|
2013
|
|
|
Euskaltzaindiaren webgunean eta, Iker egitasmoaren barruan, Fonetika eta Fonologia esparruan
|
hau
dio: < < Arian arian Akademiari aurkezten zaizkion premiei erantzutea da lantalde suntsikor honen zeregina> >.
|
|
|
Urretabizkaiak, puntu
|
honetan
esan duguna azpimarratuz, ekarpen berri bat egin dio eduki aldetik euskal literaturari, esan nahi da zahartzaroan ere pentsa daitekeela eta egitasmo bihurtu, gazteen eskuetan edo erakundeen menean utzi gabe. Zahartzaroa antolatzeaz dihardu, eta sendi formula berri bat proposatu digu:
|
|
|
Zentzu hori hizkera poetikoari dagokio zuzenean eta, zehazkiago, bere osagai sintaktikoei. Alegia, Semiotikaren terminoak erabiliz,
|
honek
esan nahi du osagai sintaktikoek balio semantikoa hartzen dutela hizkera poetikoan. Honela dio I. Lotmanek berak:
|
|
|
Horren harira, Rikardo Arregi Díaz de Herediak dio gay pertsonaiak testuingurutik kanpo daudela, deskontestualizatuak, galduta (2010, 52). Mikel Ayerbek, Adrián Meloren El amor de los muchachos (2005) liburua aipatzen du, eta, liburuko hitzak egokituz, honako
|
hau
dio: –
|
|
2014
|
|
|
Euskararen biziberritzea Euskal Herriko hiriburuetan gaiaren haritik egindako gogoeta dituzue testu
|
honetako
esanak. Benetan funtsezko gaia dela uste dut, euskararen biziberritzea nonbait jokatzen badugu hirietan delako.
|
|
2015
|
|
|
Etxahunen bizitzak literaturan izan zuen oihartzunik jadanik bizi zelarik, Jean Baptiste Chahok frantsesez argitaratu baitzuen(. Histoire du Poète Basque Etchahon de Barcus?, Revue des voyans1838) Pariseko aldizkari batean saio bat haren bizitzaren eta bertsoen antzeaz eta bere anaia Jean Pierrek itzuli Barde baten izaitiaHEGATStitulupean (5, 1991). Saio
|
honetan
dio bukaeran euskal mendietan barna ibiltzeko zoria izanez gero galdetzeko edozein haurri Etxahunen berri eta honek kantatuko zuela azkar haren bizitzaren kantaren hasiera hura:
|
|
|
euskal komedia. Eta bertan beste zenbait iritzi interesgarriren artean honako
|
hau
zioen euskal antzertigintzaz eta antzerkigileez:
|
|
|
Urte honetan, famatua ere Pariseko maiatzeko mugimenduagatik, Telesforo Monzonekin batera Matalasobraren zuzendari izandako Roger Idiartek kontatzen du nola joan zirenean Baionako teatroko administratzailearengana antzokia alokatzera,
|
honek
esan zien ea nola espero zuten sala betetzea, teatro frantsesak lortzen ez zuenez gero. Hala eta guztiz ere euskal teatroak bete egin zuela antzokia.
|
|
2016
|
|
|
Juan Kruz Igerabidek (1993) tradizioaren galeraren inguruan hausnartu zuen, ideia interesgarriak eta islatzaileak agerian utziz. Aditu
|
honek
dio teknologiak plazer elementuak hartu eta era itxuragabean ugaldu dituela, betiere, irudimenaren kontsumorako. Horren bidez, irudiak eta hitza mugarik gabe ugaltzeko eta deformatzeko aukera sortu da.
|
|
|
Halan: eta badinotsuet ez nozuela ikusiko, harik eta
|
hau
esango dozuen arte (Mt 23,38).
|
|
2017
|
|
|
Oibar aldean beti, errota? izena agertzen dela dio, Euskal Herriko toki gehienetan bezala erromatarren garaitik, baina Aragoi ibaia bera ere bertatik pasatzen da eta honek erakutsiko liguke, atal
|
honetan
esandakoa egiaztatuko balitz, ara (eihera) ere erabili izan dela noizbait.
|
|
|
Beraz, errota lekua izanen genuke ibaiaren eremua. Belaskok (2000, 420) hidronimo honen iruzkin linguistikoa egiterakoan, amaieran, Pascual Madozek() bere hiztegian hidronimo
|
honi buruz
esaten duena azaltzen du:
|
|
2018
|
|
|
|
Honek
esan nahi du, esate baterako, forma poetikoan emana dagoen arren, Euskaldunak ez litzatekeela lirikaren baitan kokatuko. Bestetik, poemaren kutsu alegorikoak haren fikziotasuna erakusten digu.
