|
2009
|
|
|
Jataben,
|
herri
basoak egon arren ere, ez dago ia kofradiaren gomutarik. Ikerketa osoan lekuko bakarrari egin zaio ezaguna kofradia berba; lehenago ardintzako kofradi egoten ei zen, baina gomuta lausoa baino ez da.
|
|
|
Ikerketa osoan lekuko bakarrari egin zaio ezaguna kofradia berba; lehenago ardintzako kofradi egoten ei zen, baina gomuta lausoa baino ez da.
|
Herri
basoen kudeaketa Herriko Etxeak egiten izan du. Derrigortasunak ezartzen zituen herritarrek esparru horietan egin beharreko lanak.
|
|
|
Derrigortasunak ezartzen zituen herritarrek esparru horietan egin beharreko lanak. Sasoi batean etxe guztiak zeuden
|
herri
basoetan landareak sartzera derrigortuta. Gaur egun, ostera, dirua ordainduta ez dute landareak sartzera joan beharrik.
|
|
|
Baina horietan, auzokoen lekuan, Aldundiak berak agintzen du. Beraz, beste leku batzuetan kofradiak sortzeko baldintza ziren
|
herri
basoak egon arren, ez dago kofradiarik egon izanaren gomutarik. Hiru jabetza mota daude Jata mendian, eta hiruretatik bat bera ere ez da kudeatu kofradiaren bidez XX. mendearen hasieratik, sikiera.
|
|
|
Kofradiaren eginbeharren arteko hainbat, kasurako auzuneko bideak konpontzeko eguna ipintzea,
|
herri
basoetako otea eta ira banatzea, negurako egurraren banaketa... Herriko Etxeak ezartzen zituen.
|
|
|
Herriko Etxeak ezartzen zituen. Bai behintzat bideen konponketa eta
|
herri
basoen ustiapenari zegokionean. Bestetik, beste baso esparru handi bat pribatuki partzelatuta egoteak, beharrizan guzti horiei era indibidual eta pribatuan erantzuteko aukera eman zuen.
|
|
|
|
Herri
basoak izan dira auzo elkarteen eraketarako ezinbesteko baldintza. Basoak izan dira auzoko eta herriko ondasunik handiena, izan ere, eraikuntzarako, tresna eta altzariak egiteko, etxea berotzeko, karobietarako, labeetarako eta ganaduen azpietarako lehengaia opesten zuten.
|
|
|
Arbola sartzea ere auzolanean egiten zen, behar sano garrantzitsua zen eta Herriko Etxeak agindu eta kudeatzen zuen. Urteko egun jakin baten, aita semeak,
|
herri
baso horietan landareak sartzera eta zuhaitzak jagotera joaten ziren. Kanpaijotzeaz iragartzen zen beharraren hasiera.
|
|
|
Kanpaijotzeaz iragartzen zen beharraren hasiera. Berba egin dugun lekukoen arabera, landareak sartzea eta
|
herri
basoetan behar egitea jatabear askoren lanbidea izaten zen gerra aurretik. Egun seinalatu bakarrean ez ezik, urte osoan jarduten zuen baso-lanetan hainbat gaztek, aldea etxeko beharraren osagarri modura, eta beste beharmoduetan sartzeko zituzten eragozpenen eraginez.
|
|
|
XX. mendera arte jarraitu izan du
|
herri
basoak pribatizatzearen inguruko eztabaidak. Udalerriko premiei erantzuteko saltzearen aldekoak izan dira batzuk, eta baliabide horiek ustiatzen jarraitzearen aldekoak besteak.
|
|
|
Etxean laguntzetik aldea etxetik kanpora beharrean joaten hastea ere, praka luzeak janzteko sasoiaren seinale zen mutilentzat.
|
Herri
basoetara beharrean joatea, itsasora, hirira edo aldea etxe oparoren batera morroi edo neskame joatea, eta XX. mendearen bigarren erditik, industriara lan bila joatea; horiek izan dira umezarotik gaztezarorako pausoa adierazi duten jazoera batzuk.
