|
2002
|
|
|
Duela urte batzuetatik hona
|
hainbat
substantzia erabili izan dira ekoizten ari diren animaliak gizentzeko. Helburua da animaliek ohi baino pisu handiagoa izatea.
|
|
|
Elikagai horiek
|
hainbat
substantzia dituzte, hala nola zuntza, kaltzioa, omega 3 edo bitaminak.
|
|
|
Elikagai gehigarriak dira: koloratzaileak, kontserbatzaileak, antioxidatzaileak, emultsionatzaileak, zapore indartzaileak, gozagarriak, aromak eta elikagai kateari lotzen zaizkion beste
|
hainbat
substantzia. Gaur egun, Elikaduraren Nazioarteko Eguna ospatzen den egun honetan, ez da gaizki gogoratzen.
|
|
|
Agenteek, lokal hori Boadilla del Monten kokatu ondoren, bertatik animalien substantziak inportatzen zirela jakin zuten, albaitariaren kontrolik gabe. Parafarmazian egindako erregistroan
|
hainbat
substantzia zituzten ontzi ugari erabili ziren, sendagaiak egiteko erabili ahal izango zirenak, eta, atzeko aldean, oraindik identifikatu gabeko produktuak, probetak, dosifikagailuak, ontzi hutsak, etiketak eta produktua egiteko, ontziratzeko eta etiketatzeko erabiltzen diren beste elementu batzuk zituen laborategi klandestino bat aurkitu zen. Gainera, agenteek dokumentazio ugari konfiskatu zuten, “substantzien inportazioa eta produktuaren banaketa islatzen dituena”.
|
|
2003
|
|
|
Substantzia horrek eragin antioxidatzailea du, eta gaixotasun kardiobaskularren, endekapenezkoen eta minbiziaren arriskua murrizten du. Halaber, beta karotenoaz gain, melokotoiaz gain,
|
hainbat
substantzia erabiltzen dira larruazalaren ukipenak tratatzeko. Kontserbazioa eta higienea:
|
|
|
Kolore horia edo laranja duten gainerako frutek bezala, melokotoiak beta karotenoa du, hau da, A probitamina, eragin antioxidatzailekoa, eta gaitz kardiobaskularren, endekapenezkoen eta minbiziaren arriskua murrizten laguntzen du. Halaber, beta karotenoaz gain, melokotoiaz gain,
|
hainbat
substantzia erabiltzen dira larruazalaren ukipenak tratatzeko. Freskoa edo almibarretan, bakarrik edo hainbat errezetaren osagai gisa, postreetan ez ezik, entsaladetan, espeziatuan edo ozpinetan, urdaiazpikoarekin eta abarrekin ere plater aparta da.
|
|
2004
|
|
|
Postrerako, fruta freskoa Udak fruta ugari eskaintzen dizkigu, eta horrek zaildu egiten du horiei aurre egitea. Postre eta mokadu onenak dira, uretan aberatsak izateaz gain, mineralak, bitaminak eta eragin antioxidatzailea duten
|
hainbat
substantzia baitituzte, zuntz kantitate interesgarriak izateaz gain. Frutek dituzten propietate nutritibo guztiak aprobetxatzeko modu egokia da mazedonia gisa hartzea.
|
|
|
Marradurak kentzeko modurik egokiena kaltetutako azala lixatzea eta gero bernizatzea da. Baina marradurak ezkutatzeko trikimailu batzuk ere badaude, eta horiek
|
hainbat
substantzia eta material erabiltzea gomendatzen dute. Judeako betuna da gomendatuenetako bat, batez ere kolore iluneko gainazaletarako edo landa akabera duten altzarietarako.
