|
2000
|
|
|
Almirantez jantzita nahi omen zuen jauna hartu, huraxe izaki gaztaroko haren ilusio bakarra. Apaiz antimilitarista avant la lettre bat fortunatu eta,
|
hara
zer diren gauzak, mutikoaren ilusioa zapuztu ez ezik, betiko zapuztu zuen gizonaren izaera ere. Hortik aurrera, jakina, zorigaitzaren dorrean gora, mailadiz mailadi.
|
|
2001
|
|
|
Ez zen sekula ezagutu gure harreman sutsuan lehorterik edo orbanik edo beheraldirik, mundu guztia dago horren jakinaren gainean.
|
Hara
zer ginen bata bestearentzako: arbola eta itzala, txoria eta habia, haragia eta azazkala, itsasoa eta txalupa.
|
|
|
Ez dugu horrenbestez esan nahi berarekin bat.
|
Hara
zergatik. Film eta nobela tesidunak baino bide zuzenagorik ez ote dago auzi nahasiak garbitzeko?
|
|
2002
|
|
|
Gau hartan, ordea, zahartuta ikusi nuen neure burua. Beldurtu egin nintzen neure zahar itxura ikusita, eta, orain barrea eragiten badit ere,
|
hara
zer egin nuen izuak eraginda: toaila hartu eta ispilua estali nuen.
|
|
2008
|
|
|
Barrutiarekin, noiztik zabiltza? Aitak jakinen balu,
|
hara
zer disgustua! Ez dizugu guk irakatsi etsaiarekin oheratzen.
|
|
|
–
|
Hara
zer dugun hemen... oldarkor bat...
|
|
2009
|
|
|
Gezurra esatea komeni zaio eta nire aitak egin zuena ezkutatzea. Bai, baina... kontua ez da, ordea,
|
hari
zer interesatzen zaion. Gizon maltzurra da, herratsua.
|
|
|
Ikusten duzu, mozkortuta nago! Hemen, nire mutikoaren (lehengoaren, orain burusoila eta tripontzia baita) hain antzekoa den mutiko baten aurrean jarraitzearen truke; hemen, begi eder horiek eta ezpain fresko horiei beha jarraitzearen truke,
|
hara
zer esaten dizudan, jakin nahi duzun guztia kontatuko dizut, nahi duzun guztia. Zer nahi duzu?
|
|
2010
|
|
|
Peio: Haugi bi pot Añamari,
|
hara
zer nion!
|
|
|
La, kontent zirezte neskak? Ahul bat, eñul bat,
|
hara
zer eginen didazuen semeaz! Bere burua defendiatzen duena eri batentzat daukazue, non ikusten da holakorik.
|
|
|
Eta Añamarik, zer? Bere buruaren xerka no,
|
hara
zer ari den hor. Ez dun kurios besteenetaz, nor sufriaraziko duen, noren memoria zikinduko duen, bost axola, berea, bere plazer eta ohore ttipia!
|
|
|
Añamari:
|
Hara
zer dion, zinturak esteka zkitzue otoi...
|
|
|
Kotoiaren froga bezperan Frontoian egindako afarikoa izan zen. Robertori bakailaoa zeukaten era guztietara ateratzeko eskatu zioten,
|
hara
zerk eraman zituen esan gabe. Formula bakarra atera zien, Club Ranero izeneko errezetaz egina, pil pila, berdurak eta bizkaitar erako saltsa batera zeuzkana.
|
|
|
Izanez ere, hogei urte batzeramatzan ordurako Elaman.
|
Hara
zer aitortu zion Pedro eskribauari 1740an Lesakan, hamaikagarren testigu gisan [389]: Art.4:
|
|
|
Eta burdinoletako idi eta lor kontuaz ari garenez, hona bidera atera zaidan beste apunte ttiki bat. Juanes Apezetxea Urrutia eta Malen Uitzi Gartziarena 1702ko ilbeltzaren 20an ezkondu ziren Goizuetan, eta ezkontza honen onerako, beste gauza askoren artean,
|
hara
zer ipini zuen andregaiaren aita Ferminek, ferron de Urdiñola omen zenak [404]: quatro bueies domados, con tres yugos, una cadena llamada goldartza y otra que llaman cadena simple y una caxa de carro.