|
|
|
XX. mendean ere antzeko prozesua ezagutu da, gehienetan lurra pribatizatzera heltzen ez bazen ere. Alogerean eman ohi ziren
|
herri
basoak. Errentan hartzen zituztenek zuhaitzak kendu eta soroak egiten zituzten.
|
|
|
Aldundiarenak, eurakatik egiten ziren ordainketak direla ta aipatu ditugu.
|
Herri
basoak eta euren kudeaketa eredua ere azaldu ditugu, jabetasun kontzeptuaren garapen historiko eta auzo-lanarekiko erlazioaren barruan. Orain, bada, hiru antolaketa ereduen artean berriena, loteetan banatutako jabetza pribatuaren bidez ustiatzen diren basoak azalduko ditugu.
|
|
|
Karlistaden osteko foru abolizioa eta herriei ezarritako isun astunen ondorioz, artean
|
herri
baso zirenak esparru pribatu bihurtu ziren. Alogerean hartutako lurren ustiakuntzen aitzakiaz ere, herriarenak ziren hainbat baso arlo norbanakoenak izatera igaro ziren.
|
|
|
Lehenago, nekazaritzaren gaineko atalean deskribatuko ditugun gurdi berezi batzuekin ateratzen ziren zuhaitzak. Metodo hori
|
herri
basoetan erabili izan da luzaro. Gerora, Marutxeaga inguruko basoetan batez ere, kable bidez garraiatzen zituzten enborrak kostaldera.
|
|
|
Askabittuko bizkarretik elizatik datorren pista jarraituz gero, Zaldizuriko trokara igaroko gara. Pistatik gora dauden lursailek Jatabaso
|
herri
basoa osatzen dute. Pistatik beherakoak norbanakoen arloak dira.
|
|
|
Artolako bigarren uhaldea igarota, behin Markinarestitik kanpora, amaitzen da Jatabaso
|
herri
basoa. Puntu horretatik aurrera Arriluzeko basoan sartuko gara; jabetza pribatukoa da.
|
|
|
Katiluzubi inguruan,
|
herri
basoak dauden lurretan, ez ei dago buztinik. Baso siku da, lur flojo edo arina.
|
|
2011
|
|
|
Abeltzaintzak garrantzi handia euki dau Busturiko mendi bizkarretako auzoetan. Sasoi baten
|
herri
baso izanikoetara askatzen ebezan ganaduak, jaube barriek horretarako baimena emoten eben eta.
|
|
|
Apurka apurka, abel tzaintza eta, neurri txikerragoan, nekazaritza bihurtu ziran auzo sakabanatuetako bizibide nagusi. Prozesu horretan, lehen herri lurrak edo
|
herri
basoak izan ziranak jaubetze edo pribatizatze prozesu bat jasan ei eben.
|
|
|
Busturian, gure lekukoen akorduan, Mallulku deritxon inguruan baino ez dagoz egun
|
herri
basoak, eta arlo txikerra ei da. Mape edo Axpeko Atxapunte be antxina herri lurrak izanikoak dira.
|
|
2013
|
|
|
|
Herri
basoak udalarenak izan arren, herritarrek erabilteko izaten ziran. Ganadua basabehiak eta ardiak eroatea libre zan, baina handik irak (jdeak') ekarri ahal izateko herriari pagau behar izaten jakon.
|
|
|
Dana dala, normala zan ganadua basora eroatea be,
|
herriak
baso asko euki ei ebazan eta. Izan be, etxe inguruetako terreno guztiak labrantzarako erabilten ziran eta ez egoan landa edo zelai askorik.
|
|
2015
|
|
|
Auzoak arautzen eta antolatzen ditu auzo ondasunen zaintza eta mantenimentua, kasurako: ermitearen ardurea, bideak jagon eta garbitzea,
|
herri
basoen erabilerea...
|
|
|
Baserri mundu tradizionalean garrantzi handikoak izan dira herri lurrak edo
|
herri
basoak. Horreek ondasunak auzoak eta herriak aprobetxetan izan ditu.
|