|
2010
|
|
|
Hiri gauza bera gertatuko zaik Espainiako himnoa jotzen baduk inaugurazioan. Markatuta geldituko haiz betiko,
|
hara
zer esaten diadan!" Etxe barrura egin zuen aldabarekin deitu ondoren.
|
|
|
Kanaberatxo bat izango zen arkatza, tinta marroiz idaztekoa. Alfabeto arabiarra, letrak bata bestearen ondoan izkiriatzen eta Korana,
|
hara
zer irakasten zen. 114 txatalak buruz ikasita amaitzen zen eskola.
|
|
2011
|
|
|
|
Hara
zer gertatu den: goiza zen eta familia hartan nor bere lana egiten ari zen.
|
|
|
Zigarreta bat piztu, eta mezua arretaz berrirakurri zuen,
|
haren atzean
zer eta nor zegoen asmatu nahian. Hasteko, egia esaten bazuen, haren obra guztiak irakurtzeko lana hartutako norbait zen.
|
|
|
Beste alde batetik, azken aldi honetara etorriz, zehazkiago, XX. mendera,
|
hara
zer dioen Baeschlinek (2000 [1968]: 79) herriko etxeen arkitekturari buruz hitz egiten duenean:
|
|
2012
|
|
|
Eztabaida piztu da, inoiz baino gehiago, liburuaren etorkizuna dela eta.
|
Hara
zer gertatu den, esaten digute konbentziturik, musikaren eta, zehazkiago, diskoaren industrian. Egun ia inork ez du disko berri bat erosten.
|
|
2013
|
|
|
Herri honek ez zeukak konponbiderik diote amorru bizian eta saminez Txandok eta Brisketek. Egun osoa eman diagu ipuruak, lasto zatukak, enborrak eta beste sugaiak bildu eta pilatzen, erreloa prestatu eta ikatz gori sapa dotorea prestatzeko eta
|
hara
zertarako, bi lagunek bestek jaramonik ez egiteko deitoratu dute sumindurik. Ez zegok auzolanarekin jarraitzerik!
|
|
|
|
Hara
zergatik ortziko zulo beltzak eta infra atomoko zati, zatiki, izpi eta izpikiak diraden pre kosmosaren eta kaosaren zirrikitu bakarrak; soilik absurdoko betaurrekoekin so egin ditzakegun zirrikitu urdin eta sakonak, alegia. Horregatik porrot egiten dute logika, dialektika, metafisika edo (meta) fisika kuantikoaren bitartez infra atomoaren edo ortziko zulo beltzen berezko (des) sena kaotikoa kontzeptualizatzeko ahaleginek.
|
|
2014
|
|
|
—Zure esanetara, kapitain. Baina, alajaina, ez lioke jipoiari eutsiko,
|
hara
zer esaten dizudan! —erantzun zuen Merino tenienteak.
|
|
|
TRIPERO: Hunako gizon hauxe,
|
ha
zer gizon pizkorra!. Hunekin eginen dugu ifernuan suko enbor ederra.
|
|
|
|
Ha
zer kanta!. Nola bihotza jotzen duen!
|
|
2015
|
|
|
Gauden lekua gaua bukatzen den lekua da. Alanbre hesitik
|
harantz
zer dagoen jakin gabe iluntasun urdinari arretaz begiratzen diogu.
|
|
|
—Hau ere ederra da, entzun.
|
Hara
zer gertatu zitzaidan berarekin biok paseoan ari ginela La Habanako erdigunean, Euskal Etxean izandako pilota partida ospetsutik bost egun ere pasa ez zirenean.
|
|
|
—Lehenagotik ez bageneki,
|
hara
zer nolako albistea...
|
|
|
Orain, Paulino iritsi berria da Madrilera.
|
Hara
zer dioten ABC honetan.
