|
2001
|
|
|
Estatu espainiarreko egungo kontsumitzaileak konfiantza
|
handia
du elikagaiekin eta elikagai horiek banatzen dituen merkatuarekin; produktuen aurreko konfiantza, berriz onartzeko modukoa bada ere, ez da horren handia
|
|
|
Estatu espainiarreko egungo kontsumitzaileak konfiantza
|
handia
du elikagaiekin eta elikagai horiek banatzen dituen merkatuarekin; produktuen aurreko konfiantza, berriz onartzeko modukoa bada ere, ez da horren handia.
|
|
|
Nutrizio balioa: Proteinak osoenak eta balio biologiko
|
handienekoak
dituen elikagaia da arrautza, eta nutrizio arloko adituek erreferentziazko proteina patroia dela diote. Organismoak bere giza proteinak eratzeko behar dituen funtsezko zortzi aminoazidoak proportzio ezin hobean dituelako gertatzen da hori.
|
|
|
Gorringoaren kolorea horiaren eta laranjaren artekoa da, eta gantz aseak, kolesterola eta bestelako osagai koipetsuak ditu, lezitina esaterako. Gorringoan, halaber, bitamina liposolubleen (A, D), hidrosolubleen (tiamina, erriboflabina) eta mineralen (burdina, fosforoa, zinka, selenioa eta sodioa) kantitate txikiak daude (arrautza mineral horretan aberatsenetakoa da). Kolesterol ehuneko
|
handiena
duen elikagaietako bat da (500 mg inguru 100 gramoko), eta gorringoan dago. Gorringoaren kolore horixka tipikoa xantofilinari zor zaio, nutrizio baliorik ez duen pigmentuari.
|
|
2002
|
|
|
Ikerketa baten arabera, espainiarrek gero eta joera
|
handiagoa
dute elikagai osasungarrien, naturalen eta prestatzen errazak direnen alde.
|
|
2003
|
|
|
Era berean, Osasunaren Mundu Erakundearen makineria jarri zuen martxan, eta berehala saiatuko zen egoerari buruzko lehen mapak egiten, munduko azken urteetako elikadura arrisku handiena eta konplexuena izan daitekeenaren aurrean. Hala ere, substantzia kimiko hori, labekatzean edo tenperatura altuetan karbohidrato maila
|
handia
duten elikagaiak frijitzean modu naturalean sortzen dena, lehen aldiz hauteman zenetik, ezin izan da frogatu zentzu batean edo bestean inolako ebidentziarik, salbu eta efektu kartzinogenikoa animalia ereduetan eta laborategiko baldintzetan gertatzen bada. Harvard-en ikerketak erakutsi duenez, minbizia izateko arriskua ez da desberdina akrilamida maila handiko produktuak kontsumitzen dituztenen edo substantzia hori ez dutenen artean.
|
|
|
Azterketa Sigma Dos enpresak egin zuen joan den azaroan eta abenduan. Atzo FIABen urteko bileran aurkeztutako inkestak berretsi duenez, Espainiako kontsumitzaile gehienak markista da, hau da, markaren ospean konfiantza
|
handia
du elikagai baten kalitatea baloratzeko orduan. Hori kasuen %79, 2an gertatzen da, eta kasuen %89, 4an, gainera, erosketa prozesu horietan oso garrantzitsutzat jotzen da establezimenduak eragiten dion konfiantza.
|
|
|
AEBetako adituek egindako azken ikerketa zientifikoek frogatu dute intxaurrek propietate onuragarriak dituztela, batez ere nutrizio aldetik duten osaeragatik. Adituen arabera, omega 3 eta omega 6 gantz azido asegabeen eduki
|
handia
dute elikagai horiek, kolesterol maila murrizten duten konposatuak. Fruitu lehorrek, gainera, bitaminak, mineralak eta antioxidatzaileak dituzte.
|
|
|
Orain arte ez da esportatutako produktuetatik eratorritako kasu gehiago deskribatu, baina, Osasun Sailak jakinarazi duenez, toxina botulinikoa detektatu da. Jarraipen epidemiologikoa Txerri haragia eta animalia eta landare jatorriko etxeko kontserbak dira botulismo
|
handiena
duten elikagaiak. Frantziako agintariek egiaztatu dutenez, brotean nahasitako halala landare berekoa zen, eta, beraz, ez da lotu behar ez produktu generikoarekin, ez oro har sakrifizio metodoarekin, baizik eta kontrol desegokiarekin.
|
|
2004
|
|
|
2002ko udaberrian akrilamida atzeman zenetik (substantzia hori «potentzialki kantzerigena» da), karbohidrato proportzio
|
handia
duten elikagaiak frijitu eta labean erretzeko (patata frijituak, ogia eta galletak, esaterako), hainbat ikerketa saiatu dira argitzen ea, egiazki, kontsumitzaile ertain batek hartutako dosiak osasunerako arrisku handia izan ote daitezkeen. Substantzia horri, minbizia sortzeko ahalmena emateaz gain, neurotoxikoa eta ugalketarako kaltegarria izateko ahalmena ematen zitzaion.
|
|
|
Adituek ohartarazi dutenez, urteko garai honetan arreta berezia jarri behar da kontserbazio baldintza onik gabe egiten diren eta gordinik jaten diren produktuekin. “Intoxikatzeko arrisku
|
handiena
duten elikagaiak dira arrautza daramaten saltsak, bereziki maionesa, gordinik edo gutxi prestatuta jaten diren itsaskiak eta artisau izozkiak”, azaldu du José Luis Vázquez Coruñako Juan Canalejo ospitaleko Digestio Aparatuaren Zerbitzuko buruak eta Digestio Patologien Espainiako Fundazioko lehendakariak. Izozkiei dagokienez, Vázquez doktoreak ohartarazi du “markakoak” bakarrik direla osasungarritasun berme osoa eskaintzen dutenak; izan ere, artisauak arrautzarekin egiten dira eta ez dira beti hotz baldintza onenetan kontserbatzen.
