|
2001
|
|
|
Baliabide horien artean, haragia, arraina, barazkiak eta horien ondoriozko produktuak izan dira elikagai iturri nagusiak. Produktu horien eskaria hazi egin denez, batez ere populazioaren hazkundearen ondorioz, beharrezkoa da
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzea prozedura fisikoen bidez, besteak beste, gazitzea, ketua eta eskabetxatua. Hala ere, eta substantzia horien erabilera orokorraren aurrean, helburu nagusia kontsumitzailearen osasuna arriskuan ez jartzea izan behar du.
|
|
2002
|
|
|
Douglas Stewart Gure herrialdean oso errotuta dagoen uste batek dioenez, zenbait minutuz hodi fluoreszentez argiztatutako gela bat utzi behar denean, komeni da argiak piztuta uztea, argia ematen hasteko behar den energia gehiago kontsumitzen baita konektatuta daudenean baino. Baieztapen hori faltsua da, baina ez da hala hodi fluoreszenteak itzali eta pizteak
|
haien
bizitza erabilgarria murrizten duelako. Erraz desmuntatzen da piztean kontsumitzen den energia hainbat minutukoa baino handiagoa delako ustea.
|
|
2003
|
|
|
Olio horiek eraginkorrak direla frogatu da laborategian egindako azterketetan. Hori dela eta, hainbat landare edo landare estraktu ebaluatzen ari dira, dieta tradizionalen zati izan daitezkeenak, elikagaiak kontserbatzeko,
|
haien
bizitza erabilgarria hobetzeko eta dieta mediterraneoko usainak eta zapore tradizionalak berreskuratzeko erabil daitezen. Elikagaien teknologiako erabilera Ildo horretatik, olio esentzialak erabiltzeak zenbait elikadura teknologiatan (besteak beste, izoztean) egindako produktu askoren bizitza erabilgarria luzatu eta hobetu dezakeela ere aipatu da.
|
|
|
Baldintza horien biktima nagusietako bat dutxako edo bainuontziko gortina izan ohi da, eta han, sarritan, zikinkeria edo lizun orbanak sortzen dira. Hona hemen bainatzeko gortinak zaintzeko, hondatu eta minik ez hartzeko eta
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko aholkuak. Arreta jarri bainuaren aireztapenean Ahal dela, gela aireztatu.
|
|
|
Era berean, elikagaien proteinen degradazio metabolikoaren prozesua inhibitzen du, eta horrek atzeratu egiten du elikagaien osagaien degradazioa. «Blokeoaren» lehen ondorioa elikagaien iraupen luzeagoa da, edo, bestela esanda,
|
haien
bizitza erabilgarria segurtasun baldintzetan luzatzea. Faktore horrek mikroorganismo patogenoen hazkundea mugatzen du.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere, zehatz mehatz kalkulatu behar da gela bat argiztatzeko zenbat lanpara behar diren; izan ere, hodi fluoreszenteek goritasun bonbilla batek baino hamar aldiz argi gehiago eman dezaketen arren, haien ekintza eremua ez da oso handia. Lanpara horien beste desabantaila bat da, argi fluxura iritsi baino segundo batzuk lehenago berotu behar direnez, ez dela komeni lanpara horiek etengabe piztu eta itzali behar diren lekuetan erabiltzea, hala nola korridoreetan eta eskaileretan,
|
haien
bizitza erabilgarria asko laburtzen baita. Horregatik, errentagarriak dira argia hainbat orduz piztuta egongo den lekuetan, eremu zabal samarretako argiteria orokorrean, sukaldeetan batez ere.
|
|
2006
|
|
|
Oxigenoa atzemateko sistemen kasua da eremurik garatuena, oxigenoa baita etsairik handiena elikagai gehienetan, eta, horregatik, oxigenoa murrizteko ahaleginak egiten dira. Egungo aplikazioak Ontzi idealak hainbat material geruzatan konbinatzea izan behar luke Zenbait mekanismok (bitamina materiala edo usainaren gas osagaiak xurgatzeak), ontzi plastikoen osagai minoritarioak elikagaietara migratzeak edo, laten kasuan, korrosioak produktuari eragin diezaiokete, eta
|
haien
bizitza erabilgarria laburtu egin daiteke. Migrazioaren adibide klasiko bat da plastikozko botilaren osagaien ondorioz urak hartzen duen erregua plastikora.