|
|
|
Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundearen (FAO) arabera, azken hamarkadetan plagizidak eta produktu kimiko industrialak milaka pertsona pozoitu edo hiltzearen erantzuleak izan dira, istripuak, erabilera desegokia eta produktu horiek erabiltzeko kontrol edo ekipo egokirik eza direla eta. Gainera, planetako biztanle guztiek
|
hainbat
substantzia kimiko arriskutsuren aztarnak dituzte gorputzean; horietako asko minbiziarekin, tara genetikoekin eta hainbat osasun arazorekin lotzen dira. Rotterdameko Hitzarmenak, Aldez Aurreko Baimen Arrazoituaren prozeduraren bidez, tresna bat eskaintzen die garapen bidean dauden herrialdeei pestizidak eta produktu kimiko arriskutsuak segurtasun eta eraginkortasun handiagoz erabiltzen laguntzeko.
|
|
|
Produktu horiek milaka pertsona pozoitu edo hil dituzte hainbat hamarkadatan, haien erabileran, erabilera desegokian eta kontrol faltaren ondorioz. FAOren arabera, “planetako biztanle guztiek
|
hainbat
substantzia kimiko arriskutsuren aztarnak dituzte beren gorputzean”; horietako asko minbiziarekin edo tara genetikoekin lotuta daude.
|
|
2005
|
|
|
Hauek ere baditu: mineral batzuk (potasioa eta azidoa, besteak beste) zitrikoa eta eragin lehorgarria duten
|
hainbat
substantzia. Nola kontsumitu?
|
|
|
Ondorio praktikoetarako, elikadura produktu baten berezko segurtasuna handitzeak mikroorganismo patogenoekin kutsatzeko arriskua murriztea esan nahi du, bai eta produktu hori manipulatzeko eta biltegiratzeko prozesuetan haztea galaraztea ere. Ekintza bakteriostatikoa duten substantziak
|
Hainbat
substantzia gomendatu dira haragian eta beste produktu batzuetan erabiltzeko, azaleko mikrobio kutsadura murrizteko. Horietako bat laktatoa da, mundu osoan nitritoekin eta nitritorik gabe egindako haragi produktu ugaritan aplikatzen dena.
|
|
2006
|
|
|
Itsas terapien erabilera arautuko duen Espainiako edo Europako legerik ezean, Itsasoa eta Osasuna Nazioarteko Federazioak talasoterapia honela definitu du: Sendagilearen zaintzapean eta osatzeko edo prebenitzeko helburua hartuta, itsas ingurunearen onurak itsasaldeko klima, itsasoko ura, itsas basa edo lohiak, algak eta itsas hondotik ekarritako beste
|
hainbat
substantzia aldi berean baliatzea da. Kontuan har dezagun, halaz ere, talasoterapia tratamenduen onurak bertan astebetea edo eman ondoren baizik ez direla nabaritzen hasten eta onura horiek, gainera, ez direla zentroak eskaintzen dituen tratamendu hidroterapeutiko hutsen ondorio; aitzitik, ordea, horrelako etxeetara goazenean egiten dugun bestelako bizimoduak azturez aldatzea, zuzen elikatzea, aterpe zabalean bizitzea, ariketa fisikoa egitea eta eguneroko kezketatik askatzea...
|
|
|
Obarioen aktibitatea galarazi eta ehun endometrialaren hazkuntza geroratzen edo mantsotzen duten botikak
|
hainbat
substantziaz osatuak daude: ahozko antisorgailuak, progestagenoak, danokrina eta gonadotropinak (GnRH) librarazten dituen hormonaren agonistak.
|
|
|
Bere osagai elikagarriei baino gehiago, txikoria bere onenei zor die.
|
hainbat
substantziaren digestio propietateak, horietako asko hostoak eta sustraian, intibina eta laktulopikrina bezala, kantitate bat inulina eta taninoak, azido klorogenikoa; gaitasun antioxidatzailea duen konposatu fenolikoa. Gaur egun bezain ezagunak diren barazkiak sortu dituen landarea da txikoria.
|
|
2007
|
|
|
Efektu hori, kafeinak ez ezik, kafearen (baita kafeinagabea ere) esentzia osatzen duten beste
|
hainbat
substantziak eragiten dute.
