|
2022
|
|
|
Egiari zor, iru ditzen zaidanaz, tokiko berri emailegoa baino, kronikari lana du gehien bat bete, molde jarraikian. Panpeia eta Allanderi zoakien Zuberoako berrien zabaltzea, baina horien partetik iturria doi bat agortua bezala zegon garaian, Jean Louis ek
|
hartu
zuen luma, Igarailea izenpetuz bidaltzen zituen berriak, ahal zuen guziez, ezin zuelarik irakurlea abisatzen zuela: " Xiberoko berririk ez düt bildü ez igorri ahal ükan aste hontan, Eüskal Herria utzi behar ükan baitut egün zonbaitez"().
|
|
|
Sarako Biltzarrean erran zidan Allandek, Jean Lahargou zenak zuela Herria astekarira hurbilarazi. " Gizon hori miresten nian, nonahi ikusten nian, kultur elkarretaratze handi guzietan, Herri Urrats, Nafarroaren Eguna, pastoral edo beste, mahai ttipi batean pausatuak zituen Herria astekariaren aleak zabaltzen, eta ahal bazuen bakoitzaren izen helbideak
|
hartzen
, horien harpidetzeko xedez". Horrela zuen Allande Herriaren saretara" bildu".
|
|
|
Egia erranik, ber trena
|
har
genezakeen, berehala etxeratu baikinen, inolako frogarik gabe ez gintuztelako epaitu ahal izan. Betti Bidart izan zen gutariko bakarra, hiruzpalau hilabetez Parisen egonarazi baitzuten; deitura ez zuelako edonorena.
|
|
|
Zinez diotsuet ihardokitze horrek ez ninduela ezustean harrapatu. Atarratze tik sei kilometrotan kokatutako Etxebarre herriko seme naiz eta betidanik su matu dut Atarratzeko merkatarien munduak gutxiespenez
|
hartu
duela bere inguruko nekazari mundua. Atarraztarrak beti izan dira guretzat" hühü handiko jankillot frantximantak" eta hau ez da gaur egungo kontua, euskara aspaldidanik baztertua baita Atarratzeko saltegietatik.
|
|
|
Euskara, beraz, ez da gaur egun lotsaz
|
hartzeko
gauza gure Ipar Euskal Herrian. Bai baina, hara paradoxia kezkagarria, gaur egun atzo baino gutxiagok hitz egiten dugu euskaraz.
|
|
|
Are larriagoa, txikitatik erdaldun gisa hezitzen dira haur horiek eta, gurpil zoroarena ezin geldiarazirik, haur eta gazte erdaldun hauek are erdalduntzenago dute ingurugiroa, euren etxekoetatik hasita. Horiek horre la, Zuberoa mitikoa, euskal kulturaren gotorleku ezin
|
hartutakoa
, mito hu tsa dela argi geratzen da. Euskararen beherakada itzelaren kontutik, Ipar Eus kal Herriko beste bi herrialdeei alderatuta, ez dugu berezitasunik...
|
|
|
Joan den urriaren 19ko saio nagusian, Zuberoako 35 udalerri batzen dituen Xiberoa Herri Elkarteak erabaki guztiz garrantzitsu eta esangurantsu bat
|
hartu
zuen. Bileran parte hartzen zuten zinegotziek aho batez onartu zu ten Atharratzeko kantonamenduko ikastolaren egoitza berria eraikiaraztea.
|
|
|
Diru publikoarekin eraikiko da honezkero Atharratze inguruko ikastola, Zuberoan dagoen bestea —Sohütako Eperra ikastola— ez bezala, hau aldiz gu rasoen eta laguntzaileen lanez, diruz eta, oro har, konpromiso osoz altxatua izan baitzen. Eperra ikastola eraiki zelarik, Herri Elkartea ez zen sortua, baina hala izan balitz ere, ez da erabat ziurtatua Zuberoa osoko zinegotzien batzarre batek aho batez ontzat
|
hartuko
zuenik euskarazko erakaskuntzako egitura bat sustatzea. Euskararen onurarako giroa nabarmen aldatu da urte gutxitan, eta hori gertatzeko erabakigarria izan da hautetsiek eta egitura publikoek hartu duten joera baikorra.
