|
2000
|
|
|
Vienara itzultzerakoan komunista izatea leporatu zioten; hori izan zela-eta, Holandara abiatu zen, eta bertan Ikus hezkuntzarako Nazioarteko Fundazioa izeneko erakundea ordurako eraikita aurkitu zuen. Fundazio
|
honetan
berak egindako ikerketaren emaitza ISOTYPE sistema izan zen (Errepresentazio Tipografikoen bitarteko Hezkuntzaren Nazioarteko Sistema), bere emazteak ipinitako izena, berau baitzen sistemaren garapena sutsuki defendatu zuena, ikusmenarekin arazoak zituelako47.
|
|
|
2) Bestaldetik, Vienako Zirkulua hizkuntzaren eta munduaren arteko erlazioaz ere arduratu zen, esparru
|
honetan
bere tesi bereizgarriena sartuz: egiaztagarritasun printzipioa, alegia.
|
|
|
Ez da ere kasualitatea ‘filosofia’ mota hau errusiar komunismotik hain hurbil egotea. Pentsamendu mota
|
honek
bere garaipenak Amerikan ospatzea ez da kasualitatea". Baina Heidegger ez zen inolaz ere bakarra izan positibismo logikoa sekula izandako filosofia traketsenen artean sartu zuena.
|
|
|
Gaur egun gaiari buruzko artikulu eta liburuen kopurua ia zenbatezina baita. Horregatik, hitzaurre honen atzetik ematen den bibliografia hautaketa motz bat besterik ez da, irakurle interesatuak esparru
|
honetan
bere bide propioak ireki ditzan.
|
|
|
Halaber, esaten dugunean" Gizon honen bizitza baliotsua zen", ez dugu egiten harribitxi baliotsuez mintza gintezkeen modu berean, baina badirudi analogia motaren bat badagoela. Hitz erlijiozkoak ere erabiltzen dira modu
|
honetan
berean, antza, konparazio edo alegoria gisa. Bada, Jainkoaz mintzatzen garenean eta Jainkoak dena ikusten duela esatean, eta bere aurrean belauniko jarri eta otoitz egitean, badirudi gure hitz eta ekintza guztiak alegoria handi eta landu baten zatiak direla, eta alegoria honen bidez irudikatzen dugu Jainkoa botere handiko gizakia dela eta bere grazia lortzen saiatzen garela, eta abar.
|
|
|
Eta, irudi honen bidez, sakontasuna lortzen du bat batean. Jakingo bagenu botoiez egindako pastela, kasu batean, nolabait, botoiak egin dituenaren ohoretan prestatua izan dela, eta eskualdean ohitura honek bizirik iraun duela, ohitura
|
honek
bere" sakontasuna" galduko luke, non eta sakontasun hau ohituraren beraren gaurko itxuran sartuta ez badago. Baina halako kasuan hurrengoa esaten da:
|
|
2001
|
|
|
Baina Platon ez zen besoak gurutzatuta geratu. Zorigaiztokotzat duen egoera
|
honen aurrean
bere asmoa ordena sozial berri bat ezartzea da. Horren seinale da Platonen idatzien %60 baino gehiagok politikaz eta bere justifikazioaz jardutea.
|
|
|
Ideiak, ordea, kategoriak baino askoz urrunago daude errealitate objektibotik; izan ere, ezin da haiek ‘in concreto’ errepresentaraziko lituzkeen ezein agerpen aurkitu. Osotasun jakin bat barnebiltzen dute eta bertara ez da ezein ezagutza enpiriko ahalgarririk iristen, eta arrazoimenak hor batasun sistematiko bat soilik du buruan, eta enpirikoki ahalgarria den batasun
|
hau
berari hurbiltzen saiatzen da, inoiz osorik lortu gabe (A567/ B595 (E449)).
|
|
|
Izan ere, ezagutza bat guztiz forma logikoaren araberakoa bada ere, h. d.,
|
honek
bere burua kontraesango ez balu ere, orduan beti ere objektuak kontraesan ditzake (A59/ B84 (E104)).