|
|
|
Gero eta ohikoagoak dira konposatu ez sintetikoetan oinarritutako eta fitoterapiara jotzen duten osasun tratamenduak. Concha Navarro Granadako Unibertsitateko Farmakologiako katedraduna eta Fitoterapiari buruzko Ikerketa Zentroko (INFITO) lehendakaria da, eta
|
hainbat
substantzia kontsumitzeak osasunean dituen ondorio onuragarriak azaltzen ditu; esaterako, ekinazea eta propolia, antibiotikoei erantzuten ez dieten infekzio batzuk tratatzeko aukera bihurtzen dira. Zenbait prestakin fitoterapikok prozesu patologiko jakin batzuetan berriz gaixotzea prebenitu edo murriztu dezakete, hala nola proantozianidina ugariko ahabia amerikarren estraktuekin prestatutakoetan.
|
|
|
Mende honen hasieratik, zenbait azterlanek iradoki dute CLAk ondorio onuragarriak izan zitzakeela gorputz osaeran eta glukosaren eta lipidoen metabolismoan, eta, hortik aurrera, horiek erabiltzen eta kontsumitzen hasi ziren. Era berean, organismoan energiaren erregulazioa hobeto ezagutzeko bidea irekitzeko gai den substantzia gisa ikusi da, baita energia hori
|
hainbat
substantziaren bidez modulatzeko aukera kontuan hartuta ere. Substantzia horiek ez dira oso ugariak naturan, baina ez dira guztiz arrotzak gure dietan.
|
|
|
Horri buruz argitaratu diren ikerketen arabera, arrazoi garrantzitsuenetako bat da emakume osasuntsuek eta gizon asmatikoek baino estres handiagoa dutela asmatikoek, eta gizon asmatikoek, berriz, depresio handiagoa. Hilekoa eta haurdunaldia Bestalde, hormona femeninoek hantura eragiten duten
|
hainbat
substantziaren ekoizpena modulatzen dutela froga zientifikoak daude. Horregatik, emakume osasuntsuak eta asmatikoak konparatu direnean, emakume asmatikoek hormonen asaldurak izaten zituzten kasuen %80an.
|
|
|
Gaur egun, elikagai industriak osagai funtzional deitzen dien
|
hainbat
substantziaz aberastutako produktuak eskaintzen ditu merkatuak. Inulina da osagai funtzional horietako bat, non ikerketa ugari egiten ari baitira.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, urdaiazpiko egosiak berez edo erantsi zaizkion lehengaiengatik, sodio dosi handiak biltzen dituzten
|
hainbat
substantzia dauzkalako: glutamato monosodikoa, nitratoak, nitritoak eta fosfatoak, etab.
|
|
|
KIMIKOAK: minbizia tratatzeko botikak eta beste
|
hainbat
substantzia, hala nola artsenikoa, bentzenoa, karbariloa, merkurio organikoa, dietilestilbestrola, gas anestesikoak, hidrokarburo kloratuak, karbono monoxidoa, pestizidak organofosforatuak, dimetilo sulfoxidoa eta hainbat produktu disolbatzaile, berniz, pintura, metal eta gainerako toxikoak, medikuntza bibliografian haurdunarentzako arriskutsutzat jasoak.
|
|
|
Antioxidatzaile ugari dituen dieta Ugalketa organo maskulinoek (barrabilek) oso eragin kaltegarria izan dezakete erradikal askeetan, zelulen zahartzea eta ugaltze ahalmenean arazoak eragiten baitituzte. Gizakia bizi den inguruneetan pilatzen diren
|
hainbat
substantzia toxikok, hala nola pestizidak, intsektizidak eta metal astunak (beruna, merkurioa, nikela, kadmioa), oxidazio kalteak eragiten dituzte gizonezkoen ugaltze aparatuan, eta ohiko funtzionamendua aldatzen dute. Antioxidatzaileek erradikal askeen eragin kaltegarria neutralizatzen dute semenaren kalitatean eta espermatozoideen mugikortasunean.
|
|
2009
|
|
|
Amaren esnearen osaera zein den jakiteko egin diren azterketek erakutsi dute, haurrak ongi hazteko behar dituen elikagaiak ez ezik,
|
hainbat
substantzia bioaktibo ere badituela (antigorputzak, entzimak, hormonak...), eta haurraren osasunaren eta ongizatearen mesederako direla horiek guztiak.
