|
2016
|
|
|
Pilosko erregea eta Neleoren semea. Telemako ikustera doa,
|
hau
bere aitaren albiste bila dabilenean.
|
|
|
Eta nik uste dut, nahita ere ezin kenduko genizkioke?, baina erdal komunitateak ere badituela/ eduki behar dituela eskubideak gure lurrean, lur
|
hau
berea ere den neurrian, bertan hamarkadak eta mendeak daramatzatelarik finkatuak, direla kanpotik etorriak, direla bertako euskara galduak.
|
|
2018
|
|
|
XVI. mendean ere forma hori ohikoa da Nafarroa erdialdean, eta Iruñean eta inguruetan txandaketa dago forma sudurkariarekin (cf. Reguero, 2017, 577, edo (1) adibidea lan
|
honetan
berean). Garai berriagoetan bi formak ageri zaizkigu Artzibarren, Urizko kristau ikasbidean esaterako (Pagola et al., 1996), edo Artolak egindako grabaketetan (cf.
|
|
|
Izan ere, eta bere eskutitzetan agerian geratzen den moduan, 1902tik 1916ra doazen hamalau urteetan zehar Mariano bakarrik geratzen joan zen, edo behintzat horrela sentitzen zen," bere lagunik onena" hil ondoren48 eta geratzen ziren bere adineko guztiek bide bera jarraitzen zihoazen heinean49 Sentipen
|
honi
bere alaba eta suhiarekiko urruntzea gehituko zitzaion, hasieran etxea kudeatzeko irizpide ezberdinengatik50 eta, geroago, nekazaritza lanetarako ezgai geratu ondoren51 (83 urterekin!)," aterperik gabeko zaharren egoitza" batera joateko asmoarengatik52 Mendigatxaren pentsaera honen adierazle da Azkueri gutunez gutun eskainitako esker ona, lekeitiarra geratzen zitzaion lagun bakarra zela...
|
|
|
Ondoan azalduko dugun ikerketa honetan atzerakarga aztertu da, kontzeptu hori ulerturik nola eta goitiago testu
|
honetan
berean definitu dugun bezala. Baliabide desberdinak erabil daitezke atzerakarga arintzeko (adibidez, Zubimendi & Esnal, 1993:
|
|
|
Bietan ere euskararen etorkizuna izan zen eztabaidagai nagusi, eta ildo horretan euskara batuaren hastapen horietan izandako auziak ditu Torrealdaik aipagai. Jakin ere urte
|
honetan
berean sortu zen Arantzazun, inprentako lehen alearen ostean, 1961ean debekatua izan zena, 1964a bitarte. Jakinen ibilbidea aipatua da, bai eta Jakinekin batera jaio zen idazle belaunaldi berria ere.
|
|
|
1967an Ministerioak euskal poesiaren Jose Maria Iparragirre deialdiari erantzunez, aurkeztu ziren lau poetetako bat izan zen Aresti, eta irabazle suertatu zen. Honek pentsarazten digu arestian Zarzalejosen gutunean modu iheskorrean adierazten den arrazoiaren ildotik heldu zela Arestiren sari
|
hau
bera ere, erregimenak interes bizia zeukalako euskararen aldeko politika baten sustatzailetzat aurkezteko, alegia, baina aukeran abertzaletasunarekin identifikatzen ez ziren egileak homologagarritzat zituela, eta aurreko hamarkadan hain gogor erreprimituriko Jon Etxaide edo Santiago Onaindiaren testuetan inondik ere erlijioaren, moralaren edota ohitura onen aurkako argudiorik aurki ez bazitekeen ...
|
|
|
4 Euskera agerkariko zenbaki
|
honetan
bertan Elizaldek egiten dio erreferentzia gaiari deszentralizazio geografikoren beharraz ari delarik.
|
|
2019
|
|
|
Aipu luze
|
honetan
bere garaian onartzen ziren erro mota gehienak zerrendatzen ditu. Monosilabikoak eta bisilabikoak antzinako indiar tradiziotik zetozen, eta besteak, alorrak mende oso bateko ikerketaren ondorioz sortutako tipoak ziren.
|
|
|
Lan
|
honetan
Berako Udal Artxiboan gordetako 1822 urteko eskuizkribu bat dugu aztergai. Euskal testu administratibo bat da, herriko batzarrean irakurtzeko prestatua eta euskararen kanpo eta barne historia osatzeko gako batzuk ematen dizkiguna.
