|
2002
|
|
|
Gure asabak aztuta euken nortzuk zirian eta euren Aberrija zein zan. Gastelarren menpian eta eurakin eikezan
|
artu
emonak gatik eurakin bat eginda lez egozan; dana zan berton erderia, errijetan egozan gixon agindudun gustijak ziran erdeldunak, eta geure euzkera ederrari guda gogorra egiten eutsen. Emenguak be, asi ziran euren (gaztelaren) izkuntzagaz pozik (zoritxarrez gaur be geyenak orretan dagoz, batez be, emakumiak) eta euzkeria, lenengo erdi eta gero ija oso aztu jaken.
|
|
|
" Eguneroko gorabeera latzei aurre emoteko era bat; eta orrelan, lagun urkoaz
|
artu
emon samurragoak izateko modu egokia."
|
|
|
Ortik beste egoera batzuk sortuten dira. Esaterako, beste naziñoakaz edo legerriakaz dituen
|
artu
emonetan be, diruak leen baiño gitxiago balio izatea, sarri askotan.
|
|
|
Ezbardinen
|
hartu
emona gaztetarik hasi behar dalako. Hori dala ta nik, mutilzahar ikusi gura ez zaitudalako, ziri egiten deutsut.
|
|
2003
|
|
|
Lo egin dabee iratzarririk egon biar ebeenak erein etzedin azi txaarrik. Orain garbituko bada solo au ta artu garau garbija, nekatu biar da ateraten bedar dongaak, euskera izen baztertu ta zokonduta dagozanak, ta imini biar da garbituta zan legez antxina erdaldunakaz
|
artu
emonik etzan denporetan (Peru, 1881: 174).
|
|
|
Baserrikuak, beste tratu ta
|
artu
emonetan naasten ezpadira, aldendurik dagoz errijetako okasiñoe askotatik, baita bere alperrerijak oi dakartzan ekandu deungeetatik. Baserriko batek, goixian bere lan izerdijak bijotz garbijagaz Jangoikuari eskiñi ta bere izenian ondo badaruaz, zenbat irabaziko ez dau arimarako?
|
|
2004
|
|
|
Aberrija zein zan. Gastelarren menpian eta eurakin eikezan
|
artu
emonak gatik eurakin bat eginda lez egozan; dana zan berton erderia, errijetan egozan gixon agindudun gustijak ziran erdeldunak, eta geure euzkera ederrari guda gogorra egiten eutsen. Emenguak be, asi ziran euren (gaztelaren) izkuntzagaz pozik (zoritxarrez gaur be geyenak orretan dagoz, batez be, emakumiak) eta euzkeria, lenengo erdi eta gero ija oso aztu jaken.
|
|
2005
|
|
|
Jaio aurretik sabeletik iritsitako uhinek bihotzeko oroimenean grabatutako doinu gozoa kantamarmarituz kulunkatzen ninduan amak, eta behin loak hartu ezkero sehaskan pausatzen ninduenean erritmo berberean eragiten eutsoen sehaskari haren eskuek. Hilabete batzuk lehenago berarentzat lo kantu izan zan kantu berbera zan orain nire amesetarako lo kantu, ama alaben arteko
|
hartu
emona, lotan be, indartu eta erraztuko eban kantu berbera.
|
|
|
Egun batzuen buruan ostera, ikerkuntzok aspergarri bihurtu jakozan, noragabeziak besterik ez, eta lerro tartean katramilatzear egoala, gogoaren azken argitaldia balitz moduan, aldaketa bat susmau eban eta arrakalek beste ikuspegi bat erakutsi eutsien, berak be beste itxura batez ikusten ebazan. Hormetako lerrook orduan, batez be iparraldera begira egozanek, irudi politagoak eta baikorragoak osatzen ebezan eta, artean Isseseren gogoak bihurritzen ebazan irudiak baziran be, euron arteko
|
hartu
emona ez zan horren zuzenekoa eta ezin eitekean grafiko hotzen bidez adierazo.
|
|
2007
|
|
|
Gauza asko turismoari begira egiten ei dira, eta bisitariok urte gitxitan bizimodua aldatu deutsegu. Gringitoek be etxeak erosi dabez, baita jantokiak zabaldu be; baina ez daukie
|
hartu
emonik bertokoakaz. Aparte bizi dira eta bertako jenteari gogor egiten jako hori.
|
|
|
Batzukaz ikasi egiten dozu, berba egiten dozu. Beste batzuk, ostera, zure ondotik pasetan dira haize korronte baten antzean, hotzikarea eraginez; beste batzukaz berba egikeran, ostera, zeozer berezia igarten deutsezu eta ahaztu ezinezko
|
hartu
emona sortu.
