|
2002
|
|
|
Aipatzekoa da nekazaritza biologikoaknabarmen egin duela gora azken urteotan Euskal Herrian. Zenbait datuadierazgarri aipatzearren, esan dezagun Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, artean, urtebetean soilik, %30 igo direla nekazaritza motahonetarako erabiltzen diren lursailen hedadura eta ekoizleen kopurua. Gauregun, EAEn 92 ekoizlek dihardute zeregin honetan, orotara 517 hektareakolursailak jorratuz.
|
|
|
Bestalde, ekonomiaren eta sektoreen bilakaerak izaera propioa hartzen du herrialde bakoitzean. Nekazaritzagabetzeak, industriaren gainbeherak edo susperraldiak eta tertziarizazioak Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan eragin desberdinadu, zenbatekoari zein garaiari erreparatuz gero. Prozesu horien emaitza, herrialdeetako osaketa sektorial desberdinean islaturik geratzen da.
|
|
|
Unibertsite mailako ikastetxe berrien sorrera eta birmoldaketarekin batera, beste bifenomeno garrantzitsu gertatu ziren hirurogeiko hamarkadan. Alde batetik, etalehenengo aldiz, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeen garapen ekonomikonabarmena. Bestetik, euskarazko iraskaskuntzaren hedapena ikastolen bidez.Lehen fenomenoak profesional gehiagoren beharra, hazkunde demografikoa etabizitza mailaren hobekuntzaren ondorioz zegoen hezkuntza eskaeraren igoeranabarmena ekarri zuen.
|
|
|
1976 urteetan batzar, idazlan, liburu eta bileraasko izan ziren horren inguruan. Deustuko Unibertsitatearen Euskal Kultur Mintegiak, beste fakultateetako Euskal Kultur Mintegiekin batera, Euskal Unibertsitatearen eta Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak batuko zituen Euskal Unibertsitate Barrutiaren aldeko kanpaina indartsua hasi zuen.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzak ere proposamen argia plazaratu zuen(). Bertan diseinaturiko barrutiak Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak hartzenzituen. Proiektu hura ere ez zen gauzatu.
|
|
2003
|
|
|
Unibertsitateko Euskal Kultur Taldeen iritziz, barrutiak honako ezaugarri hauek izan behar zituen: autonomia, ikasketa plan berezituak, irakasleria propioa osatzeko aukera, beharrezkoak ziren fakultate guztien sorrera, lurraldeen arteko oreka eta euskara unibertsitateko maila guztietara zabaltzea, ikasgaiak euskaraz eta gaztelaniaz eskainiz1 Euskal Unibertsitateak Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak batu behar zituen Euskal Barrutiaren aldeko gehienen iritziz, mendeetako zatiketa eta euskaldunen batasun eza gainditzeko lehen urrats modura2 Aldarrikapenaren aurkakoek bi arrazoi azaldu zituzten beren jarrera argitzeko: Nafarroa ezin zela euskal barrutian sartu eta barruti bakarrak Araba eta Gipuzkoa Bilboko Unibertsitatearen menpe jarriko zituela.
|
|
|
Partaideak, besteak beste, honako hauek izan ziren: Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetako Ikastolen Elkarteak, Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea, Jakin, Euskal Idazleen Elkartea, Euskaltzaindia, UZEI, Elhuyar, Arantzadi Zientzia Elkartea, Bizkai eta Gipuzkoako Irakasle Elkarteak eta UEU. Euskararen zabalkundearen inguruan ari ziren elkarteak ditugu; baina, hutsune narbarmenak egon ziren104 Bertan adostutako puntuen arabera,. Etxepare, euskal kultur erakundea, n parte hartzeko oinarrizko puntuak honako hauek ziren:
|
|
|
1976 urteetan batzar, idazlan, liburu eta bilera asko izan ziren horri buruz. Deustuko Unibertsitatearen Euskal Kultur Mintegiak, beste fakultateetako Euskal Kultur Mintegiekin batera, Euskal Unibertsitatearen eta Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak batuko zituen Euskal Unibertsitate Barrutiaren aldeko kanpaina indartsua hasi zuen. Koldo Mitxelenak 1975eko azaroan Donostian emandako. Unibertsitatea eta irakaskintza Euskal Herrian?