|
|
|
Hori dela eta, askotan hondartzan edo mendian bazkaltzen dugu, batzuetan ez baitituzte neurri higienikoak eta elikagaiak kontserbatzeko neurri egokiak. Lokal horietan, intoxikatzeko arrisku
|
handiena
duen elikagaia entsaladilla errusiarra da; izan ere, mota horretako “tapak” erabiltzen dira “mostradorean gorde eta hemendik hara joateko, hotzetan kontserbatzeko eta kutsatzeko arriskua handitzeko”, Vázquez Iglesias doktoreak behar du. “Prestatzen direnetik kontsumitu arte denbora pasatzen bada, pertsona askok izan dezakete entsaladilla iturri bakarrarekin kutsatuta”, erantsi du.
|
|
|
Etiketa egokia jartzea, osagai nagusiak ez ezik, azken produktua prestatzean zerikusia izan duten guztiak ere (gehigarriak, esaterako) barne hartzen dituena, oso lagungarria izango litzateke eragindako pertsonentzat. Etiketaren edukiaren garrantzia handiagoa da parte hartze teknologiko
|
handia
duten elikagaien kasuan. Horixe da produktu transgenikoen kasua.
|
|
|
Britainiar zientzialariek alergiak agertzeko sistema immunologikoaren disfuntzio bat hautematen duten bitartean, Europako agintariek eskakizun maila
|
handiagoa
dute elikagaien etiketatzean alergenoak sartzeari dagokionez, eta gaixoen elkarteak aldarrikatu egiten dira.
|
|
|
Albiste horrekin batera, Espainiako oliba patsaren partidak kautelaz eta aldi baterako geldiarazi ziren. Hidrokarburo aromatiko poliziklikoak Benzopirenoak izateko aukera
|
handiena
duten elikagaiak torrefaktoak, barbakoan, parrillan edo txingarretan erreta eta frijituak dira. HAPc ak, berez, material organikoaren errekuntza osatugabearen produktu natralak dira, 300 °C ko tenperaturan.
|
|
|
Prezioak Gabonetan igotzen dira, berriro ere! Eguberrietan gastua izugarri igo da, eta familia gehienek joera
|
handiagoa
dute elikagai jakin batzuengatik beste egun batzuetan ordainduko ez luketen diru kopuru bat ordaintzeko. Oro har, elikagai freskoek igoera nabarmena izaten dute urtero.
|
|
|
Kontsumitzaileak, oro har, konfiantza du elikagaietan, baina mesfidantza agertzen jarraitzen du kontsumitzeko prest dagoen janariarekiko eta hanburgesategi eta antzekoetarako janari azkarrarekiko. Konfiantza
|
handiena
duten elikagaiak “naturalenak” dira. Elikagaiekiko konfiantzaren eta elikadura markekiko konfiantzaren arteko diferentziari eusten zaio; marka horiek txikiagoak dira, baina onargarria da.
|
|
2005
|
|
|
Haren argudioaren zati bat hauxe zen: substantzia horien maila
|
handia
duten elikagaiek berez arriskutsuak diren produktu bihurtzen dituzte, batez ere, zenbait azterketa zientifiko ospetsuren arabera, elikagai horiek hartzeak giza osasunean dituen ondorio larriak frogatzen direnean. Bestalde, uste dute kontsumitzaileak babesteko oinarrizko arauak urratzen direla, beren produktuak elikagarritzat jotzen dituztelako eta gehiegizko kontsumora bultzatzen dituztelako, haien esku jartzen baitute, diru gutxiagoz, menu oso bat hanburgesa bakar baten ordez.
|
|
|
Alde batetik, elikagai galera horri zifrak jartzen dizkionean, nutrizio igurikimenak errealitatera egokitzeko aukera eman baitezake, eta tarte luzeetan landareak garraiatzeko denbora muga zentzuzkoak jartzeko aukera. Izan ere, espinakak dira nutrizio eduki handiena izatea espero den landareetako bat, bereziki folatoa, garagardo legamiarekin eta arkume gibelarekin batera mantenugai horretan eduki
|
handiena
duen elikagaietako bat. Folatoa funtsezkoa da odoleko globulu gorriak eratzeko eta zelulak hazi eta zatitzeko.
|
|
|
Hala ondorioztatzen da datu epidemiologikoen multzotik, bai Espainian bai inguruko beste herrialde batzuetan. Datu horiek berek bermatzen dute izoztuek segurtasun
|
handiena
duten elikagai multzoetako bat definitzen dutela.
|
|
|
Elikagaiak azkar eta tenperatura baxuan hozten ez badira (hazkuntza muga 8 °C an dago), mikroorganismoa ugaldu egiten da, eta horrek arriskuan jartzen du elikagai kutsatua jaten duten kontsumitzaileen osasuna. Salmonelosian eragin
|
handiena
duen elikagaietako bat arrautza freskoarekin egindako maionesa bezalako saltsak dira, eta horiek salmonela eraman dezakete beren oskolean. Erraza da hemendik produktura igarotzea, eta salmonela errotik kentzea lan zaila da, mikroorganismoa hain dago egokituta, ezen maila askotan aurkitzen baita.
|
|
2006
|
|
|
Bertan, bitamina liposolubleen (A, D), hidrosolubleen (tiamina, riboflabina) eta mineralen (burdina, fosforoa, zinka, selenioa eta sodioa) kopuru txikiak ere badaude. Arrautza da kolesterol portzentaje
|
handiena
duen elikagaietako bat, 100 gramo bakoitzeko 500 mg inguru, gorringoan aurkitzen dena, baina baditu beste osagai batzuk ere, hala nola lezitina eta gantz asegabe ugari, elikagaiaren kolesterola xurgatzea mugatzen dutenak.
|
|
|
Horrek desabantaila nabarmena dakar, erosotasunaren bilaketa hori etengabe sartu baita gure gizartean. Mundu osoan koipe eta azukre eduki
|
handia
duten elikagaietarako elikagaien trantsizioa azkartu ahala (oso atseginak ahosabaian, testura bigunekin, hala nola opilak edo jaki prestatuak, snack ak), arriskua dago fruta eta barazkiak baztertuta geratzeko pertsonen elikaduran. Orduan, zergatik ez da fruta eta barazki gehiago kontsumitzen?
|
|
2007
|
|
|
Halaber, aldaketak izan ziren uxuolioaren kasuan, eta akrilamidaren detekzioa karbohidrato ugariko produktuek jasaten duten tratamenduarekin lotu da. Hala ere, Espainiako azken krisi handiaz geroztik, adibidez, 2000n, kontsumitzaileek gero eta konfiantza
|
handiagoa
dute elikagaiekiko.