|
|
|
Eurotariko askok ez eben topau amesetako lurra eta atzera Galesera joan ziran. Geratu ziranek hemengo lurrai Galesko izenak imini, eta
|
hartu
emonak izan ebezan indigenakaz. Indigenek asko lagundu eutseen hasieran, bertoko eguraldia benetan gogorra da ta.
|
|
|
Orain ez da baleak batzen diran sasoia. Antza ikusgarria da kostaldetik hogeta hamar bat metrora baleak zelan alkartzen diran bikoteka, eta gero emeek kumeakaz daukiezan
|
hartu
emon estuak ikustea. Hori hurrengo baterako itxi dogu.
|
|
|
Musika kaxako musikearen antzera, luzaroan jo dau tinbreak. Gizon batek zabaldu deusku atea, uleagaz
|
hartu
emon berezia daukana: gitxitan nahastetan ei dau ulea, eskuak, txanpua eta ura.
|
|
|
Zelan sentiduten ziran adierazteko be erabilten eben pinturea. Duda barik, pentsetan hasita, horrek asko erraztuko ebazan
|
hartu
emonak.
|
|
2008
|
|
|
Bizitza
|
hartu
emona dala adierazoteko balio dauan beste esaera hau be entzuten neban: Mundu honetan sardie eta eskuarie, bixek erabilten ikasi behar da.
|
|
|
Antolaketa horrek emoten deutso liburuari literaturako errelatotasuna. " Eskolako lagunek eta auzoko
|
hartu
emonek be badaukie zerikusirik, jakina etxeko gorabeherak dira, gehienak, kontaeraren harian jostun". " 12 urtera arteko bizipen eta sentimentuak hartzen dabe pisurik handiena" dinosku atarikoan.
|
|
|
Eskolako lagunek eta auzoko
|
hartu
emonek be badaukie zer ikusirik, baina etxeko gorabeherak dira, gehienbat, kontaeraren harian jostun.
|
|
|
Labayrukoekin
|
hartu
emonetan ibili ta gero erabagi neban egindakoari zabalkunde handiagoa emotea. Gaurko euskera batuko estandarrean edo neukana, bizkaieraz jarriko ete neban eskatu eustien, holan umetako hizkeratik hurrago ibiliko nintzala ta.
|
|
|
Gaurko euskera batuko estandarrean edo neukana, bizkaieraz jarriko ete neban eskatu eustien, holan umetako hizkeratik hurrago ibiliko nintzala ta. Zuekin/ zuokaz, ditut/ dodaz, bietara entzuten eta egiten genduan etxean eta ez naz, holako kasuetan, zurrunkerietan ibili, ezer izatekotan hizkuntza,
|
hartu
emonetarako beti prest, ate bentanak zabalik daukazan etxea da eta. Ez jat asko kostau egokitze lana, nik neuk be, egia esan, Bizkaiko euskeran, hementxe darabildan honetan gitxi gorabehera, bizi eta entzunak diralako istorio eta bizipenok.
|
|
|
Bada beste gauza arretagarri bat. Gugaz
|
hartu
emonik izan ez arren, baziran han aleman itxurako gazte batzuk, gure instruktoreekin ibilten ziranak. Alemaniatik iges egindakoak zirala esaten eben, isilka, gure arteko batzuek.
|
|
|
Mikel Urdangarin: ‘diskoan giza
|
hartu
emonetan oinarritutako bidaia dago’ (bizkaie.biz)
|
|
2009
|
|
|
Kontxo, kontxo! Zer gogoan
|
hartu
emon eutsien gure Txotxopineri Txuriren albisteok. Aurrerantzean kontu gehitxuago euki eban etxetik urtetean.
|
|
|
Gurtibiko zubia. Zubi txikitxo hau oso garrantzitsua izan da Lezama eta Zamudioko herritarren
|
hartu
emonetarako; Basabiloltza Lezamako auzokoentzako batez be. Gizarte harremana bermatzeaz ganera, garaiko industriaren horniketa ahalbidetzen eban.
|
|
2010
|
|
|
Iñaki Azkunak ere bere poza agertu du: Gure lankidetzari esker interesatu guztion esku dogu une hontatik Anaitasuna aldizkaria digitalizatuta, euskeraren modernizazinoan hain inportantea izan zan aldizkaria eta Bilbogaz
|
hartu
emon estua eduki eban argitalpena.
|
|
2011
|
|
|
Neska mutilak alkarregaz bakarrik ibilten hasten ziranean hartzen zan euren
|
hartu
emona nobiotzakotzat (nobidxe nobidxo dabdzY, era horretan urte batzuk emon ondoren, normalean mutilak eskatzen eutsan ezkontzea neskeari, eta handik lasterrera hasten ziran ezkontzea eratzen gurasoen laguntzeagaz. Izaten ziran, dana dala, gurasoek aurrez atonduriko ezkontzak be, ondasun interesak hitarte zirala.