|
|
|
Bertzetik, behartu aditzak ‘behar izan’ adiera du eta egitura iragangaitza eskatzen du (biartcen bada estutasun batian barber on batez), osagarria instrumentalean duela. Erabilera
|
hau
bera EHk ere (s.v. behartu, 4 adiera) badakar.
|
|
|
34 Aztergai dugun izkribuaz gainera, bere kargualdikoak dira, baita ere, ezagunak ditugun euskaraz idatziriko Berako ordenantzak, artikulu
|
honetan
berean gehiagotan aipatzen ditugunak, ohartu baikara bere eskuaz idatzirik dagoela bi bertsioetako bat.
|
|
|
Interes handikoa da, batetik, orduko Berako mintzoaren nondik norakoez gehiago jakiteko; bertzetik, alderdi soziolinguistikotik, sasoi hartan euskarak bizitza administratiboan izan zezakeen lekuaz jabetzeko. Horri dagokionez, egiaztatzen ari gara mugaldeko eremu honetan bereziki aberatsa dela euskarazko testu zaharren corpusa, are izaera administratibokoa, lan
|
honetan
berean ikusiko denez. Bistan dena, mugaz haraindiko herriekiko harremanek (Sara, Azkaine, Lapurdiko kostaldea...) euskara baliatzera behartzen zituzten alde banatako administrazioak, baina, horretaz gain, Bortzerrietan ugariak dira, Espainiako bertze euskal lurraldeetan baino ugariagoak hain segur, herrien barne kontsumorako euskaraz idatzitako testu administratibo publiko zein pribatuak.2 Gure ustez, honetan Bortzerriek
|
|
|
2 Urrun joan gabe, lan
|
honetan
berean orain arte ezezagunak ziren hamar bat testu administratibo eta pribatu berri baliatu ditugu, eta ezagutzera eman.
|
|
|
[32] Ohartcen432 bacera433, edo siñistea galdu ezpadazu434, ezagutuco duzu, zure barrenean arquitcen435 dela, bederatci436 illabetez bere sabelean Ama Virgiñac iduqui zuen, ta Belengo Portalean otzez437, ta negarrez icara egondu cen Jaungoico438 Aur eguiña. Cer atseguin ta contentu439 Ama Virginarena Jaungoico440 Guizon441
|
hau
bere barrenean ceducan demboran, eta guero bere besoetan, gu becaturic442 ateratceco443 jaioric ecusi zuenean! Eztut444 nic atseguin, ta contentuz beteric guelditu behar445, ecusten dudanean nere barrenean, nere446 [33] animaren besoetan etciñic Jaun andi hau bera?
|
|
|
Cer atseguin ta contentu439 Ama Virginarena Jaungoico440 Guizon441 hau bere barrenean ceducan demboran, eta guero bere besoetan, gu becaturic442 ateratceco443 jaioric ecusi zuenean! Eztut444 nic atseguin, ta contentuz beteric guelditu behar445, ecusten dudanean nere barrenean, nere446 [33] animaren besoetan etciñic Jaun andi
|
hau
bera. San Pedroc esaten447 bacion, bere aldean ecusi zuen batean, Christo Jaunari, quentcedilla448, ain guizon gaistoaren aldetic, cer esan behar diot nic, nere barrenean sarturic ecusten dudanean?
|
|
|
Beraz, gramatikalizazio bide honek, teorian behintzat, aurreikusten du euskarazko buru egitura bihurkaria izan baino lehen edota izan bitartean6anaforikoa izan zela.
|
Hau
bera da, hain zuzen ere, XVI. eta XVII. mendeetan Iparraldeko testuetan ikusten dena (12a b):
|
|
|
alde batetik, Iberiar penintsulako Erdi Aroko latinak euskarak jasan duen izena> anafora> (izenordain) bihurkaria gramatikalizazio bide bera egin du, eta bertzetik, Iberiar penintsulako Erdi Aroko hizkuntzetan hedatua zen gorputz eta buru hitzak zentzu anaforikoan eta bihurkarian ibiltzeko joera. Izan ere, joera
|
hau
bera dokumentatua dago garai bertsuko nafar erromantzean (17a), gaztelanian (17b c), katalanean (17d) eta portugesean (17e, Real Academia Española, 1994; Lazar, 1995; Monreal & Jimeno, 2008, 246; Galves et al., 2017; Quetglas & Gomez, 2019)
|
|
|
|
Hau
bera da lan honetan buru bihurkariekin agitu zela proposatzen dena: Erdi Aroko latinetikako mintzairetan buru eta gorputz hitzek erabilera bihurkariak izan zitzaketen (3a b).
|