|
|
|
Eperra ikastola eraiki zelarik, Herri Elkartea ez zen sortua, baina hala izan balitz ere, ez da erabat ziurtatua Zuberoa osoko zinegotzien batzarre batek aho batez ontzat hartuko zuenik euskarazko erakaskuntzako egitura bat sustatzea. Euskararen onurarako giroa nabarmen aldatu da urte gutxitan, eta hori gertatzeko erabakigarria izan da hautetsiek eta egitura publikoek
|
hartu
duten joera baikorra.
|
|
|
kultura daukala inolako ezagupen ofizialik. Euskararen plazaratzea tokian tokiko egitura publikoen aukerako jokabidea da; ez da legez babestua eta are gutxiago be
|
hartutakoa
den egonmolde bat.
|
|
|
Euskara hilzorian dago Zuberoan eta erdipurdiko neurriek ez dute ezer tarako balio izango. Nahitaez, legez behartutako neurriak
|
hartzearekin
bakarrik buelta eman ahal izango zaio heriozbide honi. Argiki mintzatzearren, euskara eskola publikoan —Frantziako Hezkunde nazionalaren sarean— derrigorrez sartu da.
|
|
|
Jean Fabien Lexardoi errejentak
|
hartu
eta jendeari ongi azaldutako jarrerak izan ziren, duda barik, giro horren hazle. Horrek agerian uzten du beste behin ere Ipar Euskal Herriak pairatzen duen diglosia egoera oso larria.
|
|
|
Ainharbe eta Ürrüstoi ere kasu berean dira, baina herri hauek euskaldunagoak dira, nolabait esatearren. Pastoralik egiten bada, ho nek sor dezakeen giroak, euskaraduna izatearen harro tasuna pizteak, gizarte lokarri eta harremanetarako baliabide den hizkuntza bizidunik gabe bizirik den kulturarik ezin dela izan kontzientzia
|
hartzeak
... horiek guztiek agian eragotziko du te euskara eta euskal kulturaren etorkizuna tragedia bihurtzea.
|
|
|
Jakin 66 biak uztar daitezkeela erran daiteke azkenean. Itsuskeria, bai, euskaraz dauden etxe, etxalde edo auzoen izen horiek ortografia frantsesa oinarritzat
|
harturik
egin baitira. Itsukeria, berriz, hautetsi horiei okerrean daudela eta euskarazko grafia besterik dela erraten bazaie... eta euren ustezko jakintzaz oso seguru daudela erantzuten dutelarik.
|
|
|
Makurbide honetan, urte andana geroago, jarraitzaile izan da Urdatx Santa Grazi herria, han ere etxaldeen baina auzoen izenak ere sasieuskara batean jarrarazi dituztelarik. Egia aitortzearren, Urdatx Santa Grazi ko udalaren euskararekiko ezaxola —etsaigoa ez esatearren— denen jakinean izanda, nolabait harritzekoa zen ere euskararen plazaratzeko erabaki ho ri
|
hartzea
! " Euskarazko" seinale horiek ikusi eta, dena den, begi bistakoa geratu da euskaldun batzuk —Urdatx Santa Grazin gehien gehienak halakoak baitira, baita udal zinegotzien artean ere— izan daitezkeela euskararen etsai zorrotzenak.
|
|
|
Euskal tzaindiaz gain, esaterako, Euskararen Erakunde Publikoa eta Xiberoa Herri Alkargoaren Eüskara zerbitzua. Hortaz, aurreko garai batzuetan baino kontrako jarrera jakin batekin
|
hartu
dira euskarari gutxiespena edo harekiko garrantzi es kasa ageri agerian uzten duten erabaki horiek. Gutxiespena eta garrantzi eskasa... jende horrek, ordea, sekula santan erakutsiko ez lukeena frantses hizkun tzaren aldera.