|
|
|
Ikusten genduan gure nagusiak apurka apurka gure ondotik bajoiazala gure informanteetariko batzuk be joan egin jakuz bien bitartean, eta eurekin batera gorderik eukien altxorrik handiena, herriko hizkuntzaren parte bat. Halan bada, Labayru Ikastegikoek euskera eta herri jakintza gaietan esperientzia luzea eukiela kontuan hartuta, geure herri ondarea batu eta haren aztertze sistematiko bat egiteko asmoaz, eurakaz
|
hartu
emonean jarri ginan.
|
|
|
Morgako Udalagaz
|
hartu
emonean egon eta alkarregaz ebatziak hartu ondoren, orain dala hiru urte hasierea emon geuntsan egitasmo honeri. Lehenengo eta behin lekuko edo barriemoile aproposak topau ziran, gero itaun erantzunean grabazinoak egin genduzan, hurrengo batutako material osoa sailkatu genduan, eta aztertu eta landu ondoren etorri dira emaitzak; euskarri bi honeetan argitaratu doguzanak.
|
|
|
Bizimodu gehiena alkarren ondoan egiteak, behar bardintsuetan ibilteak eta jaubetza komun batzuk eukiteak, orain erdi galduta dagoan auzokoen arteko
|
hartu
emona oso estua izatea ekarri ohi eban.
|
|
|
Orduko denporan, hatan be, erromerietan egiten ziran bikoterik gehienak: mutilek neskatilei dantzea eskatuta egiten zan lehenengo
|
hartu
emona, nahi eta kalabazak be sarri emon hitarte horretan. Lehenengo jotea joten zan, soltuan dantzan egiteko, eta gero etorren pasodoblea, bikoteka alkarri oratuta dantzan egiteko.
|
|
|
Ez da ahaztu behar, gainera, aitatu dogun auzo bakotxaren barruan be barru banaketak dirala, baserri moltsoek osotutakoak. Auzoen barruko auzuneak izango li tzatekez honeek, baina euren artean hur egon eta
|
hartu
emon estua daukielako, ez jake nortasun berezirik autortzen lekukoen begietara.
|
|
|
Ikerketa etnografiko honetan agirian geratu da, auzo moltso edo gune bion arteko
|
hartu
emona nahiko mugatua dala. Batetik, herriak zabalera fisiko handia daukalako; bestetik, alderdi batak eta besteak jai ospakizun bereziak, apartekoak, dituelako; salerosketak egiten be leku diferenteetara joaten diralako, eta Altamirako San Migel eleizea parrokia bihurtu zanetik, euren arteko hartu emonak bakandu eta ia gizarte bi eratu diralako herri beraren barruan.
|
|
|
Ikerketa etnografiko honetan agirian geratu da, auzo moltso edo gune bion arteko hartu emona nahiko mugatua dala. Batetik, herriak zabalera fisiko handia daukalako; bestetik, alderdi batak eta besteak jai ospakizun bereziak, apartekoak, dituelako; salerosketak egiten be leku diferenteetara joaten diralako, eta Altamirako San Migel eleizea parrokia bihurtu zanetik, euren arteko
|
hartu
emonak bakandu eta ia gizarte bi eratu diralako herri beraren barruan.
|
|
|
bertako jentea, langintza jakin batetik bizi dana, eta bertako etxeak, auzotarren bizilekuak diranak; gizatalde hori talde egonkorra izaten da. Auzokoen arteko
|
hartu
emonak be etenbakoak eta iraunkorrak izaten dira. Hartu emon horreek oinarrizko beharrizanei erantzun deutsien erakunde batzuen bidez egituratu izan dira.
|
|
|
Auzokoen arteko hartu emonak be etenbakoak eta iraunkorrak izaten dira.
|
Hartu
emon horreek oinarrizko beharrizanei erantzun deutsien erakunde batzuen bidez egituratu izan dira. Auzoko jentearen artean arautzen izan dira herri ondasunen mantenua eta gozamena.
|
|
|
Auzokoa edo auzoa izatea ez da beste baten ondoan bizitea bakarrik. Tradizinoko gizartean, auzokoa izateak bertakoen arteko
|
hartu
emonetan betebehar eta eskubide batzuk ekarri ditu beragaz, usadioan oinarrituak, eta bizitzako egoera nahi beharrizan nagusiei erantzuten izan deutsenak.