|
|
|
Beste testu zahar askotan ere ageri baita galar kontua. Bestetan beste, Anizlarreko mugak argitzerakoan [405],
|
hara
zer dioen 63 urteko Martin de Legarrea [406] testiguak: Que en todo su tiempo el testigo ha visto hacer carbon llamado Galarra con pies y despojos de arboles y otros que por viejos los echa el aire en todo Anizlarrea, incluso en Eliberria, y venderlos para herrerias y fabricas de herreros.
|
|
|
Eskerrak Iruñeko epategiak arrazoi eman zion atzenean. Eta
|
hara
zer zioen Nafarroako Foru Zaharrak, urde lapurtze kontu honen gainean [415]:
|
|
|
Izan ere, orduko jakirik behinena urdaia zela jakinik, nork landu burdina aldez aurretik urdai puska eder batzuei hortzak luzatu gabe?...
|
Hara
zer dioen 1406 urtean Goizuetarrek Orreagarekin sinaturiko akordioak, bere hirugarren puntuan [417]:
|
|
|
Ikus dezagun poliki poliki.
|
Hara
zer dioen 1698ko otsailaren 6an berritutako bigarren ezkontzako hitzarmenak:
|
|
|
Baina, hitza hitz, Fraixku Villanuevari gastuen erdia (142 erreal) pagatzeko agindua etorri zitzaion Iruñetik, eta 1738ko ilbeltzaren 31n, honen berri ematera joanda,
|
hara
zer esan zion haren emazte Brijidak Mitxelkon, Martin Goizueta eskribauari, Fermin Erbiti eta Jaime Goizueta arotzak testigu zituela: que hacia dias que se ausento de ella a su empleo de menaquero a las meneras de la fabrica de municiones reales de Zumarrizta y que no le consta cuando volverÃa a su dicha casa de habitación.
|
|
|
Eta horrez gainera, badakigu Elaman hilda Lesakara ekarria izan zela lur santua ematera.
|
Hara
zer dioten, besteak beste, hildakoaren gorpua Elamatik Lesakara eraman zuten bi testiguk:
|
|
|
Eta hilotza Lesakako la reja del zimenterio zaharrera eramanik, alkate eta herri gizonen aurrean, soinean zeraman guziaren inbentarioa egin.
|
Hara
zer aurkitu zioten, amak mundura ekarri bezala utzi arte:
|
|
|
Arranbideko burdinolan lanean ari ziren bi mandazain amaiurtarrek, Martin de Alaman eta Iñigo de Amayor lagunek aurkitu omen zuten gorpua hilik.
|
Hara
zer dioten bi testiguok:
|
|
|
Auskalo...
|
Hara
zer zuen Martiskon utzia Isabela gaixoak [313]:
|
|
|
Erregeren Ganbarako mediku, ala jainkoa!... Eta
|
hara
zer leitzen nizun lehengo batean [320]: Marticorena y Arana Martin Antonio, de Goizueta se Lic. y Dro. en Medicina el 25 de julio de 1730 Se los dio el Abad P. Esquivel.
|
|
|
|
Hara
zerk kezkatua zeukan Herria, 1751ko martxoaren 7ko batzarrean:
|
|
|
Halere, ez ditu hain zabartzat jota utzi nahi aldamenekoak.
|
Hara
zer esaten duen haietaz:
|
|
|
Amak ordea, gogor egin zuen, errekurtsoa sartu zion Aizegeneko suhiaren aurka, espantua eta negarra besterik ez darabilela erakutsiz.
|
Hara
zer esaten dion 1748ko garagarrilaren 7an, artean seme Joxepe, gure protagonista, Iruñeko kartzelan zeukala:
|
|
|
Eta biharamun goizean
|
hara
zer esan zion Labaingo eskribauak.