|
|
2016
|
|
|
Jentilak modu honetan bizi izan ziren urte luzaz, denbora nekerik gabeko lanean eta jolasean emanez, eta auzo bizitzarako elkartasun eredu izanez. Halako batean, berriz,
|
hara
zer gertatu zitzaien, Barandiaran beraren hitzetan, hark amarengandik jaso zituen bezala:
|
|
|
Indoeuroparren aldetik, Erromako bertsio erabat kanonikoan esate baterako, Jupiter handiak egindako miraria da azken unean gatazkaren norakoa aldatu eta Romuloren gerlariei garaitzapena emango diena. Bada Irlandako zelten kasuan
|
hara
zertan oinarritzen den haien nagusitasuna:
|
|
|
Azkar esaten da. Eta
|
hara
zer izen gainera, indoeuroparra, luzea, traketsa eta filologia arloan baino erabiltzen ez dena. Hizkera arruntean oraindik ez dugu tajuzko izen bat ematea lortu eta hortxe ibili dira edo diraute, Kristiandadea, Europa, mundu zibilizatua eta Mendebaldea bezalako adierazpide lanbrotsuek, hobeagorik ezean.
|
|
2017
|
|
|
Ikerlari askok uste dute joareen arranotsa zomorroak uxatzeko errituala zela, laborantzarako hain kaltegarriak ziSamugheoko/ Vlamutzoneak Irurtzunera etorri zirenekoa (2014). ren intsektu izurriteen kontrako saiakera.
|
Hara
zer dion Juan Antonio Urbeltz ikerleak: " Zomorroak larba egoeran daude inauteri garaian eta horregatik gizartea zomorrotu egiten da, mozorrotu, hain justu, zomorroen kontrako konjurua egiteko". 117
|
|
|
|
Hara
zer izaten diren gauzak: zer izango bertsolaritzaren gorakadaren arrazoietako bat, eta hortxe raparen euskarazko irakurketa.
|
|
|
|
Hara
zer diren gauzak, nor eta Cash bezalako western gizon kristau batek definitu behar ondoen hezurretaraino sartzen den erritmo deabruaren kontzeptua, urteekin rockaren azpigenero guztietan modu batera edo bestera garatzen joan dena: rockabillyak erritmoak bizitu zituen, heavyak astundu, hardcoreak muturreraino azkartu.
|
|
|
Juan de Zudaire esno receptor hordinario vecino de Pamplona, Juanes de Huarte fustero natural de la villa o lugar de... 129 y Andres de Sarasa natural de la de Sumbilla y residente en esta. Eta elizako istiluak behin betikoz konpontzeko,
|
hara
zer erabaki hartu zituen hartarako aukeratu zen seikoteak, 1613ko azaroaren aurrenean egindako bileran:
|
|
|
Zibolako Torreko jauna.
|
Hara
zer oroitzen duen, hilobi bakoitzean lurperatutakoen gainean. Kontuan izan, hilobiaren jabea dela beti, aipamen guzien ardatz:
|
|
|
|
Hara
zer dioen aurren orriko epigrafeak: " Apeo de la villa de Goizueta y erreriasy caserios del termino de Aniz Larrea echopor el señor Franco.
|
|
|
Plaza aldekoa edo Oxtakioren etxe aldekoa?
|
Hara
zer dioen Joan Fermin Narbartek, seigarren testigu gisan: " y quedandose a observar en la puerta del citado Bergara conocieron que estabanpegandose y arrimdndose a la bulla conocieron que estaban Manuel Descarga, Jose Manuel de Ochotorena, Juan Bautista Martiarena y Juan Bautista Escudero arrieros todos causando los dos primeros el alboroto".
|
|
|
Aurreneko aldiz, herriko seme D Jose Maria Martiarena sekretarioa646 gaizkitu zenean egin zuen haren ordezkotza Martin Arozenak, hain juxtu udal batza, beintena, Artikuzko alkate eta abar berritu zituztenean, eta
|
hara
zer aitortzen duen aktaren azkenean (GUA,): "... yo elsustituto secretario por enfermedad delpropietario certiflco" eta atzenean bere firma dator, jakina:
|
|
|
Hitz horiek, izendatu berritako sekretarioak berak idatzi zituen, eta laster ikusiko dituzun euskarazko ordenantzetako idazkera berbera dizute, jakina. Eta
|
hara
zer kondizio paratu zion alkateak Martin Arozenari (181 or.): " Antes de tomarposesion propuso el Sr Alcalde y se aprobo por unanimidad que no se debia permitir al Secretario llevar documento alguno a su casa para que trabajase con mas comodidadporque de esta manera tal vez sepodrian estraviar algunos de importancia".