|
|
|
Auzokoen artean aparteko tokia beteten izan dau lehenengo edo hurreneko auzoak, hau da, alboko etxean edo baserri etxe bereko bestaldean, etxekonean, bizi danak; teilapekoak. Horrexegaz eukiten izan da
|
hartu
emonik estuena eta beharrizanen bat egoanean be harexek emoten izan dau laguntasuna. Ze esakerea eta ekandua da, auzoan beharrizanean dagoanari laguntasuna sekula ez ukatzea, ez eta alkarregaz txarto konpontzen izan diranean edo ikusiezina egon danean be.
|
|
|
2.2 AUZOKOEN ARTEKO
|
HARTU
EMONAK
|
|
|
XX. mendean, gure lekukoak bizi eta ezagutu daben aldian, aldaketa handiak gertatu dira bizimoduaren alderdirik gehienetan. Auzokoen arteko
|
hartu
emonak be ez dira horretatik kanpo geratu; gizartean gero eta gehiago norbanakoaren aldeko jarrerak joan dira nagusitzen, gizatalde edo komunidadearenen ordez. Lekuko guztiek adierazo deuskue euren gaztetan auzokoen artean batak besteari laguntzea lege zala, alkarregandik hurrago bizi zirala, eta gerora hori guztiori eten barik aldatzen joan dala.
|
|
|
Italiarrakaz
|
hartu
emon ona izan eben herritarrek. Neskato gazteek eta umeek galarazota eukien italiarren kanpamentu ingurura hurreratzea.
|
|
|
Itsasoa deritxen horregaz
|
hartu
emon estua euki izan dau Busturiak aspaldi zaharretik, eta XX. mendearen bigarren erdira arte askoz barrurago sartzen zan itsasoa gaur baino. Altamiran Ibaizabal deritxon auzunera arte sartzen ziran gabarrak.
|
|
|
Itsasoagazko
|
hartu
emona era bitakoa izan da busturiarrentzat. Alde batetik kostaldeko eta itsasadarreko arrantza; bestetik, azken mendeetan merkataritza ontzietara Busturitik joan izan dan jente ugaria.
|
|
|
Busturiak itsasoagaz izan dauen
|
hartu
emonaren beste alderdi bat ontziolea da, astilleridxe. Astilleridxen etxiek esaten jakenetan bizi izan dira bertara beharrean etorritako beharginen familiak.
|
|
|
Ibarreko etxeen jaubetzapekoak bihurtu ziran mendi bizkarretako basorik gehienak. Goierrietako biztanleak lur jaube handiakaz akorduetara heltzen ziran, lehen aitatu dogun
|
hartu
emonaren bidez, hainbat etxek euren baso loteak eukita be. XX. mendean zehar Busturiko jenteak atzera berreskuratu ditu, lehenagoko kanpoko dirudunek erosita eukiezan lur asko.
|
|
|
14 Aurrerago egin dira ikerketak, Busturiko biztanleen eta uraz beste aldeko goilurren artean ze
|
hartu
emon modu izan zan lehenago argitzeko.
|
|
|
Etxea euskal gizarte erakundeen ardatza izan da mendeetan zehar, ekonomia, kultura eta gizarte
|
hartu
emonak bere inguruan bilbatu izan dituana. Etxea izan da arbasoakazko loturea gorde izan dauena eta bizi diran belaunaldiei etorkizunaren ardurea ezarri deutsena.
|
|
|
Komertziorako jokera, azpieuskalki, herri egutegiko alkargune... ezbardinak daukazien jente moltso argi bi dagoz itsasadar ertzean. Horreri moltso bien arteko
|
hartu
emon mugatua gehitu behar deutsagu. Altamira eta San Kristobaleko lekukoek argi esan deuskue ez eukiela informazino lar Axpe San Bartolomeren ganean; eta beste moltsokoek be gauza bera adierazo deuskue.
|
|
|
Natureagaz be Kurtzioren inguruan hasi nintzan nire lehenengo
|
hartu
emon serioak izaten, errekan, nor zan gogoratu be gogoratzen ez dodan beste mutiko bategaz ezkailuak edo harrapau guran ibilten nintzanean; edo bertan egoan haretxaren ezkurrakaz itsasontziak egiten. Edozein modutan, kasualidadez errekan orain ezkailurik ez badago, ez dot uste errua gurea izan leitekenik; harrapau guran bai, askotan ibilten ginan, baina harrapau ia inoiz be ez.
|
|
|
Lekuko batzuen ustez, totoaren jatorria ugazaba errentadoreen
|
hartu
emonetik ei dator: etxe askoren jaube ziran etxagun handien eta euren lurretan errentadore ziranen arteko hartu emonetik.