|
|
|
Horretaz gain, unibertsitatetik ateratzen ziren diplomatuek Euskaltzaindiaren lehen mailako tituluaren jabe irten behar zuten, eta irakaskuntzarantz jotzeko asmoa zutenek bigarren mailako diploma bereganatu behar zuten; horrela, Irakasle Eskoletan berehala ezarriko zen elebitasuna. KASen esanetan, hori guztia lortzeko Euskal Unibertsitatea behar zen, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak distritu bakarrean bilduz. Ipar Euskal Herrian «unibertsitate esperimental bat kokatua denez, ahaleginak egingo dira bertan iraun dezan».
|
|
2005
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak ordezkatuz, 40 gaztagile izan ziren finalean: Nafarroa, Araba, Gipuzkoa eta Bizkaiko hamar gaztagilerik onenak.
|
|
2006
|
|
|
Azterketa honetan Hego Euskal
|
Herriko
lau lurralde historikoetako ikastetxeek parte hartu dute. Baina lagin hori Estatu osoan egindako azterketaren zati bat besterik ez da.
|
|
|
Analisis y recomendaciones (Marchesi eta Miret, 2005) izenburupean argitaratutako liburua izan da. Estatuko zenbait Autonomia Erkidegok parte hartu dute ikerlanean, eta, gure kasuan, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurralde historikoek.
|
|
|
Orotara, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetako 24 ikastetxek parte hartu dute. Horietako zortzi Nafarroan, seina Bizkaian eta Gipuzkoan eta lau Araban.
|
|
2007
|
|
|
XIX. mendearen geroztik, Hego Euskal
|
Herriko
lau Lurralde Historikoak eta gobernu zentrala zerga itunaren araubidean jardun dira. Antzinako Foru sistema hartatik ondorio edo hondakin geratu zaizkigu Itun eta Hitzarmen Ekonomikoa.
|
|
|
Aldiz, ezker abertzaleak bere garaian ETAk, IKk eta HBk jarritako oinarriei jarraituz aurekztu berri duen Marko Demokratikoaren proposamenaz, “bakea ekarriko” lukeela iritzi zion. Are gehiago, herritarren borondatez sortuko liratekeen Ipar Euskal Herriko hiru lurraldeentzako eta Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeentzako autonomiak eta erabakitzeko eskubidea eskatzen duen proposamena maiatzaren 27ko hauteskundeetan jokoan egongo dena ziurtatu zuen Fullaondok. Denan den, gatazka politikoaz haratago joan zen Marije Fullaondo bere mintzaldian:
|
|
2009
|
|
|
Ildo horretatik, nazioarteko hainbat behatzaile joango da kontsulta egunean, eta, tartean, Euskal Herriko hamar bat ordezkari joango dira, oraindino nortzuk joango diren zehaztu ez duten arren. Hala ere, prentsaurrekoan David Cobos Atxondoko alkateak aurreratu zuenez,. Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetako behatzaileak egongo dira?.
|
|
|
Fusilatuen senitartekoak izan ziren inongo bitarteko teknikorik gabe jardunhorietan aritu zirenak, sarritan lan horietan zihardutenen artean inolako harremansarerik eratu gabe. Senitartekoen saiakera hauek Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan gauzatu baziren ere, horien kopuruari dagokionez, batez ere NafarroakoErriberan gauzatu ziren. Ildo beretik, ez zen biktimen aldeko omenaldi ofizialikgauzatu eta diktaduraren garaiko monumentu, omenaldi eta ikurren ezabaketa etaindarrez desjabetutako ondare publiko eta pribatuen itzulpena ere ez ziren gerrakogaraituek nahi bezala gauzatu24 Azkenik, Gerra Zibilari buruzko ikerketa historiografiko, soziologiko eta antropologikoaren bultzada eta memoria historikoakudeatzearen aldeko jarrera eta memoria traumatikoa musealizatzeko prozesuarensustapenik ere ez zen gauzatu.
|
|
|
Hau guztia ikusita esan dezakegu Bilbaok hauxe defendatzen zuela; jendeak bi aberri izan ditzakeela, bata aberri handia (kasu honetan Espainia) eta bestea aberri txikia (kasu honetan Hego Euskal
|
Herriko
lau lurralde historikoak). Haren ideologiaren barruan ikus dezakegu euskal zaletasun kulturala espainoltasunaren aurka jaio zelako ideia, beraz, tesi aranistak ikusten zituen Euskal Erria euskal etxearen inguruan.