|
|
|
Euskararen inguruko" giro on" horren mugak edo itxurazko izaera, dena den, udal batzuek
|
hartutako
makurbide horiez kanpo ere ikus daitezke. Hala, afixa edo kartelen kasuan, Zuberoan gaur egun oso oso gutxi baitaude euskaraz zerbait agertzen dutenik... euskal kantari edo soinulari talde izen batzuk edo kantaldi nola talo eta xingar —hori ez delarik zubereraz ere gainera! — bezalako hitzak ezik!
|
|
|
Euskararen eta euskal kulturaren munduetan murgildua ez dagoen kopuru handi horren eraginez, pastorala pixkanaka pixkanaka eraldatzen ari ez ote denez galdera datorkit gogora. Hala, adibide bat bakarrik
|
hartzearren
, badirudi gaur egun pastoral" ederrik" edo ustez hala denik ez daitekeela izan dantza baleta landutako bat egon ezean edo jantzi distiratsurik agertu gabe!... Baina horiek ez dira, ezta inondik inola ere, pastoralaren funtsezko esanahi bateko baitezpadako ekaiak...
|
|
|
Hasieran, Baionako delegazioan, nehork ez zuen Frantziako berrien ardura
|
hartu
nahi, eta niri berdin zitzaidanez, hartu egin nuen. Eta gustatu!
|
|
|
Hasieran, Baionako delegazioan, nehork ez zuen Frantziako berrien ardura hartu nahi, eta niri berdin zitzaidanez,
|
hartu
egin nuen. Eta gustatu!
|
|
|
Otoa hitzak, adibidez, ez du ez buru ez buz tanik, ez du inolako zentzurik. Kasu horretan, hiztegi zaharrera jo dut, eta botüra
|
hartu
dut, ulertzen delako. Eta botüra ri, baztergia gehitu diot.
|
|
|
Berandu
|
hartu
nuen kontzientzia, 1978 inguru horretan. Iparralde zale makurra naiz, baina aitortu behar dut nire kontzientzia politikoa etorri zela, parte batetik, bederen, Hegoaldetik.
|
|
|
Lehenik, German Rodríguezen heriotza hura! Sasoi hartan argazkilari nahi nuen saiatu, eta joan nintzen Hegoalderat argazki batzuen
|
hartzera
, Iruñeko sanferminetara, istilu egun haietan. Sekulako
|
|
|
Eta, gero, Txomin eta Ramuntxoren hiltzea. Urte horietan dut abertzaletasun kontzientziaren
|
hartzea
, eta euskaldun kontzientzia ere bai. Zuberoatik kanpo, hala ere!
|
|
|
Borrokaren gogortzerik, etsaien hiltzerik... IK k ez zuen sekula horrelako erabakirik
|
hartu
, eta sekula ez genuen hartuko. Gertatu zirenak, deskalabruz gertatu ziren, ez, hala ere, nahitara.
|
|
|
Borrokaren gogortzerik, etsaien hiltzerik... IK k ez zuen sekula horrelako erabakirik hartu, eta sekula ez genuen
|
hartuko
. Gertatu zirenak, deskalabruz gertatu ziren, ez, hala ere, nahitara.
|
|
|
Indarra
|
hartu
zuen hipotesia da poliziak harrapatu zuela, zeren lau orduren buruan fiskaltzak jendarmeriari auzia kendu, eta ezarri zuen polizia ju dizialaren eskuetan. Bitxikeriak ere izan ziren, berri faltsu zabaltze batzuk.
|
|
|
EAEn hitzean eta hortzean
|
harturik
dabiltza beti" autogobernua".