|
|
|
Lekuko batzuen ustez, totoaren jatorria ugazaba errentadoreen hartu emonetik ei dator: etxe askoren jaube ziran etxagun handien eta euren lurretan errentadore ziranen arteko
|
hartu
emonetik. Errenta merkeak ipinten ebezan lurjaube handiek, baina trukean totoak eginarazoten eutsiezan errentadoreei, jatordu baten truke.
|
|
|
Aldi berean, etxeko beharretan banaketa garbia agiri da andra eta gizonen artean: etxeko administrazinoa eta etxetik kanpoko
|
hartu
emon komertziala andren esku egon da gehienbat. Horregaz zerikusia dauka San Bartolome auzoan batu dogun esakera honek:
|
|
|
Ez zan holakoa Don Fermin Madariaga. Ameriketatik etorri barri, hainbat alkarrizketa eta
|
hartu
emon izan nebazan beragaz. Durangotar peto petoa eta Durangoko kaleko" berbetia" egiten eben azkenetarikoa.
|
|
|
Zer hartzen dau atal honek? Harek bere euskal lanetan ziharduala, euskaltzaleekin izan zituan
|
hartu
emonak. Eta horreek be ez sistematikoak, neure gomuten begitik jasorikoak baino.
|
|
|
Euskaltzaleekin izan zituan
|
hartu
emonetara barriro etorriz, Iratzederrekin estu estuak izan zituan. Bertsolaritzako hainbatekin be oso ondo konpontzen zan eta gai horretan aditu eta jakitun handitzat euken bera.
|
|
|
1969tik 1972ra Donostiako Karmeldarren Priore izan zanekoa eta 1972tik 1975era Markina Xemeingo Karmeldarren Priore izan zanekoa. Donostian zala, euskaltzale eta idazle askorekin izan zituan
|
hartu
emonak, baina badakit Nemesio Etxanizekin ia egunero izaten zala; honek, Karmeldarretako kapera baten meza emon ondoren, euskal kulturako mundutxua Aita Linorekin polito astindu barik ez eban handik alde egiten eta. Markina Xemeinen zala, Jesus Gaztañaga etortzen jakon sarri eta astebete eta hamar egun igarotzen zituan komentuan, ikastoletarako testuak prestatzen ziharduala.
|
|
|
Iratzederren bitartez edo, Beneditar euskaldunekin beti izan zituan
|
hartu
emon estuak, batez be Lazkaokoekin. Honeek argitaratzen eben Jaunaren Deia aldizkarian be hainbat lan argitaratu zituan.
|
|
|
Euskal Liturgi Itzultzaileen buruetarikoa izan zan. Estimu handian izan eben guztiak eta berak be
|
hartu
emon bihotzekoak zituan hango kideekin, batez be Mikel Zarate, Karmelo Etxenagusia, Joan Mari Lekuona eta beste batzuekin.
|
|
|
Holan agertu nahi izan dogu A. Lino Akesolo, antzinako gomuten puska batzuk bilduta, urun fina eihotzen eta euskaltzale lagunekin
|
hartu
emonetan?.
|
|
|
Karmengo artxiboan mekanografiaturik gordetzen diran paperetan ikusi leitekenez, horretan aurrelaritzat hartu geinkezan Justo Arrieta herriko alkateak eta A. Migel Maria (Manuel Juaristi) Karmengo Nagusiak lehenengo elkarrizketa eta
|
hartu
emonak izan zituen. Zer zan, izatez, elkarrizketa honeetan erabili eben gai nagusia?
|
|
2012
|
|
|
Errosario osteko dantzaldietan eta erromerietan hasten ziran neska mutilen artcko
|
hartu
emonak, gehienetan alkarregaz dantzan egin eta ostean. Neskak abemariak jo aurretik bueltau behar eben etxera; mutilen ordutegia ostera ez zan hain zon' otza.
|
|
|
Neskak abemariak jo aurretik bueltau behar eben etxera; mutilen ordutegia ostera ez zan hain zon' otza. Mutilak neskatoari etxera laguntzeari satsetan egin esaten jakon, eta hiru lau bider satsetan egin ezkero, euren
|
hartu
emona indartu egiten zan. Asteburuetan alkar ikusten denpora baten ibili eta ostean batzuetan urteetan, normalean ezkondu egiten ziran.
|
|
|
Mungiako auzo guztiak nekazaritza jarduereari lotuta egon dira. Etxe moltso batek osatzen dau auzoa eta bertako biztanleek
|
hartu
emon iraunkorra daukie. Sarri familiakoakaz baino hartu emon estuagoa izaten da auzokoakaz; etxekotzat hartzen dira eta beharrizana dagoanean, eurak emoten dabe laguntasuna.