|
|
|
Kalitatezko irudiarekin zerikusi
|
handiena
duen elikagaietako bat ardoa da. Mahats zuku batetik zuzenean lortzen den %100 begetala da, eta hartzitu egiten da, zenbait prozesuren ondoren ezaugarri organoleptiko desberdinak dituen produktu heldu bat lortzeko.
|
|
|
Eta lehen aldiz sartu dituen ataletatik Kontsumo Barometroak ondorio hauek nabarmentzen ditu: Toxiinfekzioekin lotura
|
handiena
duten elikagaiak eta osasun arazoak hauek dira: maionesa (%62k aipatu du), arrautzak (%48), aurrez prestatutako jakiak eta plater prestatuak (%46).
|
|
|
Animalien ongizateak gero eta garrantzi handiagoa hartzen du Europako kontsumitzailearentzat; izan ere, elikagai baten kalitatea baloratzerakoan, etiketari buruzko informazioa ez ezik, animalien ongizate maila ere hartzen da kontuan. Hori horrela da animalien ongizatea elikagaien kalitate katean sartzen hasi denetik, eta, ondorioz, kontsumitzaileek gero eta interes
|
handiagoa
dute elikagaien ekoizpenaren puntu horrekiko. Nahiz eta joera orokorra balorazio hori igotzea izan, ez du berdin egiten herrialde guztietan.
|
|
|
Konposatu hori elikagaietan egon zitekeelako alarma piztu zen Suedian 2002an, Stockholmeko Unibertsitateko ikertzaileek langile talde batean akrilamida ugari egotea beren dietarekin lotu ondoren. Hasieran, elikadura kateetako ordezkarien eta komunitate zientifikoaren parte baten sinesgaiztasunak emaitza gutxi egiaztatutako azterketa teknikei egozten bazien ere, ondorengo lan kualifikatuek berretsi egin zuten substantzia horren sorreraren hasierako teoria, tenperatura handien eraginpean dauden karbohidratoen proportzio
|
handia
duten elikagaietan, hala nola frijituetan edo labeetan, patata frijitu, galleta edo ogietan. Hala ere, zaila da akrilamida irensteko atalase toxiko bat ezartzea eta giza osasunean duen benetako eragina zehaztea.
|
|
|
Hiperurizemia larria edo hezueria izanez gero, pertsonak dieta zorrotza egin behar du, egunean 5 mg purina baino gutxiago hartzeko. Horrek esan nahi du substantzia horietan kontzentrazio
|
handiena
duten elikagaiak dietan mugatzea. Barazkien artean, murriztu egiten da lekale, barazki eta barazkien kontsumoa, hala nola zainzuriak, txanpinoiak eta perretxikoak, espinakak, zerbak eta azalorea.
|
|
|
Erresuma Batuko elikadura iruzurraren auziak, egiaztatu ahal izan zen bezala, ez zien arrozari bakarrik eragiten, hainbat elikagairi baizik; besteak beste, whiskiari, ginebrari, fruta zukuari, gaztari, haragiari, arrainari eta kafeari, eta erabilitako metodoa itxuraz kalitate handienekoa den produktua ontziratzea zen, iragarritakoak baino marka edo kalitate apalagokoa. Beste batzuetan, eskaera
|
handiagoa
zuten elikagai taldeei eragiten zien iruzurrak; adibidez, elikagai ekologikoei, merkatuko preziorik handienekoei. Kontsumitzailearentzako kalte nagusia ekonomikoa zen, kalitate apalagoko elikagai batengatik benetako balioa baino askoz gehiago ordaintzen baitzuen.
|
|
2008
|
|
|
Horren ordez, energia dentsitate
|
handia
duten elikagaiak (koipeak eta azukreak) erruz ugaritu dira, eta jendeak utzi egin dio ariketa egiteari.
|
|
|
Muskulu masa da metabolikoki aktiboena hizketan ari dela (kaloria gehien erretzen dituena); beraz, muskulu kantitatea handitzeko eta, ondorioz, kaloria gehiago galtzeko, behar adina ariketa egin eta proteina jatea gomendatzen da. Gainera, asetzeko gaitasun
|
handiena
duten elikagaiak proteinak dira, gantzak eta karbohidratoak baino gehiago. Beraz, elikagai horiek guztiak behar bezala jateaz ahaztu gabe, ez dira elikagai proteikoak zaindu behar eguneko otordu garrantzitsuetan, hala nola jatekoan eta afarian.
|
|
|
Kutsatzaile asko Ospitaleek diote merkurioa igortzen duen laugarren iturria ingurumena dela EBko datuen arabera, patologia horien %40 haurrak dira, nahiz eta kontuan izan biztanleria orokorraren %10 baino ez direla. Adituek diotenez, zaurgarritasun
|
handia
dute elikagai eta likido gehiago hartzen dituztelako eta helduek baino aire kutsatu gehiago arnasten dutelako kilogramoko. Horrek esan nahi du substantzia toxiko gehiago dituztela astungarriarekin, eta ez dutela horiek neutralizatzeko edo ezabatzeko mekanismorik.
|
|
|
Ayelie Fruta zukua erraz aizuntzen den produktua da, batez ere jatorrizko zukua eta fruta zuku merkeagoak nahastuta, ekoizpen kantitatea handitu eta prezioak merkatzeko. Prozedura horrek adierazten du elikagaien iruzurrak produktu askori eragin diezaieketela, eta horrek adierazten du elikagaien kautotzeak garrantzi
|
handia
duela elikagaien industrian. Hatz markak Frutaren ‘hatz marka’, gizakietan bezala, berariazkoa da horietako bakoitzarentzat.
|
|
|
Tenperatura hori egin eta ordu gutxira egin behar da. Toxikatzeko arrisku
|
handiagoa
duten elikagaiak daude, eta beste batzuk, berriz, seguruagoak. Produktu egonkorrak eta higienizatuak aukeratzea da egokiena, hala nola gazta onduak egitea freskoen ordez, postre edo esneki industrialak baserritarren aurrean, edo xerra tortillaren aurrean.
|
|
|
Hala ere, azterketa britainiar baten ondorioei erreparatuta, neofobia, hots, higuina edo elikagai berriak probatzeko beldurra, kasu askotan heredatzen den ezaugarria da. Beraz, haur adinean gurasoak desesperatu zituzten helduek probabilitate
|
handia
dute elikagai berriak probatzeko gogo gutxi duten seme alabak izateko. Elikagai berriei egiten zitzaien higuina, seguruenik iraganean babes funtzioa betetzen zuena pozoitzeko arriskurik ez izateko, kaltegarria eta kaltegarria da gaur egun, txikienen dieta pobretzen baitu.