|
|
|
Konpainia elkartuek konpromiso horiek ez erabiltzeko konpromisoa nabarmendu nahi izan zuten, bai eta fakturan sartuta sortzen diren kostu berriak beren bezeroei jasanarazteko konpromisoa ere, araudiak dioen bezala. Era berean, Aselubeko kideek beharrezko informazioarekin lotutako betebeharrak hartuko dituzte beren gain, olio erabiliaren sorkuntzaren egoera zein den jakitea errazteko, eta industriako lubrifikatzaileak ikertzen eta garatzen ere saiatuko dira,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatu ahal izateko.
|
|
2007
|
|
|
Horretarako, Finlandiako aditu talde bat ari da lanean. Elikagai ontzietarako paper bioaktibo mota berri bat garatu berri dute, elikagaietako kutsatzaileen adierazle edo sentsore gisa eta
|
haien
bizitza erabilgarria luzaroago mantentzeko. Izan ere, paperari molekulak gehitu ondoren, elikagaietako mikrobioen hazkuntza atzeratzea lortzen da.
|
|
2008
|
|
|
Aldiz, uraren jarduera handia dutenek kutsadura mikrobiologikoa jasaten dute eta askoz ere delikatuagoa da. Horregatik, elikagai galkorragoetan kontserbazio teknikak erabiltzen dira, hala nola lurruntzea, lehortzea edo liofilizazioa,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko. Mikroorganismo askoren hazkundearen hasiera edo amaiera adierazten duen parametroa da uraren jarduera.
|
|
|
“Gaur egun, datozen bost urteetan Europan 40 ikatz zentral berri eraikitzeko planak daude.
|
Haien
bizitza erabilgarria 50 urte edo gehiagokoa izatea espero da, eta hamarkadatan emisioak gehitzea ekar lezake”, ohartarazi du Sanjeev Kumar WWFko ETSko koordinatzaileak. “Orain, inoiz baino gehiago, ezinbestekoa da sektore elektrikoak karbonoaren prezio errealari aurre egin behar izatea, ingurumenak ordaindu baino lehen”.
|
|
|
Alde horretatik, kalkulatu da egunean 100 g proteina inguru kontsumitzetik mendebaldeko ohiko dietetan nahiko ohikoa dena, 12 g proteina inguru har dezaketela urdaileko eta heste meharreko digestio entzimatikotik ihes egiteko eta kolonera bere horretan iristeko. Digeritu gabeko proteina koloneko mikroflorak hartzitzen du, eta, ondorioz, toxikoak izan daitezkeen metabolitoak sortzen dira, hala nola amoniakoa, aminak, fenolak, sulfuroa… Amoniakoak hesteetako mukosako zelulen morfologia eta metabolismoa aldatu dituela frogatu du,
|
haien
bizitza erabilgarria murriztuz eta minbizi zelulen hazkundea erraztuz. Badirudi amina biogeno gehiegi izateak eragina duela dietarekin lotutako migraina mota batzuen garapenean.
|
|
2009
|
|
|
Hotza da elikagaiak kontserbatzeko sistema unibertsalenetako bat, bai etxean bai industrian. Haren abantaila nagusia da elikagaietako mikroorganismo patogenoen jarduera mantsotzen duela eta, ondorioz,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzen duela. Baina kontuan hartu behar da, beroa aplikatzean ez bezala, hozteak ez dituela patogenoak suntsitzen, haien hazkundea inhibitzera mugatzen dela.
|
|
|
Zurezko altzariek FSC etiketa ekologikoa izan dezakete. Beste aukera bat altzari erabiliak berrerabiltzea da,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko. “Cradle to cradle” sistemak altzari iraunkorrentzako ziurtagiria du.
|
|
2010
|
|
|
airean dagoen oxigenoak elikagaietan efektu suntsitzailea dauka, esaterako, kolore aldaketak eragiten ditu (haragien mioglobina pigmentua gorria izatetik marroia izatera pasaraztea), bitaminen galera (batez ere, A eta C), lipidoen oxidazioari mesede egiten dio (azkarragoa da)... Horregatik elikagai asko ontziratzean, airea ateratzen da eta eraldatutako atmosfera bat sartzen da,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko.