|
|
|
Baina non izanen ote zen botarri (batadera) edo sakarri hura?
|
Hara
zer esan duen alkateordeak: " se dirigia Jose Antonio Zabaleta desde la parte superior de laplaza hacia el cubierto en donde esta la botadera".
|
|
|
Badirudi ordurako ezaguna zela Goizuetan, aditurik haundienek XIX. mendearen azkenetan datatua daukaten pilota jokoa, egun deitzen duguna, alegia.
|
Hara
zer dioen urte bereko orderantzaren puntu batek:
|
|
|
Esan baita, 1825eko ordenantzok, eta 1897koak ere, euskaratuak izan zirela beren garaian, eta Jose Maria Satrustegi euskaltzinak argitara emanak handik ehun urtera (FLV, 72 zkia, 298 or.).
|
Hara
zer dioen 1825eko lehen agunduak:
|
|
|
Gero, 1897ko ordenantzak berriz,
|
hara
zer dioen: " Ogueita amargarrena:
|
|
|
ble. Eta
|
hara
zer dioen Amaia Basterretxea doktoreak: " El juego a bie, juego de niños que dijera Gorosabel, no es sino la utilizacion de un recurso elementaly asequible como es una pared".
|
|
|
Orreagakoen aldetik urte hartan agertu zen aurreneko aldiz peritoa, hain juxtu ere, Goizuetatik lehengo Balthasar de Martincho ordez Joseph de Narbarte azaldu zenean.
|
Hara
zer dioen aktak:
|
|
|
Pardeles Leitzan bolada batez alderrai ibilitako batena.
|
Hara
zer esaten nion ironiaz nere filologo maiteari: " Pardeles:
|
|
|
Patxi Zabaleta, politikari, abokatu eta idazle leitzar ezagunak, aldiz," Nafarroako azken Mariskala" izeneko antzezlanean eman zion bizia.
|
Hara
zer dioen liburuaren hitzaurrean bertan (11 or.):
|
|
|
Ez dakigu ordukoan nola berritu izanen zuten gure bihotzeko herria, baina, berriz ere, behin baino gehiagotan erre zela, ez da dudarik.
|
Hara
zer dioen, besteak beste, Julio Caro Barojak," La Casa en Navarra" lanean61 Leitzaz ari delarik:
|
|
|
Betiko hitz protokolario luzeak erabiliz, Joan Iturbide eskribauak sinatzen dizu sarrera hori, eta segidan, testigu bakoitzari banan banan egindako galderen erantzunak jasotzen.
|
Hara
zer dioen aurreneko testiguak:
|
|
|
Hantxe piztuko ziren elkarren arteko istilu guziak.
|
Hara
zer dioen alkateordeak berak, lehen esan bezala, auzian lehen testigu ageri denak:
|
|
|
Baina, navarratarron dinastiatik, hemen guri dagokigun Pedro mariskalaz,
|
hara
zer dioen, esate bateko, Elhuyar entziklopediak:
|
|
|
|
Hara
zer dioen Julio Caro Barojak La casa en Navarra lanean36 Goizuetaz ari delarik: 37
|
|
2019
|
|
|
Oroitzapenak oraindik ahots kordetan kiribilduta agurtu ninduen, eta hantxe gelditu nintzen, berak mahai gainean zabalik utzitako aldizkariaren orriak arreta handirik gabe pasatzen. Moritz eta euskararen berri eman zion irakasle
|
haren artean
zer gertatu ote zen buruan ibili izan ez banu, agian, ezezagun nuen Sarah Bloomen lehen nobelaren iruzkinean erreparatuko nukeen. Aitzitik, urtebete inguru igaro zen begiotara agertu eta izen hartan arreta jarri arte.
|
|
|
Horrek esan nahi zuen izenaren kontu honekin ere gezurra esan zidala. Kosme gezurrezko izena zuela sinetsarazi zidan, hain justu ere esku artean zuen ikerketa lanerako erabiltzen zuena, eta azkenean
|
hara
zer jakin nuen, benetako izena zuela Kosme. Hura guztia, esan bezala, ez zitzaidan gehiegi axola, gure harremanak ordura arte bezalaxe jarraitu zuen, normaltasunez, oso ondo moldatzen diren bi kidek egingo luketen modura.