|
|
|
Aturritik iparralderakoak (eta Barkoxetik ekialderakoak) haren esku, Ebrotik beherakoak niretzat. Teletipoen laguntza nik, irratiak eta frantses egunkariak hark, aktualitateari tenperatura
|
hartu
eta Egunkariako irakurleei modu ulergarri batean eman nahian. Hasierako urteetan haren testuek ahal zuten moduan egiten zuten Zuberoaren eta Andoainen arteko bidea:
|
|
|
Funtsean, ez zuen zuzendaritza lanik egiten, astekariak ez baitzuen zinezko zuzendaririk. Erabakiak taldean
|
hartzen
ziren. Egin eta erabakitzen ze na erabakitzen zela, Allandek bere gain hartzen zuen, auzitara eramaten bazu ten.
|
|
|
Ondotik, 1980an, Baionan Suprefeturaren kontrako atentatua prestatzen ari zirela, Txomin Olhagarai eta Ramuntxo Arruiz militanteen heriotzek ainitz hunki zuten. Orduan kontzientzia
|
hartu
zuen Euskal Herriari eskubide osoak ukatuak zizaizkiola eta Euskal Herria biziarazi behar zela, ber tze militanteekin juntatzeko hautua egiten zuela.
|
|
|
Herri Taldeetarik jende ainitz sartu bazen ere IKn, nik ez nuen Herri Taldetan parte
|
hartu
, baina hala ere IKn sartu nintzen.
|
|
|
Autonomia zendako? Gure aferak eskuetan
|
hartzeko
, gure oraina bai geroa guhaurek finkatzeko, deliberatzeko eta egiteko ahalak eskuetan ukaiteko. Iparraldean, egitura horren ardiesteko eskubidea badugu eta honen ibilarazteko ahalak behar ditugu.
|
|
|
2016an, bere hauteskunde karguak utzi eta berriz blogara jo zuen. Hitza Pitz blogak amnistia.net en segida
|
hartzen
zuen. Hitza Pitz blogaren helburua libreki mintzatzea zen, pentsatzen zuelako, gauzen ez erraiteak edo ixilean uzteak, beldurrez edo konformismoz, adierazpen askatasunari uko egitea zela, izpiritu kritikoa suntsitzen zuela, erreflekzio eremuak mugatzen zituela.
|
|
|
Apurka apurka abertzaletu zen gure laguna. Osoki abertzaletu, egintza publikoetan nahiz itzalpekoetan parte
|
hartuz
... Denaren emaile, erdi biderik gabe... beti burua txut buhurtu eta etsai bakar bat ere ez da izan haren plegarazteko...".
|
|
|
" Ostegun arrastiri apalean Baionara lagüntüko naika, Euskaltzaindiaren gomendioan eginen düdan libürü aurkezpeneala, hor Ozaze Jaurgainean idazlana presentatzen beitüt?" Beraz astearte arratsaldean telefonoz deitu ninduen erantzunez ezin zela etorri osasun arazo batzuengatik, nahiz larritasunik gabe. Behar ziren botikak
|
hartzen
zituela, egonkortasun bat bederen lortuz, eta poliki poliki hobekitzeko esperantza zuela. Gainera Sü Azia elkartearen xedeak aipatu zizkidan.
|
|
|
Azken hamarkadetan Allande Socarros Etxebarre udalerriko zinegotzi egon da franko luzaz, ber denboran horko delegatu Zuberoako Herri Elkargoan, baita lehendakari orde, kultura saileko arduraduna. Azkenik Euskal Hirigune Elkargoan parte
|
hartu
du, haatik ez luzaz, azken udal hauteskundeetara ez baita berriz aurkeztu.
|
|
|
Ber denboran Euskararen Erakunde Publikoan itzultzaile lanetan ari zen, eta horren idazki ugariak ere kontutan edukiz, Euskaltzaindiak urgazle hautatu zuen 2018ko uztailean. Kargu hori oso funski
|
hartu
zuen, lan akademikoetan parte hartuz gartsuki, bereziki lau batzordetan. Jadanik ari zen Euskalkien lan taldean (2013tik), eta Euskara Batuaren Eskuliburuan (2017tik).
