|
2000
|
|
|
Geroxeago askoz poesia politikoagoa egin badu ere, ez zen horrela gertatu idazten hasi zenean. Bada poema politikorik, noski, bere Izuen gordelekuetan barrena liburuan, baina ez zen
|
hau
bere ardatza. J. Sarrionandiak metaliteratura aukeratu zuen bide bezala.
|
|
|
Elgoibatar
|
honek
bere lehen liburuan hogeita bost narrazio eskaini dizkigu. Narrazio hauetan guztietan erotismo, sentsualitate eta gizon emakumeen arteko harremanekin topo egin dezakegu.
|
|
|
Jada 90 urterako poesia jorratu izanagatik ezaguna zen Iñigo Aranbarrik hizpide dugun hamarkada
|
honetan
bere lehen eleberria argitaratu zuen: Emon biar yako.
|
|
|
Arrotza paradisuan (1991) eta Uda guztiak ez dituk berdinak, Isi (1995). Donostiar
|
honek
bere bi eleberrietan zientzia fikzioa jorratu du. Bere lehen eleberrian espazioko piraten ondorioz lurreratu behar izan duen espazioko merkatari baten istorioa kontatzen digu:
|
|
2001
|
|
|
Orokorki onartua izan den paradigma honen akatsak zuzentzeko laguntza handia eskaintzen digute estrukturalismoaren bidetik doan Mieke Bal kritikari holandarrak proposaturiko zuzenketek.
|
Honek
bere Teoría de la narrativa liburuan eta Poétique aldizkariko" Narration et Focalisation" artikuluan, kritika gogorrak egin zizkion Genette ren sailkapenari, eta oraindik ere bi kritikari hauen arteko eztabaidak zutik badirau ere, esan dezagun oso interesgarria deritzogula Bal en planteamenduari.
|
|
|
100 metro ren kasuan, iheslearen sentimendu eta sentsazio ezkutuenak jartzen dizkigun bigarren pertsona honen erabilerak fokalizazio intradiegetikoa (FI) eragiten du, eta fokalizatze ekintza
|
honek
bere menpean hartzen duena fokalizatu sumagaitza izan ohi da gehienetan. Honen frogagarri testuan dugun aditz multzotik batzuk aipa ditzakegu:
|
|
|
Horrelako baieztapenen atzean nobelagintza mota
|
honek
bere hastapenetan Frantzian izan zituen arazoen oihartzunak entzuten ditugu. Nouveau Romaneko idazle eredugarriena kontsideratu izan den Alain Robbe Grillet (1922) idazleak bere kritikariei esandakoak, gure artean sortutako hainbat eztabaidari erantzuteko egokiak suerta daitezke:
|
|
|
Los pasos incontables, EspasaCalpe, 1998). Gaztelaniara itzuli duen Jon Juaristi kritikari eta irakaslearen iritziz, nobela
|
hau
bere belaunaldiaren nobela handia da. Kritika Saria lortu zuen 1995ean eta gaurdaino hiru argitalpen izan ditu.
|
|
|
Poema
|
honen ondoan
bere alderantzizko" ispilua" agertzen da, hain zuzen ere, Da Vinci ren idatziekin gertatzen zaigun eran, ispilu baten bidez irakurri beharreko dena. Da Vinci ren ohitura horrek bere jeinua adierazten digu, bere nagusitasuna, bere berezitasuna, arrunten gainetik jarrita dagoenaren mundua da.
|
|
|
Ez dakit ez ote duen arrazoi pixka bat Abrams-ek Hegel-en lana" libro de rompecabezas" deitzen duenean. Baina kontua da Hegel-en kontzientziaren deskribapen biribil horrek lotura egiten duela Coleridge ren lanarekin, eta
|
honek
bere lanei egitura iniziatikoa eta biribila ematen diela, hain zuzen ere Hegel-en kontzientziaren biribiltasuna lortuz.
|
|
|
Zalantzarik ez dago, bestalde, Atxagak nahikoa gogor arbuiatu zuela estetika
|
hau
bere poetika azaldu zuenean, Gimferrer en estetikaren parodia egiten zuelarik.
|
|
|
Zer da, baina, guztion exilioa? Bat batean jakitea heriotzarantz goazela, bide batez liburu
|
hau
bera ere heriotzarantz doan moduan:
|
|
2002
|
|
|
Baina nobela
|
honek
bere protagonista istorio bat kontatzen nola saiatzen den adierazten duela esatea nobelak diskurtsoari dagokionez agertzen duen konplexutasun narratiboa ahaztea litzateke. Hari egitura horren guztiaren gainetik, narratzaile estradiegetiko bat aurkezten digu nobelak, nobelaren garapena kontrolatzeaz gain iritzia eman eta are gertakariak aurreratu ere egiten dituena irakurleari etengabe keinuak eginez.