|
|
|
Zeziliaren aurreneko senarraren heriotza, alegia.
|
Hara
zer dioen, Zezilia Eguzkitzaren prokuradore Juan Antonio Mañeru iruñarrak: hara zerca de dos años que Nicolas de Sarabia de oficio marinero marido de dicha Cecilia se embarco en el puerto del Pasaxe en el Navio nombrado San Fernando de la Real CompañÃa Guipuzcoana de Caracas y biniendo para su casa, de Guayra a la ciudad de Cadiz en el mismo navio, subcedio el haverse aogado con otros ocho compañeros, eta zorigaitz haren berri jakitean, Donostian ere ospatu zirela guzien elizkizunak.
|
|
|
Gure kantako auzi mauzi hauetatik hagitz bertan ageri baitzaigu beti, eta urte askoan bertan bizi izanari esker, Elamatik Berdabio bitarteko zoko mokoak ere arrunt ongi ezagutzen zituela baitirudi.
|
Hara
zer aitortu zion 1740an Lesakan, Pedro Gomez eskribau iruñarrari [220]:
|
|
|
Beste harimutur batetik ere tira lekioke auzi honi.
|
Hara
zer esaten den Berdabioko lau akusatuak kartzelara sartu ondore hartan, alde bat jo bestea jo, Goizuetako ibili zituzten aztarriketan:
|
|
|
Eta handik hurrena,
|
hara
zer dioen 440 orriko 59 oharrak:
|
|
|
Baina, pesetas limadas izena ere ikusi duzu lehen, eta geroztikako txanponen bat ere izan zitekeen.
|
Hara
zer neurriak hartu zituen 1768an, Iruñeko Errege Kontseiluak [183]:
|
|
|
Artikutzako historia apur bat eginez, liburuxka bat atera zuen Donostiako Udalak, 1969an, eta hartan Antonio Zavalak ere badu Los leñadores de Artikutza izeneko lantxoa, aurretik Pello eta Juan Zabaleta bertsolari errenteriarrei hartutako pasarteak erdaratuz osatua.
|
Hara
zer dioen pasarte batean:
|
|
|
Eta liburu honetan bertan ikus dezakezu zenbat bider ageri den" estado" hitza, baina beste adibide bat gehiago ipini nahi dizut hementxe bertan eskura. Berdabioko kontuok gertatu baino urte bete lehenago, Goizuetako Alduntzingo ondasun guzien jabe zenekoak, Doña Mª Nicolasa Larreta poseedora del Palazio Maiorazgo y Errerias de Alduncin andreak,
|
hara
zer tratu egin zuen Pedro Yñarra hargin beltzarekin [45]:
|
|
|
Ardi edo ahuntz, kontu beratsua gorde da ahoz aho.
|
Hara
zer esan zidan Jesus Eskudero goizuetarrak, kontu honetaz Leitzan hizketatu nintzenean, 2002ko martxoaren 21ean:
|
|
|
Entonces andabas... en Lesaka. Eta
|
hara
zer esaten duten erdaraz azaltzerakoan," jarraiki nikan" puskatu horren ordezko lekua hutsik utzi ondoren: No hallándole sentido al verso nos hemos abstenido de aventurar una traducción del mismo.
|
|
|
Denboran honuntz etorriz,
|
hara
zer jaso zen, berriz, Goizuetako Udaleko Akten liburuan, 1915eko garagarrilaren 27ko batzarrean: ... el sr.
|
|
|
|
Hara
zer zioen Manuel Lekuonak, Tesoros legendarios hartan, aztergai ditugun Berdabioren bertsoon sorreraz [88]:
|
|
|
Gezurra ere, jainkoa bezala, erabiliaren erabiliz egia bihurtzen baita.
|
Hara
zer esan zidan neroni, Berdabion bizi izandako Karlos Eskudero 97 urteko aitonak, 2009ko buruilaren 10ean Errenterian: "... kartzelan sartu men tzuten Berddabio, ta iltzeko artu men tzuten, ya non tzen urre mina?