|
|
|
Ber denboran Euskararen Erakunde Publikoan itzultzaile lanetan ari zen, eta horren idazki ugariak ere kontutan edukiz, Euskaltzaindiak urgazle hautatu zuen 2018ko uztailean. Kargu hori oso funski hartu zuen, lan akademikoetan parte
|
hartuz
gartsuki, bereziki lau batzordetan. Jadanik ari zen Euskalkien lan taldean (2013tik), eta Euskara Batuaren Eskuliburuan (2017tik).
|
|
|
gaitzeko argazki sortak baditu bilduak, eta ofizio horretarik kazetaritzara iragan zen. Zeruko Argian idazten hasi zen, eta gero komunikabide askotan parte
|
hartu
zuen, nagusiki Euskaldunon Egunkarian, Argian, Jakinen, Berrian, Herrian, eta Xiberoko Botza irratian. Herria astekarian Zuberoako berriak usu ematen zituen zubereraz, bereziki maskaradenak eta pastoralenak, bere argazkiak lagun.
|
|
|
Galtze handia dugu, eta ez bakarrik Zuberoan: batetik euskaldun guztien arteko zubi egile arraroa genuen, bestetik Iparraldeak orokorki parte gutixko
|
hartzen
du orain Euskaltzaindian, langile mentsez, eta hor ere hutsune larria uzten digu Allanderen joaiteak.
|
|
|
Hilabetekari hau gustatü zeion jaunkilloten egitate maltzürrak gaitzesten zütüalakoz eta Allanderi hügün zeion gaüza bat, maltzürkeria zen. Gainera ohartü zen ere idazteko jitea bazüala, arraileria gustüko züalakoz, bere ikusmoldea txirto fi hartan troxatzen ahal züala eta irakurleak bere idatziak botzik
|
hartzen
zütüala. Berantago, Egia hilabetekariaren idazlegoako kide zonbait, barne arrazu batengatik, üztera behartürik izan zelakoz, baratzen züenek builta jarraiki züen eta beste hilabetekari bat sorrerazi Abil deitüko zena.
|
|
|
Umoreduna eta jolasegile dela erranen nuke azken batez, eta honen argigarri pasadizo bat kondatuko dut. Landako herriak (Biarno), Puyredon pastorala eman zuelarik (1997), argazkitan
|
hartzeko
baimena galdegin genion eta, txiste modura edota arrailerian, pastorala oholtzako deabruaren aitzinean hartuta izatea proposatu geniolarik, berak baietz erran zuen. Ez dakit apaiz askok onartuko zuten bromaz jokatzea erlijioari lotutako gai batekin; Junes bai ordea, Zuberoan, erran ohi dugun bezala, arrailerianta baita.
|
|
|
Umoreduna eta jolasegile dela erranen nuke azken batez, eta honen argigarri pasadizo bat kondatuko dut. Landako herriak (Biarno), Puyredon pastorala eman zuelarik (1997), argazkitan hartzeko baimena galdegin genion eta, txiste modura edota arrailerian, pastorala oholtzako deabruaren aitzinean
|
hartuta
izatea proposatu geniolarik, berak baietz erran zuen. Ez dakit apaiz askok onartuko zuten bromaz jokatzea erlijioari lotutako gai batekin; Junes bai ordea, Zuberoan, erran ohi dugun bezala, arrailerianta baita.
|
|
|
Aspaldiko militantea... Militantziak bizitza
|
hartu
dit. Ez dut deus ezkutatzeko.
|
|
|
" Militantziak bizitza
|
hartu
deit!..." bat militantzean... Güdükarte goxoek (Paueko presontegitik bi kideen libraztea ikusbidez) indarrak berritüz eta güdükarte txarrek (militanteen heriotza besteak beste...) egartüz.
|
|
|
Eüskararen mütür biek, xiberera eta mendebalde edo bizkaiera mintzazaleek beti üken dügü alkar ontsa
|
hartzeko
zoria. Agian, erdiko mintzajeek egite bazüela, nolabaiteko batarzün bat, gü mütürretako biek kanpo üzten güntüana.