|
|
|
Halaber, bere aho txikia eta mihi handia bereizgarriak dira, eta baraila hipotonia dute, hau da, muskulu tonu txikiagoa. Berezitasun horiek guztiek zailtasun
|
handiak
dituzte elikagaiak murtxikatzeko eta irensteko. Hala ere, zailtasun horiek gorabehera, komeni da elikagaien testura aldatzea, baraila hipotonia lantzeko, eta ahoko muskuluak esfortzura ohitzen dira.
|
|
|
Haragi gordinari eta E.coli bakterioari lotutako beste arrisku faktore batzuk egon badaitezke ere, molekula baten presentzia (N glikolilneuraminikoa, Neu5Gc) gizakiak berez sortzen ez duena, nahiz eta, Shigarekin batera, bere ehunetan integratzen den elikagai gordinak jan ondoren, hala nola haragia edo esnea, hanburgesi eritasuna, gaixotasun larri horren ondorio izan daitekeen. Duela bost urte, Estatu Batuetako adituek frogatu zuten giza ehunek molekula xurgatzen zutela haragi gorri gordina jatearen ondorioz, frutak, barazkiek edo arrainak izan dezakeen Neu5G azido mailarik
|
handiena
duen elikagaietako bat baita. Orduan, adituek egindako ikerketak, besteak beste Ajit Varki Medikuntza Molekular eta Zelularreko katedradunak San Diegoko Medikuntza Fakultatean, frogatu zuen, nahiz eta pertsonek ez duten molekula modu naturalean ekoizten, haragi gorriek egiten dutela, eta horrek ateak irekitzen zituela molekula horrekin haragia jateak zer ondorio izan zitzakeen zehazteko, eta zer kopurutan.
|
|
|
Beste arazo erantsi bat da akrilamida agertzea fruitu frijituetan edo oso tenperatura altuan txigortuetan. Ahalmen kantzerigeno gisa sailkatutako substantzia bat da, eta tenperatura altuen eraginpean dauden karbohidratoen proportzio
|
handia
duten elikagaietan sor daiteke, hala nola frijituetan edo labeetan. Oro har, fruitu lehor oskoldunak dira kanpo kutsaduretatik (fisikoak nahiz mikrobiologikoak) hobekien babestuta daudenak.
|
|
2009
|
|
|
Beste bizidunek bezala, energia eta mantenugaiak behar ditugu bizitzeko, eta gosearen eta asetzearen mekanismoak erregulatzen du zenbat energia hartu. Oso mekanismo konplexua da, eta ez da osorik ezagutzen, baina badirudi gizakiak energia dentsitate
|
handia
duten elikagaiak aukeratzeko berezko joera duela.
|
|
|
Usaina, testura eta azukre eta azidotasun maila dira kontsumitzaileek gehien baloratzen dituzten tomatearen (“Lycoperiscon esculentum”) ezaugarrietako batzuk. Espainiako dietan garrantzi
|
handia
du elikagai horrek, eta sendotzen ahal diren osasunerako propietate onuragarriak ditu. Zenbait elikagairen kalitatea eta propietateak hobetzeko egiten ari diren ikerketa genomikoen esparruan, Espainiako “Tomatearen fruituaren kalitate ezaugarriekin lotutako geneak eta molekulak identifikatzea eta kromosomaren eskualde eukromatikoen sekuentziazioan parte hartzea 9 Hurbilketa genomiko” batek usainean, zaporean, kolorean eta osagaietan (azukreak, azidoak, bitaminak eta karotenoak) parte hartzen duten geneen azterketaren emaitzetako batzuk aurkeztu ditu.
|
|
|
Bruzelosia da abeltzaintzan eragin
|
handiena
duten elikagaiek transmititutako gaixotasunetako bat. Azken urteotan nabarmen gutxitu den arren, oraindik ere garrantzi handia du abeltzaintzako ustiategietan.
|
|
2010
|
|
|
Bukatzeko, komentatu behar da desizozte prozesuak ere garrantzi
|
handia
duela elikagaien kalitate eta segurtasunaren ikuspuntutik. Ezinbestekoa da desizoztea hozte tenperaturan egitea, hau da, hozkailuan edo hozte ganberetan.
|
|
|
Helduentzat, berriz, emaitzak aldatu egiten dira, eta kopuru hori 0,78 mikrogramokoa da gorputz pisuaren kilo bakoitzeko, daniarrentzat izan ezik, kiloko 0,45 mikrogramokoa baita batez beste. Heldu batentzat kontzentrazio
|
handiena
duen elikagaia kafea da. Adituen esanetan, furanoen kopuru osoaren %75etik %97ra bitartekoa da, batez ere kafe aleari dagokionez, bat batekoa baino gehiago.
|
|
|
Imagen: Klearchos Kapoutsis Zenbait biztanleria taldek arrisku
|
handiagoa
dute elikagaien arriskuekiko, eta, beraz, arreta handiz jokatu behar dute. Arrisku taldeak dira, hainbat arrazoirengatik, elikagai batean agente kutsatzaile baten aurrean defendatzeko gaitasun txikiagoa izan dezaketen pertsonak.
|
|
|
Hori dela eta, gogorik eza eta gustu aldaketa direla eta, gehiago zaindu behar dira bai plater baten prestaketa eta bai gaixoaren menua osatzen duen multzoaren azken itxura. Gehien gustatzen diren errezetak aukeratu, suabe suabe egin eta usain
|
handia
duten elikagai eta ongailuak baztertu egingo dira, gaixoaren goragalea eragin baitezake. Arroz plater bat arroza gozo bihur daiteke Senegal erara, eta kalabazin krema kalabaza pipekin osa daiteke.
|
|
|
Lekaleak eta zerealak (arroza, kus-kusa edo laguntzeko ogia) konbinatzen dituen edozein eltzekari errezeta energetikoa eta oso elikagarria da. Platerei algak gehitzeak gatz mineraletan aberasten ditu, hau da, dieta onkologikoaren osagarri gisa balio
|
handia
duten elikagaietan. Gainera, egosketen kasuan (adibidez, leka zuriak barazkiekin eta kombu algarekin, edo dilistak nori algarekin), digestio hobea egiten dute.
