|
2000
|
|
|
Nire ustez, beharbada Larramendiren iritzien berri zerbait bazekien. Horregatik, hark bezala, bere azkenetariko bertso batean
|
hara
zer zioen:
|
|
|
Eta horren ondorio ageriak ere hor ditugu. Lekukotzat,
|
hara
zer gertatu zen Nafarroako Epaitegi Nagusiak Barañaingo Udalaren kontra jarri zuen auziaz; horren adibiderik egokiena Euskaltzaindiaren salakuntza izan zen, Bilbon 1997ko apirilaren 25ean sinatua (ikus Euskera, XLII, 1997, 193 orr.).
|
|
|
Eider segituan hasiko zen amaitzeko tankerarik ez zuen zerrenda luzea botatzen, arrosarioaren moduan, Kubatik hasita Sri Lankan arnasa hartzeko lehen geldiunetxoa egin arte, eta hortik Cabo Verdera, eta gero Madagaskar edo Tibetera, edo Korsika zein Poloniara. Eta zerrenda horretan, erdi ostenduta, Irlanda ere aipatuko zuen, oraindik hitz
|
haren atzean
zer gordetzen ote zen erreparatu gabe. Eta beraz grina hori oraindik piztu gabe.
|
|
|
Eta, kontatu berri dizkizudan bi kontu horiek buruan nituelako edo,
|
hara
zer nolakoa izan zen hereneguneko ametsa: lehenbizikotz, Piarres Oihartzabal kapitaina ikusi nuen, gure aitarentzat aldi batez lan egin zuen gizona, baina batik bat osaba Joanikoten lagun mamia izan zena eta jauregirat noizik behin etortzen zena, osabarentzat libururen bat zekarrela edo bertze zernahi.
|
|
|
—Jakintasunaz ari zara zu, baina
|
hara
zer dioen Jakintasunaren liburuak: Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei, 14 eta zure zientzia gizonen zientzia da, ez Jainkoarena!
|
|
|
Izan ere, Nafarroa, Espainia eta Frantziari buruz arestian skribatuak zure bertze gutun baterat narama. Zeren eta
|
hara
zer erraiten zenidan zeure bertze gutun hartan: " Joanes, zergatik egiten digute maiz irri —salbuespenak salbuespen— bai espainiarrek eta bai frantsesek eta bertze anitzek ere, gure nazionea eta gure lengoaia dela kausa?
|
|
|
—Aita, berori nitaz kexu zegoen, erreumaren sendatzeko deus ere ekartzen ez niolako, baina
|
hara
zer ekarri diodan: Kristoren gurutzearen zur puska bat gordetzen duen erlikia.
|
|
2001
|
|
|
Larraitzen barretxo eta disimulu gabeko keinuak irentsi ezinik. Aitzolek kasu txikiena egiten ez bazidan
|
hara
zer arraiotara joan nintzen galdetzen niolarik neure buruari behin eta berriz. Hanka bat haustera.
|
|
|
|
Hara
zer dioen Vishnuk berak:
|
|
|
|
Hara
zer esan zuen dalit batek beraien etsipena adierazteko: " Arratoi zulora ura bota bazeneza, arratoiak atera egingo lirateke borrokarako prest".
|
|
2002
|
|
|
Egun batzuk geroago (II)
|
hara
zer irakurri nuen Egunkaria k egunero ekartzen duen" Bizkaia" gehigarrian: " Otsoek ez, gizakiek egin eben ardien aurkako erasoa Artzentalesen".
|
|
2004
|
|
|
Zauriek isuritako zornearekin hasi aurretik, honen kolore gaiztotua ikusi aitzin, gatazka honen erroetan beste sartu aldi bat egin dezagun.
|
Hara
zer dioen Paulo Iztuetak kontzeptu soziolinguistiko horren gainean: –Lehenik, hizkuntzak gizartean egoera gatazkatsuan daudela, egon.