|
|
|
Hasieran, aspaldiko urteetako pastoralen agerraldietako giroarekin alde ratu ta, ez zen aldaketarik sumatzen. Alta, joan den igandean, Ürrüstoiko errebote plazan antzeztu zen Abdelkader trajeriaren (pastoralaren izen zaharra) ikusle ko purua mila lagunetara mugatua zen, COVID gaitzarengatik
|
hartutako
osasun segurantza neurriei jarraitu beharrez. Mila ikusliar, eta seguraz ere apur bat gehiago, jende andana eskailera mailetan eserita baitzen; asko zirela ez da du darik, eta giroaren araberakoa izango zela pentsa daiteke.
|
|
|
Izurriak sortutako egoerari aurre egiteko neurriek beharturik, orduan ere mila ikus le baino gehiago da onartu. Hobe, beraz, urrundik etortzeko asmo tan direnek lekurik baden edo ez den berri
|
hartzea
, helbide elektroniko ho netara mezua bidalita: xiberokojaunaalkartea@gmail.com.
|
|
|
Bena kasü... planeta orano hor gainti izatez osagarri segürtantxa neürriek iraüten düe eta emanaldikal ez date 1.000 jente beno haboro biltzen ahal jargietan!... Horrek erran nahi dü sartzeak fite saldürik diratekeala eta Züberoatik kanpo pastoralaren ikustera jin geietan direnek hobe düela lehenago berri
|
hartzea
lekürik baratzen den ala ez. Arren, gain gainetik aholkatzen da hortaz segürtatzea, helbide elektroniko hontara mezü baten igortez:
|
|
|
Frantziak Aljeria indarrez
|
hartzeari
lüzaz bühürtü zen Abdelkader (18081883) dü trajeriaren bezala haütatü Jean Louis Davant idazle larrabiltarrak.
|
|
|
Frantsesak Aljerian sartü zirelarik Inperio Otomanoko ordezkari nausia zen Hussein Dey sültanoa dateke, aldiz, Armand Elgoyhen. Frantziak Aljeria indarrez
|
hartzean
‘Frantsesen Errege’ zen Louis Philipperen joküaren egiten ariko da Stéphane Idiart eta Abdekalder librarazi züan Louis Napoléon Bonaparte dateke Jérémy Dendaletche.
|
|
|
Jarrera honen argibide bat gehiago izan dugu berrikitan, hain zuzen ere," saltegiak ere euskaraz" kanpainaren barruan, Atarratze eta Mauleko merkatari guztien ikusterat ibili garelarik, euskarari leku bat ematea onartuko zutenez jakin guraz. Mauleren kasua, laburki aipatzeko lehendabizi, aurrenez ongi genekiena egiaztatu da tamalez, hau da mauletar denda jabe oso gutxik (bizpahiruk) dakiela euskaraz eta, hortaz, kanpaina horretan esku
|
hartzea
ezinezkoa zaiela. Alabaina, zin zinez ho ri pentsatzen dutenez ez bada ziurtatzen ahal ere, euskararik ez jakitea dolugarritzat daukate eta minez bizitzen dutela aitortu digute batzuek.
|
|
|
Alabaina, zin zinez ho ri pentsatzen dutenez ez bada ziurtatzen ahal ere, euskararik ez jakitea dolugarritzat daukate eta minez bizitzen dutela aitortu digute batzuek. Ikastea, haatik, oso neketsutzat ikusten dutela gaineratu digute, denbora eskasia ai tzakiatzat
|
harturik
, kasu gehienetan. Horra Mauleko egoera eta tamalgarria bada ere, ulergarria da behintzat, Mauleko bizilagun ugari —eta merkatari gutizge hienak— kanpotik etorritakoak baitira.