|
|
2011
|
|
|
Mikroorganismoen aurkako beste estaldura jangarri batek, kontsumitzaileari oharkabean pasatzen zaionak, haragi produktu freskoen (kasu honetan oilasko bularkiaren) segurtasuna areagotzen du, mikroorganismoak garatzea eragozten du, bai aldakorrak bai patogenoak, eta nabarmen luzatzen du haien bizitza erabilgarria. Nafarroako Unibertsitate Publikoan (UPNA) egindako doktore lanak garatu du, eta gero eta interes
|
handiagoa
du elikagai seguruak, iraupen luzekoak baina naturalen etiketa galdu gabe lortzeko. Elikagaien estaldura jangarriak edo mikrobioen aurkako geruza naturalak baldintza horiek betirako betetzen dituzten sistemak dira, eta sektoreak aspalditik egiten du lan horietan.
|
|
|
Nutrizioaren ikuspegitik, energia pelotazo bat da menua. Gluzemia indize
|
handia
duten elikagaiak bata bestearen atzetik ematen dira, azkar prozesatzen direnak eta azukre bihurtzen direnak, ase gabe. Soberakina egiten dela jakinez gero bakarrik konpentsatuko da Ordu gutxiren buruan, berriz gosea izango du haurrak, eta litxarreria, izozki eta freskagarri gehiagotarako lekua.
|
|
|
Elikagai gordinak jatea, hau da, beroa emateko sukaldaritza prozesurik izan ez duten animalia edo landare jatorriko produktuak, arrisku faktore bat da. Bakarrik edo ia bakarrik produktu gordinez elikatzen diren pertsonek, hau da, gordinik elikatzen direnek, gainerakoek baino probabilitate
|
handiagoa
dute elikagaiak hondatzeko, nahiz eta kontsumitzaile guztiek elikagai gordinak sartzen dituzten beren dietan. Are gehiago, hala izan behar du, osasuntsutzat har dadin.
|
|
|
Gainera, zenbait erradionukleido giza gorputzeko ehunen antzekoak dira, eta gero eta errazago metatzen dira. Kutsatuenak Laboreak eta esnea dira erradioaktibitate kontzentrazio
|
handiena
duten elikagaiak, eta, aldi berean, eremu bat kutsatuta dagoen zehazteko adierazleak dira. Adibidez, zesioa, tuberkulu batzuen erroei lotzen zaien elementu erradioaktiboa.
|
|
|
Adibidez, zesioa, tuberkulu batzuen erroei lotzen zaien elementu erradioaktiboa. Itsaskia da kutsadura erradiologikorako arrisku
|
handiena
duen elikagaietako bat eta erradiazio natural gehien biltzen duena. Ostrak, txirlak edo moluskuak kontsumitu ohi dituen pertsona batek beste produktu batzuekin baino %50 erradiazio gehiago jaso dezake.
|
|
|
Biltegiratuta dauden kopuruak eta erosketen artean erabiltzen direnak egiaztatzean kalkulatzen da horien beharra. Elikagai galkorrak (haragia, arraina, arrautzak, esnekiak, barazkiak eta fianbreak) dira alferrik galtzeko joera
|
handiena
duten elikagaiak. Horregatik, arreta berezia jarri behar zaio erabiliko den kopuruari, behar dena eskuratzeko.
|
|
|
Elikagai horiek elikadura genomikak lortutako informaziotik abiatuta garatuko lirateke, ongizate egoera ezin hobea lortzeko, gaixotasunak prebenitzeko edo, adituen arabera, eraginkorrago tratatzeko. Arrisku
|
handiena
duten elikagaien ordez hain kaltegarriak ez diren beste elikagai batzuk hartzea da ideia. Igenetika Zientziaren zati horrek aztertzen du pertsona batek zer erantzun fenotipiko duen dietaren osagaiei, haren genotipoaren arabera.
|
|
|
Horri esker, mahatsak egun gehiagotan kontsumi daitezke, eta, gainera, interesgarriagoak dira nutrizioaren ikuspegitik. Elikagaien sektoreak gero eta interes
|
handiagoa
du elikagai seguruak, iraupen luzekoak, lortzeko, baina elikagai naturalen etiketa galdu gabe. Elikagaien sektoreak gero eta interes handiagoa du elikagai seguruak, «naturalak» etiketa galdu gabe, lortzeko.
|
|
|
Elikagaien sektoreak gero eta interes handiagoa du elikagai seguruak, iraupen luzekoak, lortzeko, baina elikagai naturalen etiketa galdu gabe. Elikagaien sektoreak gero eta interes
|
handiagoa
du elikagai seguruak, «naturalak» etiketa galdu gabe, lortzeko. Elikagaien estaldura jangarriak edo mikrobioen aurkako geruza naturalak baldintza horiek betetzen dituzten sistemak dira, eta sektoreak aspalditik egiten du lan horietan.
|
|
2012
|
|
|
Izan ere, arrautza da proteinarik osatuenak eta kalitate biologiko
|
handienekoak
dituen elikagaia, eta, beraz, oso komenigarria da.
|
|
|
Kadmioaren muga seguruak Codex Alimentarius Batzordeak, Elikagaietako Kutsatzaile eta Toxinentzako Arau Orokorrean, astean 7 mikrogramoko behin behineko irenste jasangarria ezartzen du gorputz pisuaren kilo bakoitzeko. Azterketa horretan, kadmio karga
|
handiena
duten elikagaiak algak, arrainak eta itsaskiak eta txokolateak dira, baina aztertutako guztien %5ek bakarrik gainditzen zuten legezko muga. Europako Batasunean, batez beste, 2,3 mikrogramo inguru egoten dira gorputz pisuko, eta, beraz, segurutzat jotzen diren mailetatik behera dago.
|
|
|
Adituen ustez, elikagaien bidez kontsumitzea ez da arriskutsua osasunerako. Dieta, aluminioa sartzeko bide nagusia Barazkiak, tea eta espeziak dira aluminio indize
|
handiena
duten elikagaiak. Giza organismoan aluminioa sartzeko ate nagusia da dieta.
|
|
|
Asma alergikoa eta errinitisa duten pertsonek aukera
|
handiagoa
dute elikagaiekiko alergiak izateko.