|
|
|
“Mantxako azafraiak”, zehazki, Jatorrizko Deitura Babestua du, kalitatezko etiketa. Zapore mikatza, usain leuna eta urre kolore hori bereizgarria konposizio kimikoa osatzen duten
|
hainbat
substantziari zor zaizkio, eta izaera berezia ematen dio, bai gastronomian, bai historian zehar medikuntzan. Urre gorria Azafraiak balio ekonomiko handiagoa du gehien erabiltzen diren gainerako espezieek baino Azafraiaren jatorria nahasia da, zenbait autorek Kretan kokatzen dute, Greziako ekialdean aurkitutako espezie baten forma hirukoitza baita (“Crocus cartwrightianus”).
|
|
|
Proteina beharrezkoa da organismoa hazi eta mantentzeko, eta, gainera, lekaleak kontsumitzeak ondorio onuragarriak ditu gaixotasun kardiobaskularren, zenbait minbizi motaren eta diabetesaren aurrean. Ondorio positibo horiek
|
hainbat
substantziari egozten zaizkio, besteak beste, zuntzari, saponinei, isoflabonei eta fitatoei, baita proteinari berari ere. CHEFS ESPAINIARRAK GOSEAREN AURKA Falsarius sukaldari espainiarra da, eta “inpostora” deitzen diote.
|
|
|
Hala ere, denborak aurrera egin ahala, batzuk ez dira hartzen. American College of Cardiologyren azken biltzarrean, bihotzerako pilula berri bat aurkeztu da,
|
hainbat
substantzia biltzen dituena: kolesterola, arteria presioa, koaguluak sortzea saihesteko eta bihotzaren pultsazioak gutxitzeko.
|
|
|
Xbox 360 ere positiboa izan zen DINPn. Erakundeak ohartarazi zuen, halaber,
|
hainbat
substantzia toxiko dituzten Europako, Estatu Batuetako eta Japoniako hondakin elektronikoak, hala nola EBn “ugalketarako toxiko” gisa sailkatutako DEHP eta DBP ftalatoak, Ghanara bidaltzen zirela, eta han ingurumen eta osasun kontrolak ez zirela oso zorrotzak. Sony, Nintendo eta Microsoft bideo-kontsolen fabrikatzaileak Greenpeacek argitaratutako txostenaren urratsera atera ziren.
|
|
2011
|
|
|
Ez dira ondorio toxiko akutuak dituzten substantziak, baizik eta giza sistema endokrinoaren konplexuan eragiten dute neurri handiagoan edo txikiagoan, eta haien ondorioak oso epe aldakorrean hautematen dira. Datu basea 400 substantzia endokrino baino gehiago dituen datu base batek proba toxikologikoei eta lege edo etiketatze egoerari buruzko informazioa ematen du Europako Batasunak estrategia bateratua ezarri zuen 1999an disruptore endokrino horien ikerketa sustatzeko, haien mekanismoak hobeto ezagutzeko eta arazoari aurre egiteko, baterako neurrien eta legezko xedapenen bidez. Gainera,
|
hainbat
substantziatan (pestizidak, produktu fitosanitarioak, aromak eta beste elikagai gehigarri batzuk) izan daitezkeen ondorio hormonalak ebaluatzeko irizpideak sartu dira. Neurrietako bat izan zen gai honen alderdi desberdinei buruz lan egin duen talde bat sortzea, eta orain dela gutxi EFSAri gomendatu dio, 2010ean egindako txosten baten bidez, aditu talde bat osatzea poluitzaile horiei buruz aholkatzeko eta ebaluazio sistemak eta metodologia espezifikoak garatzeko.
|
|
|
Arduradunek adierazi dute material ugaria eta ekologikoa dela, eta pneumatikoen ekoizpena ere merkatu lezakeela. Enpresa eta ikerketa talde batzuek
|
hainbat
substantzia natural aztertzen dituzte, hala nola arto almidoia, antzeko emaitza lortzeko. Oregongo Estatuko Unibertsitateko (AEB) zientzialariek zelulosa mikrokristalinarekin lan egiten dute.