|
|
|
Autorearen ibilbide literarioari bere bizitzan jasan izan zituen hiru deserriratzeek markatutako biografia gaineratu behar zaio. Bere burua abertzale aitortu zuen
|
hau
bere belaunaldiko idazle laiko bakanetakoa izan da, eta euskal kultura eta nazioarekin konpromiso aktiboa izan du. Hala ere, euskaraz eta gaztelaniaz idatzitako ia 50 liburuek eta ez bestek egiten du beharrezko haren aipamena.
|
|
|
Alkarrizketa
|
hau
bere adiskide bateri azaldu eutsanean, honek, bape harritu barik esan be bai:
|
|
2003
|
|
|
Baina herritik urrun ezagutzen dituzun euskaldunek ez. Bakoitzak bere herriko euskara berezia erabiltzen du, eta euskara berezi
|
hau
bere nortasunaren zati bat egiten da, bere arpegia, bere abotsa edo bere izakeraa bezela.
|
|
|
18 Bide batez gogora dezagun, aurrerago aipatuko ditugun Kurloiak eta El vasco de hoy liburuetako marrazki guztiak eta ugariak dira batez ere bigarren
|
honetan
bere bereak dituela. lanetan ere berdin moldatzen zela adierazi digu alargunak, denetarik baitzekien egiten. Eta ez zekiena bere kabuz ikasten zuen.
|
|
|
a) Ugari idazleak, 40tik gora, aldi, euskalki, idazkera guztietakoak. b) Ugari idazlanen zatiak (ia 100 guztira), askotarikoak, eta literaturaren barruti zabaletik hartuta: eresiak, erromantzeak, bertsoak, olerkiak, irakaskintza, ipuin eta gertaerak, alegiak, teatroa, t.a. Baina ugaritasun
|
honek
bere neurriak ditu, halan beharrez; ez dogu hemen itzulpenik sartu, banakaren bat baino, nahiz eta itzultzaileen artean euskeraren maisu handiak egon (esaterako, Materre, Haraneder, Maister, Chourio...); gaur bizi diranetatik be gitxi batzuk baino ez doguz sartu: batetik, danentzako lekurik ez egoalako; bestetik, eta batez be, holakoen idazlanak errazago aurkitu daitekezalako, bai euron liburuetan, bai berarizko antologietan (horra hor, esaterako:
|
|
|
Aurtengo Egitarau barri
|
honek
bere izenburu ta guzti urten dau.
|
|
|
badakigu, eta aho batez autortzen dogu, Bizkaiko herri osoak eta, batez be Eleizeak, eta Bizkaiaren barruan Durango aldeak, asko be asko zor deutsala Loiolako santu handiari; beronen otoitz gartsuari eta irabaziei; gogo jardunen bitartez emondako argibide ta bihotz eragin onurakorrei; Inaziok sortutako Lagundiaren ekinari ta hainbat eratako lan txalogarriri. b) Senidetasunak be ekarten gaitu gu hona: odolez, amaren jatorriz, Likonatarra genduan Loiolako Inazio, bizkaitarron artekoa, beraz; antxina antxinatik hartu eban Inazio bere zaindaritzat Bizkaiko herriak, eta gipuzkoarrokin batera" gure Patroi haundia" deitzen deutsagu, maitasun handiz; gaur berton, bizkaitarra dau Jesusen Lagundiak bere Aita Nagusia, Aita Arrupe maitagarria; eta durangoarra, Loiolako komunidade
|
honek
bere burua, Aita Oñate adiskidea.
|
|
|
zein baztertu? Neure gogoz, pozik be pozik sartuko nebazan (merezidu be ba dabe ta) beste euskal prosista asko, bai zaharrak, bai gaur egunekoak; baina liburu
|
honek
bere neurria behar, eta guztientzako lekurik ez! 3 Hurrengo hau be garbi itxi gura dot: hemen agertzen dirala ta, ez uste izan idazle guztiok neure gogo beteko direanik, ezta beti idazlerik onen onenak be; baina danetik emon gura izan deutsut, era guztietakoak, danon barri izan daizun, eta gero zeuretzat onenak zeuk aukeratu daizuzan.
|
|
|
eskola ordu luzeak gitxi dirala, gauordu zaharretan be hamaika lan egiten diharduenak, irakasleen errukirik ezari eskerrak! " Seriyo" lan egitea, hauxe izan da ziur gagoz Ikastaro
|
honi
bere izen ona emon deutsana.