|
|
|
Asma alergikoa eta errinitisa duten pazienteek gainerako biztanleek baino aukera
|
handiagoa
dute elikagaiek alergia izateko. Bartzelonako Clinic Ospitaleak egindako azterketa baten arabera, Pneumologiako eta Kirurgia Torazikoko Espainiako Elkartearen (SEPAR) Neguko XXII. Bileran aurkeztu zen, eta horren arrazoia arnasbideak digestio hodiekin duten erlazioa da, eta zenbait proteinaren ekintzaren ondorioz gertatzen da.
|
|
|
Haurrentzako elikagai seguruagoak Ezinbestekoa da umeentzako elikagaietan antibiotikoen gisako substantzien hondakinak detektatzeko metodoak garatzea. Haurrentzako elikagaien kontsumo seguruak gero eta interes
|
handiagoa
du elikagaien osasunean, batez ere azken urteetan. Haurrak arrisku handiko taldea dira, beren sistema immunologikoari esker, nahiz eta garatzen ari diren, batzuetan gaixotasun infekziosoak errazago garatzeko aukera ematen dutelako, eta, horrez gain, gerta daitezkeen toxiko kimikoekiko edo bestelakoekiko sentikorragoak direlako.
|
|
|
Kasu gehienetan, produktu horiek bitaminekin eta mineralekin aberasten dira, eraldaketa prozesuetan gerta daitezkeen galerak konpentsatzeko. Galtzeko joera
|
handiena
duten elikagaiak bitaminak dira, eta horregatik gehitu behar dira elikagaia eraldatu ondoren. Metodo berri horri esker, azken produktuan B multzoko zenbat bitamina dauden zehatz jakin daiteke.
|
|
|
Arrautzari dagokionez, haragiarekin eta arrainarekin txandakatu behar da, eta astean 4 ale hartu. Izan ere, proteina osatuenak eta balio biologiko
|
handiena
duen elikagaia da, eta, beraz, oso gomendagarria da. Inkestatutakoen %32k dio elikagai hori seme alaben dietan astean 2 aldiz sartzen duela, eta %62k astean 1 aldiz.
|
|
|
Durante la infancia y la adolescencia, la ingesta de plomo aumenta, aunque se reduce con los años. Berun gehien duten elikagaiak Ogia, tea, iturriko ura, patatak, esneki hartzituak eta garagardoa dira berun kontzentrazio
|
handiena
duten elikagaiak Los alimentos más relevantes por su aportación de plomo son el pan y los productos de panadería (8, 5%), el te (6%), el agua del grifo (6%), las patatas y sus productos derivados (5%), los lácteos fermentados (4%) y la cerveza (4%). Estos resultados son fruto de las encuestas de la EFSA y pueden variar.
|
|
2013
|
|
|
Transmisio arrazoiei dagokienez, honako hau jakin behar da: Ura da bakterioaren transmisioarekin lotura
|
handiena
duen elikagaia, eta, beraz, egokia dela ziurtatu behar da. Gorozkien bidez kutsatutako ura da poluzioaren beste arrazoi ohikoenetako bat.
|
|
|
Merkurio ez organikoari dagokionez, 4 mikrogramoko/ kg ko gorputz pisua jarri da; metil merkurioaren kasuan, berriz, 1,3 mikrogramo/ kg gorputz pisu proposatu dira. Artikuluak zehazten du zein diren merkurio mailarik
|
handienak
dituzten elikagaiak, nola sartzen diren elikatze katean eta zein diren metal astun toxikoak.
|
|
|
Entsaladak prestatzen baditugu (pasta, arroza, hankak, lekaleak, etab.) barazkiak bereizita eraman behar dira, eta kontsumitzeko unean nahastu. Saihestu kutsadura arrisku
|
handiena
duten elikagaiak, hala nola arrautzak, arraina, itsaskia, kremak, esne gaina edo saltsak, batez ere udan. Ontzia, erabakigarria Elikagaiak mantentzeko ontzi egokia aukeratzea ere funtsezkoa da elikagaien segurtasuna bermatzeko eta elikadura toxikapenak saihesteko.
|
|
|
El arrautza etxeko sukaldeetan presentzia
|
handia
duen elikagaia da. Sukaldaritzako prestakin askotarako egokia, saltsetarako gordina edo kozinatua, kimuekin erlazionatzen da.
|
|
|
Horren bidez, deklarazio bat sortu zen elikagai horiek osasun koronarioan eta zirkulatorioan kontsumitzeari buruz. Adierazpen horrek «Bartzelonako Adierazpena» izena hartu zuen, eta, besteak beste, egiaztatzen du «fruitu lehorrak, osasun kardiobaskularrerako onura zientifikorik
|
handiena
duten elikagaien artean daudela», eta «dieta osasungarrian fruitu lehorrak sartzeak erakutsi du modu tinkoan frogatu duela kolesterolaren eragin murriztailea». Azterketa berri bat, 2013ko uztailean argitaratua, ebidentzia gehiago gehitzen ditu:
|
|
|
IRIS enpresa buru dela, 2010etik bost herrialdetako adituek (Espainia, Irlanda, Erresuma Batua, Danimarka eta Turkia) lan egin dute pasteurizazioaren ordezko metodoak garatzeko. Kontuan izan behar da esnea, balio biologiko handikoa denez, mikroorganismo patogenoak hazteko arrisku
|
handia
duen elikagaietako bat dela. Kutsatutako esne gordinaren ondorioz pertsonei eragin diezaieketen eritasun nagusien artean Salmonellak eragindakoak daude, E. Koli o Staphylococcus aureus, esnetara irits daitekeena ekoizpen prozesuan zehar hainbat bidetatik.
|
|
2014
|
|
|
Mineral horrek ahalmen
|
handia
duelako elikagai galkorrak kontserbatzeko; adibidez, haragia, arraina eta esnea (gazta egiteko).
|
|
|
Elikagaien ontziek gero eta garrantzi
|
handiagoa
dute elikagaien sektorean, elikagaiak ez ezik, kontsumitzaileak ere babesten baitituzte. Azken urteotan, alor horretako ikerketek emaitza garrantzitsuak eman dituzte.