|
|
|
Denbora gutxiago gelditzen da hurrengo gobernua edo legebiltzarra osatu ahal izateko, lau urteak betetzen baditu. Bitartean, udal eta foru hauteskundeak daude Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta hor test bat dator. Hor alderdi sozialistak bere burua neurtu nahiko du, eta bere erabakiaren kontrastea hor edukiko du.
|
|
|
Banaketaren aurrean: Uztailaren 30ean, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan.
|
|
|
1839ko urriaren 25ean, Espartero Gasteizko Dukeak Foruen Berrestea izeneko legea ezarri zuen, eta testu labur baina adierazgarri horren bitartez, Foruak bertan behera geratu ziren. 1839ko lege horrekin Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak (Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa) bat eginda geratu ziren, Foruen epitafioen bitartez, horixe baita Legearen testua: Nafarroako Foruak eta herrialde baskongatuen Foruak berresten dira, horrek konstituzioak ezartzen duen batasunean eraginik izan gabe.
|
|
2010
|
|
|
Abenduko ikerketan datu historikoa eman zion CIESek Gaztea irratiari: 104.000 entzule Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan.
|
|
2014
|
|
|
1976 urteetan batzar, idazlan, liburu eta bilera asko burutu ziren horri buruz. Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak batuko zituen Euskal Unibertsitate barrutiaren aldeko kanpaina indartsua hasi zen. Eduardo Txillidak diseinatutako euskal unibertsitatea bai, bai Si, si, universidad vasca eranskailua abiada handian zabaldu zen euskal lurraldeetan.
|
|
2015
|
|
|
Espainiako Bankuak atzo emandako datuen arabera, 12.112 milioi euro zor zituzten 2014 urtearen amaieran Hego Euskal Herriko bi gobernu nagusiek, urtebete lehenago baino 696 milioi gehiago. Zor horri batuz gero haien menpeko enpresa publikoena (85 milioi) eta Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru aldundiena (3.232 milioi), zorra 15.429 milioirena izango litzateke, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeek iaz izan zuten barne produktu gordinaren (85.000 milioi euro) %18, 1 Udalen zorra falta da hor, Espainiako Ekonomia Ministerioak zenbatzen baitu.Edonola ere, zorraren iazko hazkundea txikiena da 2008an krisia hasi zenetik, bai kopuru osoari begiratuta, baita portzentajeetan ere (%6). 2013an, esaterako, 1.310 milioi handitu zen bi gobernu nagusien zorra (%12, 9). Espainiako Bankuak gehiegizko zorpetzearen prozeduraren barruan egiten duen zenbaketaren arabera, bi erkidegoen zorra hamar aldiz hazi da 2007 urteaz geroztik.
|
|
|
Amnistiaren Aldeko eta Errepresioaren Aurkako Mugimenduak 18 hilabeteko ibilbidea daroa eta daborduko Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldetan dago, ezagutzera eman zutenez. Ipar Euskal Herrian ere" presentzia" du.
|
|
2016
|
|
|
Haatik, Espainiako Konstituzioak dakarren aipamenarekin zilegitasun osoa aitortu zitzaien bi sistemei. Gamazoren irakaspena gogoan, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak finantza eta zerga arloan Espainiako beste edozein probintziaren tankeran hartuak izan balira, independentismoa hauspotuko zen. Abertzaleen ikuspuntutik, konstituzioarekin, lau lurraldeen arteko batasuna urruntzen joan zen.
|
|
2018
|
|
|
Gure Esku Dago elkarteak ekainaren 10ean antolatzen duen giza katean parte hartzeko deia egin dute Euskal
|
Herriko
lau lurraldetako 200 bat alkatek. Ekimenaren bidez, erabakitzeko eskubidea aldarrikatu nahi du elkarteak.
|
|
|
Erreniega mendiko hobi komunean aurkitu zuten bere gorpua. Bere aita Oibarko alkatea zen, Izquierda Republicana alderdiko kidea, eta Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak hartzen zituen Lizarrako Estatutuaren alde sinatu zuen, herri ordezkari gisa. Bera ere semea erahil eta hilabete pare batera hil zuten faxistek.