|
|
|
Ondo aireztatu etxe osoa Irudia: manuelfloresv Aireztapenik gabeko etxe batek
|
hainbat
substantzia kutsatzaile kontzentra ditzake. Gas batzuek, hala nola karbono monoxidoak edo radonak, milaka hildako eragiten dituzte urtero mundu osoan.
|
|
2012
|
|
|
Erleak, liztorrak, erlaitzak, eltxoak eta inurriak dira nagusi. Inokulatzen duten pozoiak
|
hainbat
substantzia narritagarri ditu, eta erreakzio lokala eragiten dute erresumin eta azkura moduan, oso gogaikarria baina, oro har, transzendentziarik gabea. Ziztada ahoan edo eztarrian gertatu bada, hanturak arnasa hartzeko zailtasuna eragin dezake.
|
|
2013
|
|
|
digestio arazoak zakurretan. Txakurrari txertoa jartzeko egutegian gaixotasun horien aurkako immunizazioa sartzen da, eta txakurrak ez harrapatzeko eta, beraz, gastroenteritisa izateko modurik onena da. Txakurraren intoxikazioak
|
hainbat
substantziarekin, hala nola pozoiarekin eta txakurrarentzako janariak edo osasunerako kaltegarriak, hala nola kipula, txokolatea edo landare batzuk, hala nola rododendroa. Hesteetako parasitoak txakurraren digestio arazoak sortzen dituzte, gastroenteritisaren sintoma tipikoak dakartzatenak, hala nola gorakoak eta beherakoa.
|
|
|
Batzuetan (eta arrazoiarekin), dieta toxikoa da. Dieta «arazgarria»,
|
hainbat
substantziarekin. Merkatuan beste dieta batzuk ere aurki ditzakegu, aurrekoa bezain toxikoak.
|
|
|
elikagaietan substantzia genotoxikoentzat eta kantzerigenoentzat aplikatzen da. Printzipio horrek, ordea, hainbat desabantaila ditu, eta horrek beste sistema batzuk (adibidez, MOE, Esposizio marjina) aplikatzen ditu mota horretako
|
hainbat
substantziaren arriskuak (akrilamida, adibidez) konparatzen ditu, substantziaren potentziaren eta kontsumo ereduen arteko aldeak aplikatuz. Zenbat eta txikiagoa izan tarte hori, orduan eta arrisku handiagoa osasunerako.
|
|
|
Mekanismo horri erregulazio homeostatiko deritzo, eta gastatzen dugun energia elikagaiekin egiten dugun energia parekatu nahi du. Epe laburreko erregulazio homeostatikoa dago, baina epe luzera ere funtzionatzen du, eta gorputzeko
|
hainbat
substantziek hartzen dute parte (peptido gastrointestinalak, gorputzeko gantz ehunen hormonak eta hipotalamoan dauden mekanismo zentralak). Hala ere, ez biologiak ez kimika organikoak ez dute dena azaltzen; izan ere, apetitua kontrolatzeko beste aldagai batzuek eragiten dute.
|
|
2014
|
|
|
Sentikortasun kimiko anitza: «tratamenduko» dieta Ikuspegi alternatiboak (proba zientifiko zorrotzetan oinarritu gabe) eragindako pertsonaren inguruko
|
hainbat
substantzia desagerraraztearen alde egiten du (askok eguneko eta gaueko maskararekin joaten dira), eta dietatik elikagai multzo osoak baztertzen dituzte. Azken horrek eragin negatiboa izan dezake pertsonaren estatus nutrizionalean.
|
|
|
Taulan ez dira sartzen «edari energetikoak» izenekoak, erreferentziazko osasun agintariek ez baitituzte gomendatzen haurdunaldian (haurtzaroan eta nerabezaroan ez ezik) ere. Kafeina dosi handiekin batera,
|
hainbat
substantzia daude, hala nola taurina, bitaminak eta belar estraktuak, eta horien eragina ez da ebaluatu haurdunetan.