|
|
|
Batez ere Listeria monocytogenes, Campylobacter eta Salmonella izan daitezke gai. Hertfordshireko Unibertsitateak egindako ikerketaren arabera, 60 urtetik gorako pertsonek arrisku
|
handiagoa
dute elikagaiek transmititutako gaixotasunak harrapatzeko, egiten dituzten sukaldaritza praktiken ondorioz, beren zentzumenak, usaina eta zaporea, eta sistema immunitario ahuldua. Aurreko ikerketek erakutsi dutenez, kontsumitzaileek, oro har, elikagaien segurtasunari buruzko ezagutza txikia dute, eta horrek etxeko sukaldeetako praxi txarrarekin zerikusia duten arazo gehiago eragiten ditu.
|
|
|
Aurreko ikerketek erakutsi dutenez, kontsumitzaileek, oro har, elikagaien segurtasunari buruzko ezagutza txikia dute, eta horrek etxeko sukaldeetako praxi txarrarekin zerikusia duten arazo gehiago eragiten ditu. Jardunbide desegokiak Zientzialari britainiarrek egindako inkestak argi eta garbi erakusten du garrantzi
|
handia
duela elikagaien segurtasun praktika oinarrizkoenak ezagutzeak. Gehienetan, ekintzak «sen onean» oinarritzen dira, «adituen aholkularitza» baino gehiago.
|
|
|
Bahetu 13 Enterobacter sakazakii, 2008an Cronobacter bezala birsailkatua, kondizio aerobiko eta anaerobikoetan hazten da. Hautsezko prestakinak dira patogeno hori hazteko arrisku
|
handia
duten elikagaiak. Cronobacter bizirik irauteko eta giro tenperaturan mantentzeko gai da, hautsezko haurrentzako formuletan luzaroan.
|
|
2015
|
|
|
Oroitarazi behar da, izan ere, kaloria dentsitate
|
handia
duten elikagaiak gehiegizko kopuruetan jateak (gailetak sail horretakoak dira) handitu egiten duela epe luzera gizentasuna izateko arriskua.
|
|
|
Baina zaporeaz, alergiez eta intolerantziez gain, beste faktore batek ere eragin handia izan du edari begetalek halako arrakasta izan dezaten: esaten da (oinarri handirik gabe bada ere) behi esnea dela gaixotasun kronikoen egungo tasetan eragin
|
handiena
duen elikagaietako bat eta beste gaitz arinago batzuekin ere baduela zerikusia, adibidez mukiekin.
|
|
|
Elikadura ona, ingurune ona, osasun optimoa eta portaera egokia dira kontzeptu horren oinarri diren lau printzipioak. Izan ere, azken urteotan, herritarrek gero eta interes
|
handiagoa
dute elikagaien balioagatik eta elikagaien segurtasunagatik, baita animaliak hazteko moduagatik ere. Elikadura katean animalia ongizatearen kontzeptua integratzeak abeltzaintza ustiategiak zaintzeko estrategiak garatu behar izan ditu.
|
|
|
altze Mundu osoko pertsonen elikaduran, arrautza oso garrantzitsua da. Kalitate handiko proteina iturri bikaina da, eta etxeko sukaldeetan presentzia
|
handia
duen elikagaietako bat da. Aldakortasuna dela eta, egokia da sukaldean prestatzeko:
|
|
2016
|
|
|
Eta gauza jakina eta frogatua da energia dentsitate
|
handia
duten elikagaiak maiz jateak (fruitu lehorrak salbu) epe luzera handitu egiten duela gizentasun arriskua.
|
|
|
Eta hori lortzeko, garrantzi berezia eman zaio arazo nagusiei buruzko informazioari, hala nola, ekoizpen etapako arrisku biologiko eta kimikoei. Batez ere, salmonelosia, mundu osoan elikagaiek transmititutako bakterio jatorriko gaixotasunik ohikoenetako bat, sortu dute kezka; E.coli, ugaztun gehienen traktu gastrointestinaleko bezero nagusietako bat; Listeria monocytogenes, azken urteotan elikagaiek transmititutako agente patogeno nagusietako bat bihurtu dena; eta Campylobacter, pertsonek garrantzi
|
handiagoa
duten elikagaiak transmititzen dituena. Adituen ustez, arazo horietako bakoitzak nola funtzionatzen duen jakitea funtsezkoa da prebentzio metodo egokiak aplikatu ahal izateko.
|
|
|
Elikagai egosien hondarrak. Hezetasun
|
handia
duten elikagai horiek baztertu egin behar dira lizuna badute, aukera handia baitute lizuna barnealdera iristeko. Hestebete onduak.
|
|
|
obesitatea, hipertentsioa, dislipemiak edo minbizia, hein batean, hazkuntza hori justifikatzen du. Baina arrazoi estetikoak ere gero eta eragin
|
handiagoa
dute elikagaiak hartzearekin zerikusia duten erabakietan, esnea barne. Azken urteotako nutrizio helburuak gizentasuna edo dislipemia (hipertriglizeridemia edo hiperkolesterolemia) bezalako gaixotasunen prebentzioak eragin ditu; erikortasunari eta bihotz hodietako hilkortasunari lotutako gaixotasunak.
|
|
2017
|
|
|
Kontuan izan behar da elikadura produktuak alergeno arruntekin ordezka daitezkeela (adibidez, fruitu lehorrak edo arrautzak), eta horrek kontrako erreakzio larriak eragin diezazkieke kontsumitzaile batzuei. Elikadura iruzurraren arrisku
|
handiena
duten elikagaiak Europako Parlamentuko Ingurumen, Osasun Publiko eta Elikadura Segurtasuneko Batzordeak 2013an aurkeztutako txosten baten arabera dira: Oliba olioa.
|
|
|
Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) ohartarazi du palma olioaren kontsumoa, txikia bada ere, arriskutsua dela haurrentzat eta, maiz, guztien osasuna arriskuan jartzen duela dio. Kontuan izan behar da zein diren palmondo olio kontzentrazio
|
handienak
dituzten elikagaiak eta saihestu edo, gutxienez, neurrian jatea. Ez da ahaztu behar, olio hori 200 gradutik gorako tenperaturan dagoenean, konposatu jakin batzuk hautematen direla, kartzinogeno gisa sailkatuta.