|
|
|
26). Aipagarria da, adibidez, Pegenautek ildo
|
honetan
esaten duena:
|
|
2019
|
|
|
Hona hemen adibide gisa lat. damnum ‘kaltea, galera, xahupena’ hitzaren kognatuekin gertatutakoa. Ernout Meilleten hiztegiak, hitzaren esanahia, erabilera eta gainerako datu filologikoak eman ondoren, etimologiari dagokionez
|
hau
dio: " Le rapprochement avec daps, souvent propose, est indemontrable; toutefois, l’identite de damnum et des mots arm. tawn, v. isl. tafn est seduisante.
|
|
|
Hiztegi honetan irakurleak agian etimologia bitxi eta harrigarriak aurkituko ditu, baina inolaz ere ez Blevinsen etimologien antzekoak, zeinek asmo gazt. zah. asmar ekin zerikusirik ez duen hitz jatorrizkotzat hartzen duen edo Izpea Axpe ‘haizpe’ ren aldaera gisa hartu beharrean ‘secret’ bezala ulertzen duen (hitz+ behe). Cf. Blevins 2018, 358 eta 204
|
Honek
esan nahi du lekukoen ezaugarri guztiak, batez ere agerraldien kronologiari, hedadurari eta testuinguru filologikoei dagozkienak, kontuan hartuak izan direla azalbide historiko eta etimologikoetan.
|
|
|
16). Autore
|
honek
dioenez, gehienetan erabilera eremu batzuk Hx hizkuntzan garatuko ditu elebidunak, beste batzuk Hy n eta izango dira hizkuntza batean zein bestean garatuko dituen eremuak ere.
|
|
|
Nonbait euskara batuaren defendatzaile bat naiz". Eta horrek
|
hau
dio: " Behar bada galdera hori iragan aldian idatzi zen, zeren eta ene ustez ez da gehiago arazorik gaur egun euskara batuarekin Iparraldean.
|
|
|
Baina gehiengoak hutsak aipatzen ditu. Irratilari batek
|
hau
dio, bere lanaz mintzatuz: " Hutsak.
|
|
2020
|
|
|
garrasi egin zuen Teresak. Niri begira gelditu zen, eta nik lehe5 Bitxia da aipu
|
honetan
esaten dena, ezen egiazki emakumeek gerra garaiaz kontatzeko gehiago izan arren, eleberri hau izan da helduentzako euskal eleberrigintzan emakumezkoei ahots narratiboa ematen dien lehena (gogora dezagun, dena den, haur eta gazte literaturako Martin Ugalderen Itzulera baten historia (1990) nobelan deserrian bizi izan den neska bat dela narratzaile protagonista). Emakumeen testigantzen beharra adierazteak, gorputza presente egiteak, emakume narratzaileak sortzeak eta abarrek erakusten dute genero kontzientziadun idazlea dela Uxue Alberdi.
|
|
|
Generatibismoak, besteak beste, perpausetik abiatzea ekarri zuen, baina ez naiz hasiko generatibismoaren proposamenaren edukia aztertzen. Aipamen bat ekarri nahi dut hona, puntu
|
honetan
esandakoa indartzeko, alegia, garaian garaiko metodologiaz, deskribamoldeez baliatuz kontatzen direla hizkuntzen gertakariak. Hauxe dio Ibon Sarasolak Gramatika Bideetan liburuaren hitzaurrean:
|
|
2021
|
|
|
Zortzigarren adierazpenak, hizkuntzaren balioaren adierazpen multzokoak, honako
|
hau
zioen hizkuntzaz: " Antzina zertarako sortu zen ezin dezakegu jakin".
|
|
|
Bestalde, Idazleen gorputzak (2019) elkarrizketan euren gorputzen eraginez dihardute emakume idazleak, deserosotasunetik, baikortasunetik zein itxaropenetik. Bada,
|
hau
dio Meabek berriro ere gorputzaren hizketak dakarren transgresioari buruz:
|
|
|
Miren Agur Meaberen kasuan, erotismoak atsegina eta plazera iradokitzen baditu ere, maitasuna ardatz duten poesiek arrakalak, hutsuneak eta nostalgia iradokitzen dute gehienetan, maitasun ez perfektuak eta dezepzionanteak. Nola atondu (dudan nire) gela bat norberarena (2022) lanean honako
|
hau
dio maitasunaren inguruan:
|
|
2023
|
|
|
Eremu urriko hizkuntza batean idaztea hautatzen duen idazleak hautu kontzientea egiten du, eta lan horren balizko zabalkundearen aurrean ere erabakiak hartzen ditu. Ildo horretatik, Bernardo Atxagak honako
|
hau
esaten digu: " No importa que la lengua que elija en un primer momento sea minoritaria(...) Existe la posibilidad de la traducción, tanto más real por cuanto la inmensa mayoría de los escritores en lenguas asteroide conoce como mínimo una lengua sol o una lengua planeta y puede hacer la tarea él mismo.
|