|
2004
|
|
|
Museoko bisita berriro Harreralekuan bukatzen da, emankizun batekin. Baina Museoa kontatutakoa baino askoz gehiago da, bertan gatzaren inguruko arlo ugari deskubrituko baituzue ariketa interesgarrien bidez,
|
haietako
asko oso dibertigarriak direnak eta espreski haurrentzako zuzenduak.
|
|
|
20ko eta 30eko hamarkadetan Umearen laguna, Martin Txilibitu, Txomiñ Ikasle… agertu ziren. Liburu
|
haietako
asko eta asko Ixaka Lopez Mendizabalek Tolosan zeukan inprimategian egin ziren. Lopez Mendizabalek testu liburugintzan eduki zuen garrantziaren berri eman digu Pauli Davilak:
|
|
|
Saharaz beherako Afrikako hiri handi bateko auzune pobreenean kokaturik dago istorioa. Beraien lurretan ekoiztu eta kanpora esportatzen den petroliotik bidoi batzuek bereganatzen ahalegintzen denean bertako jende multzo bat, leherketa larria jazo eta zauriturik suertatzen da
|
haietatik
asko, alaba oso gaixo daukan ama bat tartean. Alabarentzat sendagaiak eskuratu nahi lituzke emakume horrek, eta horretarako bidoia saltzea beste biderik ez du, baina erosleek petrolio konpainiaren mendekuaren beldur dira eta ez diote huraxe erosi nahi.
|
|
2005
|
|
|
Ordurako euskal herrietako kaleak eguzki antinuklear hori gorriaren irudiz josita zeuden. Gladys hil zutenean,
|
haietako
askori irribarrea alderantziz ipini zioten, eta begietan malkoak margotu. Eta Lemoiz gelditu egin zen.
|
|
|
Parisera joan nintzen nobela bat idaztea, baina huraxe ez nuen idatzi. Tarte hartan hainbat gauza idatzi nuen,
|
haietako
asko hasi eta bukatu gabe utzi nituen. Hori egin ahal izatea luxua da.
|
|
|
Politiko asko ezagutzen ditut pertsonalki, eta espektro politiko osoa hartuz esan nezake
|
haietako
asko pertsona handiak direla. Arazoa da alderdiek gehiago agintzen dutela pertsonek baino eta beraz izaerak anulatuz bukatzen dutela.
|
|
|
Egurra baretzeko ez behintzat. Badakite existitzen dela, izurratzen die, baina
|
haietako
askok isiltzera jotzen dute, nolabaiteko inteligentzia badute ez gehiago zabaltzeko, zeren eta zabaldu duten bakoitzean efektu boomeranga izan du beraientzat. Behin Callejak egurra eman zigun, eta hori zela eta Madrilen ez dakit zenbat liburu gehiago saldu ziren.
|
|
2006
|
|
|
Basamortu erdian dagoen Yazd hirian, Irango zoroastriar komunitate handiena bizi da. Ateskadeh tenplu nagusian
|
haietako
asko topatu ditut," su sakratua" gurtzen.
|
|
|
Garai batean Legutianon bizi ziren euskaldun
|
haietarik
asko herri gune dugun Billerletik lekora bizi zirenak, batik bat, joanak dira beste nora edo nora bizitzera: ez gutxi, Gasteiza.
|
|
|
Oraingoz laurehun familia zuzendu dira guregana, eta nik kalkulatu dut guk %10 bat aterako ditugula. Gehienak ez ditugu aurkituko,
|
haietako
asko iritsi ezin den lekuetan daudelako, bide baten azpian, autopista azpian... Baina %10 hori belaunaldi oso baten ordezkari izango da.
|
|
|
(...) Egia da batzuek latz sufritu dutela. Baina
|
haietako
askori sufritzeak damutzearen bidea ireki die». Aitortzen du gure poliziak beren arteko askorentzako shocka izan zela atxilotu islamiarrak kolpatu beharra, zafraldi bakoitzarekin Jainkoari dei egiten zioten jendeak.