|
|
|
Kontserbazio metodo kimikoetan elikagaiei hainbat substantzia gehitzen zaizkie
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko. Oro har, mikroorganismoen aurkako jarduera duten edo lipidoen oxidazioa eragozten duten substantziak dira.
|
|
|
Sektoreko enpresei eta laborategiei elikagaien bizitza erabilgarria zehazten laguntzeko eta, bereziki, kontsumitzeko prest dauden produktuen listeria garatzen laguntzeko, Europako Batzordeak bi dokumentu gidaliburu argitaratu ditu azterketa horiek egiteko. Azken aurrerapenak Elikagaien industriak ahalegin handia egiten du produktu berriak garatzeko eta, ondorioz,
|
haien
bizitza erabilgarria ez ezagutzeak sortzen dituen arazoak konpontzeko, batez ere, denbora errealean zehaztea bideragarria ez litzatekeen bizi luzeko produktuetan. Azken produktuaren azterketan oinarritutako mikrobiologia tradizionala garestia da eta ez da oso eraginkorra.
|
|
2011
|
|
|
Mikroorganismoen aurkako beste estaldura jangarri batek, kontsumitzaileari oharkabean pasatzen zaionak, haragi produktu freskoen (kasu honetan oilasko bularkiaren) segurtasuna areagotzen du, mikroorganismoak garatzea eragozten du, bai aldakorrak bai patogenoak, eta nabarmen luzatzen du
|
haien
bizitza erabilgarria. Nafarroako Unibertsitate Publikoan (UPNA) egindako doktore lanak garatu du, eta gero eta interes handiagoa du elikagai seguruak, iraupen luzekoak baina naturalen etiketa galdu gabe lortzeko.
|
|
|
Freecycle sareko kideek doan dituzte era guztietako artikuluak, eta, hala, zabor kopurua murrizten dute. Helburua da produktuak berrerabiltzea eta
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzea eta, bide batez, dirua aurreztea. Bestalde, zenbait erakundek bigarren eskuko produktuak trukatzeko sareak sortu dituzte.
|
|
2012
|
|
|
Samuel Mann boligrafoak, inprimagailuko kartutxoak eta tonerrak, pilak, plastikozko edalontziak eta botilak, etab. hainbat konposatu kutsatzaile dituzte ingurumenerako eta osasunerako. Horregatik, behar beharrezkoak direnak bakarrik erabiltzea komeni da (murriztu), haien bizitza erabilgarria luzatzea eta ahalik eta gehien berrerabiltzea (erabili eta botatzeko produktuak bide batez saihestea), eta
|
haien
bizitza erabilgarria amaitzen dutenean, behar bezala birziklatzea. Ekologikoki lan egitea ona da ingurumenerako, produktibitatea hobetzen du eta dirua aurrezten du.
|
|
|
Samuel Mann boligrafoak, inprimagailuko kartutxoak eta tonerrak, pilak, plastikozko edalontziak eta botilak, etab. hainbat konposatu kutsatzaile dituzte ingurumenerako eta osasunerako. Horregatik, behar beharrezkoak direnak bakarrik erabiltzea komeni da (murriztu),
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzea eta ahalik eta gehien berrerabiltzea (erabili eta botatzeko produktuak bide batez saihestea), eta haien bizitza erabilgarria amaitzen dutenean, behar bezala birziklatzea. Ekologikoki lan egitea ona da ingurumenerako, produktibitatea hobetzen du eta dirua aurrezten du.
|
|
|
1 Dozena erdi arrautza. Arrautzek ez dute kontserbazio baldintza berezirik behar, baina hozkailuan gordetzea komeni da,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko eta hotzarekin batera bakterio patogenoen hazkuntza mugatzeko, hala nola salmonella. Ezin dira falta hozkailu ertainean edo dozena bat arrautza; izan ere, elikagai osoak dira nutrizioaren ikuspegitik, eta sukaldaritzan aukera asko dituzte.