|
|
|
Sarreran aipatu bezala,
|
hara
zer zioen Juan Mari Lekuonak 1981ean, Berdabioren bertsoak izeneko lanaren hasieran" Azkeneko berriak" atalean [102]:
|
|
|
Eta ikusten nola korapiltzen diren gero kontuak!
|
Hara
zer dakarren, Juan Karlos Lopez Mugartza Iriarte jaunak bere Erronkari eta Antsoko toponimiaz liburu mardularen 96 orrian, Izabako Julio Hualde jaunaren ahotan: tres caballos rojos con las patas blancas y una estrella en la frente.
|
|
|
Gure Juan Fermin Aginagaren seme Lorentzoren alaba Mª Salomeren auziarekin hain zuzen.
|
Hara
zer dioen laburturik [264]:
|
|
|
Baina nolatsukoa ote zen gure kantako protagonistari, eta hura zela medio Goizuetako herriari berari, halako sona eman dion arma zorioneko hura?
|
Hara
zer dion nire Larousse ttikiak: Trabuco:
|
|
|
Eta bai, hantxe dago 1740ko paper xamotean 30 xorta egiten duela. Tratua hirutan hogei dukatetan itxia zuten, eta auzi honetaz
|
hara
zer dioen hitzez hitz: que el dicho vendedor otorga conoze y confiesa haber tomado y recevido de manos del dicho Josef Yñarra antes de ahora los veinte de ellos en dinero y los quarenta restantes en buen ganado, por lo qual teniendose por contento y enteramente satisfecho y pagado de dichos sesenta ducados doi por libre y quito a dicho comprador.
|
|
|
Grina eder harexek sortuko zuen sekulako paperdantza.
|
Hara
zer aitortu zuen testiguetako batek [336]:
|
|
|
Alozartako alaba Mariana Untxalorekin ezkondu zen Portoloko seme zaharra 1713ko abenduaren 12an, eta
|
hara
zer utzi zion aita Pellok [344]:
|
|
|
Martin de Berroeta vibe con ogar y familia en borda llamada Erreroenea. Eta
|
hara
zer egina zion hogei urte lehenago Catalina Pérez de Marticorena neskatxari [261]: Siendo ella doncella honesta y recogida, Martin Berroeta la privó de su entereza y virginidad habiéndole dado palabra de matrimonio; pero luego, trata de casarse con otra.
|
|
|
Dia 25 de Diziembre salieron de esta Villa con los reos. Eta handik urte betera,
|
hara
zer esaten duen Juan Antonio Nabaz zubitarrak, Iruñekotik Orango presondegira abiatu aurretik [135]: que la prision fue a mediado poco mas o menos del mes de diziembre del año pasado de 1747 Alde aldeko kontuak dira, baina hamar hamabot egun Goizuetako kartzelan preso egonak zirela ezin uka.
|
|
|
Orduantxe moldatuko zen poliki, Etxalartik etorritako olajauna, bertatik bertara, behar zuen meatze guzia atera, eta lau pausora, Elaman bertako burdinoletan landuz.
|
Hara
zer dioen Fco. Villanueva jaunak, auzi honen muina izan zen aurkikuntza berri hartaz [375]:
|
|
|
Baina, hori aski ez,
|
hara
zer dioen Elamako olajaun izandako etxalartar haren heriotza agiriak: En 10 de sept. de el año de 1748 murio Martin de Aristegui dueño joben de la cassa llamada Ezcutua(...) tenia echo testamento en Bayona ciudad de Francia de la probincia de Labort, en fe de ello firme yo el Rector infrascrito Dn Juan Bautista de Sanzberro.
|
|
2011
|
|
|
Eta Aline hain da gaztea!...
|
Hara
zer gertatuko den: sei hilabete barru, ezezagun batekin ezkonduta dagoela ohartuko da.