|
|
|
Desertatzeagatik, koldarkeriagatik edota beren postuetan lokartze hutsagatik hil zituzten. Gizaseme
|
haietariko
asko, obus shockak jota geratu zen. Gerra neurosiarekin.
|
|
2007
|
|
|
Espetxean dauden hogeita zortzi maputxeen aurkako ia epaiketa guztietan lekuko babestu horien esanak nahikoa izan dira akusatuei erruduntasuna leporatzeko. "
|
Haietako
askok komunitateetan arazoak eduki dituzte eta diruaren truke errepikatzen dute karabineroek irakasten dietena". Ur botilari zurrupada eman eta segitu zuen:
|
|
|
2001eko krisialdiak eta ondorengo hilabeteetako gertaerek mundu osoko telebistetan hedatu zituzten Argentinako irudiak.
|
Haietako
asko dokumentalista ezezagunek grabatu zituzten. Izan ere, Euskal Herrian ez bezala, Argentinan luzea da borrokak filmetan jasotzeko ohitura, eta Fernando Birri, Raymundo Gleyzer edota Pino Solanas dira tradizio horren lekuko.
|
|
|
Badira, batetik, 2001a baino lehenago lan egiten hasiak diren dokumentalgileak, Boedo Films eta Cine Insurgente bezalakoak, eskarmentu handikoak.
|
Haietako
asko urtebete duen DOCA (Argentinako Dokumentalgileak) elkartean daude eta elkarte honen helburuetako bat da diru-laguntza guztiak ez daitezela joan ekoizpen enpresa handietara, telebistara. Gehienak dokumental luzeak oso baliabide gutxirekin egitera ohituta daude.
|
|
|
Itxaro Borda, Aurelia Arkotxa, Eñaut Etxamendi, Mattin Irigoien... asko dira Maiatzen orrietan laginak paratu dituzten sortzaileak, eta
|
haietako
askok lehen aleetatik iraun dute lanean. Mugaz bi aldeetako testuak bildu izan dituzte, nolanahi ere, orriotan" Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoako idazleen lanak biltzen saiatzen gara, baina Euskal Herri guzikoak gara, mugaz bi aldetan banatzen da irakurlegoa, eta euskarak ez du mugarik".
|
|
2008
|
|
|
Hotel garestietan hartzen genuen ostatu, gure bezeroak ez ziren motxila bizkarrean hartuta dabiltzanak. Bazekiten zertan diren bidaiak, inork ez zuen protestarik jotzen…
|
Haietarik
asko Antartikan ere ibiliak ziren, edota Afrikan, edota Bangladeshen. Asko ibilitako jendea zen.
|
|
2010
|
|
|
|
Haietarik
asko bai, ikuspegi urri murritza delako, bai emakumeari eta bai gizonari dagokionean ere, maila sinbolikoan behintzat. Halarik ere, misoginia karga handia dute, eta azal haragizko emakumeak baliogabetzera jotzen du; emakumea ez ezik, emakumeak.
|
|
|
Esango nuke, mugimendu feministak, gaur egun, ez duela 70 hamarkadaren amaieran zuen pisurik, batzuetan mugimenduaz hitz egiten ere ez naiz ausartzen... Bai, badaude erakunde feministak,
|
haietako
asko gai oso zehatzak lantzen, eta aldian behin leherketak gertatzen dira: iaz Granadako jardunaldi feministetan, adibidez.
|
|
2011
|
|
|
Burutik oso sano ez dauden irudimen handiko bi tipo ote dira?". Mugan dagoen jokamoldea da
|
haiena
askotan. " Agian terapia bat egitearen ondorioz etengabeko beroaldian dauden bi tipo izan daitezkeela pentsatzeak guri asko laguntzen zigun".