|
|
|
Etxe moltso batek osatzen dau auzoa eta bertako biztanleek hartu emon iraunkorra daukie. Sarri familiakoakaz baino
|
hartu
emon estuagoa izaten da auzokoakaz; etxekotzat hartzen dira eta beharrizana dagoanean, eurak emoten dabe laguntasuna. Halan esaterako, auzuneko bizilagunen bat hilten danean, edo umeren bat jaioteko dagoanean, solo beharretan, ganadu jatekoa ekarten, behiak txahala egin behar dauenean... edozein egoera larritan auzokoakana jo izan da.
|
|
|
Aspaldian hasi ginan Mungiako Udalagaz
|
hartu
emonean. Lehenengo pausuak leku izenen bilketea egiteko emon ziran; eta orain dala urte bi emon geuntsan hasierea beste egitasmo honeri, herri jakituria batzeari.
|
|
|
Joan deunaren olerki munduko izkuntza guztietara itzulia, jainkozkoa da osorik, fedez ezagutu, itxaropenez bizi ta maite suaz ikutzen eban Jainko Jaunak eraginda sortua ta liburuetan txinpar jarioka itxia. Ta etenbako
|
artu
emona Jainkoaz euki eban Teresa deunak, naiz itzaskatuz idatzi naiz neurtuetan, goi iturrietatik artua damosku beti. Poesia loratan dagon arima baten usaiña ba, da, Teresa deuna olerkari bikain dogu (Onaindia 1969a:
|
|
|
Ezin dugu holango egoerarik onartu, beharrean zabiltza hamen. Saiatu
|
hartu
emonik ez izaten eurekaz komisarian.
|
|
|
Bere arimaren historia. Jainkoarekin
|
hartu
emon pertsonal eta barru barrukoan bizi izaniko arimaren historia; aitor entzuleentzat, honeen eskariz eta aginduz, idatziriko kontu emote zehatz eta harrigarria. Ume umetan Jainkoaren maitasuna barruan erne jakonean hasten da; gero, hartu emon hareetan gaztetxu zala izan zituan gorabeherak azaltzen ditu; bere aitak disimuluz, une haretan eukan arriskutik gordetzearren, mojen barnetegi baten sartu ebanekoa eta, aitak jakin barik, bere neba bat abentura lagun ebala, goizean goiz etxetik ihes egin eta moja sartu zanekoa.
|
|
|
Jainkoarekin hartu emon pertsonal eta barru barrukoan bizi izaniko arimaren historia; aitor entzuleentzat, honeen eskariz eta aginduz, idatziriko kontu emote zehatz eta harrigarria. Ume umetan Jainkoaren maitasuna barruan erne jakonean hasten da; gero,
|
hartu
emon hareetan gaztetxu zala izan zituan gorabeherak azaltzen ditu; bere aitak disimuluz, une haretan eukan arriskutik gordetzearren, mojen barnetegi baten sartu ebanekoa eta, aitak jakin barik, bere neba bat abentura lagun ebala, goizean goiz etxetik ihes egin eta moja sartu zanekoa. Hona artekoa da, kontaketa aldetik, normalena eta euskarara itzultzeko be errazena.
|
|
|
..., berak bizi izaniko esperientziatik, otoitzaren eta otoitz graduen irakaspen sakon eta miresgarria emotera jotzen dau; Jainkoak egiten eutsazan grazia mistikoen kontaketak betetzen ditu gainerako orrialderik gehienak; parte onekoak, txarrekoak edota bere begitazioak ete ziran bereizteko kezkak; aitor entzuleekin, teologo eta gai espiritual eta erlijiosoetan adituak ziranekin izan zituan amai bako
|
hartu
emonak; San Jose monasterioaren fundazioa eta hor izan zituan eragozpen, kontrakotasun eta laguntzak. Grazia mistikoak kontatzean eta bere ariman jazotzen zanaren kontu emotean, askotan, berba edo adierazpen egoki barik ikusten dau bere burua, zer eta zelan esan ez dakiala.
|
|
|
Hari beretik aurrera eginez, Teresa, ordurako, Jainkoarekin bat bat eginik egoan, baina berezkoa eban maite eben pertsonei esker onez erantzutea eta
|
hartu
emon hareei eustea. honeetan Jainkoak bere borondatea zein zan agertu nahi izan eutsan:
|
|
|
Ateismoa, erlijio guztiak gauza zaharkituen artera baztertuz eta mundu postmodernoaren ikurra eskuetan dauala, harro datorren sasoian, Santa Teresak Jainkoaren presentzia indartsua dakar. Jainkoagazko
|
hartu
emon pertsonala, Jauna adiskide min legez hartzea; Jainkoagandik, goi goitik, errealitatea ikustea eta neurtzea; Kristok sortu eban Elizaganako maitasuna; Elizaren zeremoniarik txikienagaitik eta Eskritura Santuko edozein egiagaitik mila heriotza jasateko prest dagoanaren jarrera; kontenplazio eta otoitz bizitzan gidaritza ziur ziurra...