|
|
|
Garapen iraunkorraren kontzeptua de, nitzea oraindik ere zaila suertatzen den arren (nahiz eta behin eta berriz denon ahotan dabiltzan hitzak izan), ingurumenaren zainketak, egungo energia iturrien eraldaketak eta energia kontsumoaren murrizketak erronka bat izan beharra daukate instituziotatik hasi eta norbanakoarenganaino. Eraikuntzaren sektorean, eraikinek ingurumenean duten eragina
|
haien
bizitza erabilgarri osoan zehar kontuan hartzea dakar honek, proiektatzen direnetik guztiz desegiten diren arte.
|
|
|
Ohitura hauek aldatzea garrantzitsua da, eta eraikinaren energia kontsumoa, birziklagarritasuna edo/ eta etorkizunean beste erabilera bat izateko aukerarik baduen baloratu genuke, ikuspuntu ekonomiko batetik erabateko garrantzia izan baitezake. Horretarako ordea, beharrezkoa izango da eraikinak proiektatzeko eta eraikitzeko orduan ere aspektu horiek kontuan hartzea eraispenerako unean aukera desberdinak emanez, bestela eraikinak hondakin bihurtuko baitira
|
haien
bizitza erabilgarria bukatzen den momentu berean.
|
|
2014
|
|
|
– Ekipoak hondatzea edo
|
haien
bizitza erabilgarria laburtzea (bero trukagailuak, hozte sistemak, ponpaketa ekipoak, konpresoreak, turbinak...).
|
|
2016
|
|
|
Kolore gorri bereizgarria du, antozianina kantitate handiak dituelako; pigmentu horrek basoko beste fruta batzuen (masustak, esaterako) tonalitate tipiko hori ematen du. Kontserbatzeko baldintza berezirik behar ez duten arren (leku freskoak, lehorrak eta eguzki argitik babestuak), hozkailuaren alderik hotzenean gorde daitezke, beste elikagai batzuetatik isolatuta,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko. Fruta delikatua da, eta bi egunera arte iraun dezake.
|
|
2020
|
|
|
Ibilgailu elektrikoen sarrera masiboa oso berria da. Beraz, bateriak berrerabili eta birziklatzeko eraginkortasun handiko ekimenak lantzen ari dira,
|
haien
bizitza erabilgarria amaitu ondoren, baina oraindik ez dira estandar tekniko batzuk garatu. Gaur egun, bateriak garraioan erabiltzeko eraginkorrak ez direnean (jatorrizko edukieraren %80 baino gutxiago), aplikazio geldikorretan erabiltzen dira, hau da, tokiz aldatu ohi ez diren aplikazioetan, ekipo medikoetarako, informatikoetarako, segurtasun ekipoetarako eta abarretarako etengabeko elikatze iturrietarako metagailuetan.
|
|
|
Ellen MacArthur Fundazioaren arabera, gure armairuko jantzien %20 baino ez dugu erabiltzen. Zaindu jantziak, begiratu nola erabiltzen, gordetzen, garbitzen eta lisatzen diren,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko. Aukeratu marka iraunkorrak edo bidezko merkataritzakoak.
|
|
2021
|
|
|
Ez. Irradiazioa kontserbatzeko teknika bat da, eta mikroorganismo eta parasitoak desaktibatzen dituzten erradiazio ionizatzaileak aplikatzen ditu, izurriteak suntsitzen ditu eta landareen heltzea eta ernetzea moteltzen ditu,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatzeko. Prozesu guztiz segurua da, eta erradiazio dosi arautuak aplikatzen dira.
|
|
2023
|
|
|
Aurkezpena Lasagna ultraizoztuak, hoztuak edo giro tenperaturan aurki ditzakegu. Hoztuek hobeto gordetzen dituzte jatorrizko zaporea, aroma eta testura, eta prestatzeko denbora gutxi behar dute, baina
|
haien
bizitza erabilgarria laburra da eta hotzean mantendu behar ditugu. Osagaiak Kalitatezko osagaiak dituztenak aukeratzea komeni da:
|
|
|
Elikagaien industrian estaldura agente gisa erabiltzen da hainbat helburu lortzeko, hala nola: Elikagaiaren bizitza erabilgarria luzatzea Elikagaien kontserbazioa hobetzen du,
|
haien
bizitza erabilgarria luzatuz. Hori egiten da fruta batzuetan.
|