|
|
|
Baina, neure buruaz hitz egin beharrean,
|
hara
zer esan zuen Gipuzkoako egunkari bateko kazetari batek, nik Errealean egindako aldi hartaz:
|
|
|
Baina
|
hara
zer zioen auzoko korrespontsalak biharamuneko egunkarian, Izar distiratsu bat auzoko ilunean titulupean:
|
|
|
Baina bere bildumatxo partikularrak egiteko joera hura ez ezik, negozioetarako sena ere aitagandik zetorkion, antza, eta
|
hara
zer bururatu zitzaion behin batean gure neskatxari: amorante bakoitzari, errotik bi ile kentzea eta kristalezko kutxatxo batzuetan biltzea:
|
|
2005
|
|
|
–Goikoekin hitz egin dut eta, bon, onartu didate programa, esan zien Boni Bonek?: Eta
|
hara
zer pentsatu dudan: zuk, Ines, amonari egin beharreko elkarrizketa prestatuko duzu, tonu familiar batean girotua, baina amonak ere bere galderak egin diezazkizuke zuri, bon, azken bolada honetan gertatu zaizkizun gauzen inguruan.
|
|
|
Niri, berriz, txilborrak gustatzen zaizkit? eta
|
hara
zer gertatu zitzaidan: hasi zen lehenengo neska desfilatzen eta, azalean margotuta zituen letren artean, txulotxo bat ikusi nion, besterik ez; bigarrenari eta hirugarrenari, berdin; eta beste guztiei ere, berdin, baita hemeretzigarrenari ere; baina hogeigarrena zu zinen, eta badakizu zer gertatu zitzaidan?
|
|
|
–
|
Hara
zer gertatu zaion? –esan zion, aldizkariari bi eskuez eusten ziola, amak irakurtzeko moduan.
|
|
2006
|
|
|
Hala erran nuen," andre Katalina". Bidaian zehar buruan behin eta berriz erabili ondoan,
|
hara
zer titulu hautatu nuen, nire amarendako egokiena zelakoan. Etxe barneko bozak, orduan, nire izena galdegin zuen.
|
|
2008
|
|
|
zintzoa eta langilea duk? eta
|
hara
zer garaiera hartu duen eta zer giharrak dituen, hamalau urte dituen arren! Ismaeli betidanik gustatu izan zaiok baserria:
|
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean, exajeratu zuen markesa andereak?. Eta guk, jakina, medikuari deitu, baina
|
hara
zer esan digun mediku jaunak?
|
|
|
Kaxkagorri harrituta zegoen; haren aurpegierak, haatik, harriduraren isla zenak, berehala egin zuen irri zabalera, Beñardok bertsoa amaitu bezain laster; gero, berriz, balkoitik erantzun zion??(?) eskerrak eman behar dizkiat/ lehenengotik, jakina,/ hain izan zaidak hire etorrera/ ezusteko atsegina(?)??; bi bertsolariak, jarraian, hamar bat bertsotako ekinaldian korapilatu ziren, harik eta Beñardok, dardara iraganeko kontua zen jada, burua gero eta bere lekuagoan? gonbita luzatu??(?) ongi baderitzozu,/
|
hara
zer diodan: / egun osoan ibil/ gaitezke bertsotan??
|
|
|
|
Hara
zer lortu zuen Nataliak: bere arazoaz amarengana hitz egitera joan, eta amaren arazoa azkenean nagusi!
|
|
|
hiru muxu jostalari, markes jauna, Alexander Handiaren armada osoa ere etzanarazteko modukoak! Baina
|
hara
zer diren gauzak: basatia zen arren, oso neska ona zen, xaloa, Rousseauren le bon sauvage kontzeptuak mitotik bezainbeste baitu errealitatetik, ausaz, nik hala sentitu nuen behintzat neska mulato hura, baita beste mulato, beltz eta aborijen asko ere.
|
|
|
Erne zer esaten duzun, ez baitizut errespetu falta hori onartzen! Baina burua galdu duzu, eta
|
hara
zertara eraman zaituen zeure jarrerak: zure ama, mundura ekarri zintuena eta zu urteetan goxo goxo zaindu zaituena, iraintzera?
