxi testuinguruetan oinarrituta. Garbi dago, bada, honelako
|
hiru
paradigma deskribatu direla morfosintaxian oinarrituta: [+ mugatua,+ singularra], [mugatua] eta[+ mugatua,+ plurala].
|
|
|
4)[+ Mugatua] tasunak ere ustez ondo kokatu dituzte egileek
|
hiru
paradigma horietan zehar, baina aztertu beharrekoa da sailkapen hori zertan datzan semantikan, bai eta morfologian bertan zein zatiri dagokion tasun bakoitza. Alegia,, mugatua?
|
|
|
ez da azaltzen dagokion atzizki hurrenkeraren araberako tokian. Edonola, azaldu beharrekoa da horma zein solo izenek bere
|
hiru
paradigma morfologiko dituztela egun, izen guztiek har dezaketen irakurketa sorta ohikoarekin batera. Bukatzeko, gogora dezagun, horman horren ondoan, hormetan eta hormatan ditugula hurrenez hurren pluralean eta mugagabean.
|
|
|
Euskal izenak oso flexio morfologia korapilatsua dauka, izenari atxikita azaltzen baitira zenbaki marka, determinatzailea, kasua eta are postposizio gehienak ere. Euskal gramatikaren tradizioak ondo deskribatuak ditu izen bakoitzak eskura dituen
|
hiru
paradigma morfologikoak: –mugatu singularra?,, mugatu plurala?
|
|
2019
|
|
|
Benetako aginduak, 2 pertsonako paradigmekin eratzen direnak, goiko eta beheko geruzetan agertuko direlakoan, albo batean utziko ditugu hurrengo kapituluetan aztertzeko; baina, ongi zehazturik, taula horretan NOR laukian
|
hiru
paradigma azaltzen direla: hadi, zaitez eta zaitezte; hiru paradigma 2 pertsonentzat?
|
|
|
Benetako aginduak, 2 pertsonako paradigmekin eratzen direnak, goiko eta beheko geruzetan agertuko direlakoan, albo batean utziko ditugu hurrengo kapituluetan aztertzeko; baina, ongi zehazturik, taula horretan NOR laukian hiru paradigma azaltzen direla: hadi, zaitez eta zaitezte;
|
hiru
paradigma 2 pertsonentzat. Aski litzateke singularreko eta pluraleko paradigma bana izatea.
|
|
|
Bada, gero ikusiko dugu hirugarren paradigma hori, zaitezte, alegia, bertzeak baino modernoagoa dela eta, bere garaia eskatzen duela. Dena den,
|
hiru
paradigma horiekin horrelako esaldiak ditugu: etor hadi, etor zaitez eta etor zaitezte...; eta horiei gehitzen badizkiegu bertze hauek:
|
|
2020
|
|
|
McKinsey ren eguneraketen arabera, 2020ko bigarren hiruhilekoan, munduko BPGak %7.2ko jaitsiera izango du. Baina deigarriena da, munduko
|
hiru
paradigma globalen ezberdintasuna tunelaren amaierari dagokionez: Txina 2021eko bigarren hiruhilekoan bueltatuko litzateke krisi aurreko garaira; AEB, 2024ko bigarren hiruhilekoan; eta Eurogunea, 2024 laugarren hiruhilekoan.
|
|
|
Munduko
|
hiru
paradigma global hauek aspalditik adimen artifizialari dagokionez zekarten norgehiagoka areagotu besterik ez du egin COVID oldarraldiak (Artificial Intelligence, AI; Samoili et al. 2020). Halaber, COVID kudeaketan azaleratu eta anplifikatu egin dira aspalditik somatzen ziren joerak eta kontraesanak paradigma ezberdinen artean (Allam & Jones 2020; Amat et al. 2020; Grundholm 2020):
|