|
|
|
Beste era bateko deiak eta abisuak be ugari agertzen dira, batzuk nahiko misteriotsuak. Esaterako, orduan bizi zan monasterioan klausura ez gordetzetik eta batzuekin eta besteekin izaniko
|
hartu
emonetatik munduko gauzak, pentsaerak etab. sartu ohi ziran barru barruraino. Hortik babestera etozan Jaunak era batera edo bestera eginiko abisuak:
|
|
|
3 1342an Pertsona jakitunak izendatu ostean, eskura izan eben Bizkaiko jaunak, bertako lurraldeko herritarrekin
|
hartu
emonak bideratzeko idatzi zan Bizkaiko foruen lehen ordenamendua (18 kapitulu eta 19 titulu ditu). Horrela idatzi zan lehen foru liburua.
|
|
|
Oso ondo hartua izan zan Juanito abade egon dan leku guztietan. Izan be, berezko jatortasun eta gozotasuna dau, eta
|
hartu
emonetarako atsegina eta berba-lagun ona dogu. Horrez gainera, beste dohain batzuk be baditu ume, gazte eta adinekoen artean onartua izateko:
|
|
|
Karmeldarrak, leenengo eta bein, eliza onen inguruan, Karmengo amaren babespean, emon dabe Jesusen barri ona, euren erriaren arteko otoitz eta bizitza apalaz, sermolaritza eta katekesiaren bidez, eta kristau bizitza areagotzen daben Jaunaren sakramentuak ospatuz. Baina Larran eta inguruko errietan, arago, batez be Bizkaiko eliza askotan izan da euren eragina; orrela
|
artu
emon bizia izan dabe zabal erriagaz, parrokiekin eta erritarrekin.
|
|
2013
|
|
|
Aztergaien artean eguneroko bizimodua osotzen daben arlo guztiak hartzen ditugu kontuan: jatekoak, jantziak, bizilekuak, ogibideak, olgetak,
|
hartu
emonak, auzo eta herrien antolaketa, bizitzako unean uneko errituak, kantu eta kontuak, ospakizunak...
|
|
|
Antolatzaileak poz pozik dagoz herrian ohitura honek izan dauen harrera eta erantzunagaz. Euren ustez, tradizinoetan basamortu zan inguru horretan, herriko nortasuna sortu eta zabaltzeko balio izan dau; norberaren ezaugarritzat hartzen dan neurrian herritarren artean
|
hartu
emonak estutzeko balio izan dauelakoan.
|
|
|
Koldo Azkue be Bedian egon zan, osasun arloko langile moduan. Orduko edadeko jenteagaz euki eban
|
hartu
emona aprobetxauta, lan ederra egin eban herriko ohitura eta bizimodu tradizionalari buruz: Bedia XX. mendean (2002).
|
|
|
Ganerakoak Ibarratik hasi eta Mugartatzaraino, plazara joaten izan dira. Hori dala ta, errekearen alde bietako umeek ez dabe
|
hartu
emon handirik euki alkarregaz garai batzuetan.
|
|
2014
|
|
|
Aldi haretan bizirik egozan oraindino bigarren mundu gerrako zauriak Alemaniako gizartean. Egia bihurtzen zan halan be ikasbide eta jakintzagai desbardinetako ikasleen artean
|
hartu
emon ugaria, eta baita ikasleen kezka sakonei eta ardura larrienei erantzuna emoteko gurari bizia ere. Unibertsitatea zer dan ulertzeko esperientzia konkretua egin ebala dino Aita Santu ohiak:
|
|
|
Guztiz argi dago, bai, eskolatzea behar dala, benetako lanbide heziketa, baina baita heziketa zentzun sakon eta sendoan ere, promozinoa, oinarrizko giza gaitasunen egituratze eta finkapena, bizitza bizi ahal izateko modu kontzientean, askean, arduradun eta solidarioan, munduan, besteekin, aldien eta adinen joanean,
|
hartu
emonen loturan, gizarte bizitza historikoki antolatuan, norberaren izatearen barrentasunagazko begirunean eta besteekazko alkartasunik gorenean.
|
|
|
Eta, holan, hurrengo egunean, jaieguna izanik, abadeak mezen konpromisoak zituen; hareetariko baten ordezko egiteko, bere autoan hartuta eroan ninduan Jose Antonio Retolazak Meñakabarrena neure auzora. Gerora
|
hartu
emon handia izan dogu eta sarri gogora ekartzen eban berak ni lehenengoz ezagutu ninduanekoa.