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan formula horrekin zoazte hauteskundeetara. Estatu mailan hartutako erabakia da, baina, lurraldez lurralde, tokian tokiko errealitatera egokitzeko aukera emanez; malgutasunez jokatuko dugu errealitate ezberdinen arabera.
|
|
2020
|
|
|
Astelehenean konfinamendua arintzeko lehen fasera igaroko dira Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeak, eta herritarren egunerokoan eragina izango du horrek. Neurri zehatzak asteburuan jakinaraziko dituela adierazi du Espainiako Gobernuak, baina aurreratu du 5.000 biztanletik gorako herrietan orain arteko ordutegiei eutsiko dietela.
|
|
|
Osakidetzak eta Osasunbideak 702 kasu positibo atzeman zituzten atzo, zapatua, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan positibotasun tasa %6, 4koa izan zen atzo Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak jakinarazi duenez.
|
|
|
Osakidetzak eta Osasunbideak 702 kasu positibo atzeman zituzten atzo, zapatua, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan positibotasun tasa %6, 4koa izan zen atzo Eusko Jaurlaritzako Osasun Sailak jakinarazi duenez.
|
|
2021
|
|
|
Jaiegunetan ohikoa dutenez, astegunetan baino COVID atzemateko proba gutxiago egin zituzten atzo Osakidetzat eta Osasunbideak. Guztira, 9.964 PCR eta antigeno proba egin zituzten atzo Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta 691 positibo zenbatu zituzten denera, bezperan baino 238 gutxiago –4.283 proba gutxiago eginda–, eta astebete lehenago baino 137 gutxiago. Araban 75 positibo, Bizkaian 298, Gipuzkoan 208 eta Nafarroan 106 atzeman dituzte azken orduetan.
|
|
|
Arintzea bistakoa da, esaterako, hamalau eguneko intzidentzia tasen gaineko datuetan. Oraintxe bertan, tasa 200 kasuren langatik beherakoa da Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan. Bizkaian 100.000 biztanleko 179 pertsonari atzeman diete birusa azken bi asteotan; Gipuzkoan, 175i; Araban, 150i; eta Nafarroan, 124ri.
|
|
|
Egunetik egunera izan daitezkeen gorabeherez haragoko bilakaera ikusteko, adierazle argigarria da azken hamalau egunetako intzidentzia tasa metatua. Hain zuzen ere, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan tasari erreparatuta, antzeman daiteke izurriaren bilakaera laututa dagoela. Azken hamalau egunetako positiboak aintzat hartuta, Arabak, Bizkaiak eta Nafarroak 200 kasutik beherako tasa dute 100.000 biztanleko:
|
|
|
Alderatzeko, igandean eta astelehenean atzemandako positiboak 119 eta 184 izan ziren, hurrenez hurren. Lurraldeka, Bizkaian 77 positibo detektatu ziren; Gipuzkoan, 70; eta Nafarroan, 59 Hortaz, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan gora egin dute positiboek.
|
|
|
Atzo, hilak 22, egindako 15.659 PCR eta antigeno probetatik, 2.216 izan ziren emaitza positiboa izan zutenak Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan: Hau da, positiboen kurbak oraindik ez du goia jo.
|
|
|
Osakidetzak eta Osasunbideak ahalbidetutako datuen arabera, 6.730 proba diagnostiko egin zituzten atzokoan Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta horietatik 301ek eman zuten positibo; alegia, %4, 5ek. Positibotasun tasak, beraz, mantentzera egin du azken astean datu orokorrei erreparatuta.
|
|
|
Datu orokorragoei erreparatuta, atzokoan 5.547 proba diagnostiko egin zituzten Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta horietatik 171k eman zuten positibo. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan %2, 9koa da intzidentzia tasa, eta Nafarroan, berriz, %4koa.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak emandako datuen arabera, atzo, orotara, 10.989 PCR eta antigeno proba egin zituzten Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta horietatik 432eman zuten positibo. Lurraldez lurralde, Bizkaian atzeman zituzten kasu gehien (228), eta ondoren, Gipuzkoan (121), Nafarroan (52) eta Araban (29).