|
|
|
Hemen geratu nintzen, ez nuen alde egin nahi. Eta beste anderea, gizon zaharraren emaztea dela eta,
|
hara
zer gertatu zitzaidan: egun batean, badaezpada ere eta inolako dudarik gera ez zedin andere horrekin zer egin edo zer ez nuen egingo, gizon armatu haietako bat ile apaindegiraino inguratu zen, anderea auto barruan zegoenean, eta bere pistola lepoan jarri zidan esanez:
|
|
|
Nik beste bi kontu ere sinalatu nahiko nituzke.
|
Hara
zer dioen sarrerako pasarte batek: " que an vendido diferentes retazos de tierra en lo Comun y Conzejil, a diferentes vecinos particulares por ser sus rentas cortas y no alcanzar para ocurrir a todo lo preciso y necesario y hallarse muy enpeñada con la ocasion de las levas de los soldados con que este Reyno a servido a su Magd".
|
|
|
Eguneroko ogi beharra, Areson eta Leitzan ere berdintsua izanen baitzen, demografiak eta goseak gora egin ahalean. Baina Leitzan 68 bordatan bizi zen jendea 1726ko apeoan, eta Areson
|
hara
zer dioen apeo berberak: " Bordas en las quales no avido avitacion respecto de tener dicha villa auto confirmado por el Consejo para que no se aviten".
|
|
|
Lehenagotik ikusi ditugun biak, hain zuzen.
|
Hara
zer dioen etxejabeen azkenean, 61 garrenak: " Juan Bauptista de Eraso dueño de la casa o borda sin vecindad en la qual vibe y es dueño de las casas vecinales de los numeros 18 y 21 de los moradores".
|
|
|
Miguel Perez de Villabona bibe con ogary familia en una borda llamada Urriztimolcho propia del nombrado en el numero ochenta y cinco de los propietarios. Jabeaz, berriz,
|
hara
zer dioen: " 85 Jazinto de Zavaleta dueño de la casa vezinal llamada Marixurrenea".
|
|
|
" 95 Juachin de Eraso dueño de la casa vezinal llamada Cortea". Gero berriz, Isabel Eguzkitza eta Joakin Erasoren 1730eko ezkontza kontratuan,
|
hara
zer utzi zioten gurasoek senarrari (NAH, 16278/ 2): " La casa de Cortea que afronta con la casa de Potroay laplaza de Torrea[...] asi bien le dona una borda que tienen J rabricada en elpuesto llamada Aresoarte con tierra sembradia de diez robos de trigo cuio fruto se reservan los dichos donadores asta el fin de sus dias" eta ganadua ere bai" quarenta cabezas de ganado ovejuno grandes y chicas", eta gero esaten du 1689ko otsailaren 21ean ezkondu zirenez geroztik, egina zela borda" constante el matrimonio".
|
|
|
Horrek erakusten du, Aresoarte generikoak, bazuela garai hartan, gaur ez bezalako hedadura eta eragina, leitzarren oroimen geografikoan. Handik urte betera,
|
hara
zer jaso zuen Patziku Arribillaga eskribauak, 1727ko ekainaren 22 an (NAH, 16277/ 1 kaxa, 70 sorta): " Arrendacion de la borda de la casa de Rementanea sita en elpuesto de Aresoarte por Miguely Martin de Eguzquiza padre e hijo a Joseph Antonio de Apezechea y su muger para ocho años de San Miguel a San Miguel con la condizion de roturar dos rovos de trigo siguiendo a lo que se halla roturado, y cada un año plantar una carga de fresnos en la circunferencia de la dicha Borda" eta baldin karobia egiten hasiko balira, jabeak berak lagunduko liekela" con quatro juntas de bueyes" beharrezko material guzien karreto lanetan.