|
|
|
Aralarrek Euskaldunakoaren aurretik erabaki zuen EAEn bakarrik aurkeztea eta Sorturen aurkezpenak piztu duen giroak ataka estura eraman dezake. Hor ikusiko da 2009ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeetan lortutako 62.000 botoen fideltasuna Batasunak boto baliogabea eskatu zuen noraino iristen den, baina ez da zalantzarik
|
haietako
askorentzat oso erakargarria egiten dela ezker abertzaleak, EAk eta Alternatibak eskaintzen duten etorkizuna.
|
|
|
Ogibidea duen jendea da, egun lanik aurkitzen ez duena.
|
Haietako
asko lehenengoz etorri da hona", dio Caritaseko harrera zerbitzuan diharduen Begoñak. " Ez dute diru laguntzarik nahi, lana baizik.
|
|
|
Txetxe Garcia Montesek sobera ezagutzen du gaia: " Mota guztietako ikastaroak egin ditut eta
|
haietako
asko lan merkatuan sartzeko baliagarriak izan daitezkeen arren, ez dira ezertan geratzen, lan eskarmentua eskatzen digutelako". Langabetuek arduratuta ikusten dute panorama:
|
|
|
Asko lagundu zion horri XX. mendeko 30eko hamarkadatik aurrera aurkitu edo sintetizatu zen substantzia berrien oldeak. Substantzia
|
haietako
askok ibilbide luzea egiten zuten farmazietan, libreki erosteko moduan, debekatutakoak bezain arriskutsuak edo are gehiago zirela agerikoa izan arte. Orduan, kontrolatu beharrekoen zerrendara eramaten zituzten.
|
|
|
Merkatu beltzean zebiltzan mafiak, bestalde, loratu egin ziren debekuarekin, eta horri esker, gorago aipatutako 200.000
|
haiek
askoz gehiago ziren 70eko hamarkadaren amaiera iritsi zenerako. 1972an, AEBetako fiskal nagusiak alarma piztu zuen:
|
|
|
Katalanek badute, eta ez bakar bat.
|
Haiek
askoz gehiago landu dute, gaika eta herrialdeka.
|
|
|
ni bezala, oso formakuntza teknikoa genuenak, antzezleak, dantzaren munduan sartuta zeuden artista plastikoak...
|
Haiengandik
asko ikasi nuen. Bi urte ondoren Fullbright beka lortu nuen New Yorkera joateko, The Trisha Brown Company Studio eta Movement Research eskoletan ikasteko.
|
|
2012
|
|
|
JAC esatean hemen Eskualdun Gazteria ere ari gara esaten. 1958an Frantzian militantzian ari ziren laborari gazte kristau
|
haietako
askoren artean CNJA Centre National de Jeunes Agriculteurs sindikatua sortu zuten, departamentuka antolatua zena. Horretan murgildu zen Johañe.
|
|
|
Ekuadorra joaten bazara eta esaten badiezu komunikabide idatziak bultzatu behar dituztela, esango dizute jende gehienak ez dakiela irakurtzen, ez daukatela dirurik egunero egunkaria erosteko, ezta errotatiba erosteko ere. Beharbada
|
haientzako
askoz garrantzitsuagoa da irratia egitea edo herri komunikabidea.
|
|
2013
|
|
|
" Agintariak gaizki ordainduak daude,
|
haietako
askok enpresa pribatuan askoz gehiago irabaziko lukete eta horregatik ongi dago haien soldatak igotzea". Azken bi hamarkadetan askotan errepikatu izan den argudioa da kargu publikoen soldata igoerak eman direnean.
|
|
|
Kontzientzia hartzea izan zen. Emakume
|
haietariko
askok lan egin zuen ezkondu aurretik, ezkondu eta utzi egin zion kanpoko beharrari. Hala ere, uste zuten etxeko dirua senarrarena zela, ez beste inorena.