|
|
|
2 Ikastaro
|
honek
bere hamargarren urtea bete ebanean, pozik egin geuntsan zor jakon omenaldia eta, oker ez banago, neu
|
|
|
Hainbat ejenplo daukazuz M. Lekuonaren liburu horretan. Ganera, Lekuonak berak be erabili dau teknika
|
hau
bere poesietan; hor dozu, berbarako, Zigor euskal operako sehaska kanta ederra:
|
|
|
Hamen dago bila nenbilen olioa... eta hau entzun ostean, Ainhizek Idaren izterrak bere albo bietan sumatu zituen,
|
hau
beraren ipurdi gainean eseri zelarik bizkarrean igurtziak hobeto egiteko. Gustura?
|
|
|
Opariaren mingotsa dastatzeko lehenengo aukera ezin arinago etorria zen. Gudu zelaian hilotz jausten ziren lagun eta ahaideak; arerioak ere bai, baina lehenengo aldi
|
honetan
bere aizkoraz ezin jausi zirela egiaztatzeak zoriontsu sentiarazi zuen. Gudua irabazia zen, baina inguruan sarraskiak belarrietara aldarri egiten zion.
|
|
|
Gizona ondo sentitu zen neskatxen azal eta bihurguneen ukitua berean igarririk. Bata samatik eskegita, bestea beso batetik, gerritik hirugarrena (baietz azkenengo
|
hau
beraren gorputzaldiaren lekukoa izan!), aurrera egin eta laugarrenari luzatu zion pilota. Honek hartu eta irribarre egin zion, lotsati.
|
|
|
Bazekien Bibiotek, une estuan harrapatuz gero hezatuko zela neska, bai kanpotik bai barrutik.
|
Honek
beraren alde jokatu zuen psikologikoki, berak espero zuen bezala.
|
|
|
Unaxek pozik ematen zuen barrura sartu zenean, eta Bibioten kanta entzuterakoan alaitasuna areagotu egin zitzaiola zirudien.
|
Hau
bere kantuan guztiz murgilduta zegoen, antza; laguna sartu zela ohartu ere ez baitzen egin.
|
|
2004
|
|
|
Bizhozkadaz, eta bihotza betean, bizi eta idatzi zuen Mikel Zarate euskal idazlea hil zeneko 25 urtemugaren inguruan datorkigu Haurgintza minetan nobelaren berrargitalpen hau. Abade, idazle, irakasle, eta euskaltzain izan zen Lezamako seme euskaltzale
|
honek
bere aldikoengandiko itzal zabala jaso zuen, eta ordukoek erakutsi zioten estimazioa ahozko esanetan kabitu ezinekoa egiten zaigu gaur ere. Bere aldiak eta herriak maitetasunez ikusi zuen gizona izan genuen Mikel Zarate.
|
|
|
" Urturi Euskal Herria da, mitiko bihurtzen ari zaigun, ari zaizkigun gure herria" Karlos Otegik Pertsonaia euskal nobelagintzan saioan (1976) berehala aztertu zuen Euskal Herri osoa sinbolizatu nahi duen Urturi pertsonaia kolektibua zela, eta gaineratu zuen: " Mikel Zarateren Haurgintza minetan nobelan ere pertsonaia literarioaren tratamendu
|
hau
bera dakusagu". Errealismo magiko lertxundiar horren aztarna zuzena nabari daiteke Zarateren nobelaren azken aparretan, Ekidazu ia osoa, ustekabeko ekaitz baten ondorioz, uholde sinbolikopean deskribatzen duenean.
|
|
2005
|
|
|
Lourdes Unzueta medikua da, euskal literaturaren barruan hain zabaldua den mediku idazlearen tradizioari jarraituz. Sail
|
honetan
bertan Jabier Gorostiza eta Edurne Urkiola ere tradizio horretako idazleak genituzke.
|
|
|
Guztietan, pertsonaiek baino, giroak du garrantzi handiagoa, eta gaiei indar berebizikoa ematen die. Edorta Jimenezen literaturaren ezaugarriok neurri batean edo bestean iraun dute hamarkada osoan, bai bestelako ipuin bildumetan bai hamarkada
|
honetako
bere hiru eleberrietan. Gaur egun, ordea, une batez irudi izan du ibilbide hori oraingoz eten izan duela, azkenaldion argitaratutako lanak beste bide batzuetatik baitoaz, nahiz eta adierazi egin duen iraganeko historian oinarrituriko narrazio gehiago egingo zuela, hori baita Jimenezen narratibaren ezaugarrietako bat.