|
|
|
Lehen galderak arrazoimenaren interes espekulatiboa jasotzen du (Metafisika), bigarrenak interes praktikoa (Morala) eta hirugarrenak, benetan eremu berririk irekitzen ez badu ere, aurreko bi interesak biltzen ditu (Erlijioa, edo Historia). Kritika n ez bezala, ideia
|
hau
bera errepikatzen duen beste bi unetan laugarren galdera bat gehitzen du: Zer da gizakia?
|
|
|
Lehen urratsa ezagutza hutsaren eta enpirikoaren artean bereiztea da. Ezagutza oro esperientziatik abiatzen da; baina ezagutza oro esperientziatik abiatzen bada ere, ez dator ezagutza oro esperientziatik, ez da
|
hau
bere jatorri bakarra. Esperientziak ezagutza berriak eskaintzen dizkigu, eta gauzak nola diren esaten digu, ez, ordea, gauzak horrela izan behar dutenik.
|
|
|
Zerbait existitzen bada, edozer izanda ere, orduan zerbait halabeharrez existitzen dela onartu behar da. Izan ere, beharbadakoa dena zerbaiten baldintzaren menpean soilik existitzen da,
|
hau
bere kausa den aldetik, eta honetaz ere balio du inferentziak, harik eta beharbadakoa ez den, eta horregatik, baldintzarik gabe halabeharrez den kausara iritsi arte (A584/ B612 (E458)).
|
|
|
Idealismo kritikoaren eskutik etorriko da. Badirudi zerbait baldintzatua bada,
|
honek
bera baldintzatu duen zerbait eskatzen duela halabeharrez. Baina hau ez da guztiz egia; egia da baldintzatua berbaitango gauza bezala hartzen bada soilik; baina ez da hori kasua, baldintzatua beti ere espazioan eta denboran baitago.
|
|
|
Kristauen Itun Berrian bada gai honi buruzko esaera bat, latinez eta euskarazko irakurraldian ulerterraza ez dena: " Bere bizia (uxn) maite duenak galdu egingo du; baina mundu
|
honetan
bere bizia (uxn) gutxiesten duenak betiko bizitzarako (Z<n) gordeko du." 96 Guk ‘bizitza’ hitz bakarrez erabiltzen duguna, grekoz hiru hitzez adierazten da Itun Berrian: fiios, uxn, Z®n hitzekin.
|
|
|
kausalitate fisikoa besterik ez dagoela, helbururik ez dagoela natura osoan. Kontraesan
|
honek
bere egia aurkitu nahiaren sakontasuna erakusten digu.
|
|
2003
|
|
|
Sokrates tartean dela beste inork ezin du ederrengan parterik izan. Eta orain ere zein erraz aurkitu duen arrazonamendu konbentzigarria gainera
|
hau
bere ondoan etzateko.
|
|
|
Aitzitik, beti sartzen da betebehar baten erantsi moduan, eta, noizean behin ere, hitzarmenik gabeko betebeharretan sortzen da, tutore eta kuradorenetan, esaterako, eta beste batzuetan, betebeharra legearen ondorioz eskuratzen denean. Horretara ere, gai
|
honek
bere lekua izatea hirugarren liburuan, eta arrazoi berberek ekarri dute han bertan kauzioen tratatua eta betebehar insolidum ezartzea.
|
|
|
Kuhnen saio
|
hau
bere oinarrizko ideien sarrera sintetiko ezin hobea da, Kuhnek harrezkero testuaren argitalpen gehiago onartu ez zuen arren.5 Kuhnen ikusmoldea ezagutzen ez duenarentzat, orduan, hemen haren funtsezko osagaiak aurkitu ahal izango ditu, batez ere honako bi hauek:
|
|
|
Filosofo enpiristek, fenomenistek batez ere, ‘zuzenean emandakoa’ eta sentsazioak gauza bera balira bezala onartzen zituzten, baina ez, aldiz, Carnapek.