|
|
2015
|
|
|
Coureleko gailur ilunak, beraz, otso lurrak, euri, elur egunak. Beste ezer baino lehen, leku izenak,"
|
haietako
asko esanguratsuak eta denotazio indar handikoak", Izagirreren hitzaurrean. Horrexegatik daude galegoz, Pia Paxaro, Boca do Faro, Devesa da Rogueira.
|
|
|
Esaterako, Che Guevararen hitzaldi asko entzun ditut. Komikiak agertzen duen garaiarekin oso lotuta daude
|
haietako
asko. NBEren egoitzan egin zuen hitzaldia, adibidez.
|
|
|
Erabaki gogorra zen gurasoentzat.
|
Haietako
asko herri handiagoetatik herritxo horietara mugitu ziren bestelako bizitza baten bila, eta seme alabak herri handiko eskolan matrikulatzeak ez zuen zentzurik haientzat: " Horretarako Iruñean gelditu izanen ginen, eredua etxe atarian geneukan", azaldu du Vicky Briongos Abartzuzako eskolako gurasoak.
|
|
|
Zergatik borrokatu ziren, zergatik hil?
|
Haietako
askok, gerra egiteagatik pagatzen zituztelako. Beste batzuk komandanteak edo buruzagiak hala agindu zielako.
|
|
|
Ezaguna da Gabriel Arestik poeta gazteagoengan izandako eragin eta maisu rola.
|
Haietako
asko joaten zitzaizkion aholku eske. Diotenez, behin Joseba Zulaikak galdetu zion (beste bertsio batzuetan Bernardo Atxaga, Jon Juaristi, edo are Iñaki edo Patxi Zabaletaren izenek ordezkatzen dute) bere bi poemetako zein aurkeztuko zukeen garaiko literatur lehiaketa batera.
|
|
|
karriketan ari dira edo preso daude. Gazteok ez dituzte ezagutu OLP eta Arafat, eta
|
haietako
askok ez dakite nor den Marwan Barghouthi, ez bada preso palestinar bat gainerako 6.000ak baino zertxobait famatuagoa".
|
|
2016
|
|
|
Urte haietan unibertsitateko ikasleen batzar bizi eta sutsuek libertatearen aldeko garrasia zabaltzen zuten kolore desberdinez, gorri, berde, urdinxka edo morez, beti ozen.
|
Haietako
askotan aipatu nuen gure geletako ke kontzentrazio horrek kalte egiten zidala, eztarria txartu eta begiak gorritu. Buuu handiak besterik ez nituen jasotzen.
|
|
2017
|
|
|
|
Haietarik
asko, bai. Landa eremukoak baitziren!
|
|
|
Geroz eta gaixo gehiago daudela esan digute, nahiz eta
|
haietako
asko ez ditugun gaixoak bailiran tratatzen, pentsatzen dugulako euren portaeraren arrazoia besteren bat dela. Depresioa eta horrelako gaixotasunak normalizatzen ari direla gaineratu dute.
|
|
|
Feminismoaren aurkako aparatua indartsua eta Alcasserko kasua garrantzi handikoa izanik ere, ohartu nintzen ez zutela emakumeak otzantzea lortu. Alcasser jasan zuten hainbat emakume elkarrizketatu nuen, eta
|
haietako
askok, gerora, berriro egin zuten, beldurra izan arren. Ez dut esan nahi beldurra izanda ere egin behar denik, baizik eta arrisku sexualaren irudikapen ugariz josten bagaituzte ere, emakumeok ez dugula espazioa doan entregatzen.
|
|
|
Rojavan gehienak dira iraultzaren parte izatera datozen internazionalistak, baina badira, batez ere Kobaneko setioaren ostean, soilik EIren aurka borrokatu nahi dutenak. Arriskutsua da hori,
|
haietako
askoren ideologiak Rojavako ereduarekin talka egiten baitu.
|
|
2018
|
|
|
Ezta zer egiten duten ere, gazte irakurleen sare sozialetan sartuta sorpresa batzuk hartzen baititu aurreiritziz betetako zaharrunoak.