|
|
2015
|
|
|
Berdurek eta barazkiek bezala, ugari ematen dituzte bitaminak, mineralak eta babesten gaituzten beste
|
hainbat
substantzia ere.
|
|
|
Komeni da ogia, pasta eta arroza osokoak izan daitezela, bitamina eta mineral gehiago emango dizkigutelako, askoz gehiago zuntz dietetikoa (bi halako ia), eta baita gure organismoa babestuko duten
|
hainbat
substantzia ere; horietako asko" fitokimikoen" sailean sartzen dira (landareetatik datozen substantzia kimikoak dira).
|
|
|
Bai olibetan eta bai oliba olioan herdoilaren aurkako
|
hainbat
substantzia ageri dira, zehazki" konposatu fenolikoak" izenekoak, zeinak lotura duten, itxuraz, zenbait gaixotasunen prebentzioarekin (gaixotasun koronarioa, minbizi mota batzuk, 2 motako diabetesa).
|
|
2017
|
|
|
Barazki laranjak Kolore laranjako berdurak A bitamina eta bitamina iturri dira, sistema immunologikoaren funtzioa hobetzen dutenak. Gainera, ikusmena sendotzen laguntzen duten
|
hainbat
substantzia dituzte, gorputzaren defentsak areagotzen dituzte eta infekziozko alergiak eta gaixotasunak nahasten dituzte. Azenarioa, kalabaza edo piper laranjak dira talde honetako landareetako batzuk.
|
|
2020
|
|
|
bateria, atomizagailua eta kartutxoa. Azken hori likido batekin kargatzen da, eta likido horrek, aldi berean,
|
hainbat
substantzia izan ditzake fabrikatzailearen arabera. Lurruntzean, bateria martxan jartzen da eta atomizagailua berotu egiten da.
|
|
|
Zapore emaileak eta bestelako gehigarriak ere gehitzen dira, normalean faringeko narritadura gutxitzeko. Lurruna
|
hainbat
substantziaz beteta dago, batzuk tabakoarekin batera, hala nola formaldehidoa, azetaldehidoa eta akroleinak, bai eta nikela, kromoa eta beruna ere. Konposatu horiek guztiak minbizia izateko arriskuarekin lotuta daude.
|
|
2021
|
|
|
Produktu honetarako beste etiketatze aukera bat “substantzia aromatizatzaile naturalak” espresioa litzateke, iturria zehaztu gabe, edo, besterik gabe, “aroma naturala”. Adierazpen horiek erabiltzen dira jatorri naturaleko
|
hainbat
substantzia erabiltzen direnean, azken zaporearekiko korrelaziorik ez dutenak. Adibidez, etiketan “aroma naturala” edo “mango aroma” aurki dezakegu, eta aroma horrek ez du mangoa, papaia eta pasio frutaren nahasketa baizik, kirtenaren zapore bereizgarriagoa ematen dutenak.
|
|
2023
|
|
|
Azken mineral horren aprobetxamendua ez da esnekietatik edo mineral horren iturri diren beste elikagai batzuetatik datorrena bezalakoa. Mahatsetan, osasunarentzat onuragarriak diren
|
hainbat
substantzia daude, hala nola antozianoak, flavonoideak eta taninoak, kolore, aroma eta testura bereizgarrien arduradunak, eta horien mende daude mahatsei esleitzen zaizkien propietateak. Osaera, jateko 100 gramoko Mahats zuria Mahats beltza Kaloriak 68 72 Karbohidratoak (g) 16,1 15,5 Zuntza (g) 0,9 0,4 Potasioa (mg) 250 320 Magnesioa (mg) 10 4 Kaltzioa (mg) 17 4 B6 bitamina (mg) 0,1 0,1 A probitamina (mcg) 3 7 Azido folikoa (mcg) 6 27 mcg= mikrogramoak Mahats freskoen eta mahaspasen arteko nutrizio eta energia desberdintasunak nabarmenak dira, mahaspasak oso elikagai energetikoak baitira, eta haien kaloria ekarpena mahats freskoarena baino lau aldiz handiagoa baita, gutxi gorabehera.
|