|
Honek
bere garaiko psikologia aurreratuenak ematen zizkion emaitzak hartu zituen kontuan, eguneratuenak zirelakoan. Horren adibide bat Gestalt psikologiaren emaitzak dira.
|
|
2004
|
|
|
Diskurtsoaren lehen orrietara jotzen badugu garbi ikusiko dugu bere jorraketa horretan eskolan landutako jakintza guztiak aztertuko dituela lehenik. Alde
|
honetatik
bere zalantza, bere kritika, ez da mugatuko letretako gaietara, erretorikara edo testu filosofikoetara bakarrik. Bere garaian jakintzatzat jotzen dena bene benetan erro berrietan sustraitu nahi badu, ezagutzatzat jotzen den guztia pasatu behar du zalantzaren galbahetik.
|
|
|
Nolabait esateagatik, berarentzat mundu fisikoaren existentziaren frogapena Ni razionalaren existentziaren frogapen osagarria bihurtuko da. So egin diezaiogun, bada, alderdi
|
honetatik
berak eskaintzen duen argudio bideari.
|
|
|
Izan ere, bere zeregina ezagutza teoriko hutsera mugatuko du, eta ukitu barik, zalantzaren galbahetik pasarazi barik, utziko ditu ekintzarekin, bizitza praktikoarekin, zerikusia duten arazo etikoen mamia. Eta
|
hau
berak eztikeria handi barik onartuko duen kontua izango da, bai egia errebelatuei dagokienean batetik:
|
|
|
Berak esango digu: " ona da herri anitzen ohiturei buruz zerbait jakitea"; ona izan bai, baina arin esango du, baita ere, ikuspegi ezberdinen artean zentzuzkoagoa dela arlo
|
honetan
bere ideiak —kristautasunarenak, alegia— egiazkotzat jotzea, arrazoimenak horretara bultzatzen omen duelako. Seguruena ez da jabetu ondo Descartes arrazoimenaren eta askatasunaren arteko ezinbesteko loturaz.
|
|
|
Hartara, mintza ezin daitekeenaz isilduz, propedeutika eta zuhurtasun sano bezain beharrezko bat praktikatzeaz gainera, gure errealitateaz (honago eta haratago, gorago eta beherago) eta misterioaz hobeki jabetzen gara. Kontenplazio isilean antzeman (gogo bihotzaren begiez) diezaiokegu mistiko denari,
|
honek
bere burua agertzen duenean eta agertzen duen neurrian. Mistiko dena ezin da gobernatu.
|
|
|
Gurasoek, adibidez, haurraren estimuluak jasotzen dituzte eta haien arabera jokatzen dute neurri handi batean. Orobat haurrak,
|
honek
bere estimuluak gurasoen erantzunen arabera sortzen eta modulatzen ditu funtsean. Hala, haurraren eta gurasoen artean —gizarte zelularik oinarrizkoena eta lehena osatzen dutenak— estimulu fisiko afektiboz osaturiko dialektika eraikitzaile bat sortzen da, haurra seme edo alaba egiten duena eta gurasoak guraso (aita nahiz ama).
|
|
2005
|
|
|
Hemendik aurrera irakurleak badaki euskal hizkuntzari buruz, berau hitz egiten duen herria ezaugarritzeko erabil daitekeen guztia. Unea da orain
|
hau
bera hizkuntza bezala deskribatzeko eta, honetarako xehetasunez arduratzen den diskurtso lehor bat ezinbestekoa denez, zilegi bekit hizkuntz ikerketa hutsetan interesik ez dutenei agur esatea. Helburua ez da hemen Euskal Hizkuntza bera irakastea, baizik eta bakarrik adieraztea, nola berau beste hizkuntzetatik, zahar zein berri, nabarmentzen den.
|
|
|
Honengatik, asmo honen arabera egituratuko dut nik aurkezpena: nire helburua, batetik, hizkuntza
|
honek
bere elementuak eraldatzeko jarraitzen duen metodoa azaltzea da, eta ez hainbeste eraldaketa horien zerrenda bat egitea; eta bestetik, hizkuntza horren egituraren atal guztiak elkarrekin bildu nahi nituzke, hauek arau Bakar baten arabera epaituak izan behar duten neurrian. Honengatik nire jokabidea, neurri handi batean bederen, hizkuntza baten ikasleak desiratuko lukeenaren kontrakoa izango da.