|
|
|
(1979) eta Bilbo irribarrez (1980). Azken
|
hau
bera hil eta urtebetegarrenean argitaratu zen. Zalantzarik gabe lehenengoa, Ipuin antzeko alegi mingotsak, izan da denetarik ospetsuena eta Zarateren literaturari sona handia eman diona.
|
|
|
Sail
|
hau
bera beste puntatik hartuz, zer irri ederra duten, hortz zuri haiek begitarte beltza iguzkiak bezala argitzen diotela, lastozko ttattola txar baten aitzinean, erdi pildaz jauntziak, oinutsik, lur hutsa dutela beren etzangia lo egiteko, telebistan ikusten ditugun Afrikako beltz horiek. Horiei bai, horiei, zoriona dariotela beren izate guzitik!
|
|
|
literatur testuak atalka nahiz osoan, liburuen aipamenak, hizkuntzaren gaineko oharrak eta halakoak. Euskal literaturarentzat harrobi ezin hobea gertatu da aldizkari
|
hau
bere bide luzean.
|
|
|
Ebanjelioa irakurtu dutenak ohartu daitezke Jesusen erran honi: " Ni gatik eta Berri Ona gatik, etxea, edo anaiak, arreba, aita, ama, haurrak, lurrak uzten dituenak ehunetan gehiago ukanen du, orain, mundu
|
honetan
berean: etxe eta anai, arreba, ama, haur eta lur, pertsekuzionekin batean.
|
|
|
Nondik atera dute zenbaitek lur honetan ongi pairatuz behar dugula pagatu beste bizi hartako betiereko zoriona? Hemen, garbiki erraten digu Jesusek, orain danik, mundu
|
honetan
berean nahi digula eman zoriona... gure ametsetako bide guziak utzirik, hark erakusten digunari lotzen bagara. Ebanjelioan erakusten digun bidea hartzekotan.
|
|
2011
|
|
|
Esandakoa, bai literaturaren aldetik narrazio teknikaren aldetik, bai gaiarenetik ere, ondo irabazia du liburu
|
honek
bere lekua euskarara itzulitako liburuen ondarean, euskal literaturaren ondarean, azken finean.
|
|
|
Beraz, liburu
|
honek
bere txikitasunean helburu handiak daukaz; gure hizkuntza eta kultureari bere balioa autortzeaz gain, Urdaibai ezagutzeko asmoaz gero eta gehiago hurbiltzen diran bisitariei nor garan azaldu edo gure seme alabei helduazoteko, hau da, gure etorkizuna iraganari erreparatuz marrazten jarraitzeko.
|
|
|
Baina, Xabier Goitiak, teologiako irakasle sakona zala barriro be erakutsiaz, sekulako azalpena emon euskun kristautasunaren ardatza dan Jesusen gizakundeari buruz eta horrek misinoekin eta leku bakotxeko hizkuntza erabili beharragaz dauen lotura eta garrantzi handiari buruz. Uste dot ikutua egin eutsala Juliani, ez zan
|
hau
bere pentsakeretan gizon itxia eta.
|
|
|
Izan be, ez dot ezagutu mutiko mendekaririk, bat izan ezik. Ez dakit nik zer eukan barruan, baina beste
|
honek
bere ikaskideak eurak be ok eginda eukazan. Ez euskun ixten ez irakasten ez ikasten.
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun honeexek dira auzook: Atxuri, Atela eta Llona (Belako), Billela (Birle), Emerando, Itumbaltzaga (Iturbaltza), Larrabizker, Larrauri (Ldrrori), Laukariz (Laukriz)
|
honek
bere barruan beste auzune txikerrago batzuk dituala: Basozabal, Berreagamendi, Elgezabal, Maurola eta Zabalondo, Markaida (Markaide) eta
|
|
2013
|
|
|
Mugartatzan tabernak eta dendak hainbat egon dira lehengo mendean zehar. Tabernak Arandiarena eta Santa edo Juanillorena', eta dendak Juanitarena eta Eusebirena',
|
honen ondoan
bere gizonak, Juanek, karnizeria eukan. Beste herri batzuetan gertatzen zan moduan, ostera, taberMugartatzako gazteen atzean tejerea, 1960ko hamarkada. netan dendako jeneroak be saltzen ebezan; beraz, horreek be dendatzat hartu behar dira.
|
|
2015
|
|
|
Halaxe borobilduz: " Literatur berrikuntza
|
hau
bere aurrekoak kuestionatuz hasi duk: bere burua kuestionatzen hasi beharra zeukak orain".