|
|
2020
|
|
|
Gainera, neurri txikiagoan bada ere, frutetan eta barazkietan ere aurki daitezke, hala nola zerealetan eta horien eratorrietan. Furanoen eta metilfuranoen ehuneko
|
handiena
duten elikagaien artean, kafea eta zereal aleak nabarmentzen dira, baita kontserban dauden elikagaiak ere, latan zein beirazko potoetan. Irudia:
|
|
|
Giltzurrunak huts egiten duenean, zenbait proteina, gantz eta karbohidrato prozesatzeko zailtasunak ditu gorputzak. Sodio, fosforo eta potasio kopuru
|
handia
duten elikagaiek eta edari alkoholiko eta azukredunek kalte egin diezaiokete pertsona bati, eta, beraz, ezinbestekoa da jaten eta edaten duguna zaintzea. Zein da dieta gomendagarria?
|
|
|
produktuak guk aukeratu eta bilketa guneetan utzi ordez, dohaintza ekonomikoak bakarrik egin ahal izango dira. Erakundeko bozeramaileek adierazi dutenez, “pandemia une honetan, garrantzitsuena da dohaintza ekonomikoak egitea, elikagai bankuek premiarik
|
handiena
duten elikagaiak eros ditzaten”. Dohaintza horiek bi modutan egin ahal izango dira ‘Elikagaien Bilketa Handia 2020’ ekitaldian:
|
|
2021
|
|
|
" Ekimen horri nola atxiki pentsatzen aritu ginen, eta erabaki genuen produktuak eurei banatzea ideia ona izan zitekeela". Beharrik
|
handiena
dutenentzat elikagaiak banatzen dituzten elkarteekin elkarlanean aritzeko konpromisoa hartu zuten; Lekittarron Zaindu zaintza sarea, Gurutze Gorria, moja domingotarrak... " 300 kilo baino gehiago banatu genituen aurreko urtean", zehaztu du.
|
|
|
Inkestan ageri denez, elikagai ultraprozesatuak kentzeko interesa dago, eta haragi gutxiago jateak eta arrain gehiago kontsumitzeak ez dute lehentasun handirik zentro gehienetan. Bestalde, inkestatutakoen erdiek baino gutxiagok uste du garrantzi
|
handia
duela elikagai ekologikoen bolumena handitzeak. Eskolako menuen gabezia nagusiak Zereal eta patatetatik eratorritako karbohidrato gehiegi, lekale gutxi dagoen arren.
|
|
|
hondamendi naturalak maizago gertatzen dira erreakzionatzen ez badugu Elikadura sistema hobetzeko helburuak Nazio Batuen Erakundea argi dago: klima aldaketak eta muturreko baldintza meteorologikoek gero eta zailtasun
|
handiagoak
dituzte elikagaiak ekoizteko, baina gure elikadura sistemak ere arazoaren zati dira. Une honetan, ekoitzitako elikagai guztien %35 alferrik galtzen da; berotegi efektuko gasen %29, berriz, elikagaiak granjatik mahaira eramaten dituen hornidura katetik dator.
|
|
|
Urteurren horrek erakusten du Nafarroako ekoizpen agroekologikoaren hitzordua beharrezko proiektua dela, eta lagundu egiten duela kontsumitzaileei erakusten Nafarroan ekoitzitako eta sasoiko elikagai ekologikoen eta jasangarrien aldeko hautua egin daitekeela. Izan ere, urtetik urtera gero eta enpresa eta pertsona gehiago batzen dira ekoizpen ekologikora, eta horrek zerikusi
|
handia
du elikagai mota horien eskaria areagotzearekin, kutsatzailerik gabe eta ingurumenarekin errespetuzkoak izanik.
|
|
2022
|
|
|
Control de la manera de la manera de la medida. Kapsaizina Substantzia hori elikagai pikante askotan egoten da, bereziki txileak gure koipe zuria hona aldatzeko ahalmen
|
handiena
duen elikagaietako bat da. beixa. Baina oraingoz eragin hori medikamentuekin baino ez da ikusi; beraz, txili mina jan ez du inor argituko.
|
|
|
gordinik edo gutxi eginda daudela jakinda. Elikagaien segurtasuna inoiz baino hobeto hobetu zuten hiru teknikak 4 Patatak Patata da gure herrialdeko sukaldeetan presentzia
|
handiena
duen elikagaietako bat. Frijituak, tortillan, labean, egosita eta baita mikrouhin labean ere, osagai oso aldakorra dira, eta mahaikideek estimatzen dute; baita sukaldarien poltsikoak ere.
|
|
2023
|
|
|
Lehen ez ziren elikagai osasungarriak 1950eko hamarkadaren amaieran, Ancel Keys fisiologo estatubatuarrak azterketa ospetsu bat egin zuen, eta ondorioztatu zuen gantz kontsumoa gaixotasun kardiobaskularrek eragindako heriotzekin lotuta zegoela. Hori da, hain zuzen ere, duela urte gutxi arte gantz kopuru
|
handia
zuten elikagai batzuk deabrutu izanaren arrazoi nagusietako bat. Elikagaia Lehen Orain Esne osoa Haren kontsumoak pisua eta kolesterol maila handitzea eragiten zuela uste zen, gantz edukiaren ondorioz (%3, 6).
|
|
|
Hona hemen lan ildo batzuk: 13 Prezioak murriztea Ingurumen inpaktu txikiagoa duten elikagaien prezioa murrizteak eragin handiagoa du Espainiako herritarren artean, eragin
|
handiagoa
duten elikagaien prezioa handitzeak baino. — Plangintza hobetzea Erosketa planifikatua egitea, intuitiboa edo konpultsiboa izan ordez, eta hurbiltasun edo hurbiltasun erosketa egitea dira ingurumenaren gaineko eragina gutxitzeko gehiengoaren adostasuna eragiten duten neurriak.
|
|
|
Ekoizpen eredu berriek eta ingurumena zaintzeko kontsumo ohituren aldaketek iraunkortasunaren alde egiten dute, baina erronka
|
handiak
dituzte elikagaien segurtasunerako.
|
|
|
Zer egin hondarrekin Gehienetan zaila izango da soberakinak behar bezala gordetzea, etxetik kanpo gaudenean. Horrela, gure pixkerrean sobratzen diren elikagaien segurtasuna bermatzeko jarraitu ditzakegun aholku nagusiek zerikusi
|
handia
dute elikagaien aurretiazko kudeaketa eraginkorrarekin: Errazioak ondo antolatu, ahalik eta elikagai gutxien egon dadin.
|