|
Haietako
askok paperaren estetika aldarrikatzen dute; nolabait, liburu pornografia ekoizten dute sare sozialetan. Adibidez Instagram en zeinaren funtzio nagusia den erabiltzaileen bizimodua zoragarria dela iradokitzen duten argazkiak lagunekin konpartitzea, #bookstagram traolan hamasei milioi argazki daude etiketatuta.
|
|
|
Nire lanean asko entzuten dut:
|
haiek
asko elkartzen dira, haiek zapia daramate, haiek beti meskitara doaz... Beldurretik eta arroztasunetik, distantziatik, hitz egiten du jendeak.
|
|
|
Gaur egungo gizarte postmodernoaren espiritualtasunik ezak eta indibidualismoak dakarren gizarte harremanen haustura dira gure gizartearen ezaugarri zailenak gure komunitatearen kide askorentzat, izan ere,
|
haietako
asko oraindik gizarte harreman sendo eta aberatsak dituzten herrialdeetatik duela gutxi heldutakoak dira eta haiekin iritziak alderatzeko aukera izaten dudanean, sarritan agertzen da kontu hau. Nik, ostera, gure herrian duela belaunaldi bat kontuak nahiko desberdinak zirela esaten saiatzen naiz, batez ere, familiaren antolaketari eta auzokoen arteko harremanei dagokienez, baina sinesgaitz egiten zaie.
|
|
|
Lehenik eta behin, hainbat poeta gonbidatu zituzten saio batera, ea batzuk inprobisatzera animatuko ziren. " 40 poeta inguru etorri ziren eta
|
haietako
asko saiatzeko prest agertu ziren", dio Kingmak. Lehenengo probak egiten ari diren arren, Vellingak ziurtatu du noiz edo noiz agertu dela bertsolaritzaren" magia" hori:
|
|
|
" Poetekin egin genuen aurreneko saio hartan ikusi genuen
|
haietako
asko oholtzara igotzen zirela umoregileak balira bezala,' ea goazen denok barre eta algara egitera!' esanaz", azaldu digu Kingmak. " Umorea egitea ondo dago, noski, baina saihestu behar dugu inprobisatzailea pailazo huts izatea, seriotasuna eskatu genien".
|
|
|
Euren artean oraindik batasuna lortu ez arren, gero eta estuagoak dira amazigekin dituzten harremanak. Azken finean, hizkuntza amankomuna dute, eta
|
haietako
askok diote" basamortuko amazigak" besterik ez direla tuaregak. Tubuak dira azken hauen bizilagunak Libia hegoaldean, Txad eta Nigerreko mugek ere erdibitzen dute tubuen lurralde idorra (Afrikako zonalderik lehorrena).
|
|
|
|
Haietako
askok esan digutelako. Ez hori bakarrik, kamioietako kabinetan lo egiteagatik ere kobratzen diete hainbat enpresek.
|
|
|
Nazioarteko zama handiko kamioiak A15 autobidera desbideratzea; garraio mota horretarako hura dago prestatua eta ez hau. Kamioilariek antzerako denbora dute eta
|
haietako
askok nahiago dute handik joatea, lasaiago doaz, baina bide saria dute eta enpresek ez dute nahi.
|
|
|
Gaixotasunak ohikoak ziren, eta gauza bera esan dezakegu lan istripuez. Horien ondorioz hilzorian geratutako langileak Zumaiako ospitalera eramaten zituzten eta
|
haietako
asko han hil ziren, aztarna dokumentalik apenas utzi gabe. Ez zen hori Marcelino Camacho sindikalista espainiar ezagunaren kasua izan, Lezotik Zumaiara eta handik hildakoen biltegira eraman bazuten ere, osasuna berreskuratu eta bizirik ateratzea lortu zuen, Confieso que he luchado memoria liburuan kontatzen duen bezala.