|
|
2015
|
|
|
Hori beste aldi bateko ohiturea da, baina ez zan lelokeria bat, hori gauza serioa zan. Lotuta egoan hildakoakaz, etxeko hildakoakaz,
|
hartu
emona erakusten dau hildakoakaz, eta baita auzoak zelan alkartzen zirean etxeagaz. Esangura sakonagoa eukan bere aldian, geroagoko denporetan baino.
|
|
|
Nik
|
hartu
emon handia neukan orduan kartaz etxekoakaz, Gurutzigaz eta hemengo batzukaz. Akordetan naz Gurutzik emon eustala lehenengoz notizi hau:
|
|
|
Abuztuaren azkenetan, erabagia hartu behar zan, eta biok etorri gintzazan Deriora hurrengo egun baten eta egon gin tzazan hemengo erretoreagaz.
|
Hartu
emon txarrik ez neukan nik beragaz. Berak, beharrezko zala gu etortea, gauzak aldatuaz joango zireala.
|
|
|
Berak ordaintzen eban beti bazkaria. Gero be euki dot
|
hartu
emona kartaz beragaz.
|
|
|
ETNOGRAFIA. BARANDIARANEGAZ
|
HARTU
EMONEAN
|
|
|
Baina 80ko hamarkadan izan zan hazkunderik handiena, batez be ikastoletako irakasleen aldetik eskabidea handitu egin zalako. Orduko urteetan hasi zirean Deustuko Unibertsitatean Euskal Filologia emoten, eta hortik be etorri zirean ikasleak osotzeko eta sakontzeko han ikasitakoa; eta batez be euskerea bera erabilteko lanean, idaztietan,
|
hartu
emonetan...
|
|
|
Bestetik,
|
hartu
emonean egon nintzan La Gran Enciclopedia Vascako Retanagaz. Ikastarotik hartutako lehenengo dirutxoak liburuetara sartu zirean.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzagaz zelan hasi zenduan
|
hartu
emona?
|
|
|
Euretarikoak izan zirean Gaspar Martinez, Jose Felix Zamakona, Jesus A. Etxezarraga eta besteren bat. Eusko Ikaskuntzagaz nire lehenengo
|
hartu
emona bibliografiaren bidetik izan zan.
|
|
|
Aurrerago be esan dot, Barandiaranegaz
|
hartu
emonean hasi nintzala 1972 urte inguruan. Derioko Seminariora ekarri genduan eta berak emon eutsezan lehenengo bideak Bizkaiko Etniker ekoai.
|
|
|
Derioko Seminariora ekarri genduan eta berak emon eutsezan lehenengo bideak Bizkaiko Etniker ekoai. Horreetan urteetan, 1972an hasi eta 1975era arte edo,
|
hartu
emon estua geunkan Barandiaranegaz. Ia hilero egoten gintzazan beragaz.
|
|
|
Horren zaletasuna eukan. Irigaraigaz
|
hartu
emonean egotea gauza aberasgarria zan, ze sano gizon ironikoa zan, baina kriterio handikoa. Don Manuel Lekuona, ostera, gizon gozoa.
|
|
|
Aranzadi, Sancho el Sabio, Sociedad de Amigos del País... Labayrurentzat
|
hartu
emon hori ondo egon zala uste dot; zabalkundea emon eutsan gure lanari.
|
|
|
Baina guk erakunde bat nahi genduan, autonomoa; ez alkarte bat. Jarri gintzazan katalan batzukaz
|
hartu
emonean. Katalan katolikoak zirean, eta euren artean, Jordi Porta, Omnium Cultural aren zuzendari izan zana.
|
|
|
Barre egiten dot hori gogora ekartean, ze han ez egoan ezer, telefonoak berak be ez eukan entxuferik. Txomin Bereziartua abadea be asmo horretan egoan; baeukazan scoutetik etorritako gazte batzuk, eta katalanakaz barriro hasi gintzazan
|
hartu
emonean. Hona etorri zirean Fundació Bofill eta Fundació Martorell-eko kide bi, eta eurakaz egon gintzazan.
|
|
|
Jaurlaritza, Aldundia eta bertoko erakundeak etorri ziranean, zelan izan da erakundeakazko
|
hartu
emona. Zelan egin da lotura hori?
|
|
|
Erresidentzia horretan jente asko igaroten zan; mundu guztikoak, ganera.
|
Hartu
emona egin neban, bai libanotar bategaz, bai Kanadako eta AEBko abade batzukaz, bai militar izandako fran tsez bategaz. Niretzat beste mundu bat zan.
|
|
|
Herriko jenteagaz
|
hartu
emonik bazeunkien?
|