|
|
|
Giza espeziea, orduan, landare izugarri bat bezala behatu dugu, alegia, norabide aldakorretan eta parasitoki ugalduz lurzorutik gora luzatzen den landare bat bezala, zeini lurrak eta zeruak irribarre egiten dioten, zein alaitsu gora ateratzen edo bestela sakonean sartzen den, zeinen sustraiak egiaz lurrarekin trebatuta dauden baina, aldi berean, berau beste mundu garaiago baten ihintzak freskatzen eta eguzkiak berotzen duen. Eta era honetan, azkenik, giza espezie hori zuzenean naturarekin eta
|
hau
bera ideiekin lotu da, alegia, aurreko bien bizitza organikoa oinarritzen deneko ideien domeinuarekin. Honi esker, halabeharrez, eraginkor, emankor eta bizirik dirau —bular bakoitzean— pentsamendu batek, alegia, orain bizi denaren gurasoei buruzko eta beronek utziko dituen haur eta bilobei buruzko pentsamenduak.
|
|
|
Honekin batera adierazi beharra dago, hala ere, hizkuntzak gizakiarengan duen eragina ez dela ere absolutua eta, beraz, gizabanakoak ez duela
|
honengatik
bere nortasuna modu sortzaile batean garatzeko aukera erabat galtzen, nahiz eta beronen askatasuna beti erlatiboa izango den. Aipatu ere, bukatzeko," hizkuntzen izaera nazionala" planteatzen den unetik, gizabanakoaren eta hizkuntz komunitatearen arteko lotura estu hau aitortzen den unetik, onartu beharra dagoela baita ere giza-hezkuntzaren dimentsio linguistiko eta dimentsio nazionalaren arteko interakzioa112.
|
|
|
Horrela, bada, haren pedagogia antropologikoak edota antropologia pedagogikoak, gizakiaren formazioa eta hezkuntza bultzatzeko helburua duen unetik, ezinbestean hartzen du hizkuntza bere oinarri esanguratsuenetako bat bezala.
|
Honi buruzko
bere gogoetak hiru puntu hauetan azalduko ditugu: 4.1 Giza-formazioa eta hizkuntza; 4.2 Hezkuntza eta hizkuntzen ikas irakaskuntza; eta 4.3 Giza hizkuntzaren estudio" entziklopedikoa".
|
|
|
Hizkuntzak egiaz onuragarriak dira baldin eta bakarrik espirituari bidea erraztuz eta adorea emanez bere joera guztietan laguntzen badiote eta, azken finean, espiritu
|
hau
berari dagokion erdigunera eramaten badute, nondik bere aktibitate guztiak era orekatuan garatuko dituen.129
|
|
|
Hizkuntza bakoitzaren berezko berezitasunak, azken finean, ezinezkoa egiten du hizkuntzen arteko itzulpenen perfekzioa, baina
|
hau
bera aukera bat bihurtzen da edonorentzat ze, bestelako hizkuntzak ikasiz, batek bere gizaformazioan aurrera egin baitezake.
|
|
|
Horrela, bada, Humboldten erreflexio hauekin bat eginez, garbi dago" hizkuntzen irakaskuntza" ez dela berez denbora pasa bat bakarrik baizik eta, egiaz, gizakiaren" hezkuntza" bera oinarritu behar duen zeregin garrantzitsuenetakoa. Norberaren hizkuntzak eta bestelako hizkuntzek, honela ikusi dugu lehenik, etenik gabe eskaintzen dizkiote gizakiari
|
honek
bere garapenerako behar dituen situazio ezberdinak, hau da, ezagupen edo sentipen berriak edukitzeko aukerak. Ondoren, eta aurreko ideia zehaztuz, hizkuntza ezberdinak ikastea bestelako mundu ikuskerekin konfrontatzea dela adierazi dugu eta, baita ere, nola jarduera horrekin pertsona bakoitzak bere ikusmoldea aberasteko aukera duen.