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, guztira, 14.044 PCR eta antigeno proba egin zituzten atzo Osakidetzak eta Osasunbideak, eta positibo gehien Bizkaian atzeman zituzten (366); ondoren, Gipuzkoan (236), Nafarroan (108) eta Araban (61). Positibotasun tasari dagokionez, zertxobait igo da Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan (%6, 1); Nafarroan, aldiz, nabarmen jaitsi da (%3, 5).
|
|
|
14.247 test diagnostiko egin zituzten atzo Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta positibotasun tasa %7, 3tik %6, 8ra jaitsi da Araba, Bizkai eta Gipuzkoan, eta %5, 6tik %5, 5era Nafarroan. Gainera, atzo ez zuten inor ospitaleratu beharrik izan Osakidetzako Zaintza Intentsiboko Unitateetan.
|
|
|
Horien arabera, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 326 kasu positibo atzeman zituen atzo Osakidetzak, eta 102 kasu, berriz, Osasunbideak Nafarroan. Denera, 428 pertsonek eman zuten positibo atzo Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan. Herenegun baino 162 positibo gutxiago atzeman zituzten atzo, baina positibotasun tasak gora egin du.
|
|
|
Koronabirusaren bilakaerari buruzko azken datuak eman berri dituzte Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak, eta oro har, atzo jakinarazi zituztenak baino hobeak dira. Atzo 11.715 PCR eta antigeno test egin zituzten Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta horietatik 664k eman zuten positibo; %5, 7k alegia. Larunbatean 821 positibo zenbatu zituzten 12.464 proba eginda; %6, 5.
|
|
|
Datu orokorragoei erreparatuta, atzokoan 5.547 proba diagnostiko egin zituzten Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan, eta horietatik 171k eman zuten positibo. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan %2, 9koa da intzidentzia tasa, eta Nafarroan, berriz, %4koa.
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan ere kasu positiboen beheranzko joera ari da nagusitzen. Lau lurraldeetan, guztira, 8.348 PCR eta antigeno egin zituzten atzo, eta horietatik 416 izan ziren positiboak. Lurraldez lurralde, Bizkaian zenbatu zituzten positibo gehien (175), eta ondoren, Gipuzkoan (149), Nafarroan (60) eta Araban (30).
|
|
2022
|
|
|
EABk bigarren loraldi bat izan zuen Espainiako Errepublikaren etorrerarekin, eta 1931ko ekainean berriro ekin zioten lanari. Hasieran Bilboko mugimendu bat izan zena Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetara hedatzea izan zen haien lehentasunetako bat.
|
|
|
Hego Euskal Herrian ere, kopuru handiak zenbatu dituzte. Izan ere, atzo 11.281 positibo atzeman zituzten Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan. Guztira, 29.416 PCR eta antigeno proba egin zituzten Araban, Bizkaian, Gipuzkoan eta Nafarroan; beraz, positibotasun tasa %38, 3koa da gaur gaurkoz.
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan argi geratu da diru-laguntzek nabarmen gainditu dutela zerbitzuen eskaera. Krisi ekonomikoen testuinguruak ere eraman du horretara agian.
|
|
2023
|
|
|
PPk bi ordezkari lortu ditu eta Sumarrek bat. Nafarroa kontutan hartuz, Euskal
|
Herriko
lau lurraldetan, PSE atera da garaile eta 7 ordezkari Madrilgo Gortera bidaliko ditu. Bigarren postuan EH Bilduk boz kopuruan egin jauziari esker bigarren postuan kokatzen da, 6 aulkirekin; EAJPNVk boto parrasta galtzen du aitzineko hauteskunderi konparatuz, 5 aulki lortu ditu.
|
|
|
Bada, Espainiako Estatuko 2021eko homizidio tasa orokorra (ez suzko armekin eragindakoena) 0,61ekoa izan zen 100.000 biztanleko. Eta horren barruan, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeek tasarik txikienetarikoak erregistratu zituzten. Espainiako Barne Ministerioaren arabera, EAEn 0,51 hilketa izan ziren 100.000 biztanleko eta 0,30 Nafarroan.
|
|
|
Honela ezaugarritu dute mugimendua: «Plurala eta eraginkorra, propositiboa, Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan artikulatzen hasiko dena, hegemonia neoliberalaren aurka eta bizitzaren alde, egiturazko eraldaketei bidea irekiz». Ibilian egin nahi dute bidea, borrokan.
|
|
|
Hego Euskal
|
Herriko
lau lurraldeetan handitu da langabezia, baina Araban bereziki: 863 pertsona gehiago daude.
|