|
|
|
Herriko sortetxeko beste bizitzan ere," en la misma casa y cozina principal" Inazio Lazkano bizi baitzen. Gero, Maria Ramos Zestau aurreneko emaztea hil ondoren, 1727ko maiatzaren 13an ezkondu zen Fermin Lazkano bigarren aldiz Ma Bautista Zabaletarekin, eta ezkontzako kontratuan, beste ondasun askoren artean,
|
hara
zer jaso zuen Patziku Arribilaga eskribauak (NAH, 16277/ 1 kaxa, 57 sorta): " la bordaperteneciente a dicha casa de Beltranea en elpuesto de Larbaidegui".
|
|
|
Oroit 1670ko bordarien zerrendan, 15 sarreran" ya Reca Andi Yazalde" izeneko bordarekin ibilitako ardailak. Eta
|
hara
zer dioen jabeen zerrendan 62.ak: " Luzia de Roteta viuda vive con una hixa en la casa vezinal llamada Juanachoneapropiedaddel nombrado en el n° 18".
|
|
|
" Maria Josepha de Alfaro muger sola vive con ogar en la casa vezinal llamada Labesea [sic] propia del nombrado en el n° 25". Eta etxe honen bigarren bizitzaz
|
hara
zer dioen, Frankiko bordariarekin are garbiago lotuz:
|
|
|
Leitzalarreko Unaiak liburuan erruz ageri da Don Pedro de Mauleon eta ederki nabari du etxalde onekoa zela. Eta
|
hara
zer dioen oinetxearen jabeaz, 1726ko apeo honetan bertan: " Martin de Leonete vive con su ogary familia en la casa vezinal llamada Chubietanea la de avaxo propia del nombrado en el n° 26 de los propietarios".
|
|
|
Juan de Arruarte bive con su ogar y familia en una borda llamada Astarizaga. Eta
|
hara
zer dioen gero maizterren sailean 68.ak: " Thomas de Yriverri vive en la casa vecinal llamada Gogorzapropia del numero treintay dos de lospropietarios".
|
|
|
Leitzako bordarik zaharrenetakoa baita.
|
Hara
zer dioen maizterren saileko 40.ak: Josepha de Oronoz muger sola y anciana vive en la casa bezinal llamada Echeverria propia del nombrado el el n° 41 de los propietarios".
|
|
|
Pedro de Zavaleta bibe con ogary familia en una borda llamada Aztieta. Eta
|
hara
zer dioen maizterren saileko 63.ak: " Franco de Pabolaza [sic] bive con ogar y familia en la casa vecinal llamada Murionea [sic] propia del nombrado en el n° 5".
|
|
|
Juan de Lazcano bibe con ogary familia en una borda llamada Sorobarren. Eta
|
hara
zer dioen maizterren sailean: " 102 Pedro Martinena bibe bive con ogary familia en la casa vezinal llamada Recaldenea propia del nombrado elel n° 6de lospropietarios".
|
|
|
Eta 1726ko apeora bueltatuz,
|
hara
zer dioen maizterren saileko 87.ak: " Juana de Aranalde viuda vive con su ogary familia en la casa vezinal llamada Charticone chiquiapropia del nombrado en el n° 8 de lospropietarios".
|
|
|
Guzi horregatik eta beste hamaika daturen urterik urteko eta etxez etxeko memoria humanoa xehero jasotzeagatik, hagitz penagarri da, Aresoko elizako matrikula libururik zaharrena galdu izana.
|
Hara
zer dioen 1852an elizako kargua hartu zuen bertako seme D Joakin Inazio Arraiago abadeak: ... que el libro viejo que servia de matriculas, desde el año de mil setecientos noventa y ocho al de mil ochocientos veintey tres, ambos inclusive, se rompio e inutilizose...
|
|
|
Bai bai, 1800eko apirilaren 25koa duzu agindu hori, eta
|
hara
zer dioen labur esanda auziaren muinak: " auto de resolucion de la villa vecinosy concejo de Areso por el que han acordado quepasados seis años ningun vecino avitante ni moradorpueda hacer fuego ni avitacion en las bordas teniendo casa en el centro del puebloy otro sistio de su jurisdiccion, y respecto de este acuerdo se dirige aprohibir que entren nuevos vecinos en dicha villa, y por lo mismo es conocido el interes de la Diputacion delReyno".
|
|
|
ate+ iri, ate ondoa den bezalaxe. Eta
|
hara
zer esaten duen dokumentu honetako beste zerrendak: 27 Perunea o Zubirimayor hiru aldiz elkarren segidan.