|
|
2017
|
|
|
39 Modernismotik postmodernismorako pasabidea azaltzeko modurik aipatuenetakoa John Barth nobelagile estatubatuarrak asmatu metafora da, zeinak, hurrenez hurren, agortzeeta hornitzeliteraturez diharduen, hain zuzen ere. Ikus kontu
|
honen gaineko
bere bi lan nagusiak: " The Literature of Exhaustion", in M. Bradbury (ed.), The Novel Today (Glasgow, Fontana:
|
|
|
Jesus Morales balmasedarra nire antzeko txirrindularia zan. Lasterketa
|
hau
berarentzat egokia zan eta irabazi be egin eban. Urte baten, ni karreran nabilela, non entzuten dodan bide ertzetik:
|
|
2018
|
|
|
Zaldi eroa! Ikus dezan da hori, ez gaudela momentu
|
honetan
bere erosta larriak entzuteko moduan.
|
|
2019
|
|
|
EITBko Arratsean saioan liburuaz hitz egiteko eginiko elkarrizketan (201701), bere literaturaren eragin zuzena izan duen gizona izatearen erruaz hitz egin zuen," Faustino Iturberen kulpetako bat gizona izatea bera da, emakumeek egunero jasaten dutena... lotsa ere ematen du[...] benetan sentitzen dut maiz gizon izatearen lotsa (00:05:09: 05:57)". Aurrerago berriro heltzen dio gai
|
honi
berari, Ganbara saioan genero indarkeriaren auzia zuzenean aipatuz: "... ahora mismo es difícil ser hombre con estas noticias todos los días del abuso, del maltrato de mujeres, asesinatos etc. ¡ Jolin!, uno siente vergüenza de pertenecer al género" (00:17:18: 18:00).
|
|
|
Testuinguru honetan ulertu behar dugu Saizarbitoria.
|
Honek
bere egiten du Jean Ricardouk Nouveau Roman delakoan defendatu zuena: " Nobela, gertaera, abentura baten kontaketa baino areago, kontaketa baten abentura da".
|
|
|
Sarrera
|
honetatik
bertatik aitortua da, beraz, lan honen asmo agerikoa, liburua hobeki ezagutua izan dadin lortzea dela, eta irakurketa atsegingarriaz gain, genero gaiekiko kontzientea eta aberasgarria izan dadin osagai kritiko eta didaktikoak eskaintzea ahalik eta modurik argienean. Horregatik hobetsi dugu lan honetan era bateko eta besteko irakurleentzat ulergarri izango den terminologia erabiltzea.
|
|
|
Esate baterako, narratzaile protagonista
|
honek
bere burua harrotzen du, eta bere jakinduria azpimarratu nahi izaten du: " Banekien, noski.
|
|
|
Ondorioz, ikusten dugu ideiarik garrantzitsuenak zeharka esaten zaizkigula eleberrian, Hanbreko jubilatuekin izandako elkarrizketa bati esker, Floraren desleialtasunari aurre egiteko emaztea erail lukeela ondorioztatzen du; eta koadro
|
honek
bere emaztea nola hilko duen iradokitzen dio. Beraz, berriro ere artelanek harreman zuzena dute eleberriko trama eta pertsonaiekin.
|
|
|
Gaiei dagokienez, Hopper margolaria bezala, American Scene Painting delako korronte naturalistarekin lotu dezakegu, iparramerikar esentzia errepresentatu nahi izan baitzuen Maineko paisaiak eta gizakiak margotuz. Arrakasta handiko artista
|
honek
bere ibilbide osoan zehar, bi emakume margotu izan zituen oso maiz: Helga Tesford bere bizilaguna eta Christina Olson, aztergai dugun koadroko pertsonaia.
|
|
2021
|
|
|
Hamabost urte baino gehiago igarota eta aurrerapausoak eman diren arren, helburu hori bultzatu zuen beharrak indarrean segitzen duela uste dugu, batetik, testu
|
honek
bere inplementazio eremu naturala den Euskal Herriko hezkuntza administrazio esparru guztietan ofiziala izan gabe segitzen duelako4, eta, bestetik, curriculum eta programa ofizialek hiru administrazio esparrutakoek ez dutelako, edo helburua bere egiten, edo ez dituztelako behar besteko osagai kurrikularrak eskaintzen helburua asebetetzeko. Aldi berean, argudio horiek beste bi arrazoibideren bitartez esplika daitezke:
|
|
|
Hau Mugarra baserrian bizi zan. Baserri
|
hau
bere aitaren herentziatik hartu eban osabeak. Aitita Gabrielen propiedadea zan.
|