|
|
|
–Anne, nire maitetxoa, zeinen baldarra izan naizen... Pentsa ezazu, azken momentura arte,
|
hara
zer nioen neure artean: " Gezurra esan dit, ez da posible ni izatea aurrenekoa...".
|
|
|
Inolaz ere ez nuen sinesten hildakoak agertzen zirenik; ez nuen horrelakorik espero.
|
Hara
zer pentsatzen nuen: " Neuk jakin gabe, nire baitan nola hain errotua dagoen Monjeuren oroitzapena, hango irudi batzuk formatzen dira nigan eta irudi horiek kutsatu egiten dizkiet haurrei.
|
|
|
Behin, muga pasatu ondoren, lekuko batek Ondarroara kafea zeramala,
|
hara
zer gertatu zitzaion:
|
|
|
Gurasoei zer gertatu zitzaien jakin nahian. Eta
|
hara
zer gertatu zen.
|
|
|
Baina Venezuelara behintzat iritsi ziren kontrabandoari esker.
|
Hara
zer dioen A. Amezagak ideia haiei buruz [67]:
|
|
|
Gipuzkoarekin loturik agertutako lehen hitza Ypuscua dugu eta
|
hara
zer dioen Elena Barrenak bertako biztanleen bizimoduaz [11]:
|
|
|
Egoten ahal nintzen abogadua esperuan!
|
Hara
zer zuen attak burutan!
|
|
|
Geroz eta gauza gehiago geroz eta bizkorrago ekoiztera garamatzan gure joera harrapari horrek, gainera, animalietan ez ezik gizataldeetan ere eragin zuzena dauka.
|
Hara
zer dioen, adibidez, Unai del Burgok MCC (gaur egun Mondragon) taldeari buruz: " Arazo honekin estuki loturik, enpresa boterearen kontzentrazio prozesua agertzen zaigu.
|
|
|
Presa, gainera, ez zen soilik Bilbora edo Mendebaldeko zibilizaziora heldu.
|
Hara
zer dioen, Afrikaz mintzo, Ryszard Kapuscinskik (2001: 43):
|
|
2012
|
|
|
–Nire ustez,
|
hara
zer gertatu zen, esan nuen?: mutila lo zegoen; automobilaren hotsak esnatu zuen; baina berriro berehalaxe loak hartu zuen; borrokaren zaratarekin bigarren aldiz esnatzean, denbora luzea igaroa zela iruditu zitzaion.
|
|
2018
|
|
|
Panpina, alajaina!
|
Hara
zer burutazioa! Tximistak jota bezala tupustean jaiki, eta ukalondotik heldu nion:
|
|
2019
|
|
|
Nik jostailuren bat hartzen banuen, berehalaxe etorri eta kendu egiten zidan. Lehen egunean kexatu egin nintzen eta
|
hara
zer irabazi nuen: " putakumea" deitzea, iletatik tiratzea eta ttu egitea aurpegi betean.
|
|
|
Hark bereari eutsiz, ez duela ezkondu nahi esaten badu, koinatak, hurbilduz, sandalia erantziko dio eta aurpegira ttu egingo epaileen aurrean, esanez: "
|
Hara
zer egiten zaion bere anaiari familia eman nahi ez dion gizonari". Eta halakoaren etxeari" Oinutsaren etxea" deituko zaio Israelen.
|
|
|
Zapia dama berak hartu eta lokietako ileak lehortu zizkidan. Ondoren, musu eman eta
|
hara
zer xuxurlatu zidan belarri izkinara:
|
|
|
Begira beste hau:
|
Hara
zer gertatu zitzaien Marokon, anzikoen tribu batera joandako mixiolariei. Pozarren eta saltoka onartu omen zituzten.
|
|
2020
|
|
|
Harresi bat ikusten ari nintzen koronelaren aktuazioan. Eta auzia da nik ez nekiela harresi
|
haren atzean
zer zegoen.