|
|
|
Hau da, Zuberoak eta zubererak berezitasu nak baldin badituzte, Euskal Herriko eta euskararen parte dira. Artikulu ho rretan Atarratze idazten baldin bazuen, Euskaltzaindiak Atharratze arautu zuena ez onartuz, gero Atharratze hasi zen idazten, ortografia arautua onartzeko ko de amankomun bat zela eta ez besterik kontuan
|
hartuz
(2005eko zenbakian adibidez). Sü Azia elkarteak Maulen eta Atharratzen merkatariengan eraman zuen euskararen aldeko kanpainaren zailtasunak aipatzen zituen eta nola Zuberoa gero eta erdaldunago zen hola bukatuz:
|
|
|
Azkena 2019an Maule Lextarre izan zen, Elkar argitaletxeak publikaturik Arian eus kara ikasteko metodoa sailean. Züberoa Herria – Le Pays de Soule (2013 Elkar) liburu horietarik beste bat da, liburu elebidun zuberera frantsesa, Jean Louis Davanten kolaboraziarekin idatzirik, azken honek Zuberoaren historia aurkeztea bere gain
|
hartu
zuelarik. Liburu horren hiru kapitulu hautatu ditugu hemen argitaratzeko.
|
|
|
Hirugarren testua," Aita Junes Casenave Harigile gogoan", 2020ko Pastoralen gerla Urdiñarbe – 2 partean: Aita Junes Casenave Harigile gogoan libu ruko bigarren zatian
|
hartu
dugu. Erran behar da Allandek 2018an zendu zen ohorezko euskaltzain elizgizon zuberotarra anitz maite zuela eta haren eus kararen aldeko lana anitz amiratzen zuela.
|
|
|
Jean Pelle Iriart Aloze Ziboze Onizegaineko auzapezak Allanderekin lan egin zuen, bereziki azken hori Xiberoa Herri Alkargoan Etxebarreko hautetsia izan zelarik, Euskara batzordearen buruzagitza
|
hartu
baitzuen. Eta zerrendatzen ditu Allandek eraman zituen lan ugariak, eremu publikoan, irakaskuntzan, bizitza sozial eta ekonomikoan (besta komiteak, saltegiak, jatetxeak...), itzulpenak eta lan honetan gazteentzako formakuntzak.
|
|
|
Castelloko probintzian, autobus batek izandako istripuan zauritutako bi ikasle eta bi gidatzaile frantziarrak eta ezbehar horretan minik
|
hartu
ez zuten beste 46 gazteak eta irakaslea Marseillako Marignane aireportura iritsi ziren atzo goizean. Haurrek ez zuten autobus edo trenez etxeratu nahi izan eta horretarako, aseguru konpainiak agindutako hiru hegazkinetan itzuli ziren Frantziarat.
|
|
|
Abiagunea Ereta (Arette) herritik San Martiko harriko elurtegietarako bidea
|
hartu
ondoren, bospasei kilometrotan kokatua den La Mouline herrixka baino 200 metro lehen izango dugu, zubixka baten alboan (442 m). Leku horretan, bada autoen aparkatzeko zabalgune bat.
|
|
|
Hemen argitaratzen ez dugun elkarrizketa batean Allande berak hori erran zuen 2007an: " Militantziak bizitza
|
hartu
dit" 1 Bere bu rua euskararen zerbitzari gisa definitzen zuen hemen publikatzen dugun beste elkarrizketa batean," baina politika ikuspuntu batetik, eta politika ikuspegi batera" 2.
|
|
|
Andres Urrutia euskaltzainburuaren lekukotasunean Allanderi idatzi dizkion hitzak
|
hartuz
, hau da, laburbilduz, liburu honen edukia: "(...) hona gure omenaldi xumea baina sentitua, zure eginikoen mailara iristen ez dena baina zure lekukotza etorkizuneko euskal belaunaldien eskuetara eraman nahi duena.