|
|
|
Behar hau ez da inon hizkuntz irakaskuntzan bezain larria" 172 Honengatik ekartzen digu gogora, jada aipatu bezala, hizkuntza ez dela" egiaz irakasten uzten baizik eta bakarrik gogoan esnatzen" 173 eta, honengatik ere, garrantzitsuagoa iruditzen zaio ikaslearen berezko gaitasun linguistikoan zentratzea, eta ez hainbeste metodoen aspektu lexiko gramatikaletan. Ikasleari" ohar" argigarriak eskaini behar zaizkio,
|
honek
bere baitan" taktu bat" landu eta garatu ahal dezan, ze, egiaz, ezinezkoa da bestela hizkuntza berri baten elementu guztien arteko" lotura" antzematea174 Bestela esanda, era honetako gaitasun bati esker bakarrik da gizakia kapaz hizkuntzaren baitako analogiak antzemateko eta beronen" formaren tipo orokor bat" 175 inferitzeko. Azpimarratzekoa da, beti ere, kontzeptu hauek guztiak Humboldten teoria linguistikoaren ideia askoren espresio edo isla direla, hauen artean garrantzitsuena hizkuntza batasun organiko (eta ez mekaniko) bat bezala kontsideratzen duena delarik.
|
|
|
Bigarren atala, Hizkuntzari buruzko teoria eta" antropologia linguistikoa": Humboldtek, 1800 urte inguruan, giza-izakiaren berezko dimentsio linguistikoaren kontzientzia hartzen du,
|
honek
bere antropologiarentzat dituen ondorioak onartzen ditu eta, hemendik aurrera, gizakiari buruzko bere ikerketa guztiak" hizkuntz teoria" propio baten barruan eta bitartez garatzen ditu. Teoria honen ezaugarri garrantzitsuenak bi dira, batetik, hizkuntzaren alde dinamikoan(" energeia") eta ez alde estatikoan(" ergon") zentratzea, eta bestetik," pentsamendu" eta" hizkuntzaren" arteko lotura serioski kontsideratzea.
|
|
|
Batetik badaki, giza-historizitatea onartzen duen momentutik, gizakia betiereko eraldaketan dauden giza-indibidualitate ezberdinen baitan bakarrik dela erreala eta, honengatik, baita ere ezinezkoa dela berari buruzko behin betiko ezagutza lortzea. Bere helburua, bestetik, gizaki konkretuari edo pertsonari benetako laguntza eskaintzea da, horrela, pertsona
|
honek
bere burua inoiz bukatuko ez den ibilbide batean osatuz eta garatuz joateko aukera izan dezan. Abian jarri nahi duen ikerketa antropologikoaren erdigunea, beraz, ez da hainbeste esparru teoriko kognitibo batean kokatzen, baizik eta batez ere esparru praktiko formatibo batean.
|
|
|
Aztergai honekiko interesa, egiaz, handituz doa bere bizitza guztian zehar eta, zinez dakigun bezala, ia esklusiboki ematen ditu bere azken hamabost urteak hizkuntzaren aspektu sakonenak aztertzen eta hizkuntzen aspektu ezberdinak ikertzen.
|
Honi buruzko
bere lanik esanguratsuena, eta berriz ere aipatuko duguna, hau da: " Ueber die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts"().
|
|
|
Gogoan duen egitasmoa, egiaz, gizakia bere dimentsio guztietan aztertuko duen benetako teoria bat osatzea da, alegia, berau bai enpirikoki eta historikoki bai filosofikoki eta idealki hausnartzen duen" antropologia konparatu" bat abian jartzea.
|
Honi buruzko
bere testu esanguratsuenak, jada adierazi moduan," Das achtzehnte Jahrhundert"(?) eta" Plan einer vergleichenden Anthropologie" (1797?) dira. Hauek erreferentzia nagusi bezala hartuz, baina ez hauek bakarrik, pedagogikoki esanguratsuak diren humboldtiar antropologiaren hainbat aspektu azalduko ditugu jarraian.