|
|
|
Hurrengo aipamen honek berriz, gaur Txubin Borda deitzen diotena, Errementaneko alorburuan Arretxenerako bidean dagoena dizu protagonista. Don Miguel Huarte, Arribeko abadeak agindurik,
|
hara
zer egiten hasiak ziren (LUA, akta, 116 or.):
|
|
|
Ikus 1664ko bordarien zerrendan hamaikagarren puntuan esandakoak. Eta datu berriak nahi badituzu,
|
hara
zer dioen, beste gauza askoren artean, Martin honen aitak hil aurrean Iberon egindako testamentuak, 1660ko otsailaren 7an: " En Ybero, Pedro de Perochena vezino desta, enfermo en cama, y en su sano juicio dijo:
|
|
|
Hurrenez hurren, Gorritzirun, Gorritz, Mintorrola, Sorobarren, Urbieta, Urbietazar (Arozmendi), Astarrola, Garagartza, Arro, Franki, Ibiur, Auspagintxiki eta Joaneneko Maria, Pedro Perotxenaren alarguna, guziak herrian etxejabe ziren bordariak. Eta
|
hara
zer eskatu zuen bordari berri guzientzako Leitzako Herriak (11 or):
|
|
|
Kontuak hola, hemengo Arozmendi, eta haietako Urbietazar, borda bera behar dute izan, inondik ere. Ez hori bakarrik,
|
hara
zer esaten duen apeoak maizterren saileko 34 zenbakian: " Sarasa:
|
|
|
Baina, bordagintza, batez ere artoaren iraultzak eragin zuela sinetsi nahi ez didaten horiei eskainiko nieke pozik dokumentu hau, nahiz ongi jakin, ikasiak jaio ziren kazetari jator horiek, ez didatela kasu zipitzik ere eginen. Ezinak ezin, kontuan izan, 1686 dokumentu honek, nolabait esan, Leitzako bordagintzaren urrealdiren hasiera markatzen duela, eta
|
hara
zerk sortzen zuen orduan irrikarik eta kezkerik haundiena:
|
|
|
|
Hara
zer dioen geroztik eskura etorri zaidan testamentuak, goian azaldu Martin Perotxena horrenak, (NAH, 16271/ 1, 43): " a 4deMayo de 1714[...] dentro de la borda o caseria perteneciente a dicha casa Juanenea, estando enfermo en cama[.] digo que tengo hecha donacionpor contrato a favor de mihijaMaria cuando caso con Juan de Hernandorena".
|
|
|
Hori guzia aski ez, 2018ko martxoaren 3an arratsaldepasa auziok in situ ikustera joanda, Inaxio Olano Sestorainek,
|
hara
zer esan didan, Domigelen bordako granja berriko atarian: " leku onei Domielen Kanposantue esaten omen zioan lenao".
|
|
2020
|
|
|
|
Hara
zer nolako eskola garraioa! Segurtasun neurriak ez zituzten betetzen, noski.
|
|
|
Seguru asko, norbaiten bitartez, egun hartan bankuan diru asko izango zela jakin zuten bi taldeek.
|
Hara
zer zorigaiztoko nahaste borrastea gertatu zen han!
|
|
|
Jaiotzez Elorriokoa, Goikoetxea honek berak zuzendu zuen Bilbo defendatzeko eraiki zen Burdin Hesia, baina 1937an Francoren alde jarri zen, eta diotenez, hiriaren konkista errazteko, hesiaren xehetasun guztiak salatu zizkien kolpistei.
|
Hara
zer frankista parea, euskal enpresari trengile hauek!
|
|
2022
|
|
|
Hasiera batean ezezkoan egon banintzen ere, han hemenka topatu ditudan beste hiruzpalau lekukoren adierazpenek konbentzitu naute Salamancako errektore beharra izan zela Axularren Egunera agertutako Unamuno hura. Lehenik eta behin,
|
hara
zer idatzi zuen ospakizunetan hizlari izan zen aita Jose Migel Barandiaranek bere eguneroko pertsonalean irailaren 17an berean: " dia 17 D. Julio de Urkijo me lleva en su automovilalpueblecillo de Sara[...].
|