|
|
2021
|
|
|
Ez nago eztabaida antzuetarako. Aitor dizut nigan ate xulo ezkutu bat ireki duzula zeure gutunarekin, eta
|
hara
zer agertu den. Koipez leundu gabe esango dizkizut, bada, neure kontu hauek, etorri ahala, mitologiako kontakizunak bezain garratz, preseski mitologiako kontakizun batzuk tartekatuz, esaten ez dizudana zeuk asma dezazun, iradoki besterik egiten ez denari baitario odolik mingotsena, nahiz eta iradokitzaileak berak ere ez daukan oso garbi zer iradokitzen duen, bi planoen arteko antzekotasunak antzekotasun.
|
|
|
Bide horretatik jarraitu izan balu, Storni bat edo Plath bat izango zuen euskal sistema literarioak.
|
Hara
zer galdu dugun. Hara zer irabazi dudan.
|
|
|
Hara zer galdu dugun.
|
Hara
zer irabazi dudan.
|
|
|
Lehenbailehen pasatzea nahi nian. Ordubete hori amaigabea egin zaidak; gainera, itxarongelan emakume haurdunen aurpegi irribarretsuak ikustea jasanezina zitzaidaan, eta irudipena nian
|
hara
zertara nindoan igarri zidatela. Nik, ostera, ez nian pentsatu ere egin nahi, ez nian damurik izan nahi, ez nian haurrik izan nahi.
|
|
2022
|
|
|
Ni, joaten banaiz, ez daukat gehiago itzultzerik,
|
hara
zer gertatu zitzaien Ana eta Juliori. Kontatuko dizut haien istorioa, jauna.
|
|
|
...adin bertsuko gizonezkoekin, nire aita izan zitezkeen gizonekin, eta psikoanalisi hark inora ez ninderamanez, ezin nuenez hitz egin, gizonaren isiltasunak zeharo lotzen ninduelako eta esan behar nuena esateko beldurrez bizi nintzelako, erabakia hartu eta idazten hasi nintzen denboran eta denboran barruan isilik gorde nuena ateratzeko; halakoren batean, adierazi nahi nuen seduzitzeko neukan premia
|
haren atzean
zer ezkutatzen zen, ez nuen premia hura gainditzen asmatzen, ezin esplikatu prostituzioaren gehiegikeriara bota ninduen zera hura, bestek zu izatea espero dutena izateko premia, eta idazten dudanean ere inoren gogoko izateko nahia nagusitzen baldin bada, da baitezpadakoa zaidalako hitzetara ekartzea nire baitan ezkutaturik dagoena eta nahikoa delako inork hitz batzuk irakurtzea haiek hitz desegok...
|
|
|
Bigarrenaren kasuan, nire memoria txarra. Baina
|
hara
zer plazer eskaini berri didaten gabezia horiek: estreinako aldia balitz bezala irakurri dut, Juan Garzia Garmendiaren bertsioan, Funes oroimentsuaren istorioa.
|
|
2023
|
|
|
Aurten hiru bider agertu da, hirugarrenean, hilik. Liburu honetan irteteko tema izango zuen, eta
|
hara
zer gertatu zaion.
|
|
|
Harrigarria egin zitzaidan Bidenek agindutako ikerketaren ondorioak irakurtzea: birusak, edo laborategitik ihes egin du, akatsen baten ondorioz, edo saguzarren batek laborategiko norbaiti hozka egin eta hedatu da (laborategi ditxosozkoa, urte batzuk lehenago, Estatu Batuetan omen zegoen,
|
hara
zer kasualitatea). Hori adiskide batek esango balit, adarra jotzen ari zaidala pentsatuko nuke.
|
|
|
Hamelingo txirulariaren esku utzi, jakina, arratoi bihurtzen direnak ibaira gida ditzan, beren borondatez itotzera, inolako bortxarik gabe. Hain ospe  tsu eta lagungarri bihurtu diren coaching eta programazio neurolinguistikoaren tekniken oinarrian
|
hara
zer nolako esaldia: " Gizakien portaera programatu daiteke, kodea jakinez gero".
|