|
|
2019
|
|
|
Gertatutakotik hainbat urtera hura kontatu, eta zoritxarrez, nabari da ez dutela gogoetarik egin, gaurko belaunaldiek egin duten bezala.
|
Haietako
asko, urteak pasata ere, hizkuntza eskubiderik ez balute bezala bizi dira, hizkuntza etxerako dute. Hala ere, erresistentzia jarrerak ere izan ziren, eta eskerrak batzuek hala egin zuten.
|
|
|
Alde batetik, langile horiek lanarekin nahiko pozik daudela adierazi didate.
|
Haietako
askok baldintza okerragoetan lan egiten zuten lehenago DHL, UPS eta antzeko bidalketa enpresa tradizionaletan. Bertan, are lanaldi luzeagoak izaten zituztela salatzen dute, eta atseden hartzeko tarterik ere ez.
|
|
2020
|
|
|
Telebistaz pilota partida bat ikustean, konturatu zara zenbat jende dagoen telefonoari begira?
|
Haietako
asko apustuak egiten ari dira. Hitzaldi batean 16 urteko mutiko batek esan zidan bi urte daramatzala mugikorretik jokatzen.
|
|
|
Adibide baterako, Goizuetan herritarrek mendeetan iratzeak ustiatzeko erabilitako basoetako iralekuak oraindik konfrontazio gai ziren 1970eko hamarkadan, aurreko mendean familia aberats alfabetatuek eurentzako erregistratu zituztelako
|
haietako
asko. Gauza bera gertatu zen Nafarroako Erriberan korralizekin:
|
|
2021
|
|
|
Fabrika honetara, duela urte asko, prostituzioan aritzen ziren emakumeak etorri ziren lanera. Enpresarentzat lanesku merkea zen, emakume haientzat aurrerapauso bat zen, lan hobea zutelako, diru sarrera ziurra, eta gainera lantokian bertan haurtzaindegi bat prestatu zieten,
|
haietako
askok ume txikiak zeuzkatelako. Hortik etorri zen Artiacheko emakume langileen ospea.
|
|
|
argitaratu baitzuen aldizkariak. Komiki
|
haietarik
asko egileen izenik gabe argitaratu ziren. Garaiko Aizu! n lan egindako Pernan Goñi Olalde marrazkilariarena da lekukotasuna:
|
|
2022
|
|
|
Belaunaldi horiei Bigarren Errepublikan egokitu zitzaien zerbitzu militarra egitea, baina agintari frankistek ez zuten soldaduska hori kontuan hartu eta zerbitzua osorik berreginarazi zieten.
|
Haietako
asko, desafecto labela zutenak (erregimenaren kontrakoak), langile batailoien parte bihurtu zituzten. Gure inguruan bi izan ziren esklaboek bikoiztu zituzten trenbideak:
|
|
2023
|
|
|
Gero, kontuan izan behar da
|
haietako
asko gerratik zetozela, armekin. Eta bazekiten haiek nola erabili.
|
|
|
Beste batzuk Turkiatik etortzen dira oinez, zazpi edo zortzi hilabeteko bidaian. Askotan elur gainean ibiltzen dira hilabeteetan eta
|
haietako
asko bidean hiltzen dira. Nire lagun bat, orain Iruñean dagoena, zortzi hilabetez ibili zen eta ikusi zuen jende asko hiltzen hotzarengatik, baina ezin zien lagundu bera ere oso gaizki zegoelako.
|
|
|
Zuzendaritzaren kategorian lau izen agertzen gara, lauok garelako prozesu osoa bizi izan dugunak, baina denera hamar bat laguneko lantaldea egon da gurekin Zubietan, ia bi urtez.
|
Haietako
askok hartu dituzte prozesu klasikoago batean zuzendariak hartuko lituzkeen erabakiak. Negu hurbilak lagun talde batek, nolabaiteko determinazio bati segika, egin duen pelikula da.
|