|
|
|
Leku horretan, bada autoen aparkatzeko zabalgune bat. Hego mendebalderat abiatzen den lurrezko bide bat
|
hartuko
dugu, eta sarda batean eskuinaldeko ari jarraituko diogu. Aski laster, lurrezko bidexka hau gero eta aldapatsuagoa bilakatuko da, zeren eta, distantzia laburrera, 350 metroko malda garaituko baitugu, Süduko leporaino iritsi arte (782 m).
|
|
|
Itzulerarako Süduko leporaino berriro jaitsi dugu lehendabizi, eta behera egitea gorantz joatea bezain neketsu da. Süduko garatean, hego mendebalderat doan hegia
|
hartuko
dugu, eta 894 metrotan emana den lehen gain belartsu batean, erabat ekialderat eta agerian dugun La Mouline herrixkara jaisten den malda baten behera joan gintezke, ibilbide labur bat –3 ordu– egin nahiz gero. Jaitsiera honetarako, ordu erdi bat behar da kontatu.
|
|
|
Ibilbide luzeago bat egin nahi izango dutenek, hegiari jarraikiko diote, 899 metrotan emana den gailur batera igoko, Garbaseko leporra jaitsiko (850 m), Larranche izeneko tontor bateraino igoko (903 m), eta hemendik 200 m beherago beti ere hegoaldeko norabidean igarotzen den bidexka batera joko. Honi jarraituko diogu 250 metrotan, baina erne egon dugu erabat ekialderantz sartzen den xenda hertsi bat
|
hartzeko
, Legorre d’Ibarry malda oso aldapatsuaren behera. Apalago (777 m), malda honek Ombre d’Ibarry izena hartzen du, eta La Moulineko etxeen artera eramaten gaitu.
|
|
|
Honi jarraituko diogu 250 metrotan, baina erne egon dugu erabat ekialderantz sartzen den xenda hertsi bat hartzeko, Legorre d’Ibarry malda oso aldapatsuaren behera. Apalago (777 m), malda honek Ombre d’Ibarry izena
|
hartzen
du, eta La Moulineko etxeen artera eramaten gaitu. Errepidean, ezker har tuz eta 300 bat metro eginda, autoak utzi ditugun lekura iritsiko gara azken batean.
|
|
|
Berek ekarri eznea gaznakatzen düan koperatiba bat izatez, halagi sako ebilmolde batetara doitü dira. Hala, urteko bederatzü hilabetez, Azkorriako partxuer bakoitxak astean hiru egün erdi eskentzen dütü gaznakagiako lanentako, aldian aldika eznea etxalteetara biltzera joaiteko, gaznaren egitean parte
|
hartzeko
edo salmentaz axolatzeko. Kalitate han dienaren segürtatzeko gisan, Azkorriako partxuerrek arau argiak haütatü eta jarraikitzen dütüe:
|
|
|
Hori bai, Etxebarretik atera beharra zen abertzale izateko; bertan egon izan banintz, askoz ere mugatuagoa izanen zen nire parte
|
hartzea
.
|
|
|
Zuberoan ere baziren; alta, nik, nonbaitik ere, ezin gauzak sinple egin! Ez nuen horretan batere parte
|
hartu
! Baina IKn sartu nintzen berdin berdin!!
|
|
|
Horri esker," Bor tükariak" denborako oritzapen hanitx badügü. Ebilaldi horietan, üsü agitzen zeion lasterraren
|
hartzea
aitzinaxeago jarteko eta ebilzale taldearen argazkitan hartzeko.
|
|
|
Horri esker," Bor tükariak" denborako oritzapen hanitx badügü. Ebilaldi horietan, üsü agitzen zeion lasterraren hartzea aitzinaxeago jarteko eta ebilzale taldearen argazkitan
|
hartzeko
.
|
|
|
Artzain ola zaharren ez galtzera üzteko europar programa bat zen. Lehen aldian, orai düala hogeita hamar bat urte, proposamena üken günüan jakiteko, ea holako xede baten gure gain
|
hartzeko
edo bürützeko prestik ginenez. Eztabadatü ondoan, honartü günüan, sosa franko aisa emaiten beitzüen püntü hartan.
|