|
|
|
Hizkuntz irakaskuntza ororen helburua, beraz, abiapuntu honetatik ulertu eta testuinguru honetan kokatu behar dugu, ze, azken finean, hizkuntzak dira gizakiari
|
honek
bere burua era orekatu batean garatzeko behar dituen situazio ezberdinak eskaintzen dizkiotenak.
|
|
|
Lehenik, Humboldten 1800 urtera arteko ibilbide intelektualaren zenbait momentu ekarriko ditugu gogora, eta, zehazki, berak hizkuntzaren funtsezko esanahiaren kontzientzia osoa hartu arte eman dituen pausoak begiztatuko ditugu. Gai
|
honi buruzko
bere lehen oharrak urteetakoak dira: aldi honetan idatzitako egunkari, karta edota bestelako testu batzuetan" hizkuntza" eta" nazioaren" arteko erlazioari buruzko aipamenak aurkitzen ditugu, bai eta" karaktereen ikerketa" eta" hizkuntzen konparaketaren" artekoari buruzkoak52 Esan beharra dago, hala ere, gogoeta linguistiko hauek, gutxi izateaz gain, kasualitatezkoak edo direla eta, gainera, bere irakasleen" kutsu ilustratua" agerian uzten dutela53 Esanguratsuagoa da urteetan idatzitako" Ueber Denken und Sprechen" 54:
|
|
|
hauek orokorrean" hitzen baso batean" edota" forma pila neketsu batean" galtzen dira171, eta, gainera, hizkuntza horiek ikasteko irizpide praktikoak aurkeztu beharrean, gehiegi arduratzen dira kasu bakanak sistematizatzeaz. Zentzu
|
honetan
berak garbi dauka gaitzespen honen oinarrian dagoen printzipio orokorra: " Ikaste ororen zailtasun nagusia garaiz orientatzea da, bestela esanda, oroimenari arauen bitartez laguntzea.
|
|
2006
|
|
|
Era berean, lanerako eta borrokarako ahalegina ahitzen ez den bitartean, benetakoa dateke gizabanakoaren eta gizartearen arteko aurkakotasuna. Egoera
|
honek
bere horretan diraueino, arrazoi duke izena eta izana bat ez direla dioenak: denbora eta errealitatea oraindik ez baitira bat, denbora gizakiagandik kanpo baitago.
|
|
2009
|
|
|
Begiratzen duen zer horren aurrean ezabatze neurritsu bat disimulatu beharrean, zer horretan bere legea bilatu eta mugimendu guztiak lege horren menpean jarri beharrean, nondik begira dagoen eta zer begiratzen duen badaki eta agerian uzten du. Zentzu historikoak, jakintzari,
|
honen
beraren ezagutzaren mugimendu berean, bere genealogia egiteko posibilitatea ematen dio. Wirkliche Historie ak, kokatzen den lekuaren bertikalean, historiaren genealogia egiten du.
|
|
|
Descartesengandik Nietzsche eta Heidegger bitarteko zubia handi samarra izan da orain liburutxo
|
honetan
bere zabaltasunean aditzera emateko: Modernia bera eztabaidan dago oraindik ere.
|
|
2011
|
|
|
Korronte filosofiko
|
honek
bere osotasuna bi mundu gerren artean ezagutu zuen. Filosofia Existentziala gizarte eta kultur krisi baten erantzun zuzena dugu:
|
|
2021
|
|
|
Zehazki, bere egitura filosofiko abstraktutik hezur haragizko egoera eta gorputzetara, subordinazioa nahiz emantzipazioa pentsatzerakoan esplizituki nahiz inplizituki bere egiten duen subjektu eredua azalduko dugu. Atal
|
honetan
bere azalpenak antolatu eta deskribatzera mugatuko gara, eta hurrengo atalean helduko diegu horren bueltako interpretazio, eztabaida eta kritikei.
|