|
|
|
hogeita hamabi urte bete bitartean haginetako minei lotutako krisialdi guztiak gainditu zituen, minak gora egin ahala egin izan baitzion behera, berezko prozesu batean, medikuek aholkatu edo agindutako edabeen zein lasaigarrien laguntzarekin betiere; hogeita hamabi urte zituela, ordea, minak gora eta gora egin zion egun batean; eta Nazariok Mateo Sukunzari bere beldurra jakinarazi, eta Mateok berehala lasaitu zuen: . Lehengoan hiriburuan egon nintzen, badakizu, Zirkulu Monarkikoaren presidentearekin bazkaltzen, eta horretaz aritu nintzen elkarrizketaren memento batean,
|
hara
zer diren gauzak. Presidenteak, izan ere, haginetako min izugarri batekin izan zuen emaztea orain dela bizpahiru hilabete, beldurrak airean utzi zuena, harik eta lagun baten bidez jakin zuen arte badagoela Frantzian mediku bat, zoro samarra dena baina baita dentista aparta ere, hortzak eta haginak sentitu ere gabe ateratzen omen dituena??.
|
|
|
Eta gauzak ez du jada erremediorik. Baina
|
hara
zer diren gauzak, markes jauna, ziur bainago, zu hemen egon izan bazina, ez zela gertatua gertatuko, baina ongi ulertzen dut, bestalde, zergatik zauden han, zure emazte histeriko hori jasateko Joben leinukoa izan behar baita, benetan(?)?.
|
|
|
Besotik heldu dit, etzanarazi nau? nahastu zait burua, baina,
|
hara
zer diren gauzak, neure nahaste borrastean argi bat piztu eta halaxe esan diot Ama Birjinari buru bihotzez: –Ama Birjina txit garbia, lagundu!?.
|
|
|
Baina behin hori onartuta, elizaren doktrina ere bada-eta, irudietatik haratago joan genukeelakoan nago.
|
Hara
zer gertatzen den Ama Birjinarekin ere: Guadalupeko Ama Birjina, Coromotokoa, Pilarekoa, Lourdeskoa, Loretokoa?
|
|
|
eta muina ezerezetik hurbilago dago iruditik baino, ezer ez garela aitortzen dugun bakoitzean hutsune bat zabaltzen baita gure baitan, Jainkoak bere egonleku bihur dezakeena, bestela nekez. Baina Jainkoak akats bakoitzarentzako konponbide egokia eskaini zigun, eta
|
hara
zer bururatu zaidan ariketa gisa, gure bide espiritualean barrena aurrera egiteko asmotan: santu guztiak zapi morez estali, ea hiru egunetan zer esperientzia geureganatzen dugun:
|
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko, baina
|
hara
zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: –Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
|
–Begira, jauna, posible dena egiten dut, eta hori ez da posible, esan zuen Silverrek?. Nire bizia eta mutil honena salbatzekotan, barkatuko didazu, baina altxor hori bilatu beharra daukat,
|
hara
zer esaten dizudan.
|
|
|
eta dena banketxe batean ondo gordeta. Kontua ez duk irabaztea, aurreratzea baizik,
|
hara
zer esaten diadan. Non dira orain Englanden gizon guztiak?
|
|
|
–Ez zaiok asko baliatzen jende txoroari ez hori ez beste ezer,
|
hara
zer esaten diadan! –egin zuen oihu Silverrek?.
|
|
|
–Fortunako gizasemeak, ihardetsi zion sukaldariak?, ez dituk normalean bata besteaz asko fidatzen, eta ondo egiten ditek,
|
hara
zer esaten diadan. Baina nik neure erara egiten ditiat gauzak.
|
|
|
Begira, gehitzen zuen Johnek?, bikea ukitzen duenak nahitaez belztu behar, motel. Hor daukak nire txori zahar, gizagaixo eta errugabe hori madarikazio gorriak botatzen, eta zer esaten duen ez zekik,
|
hara
zer esaten diadan. Berdinberdin egingo likek, nolabait esateko, kapilau baten aurrean ere.
|
|
|
Zure hitz bat nahikoa da. Ondo dakit noiz ari naizen gizon prestu batekin,
|
hara
zer esaten dizudan.
|
|
|
Ondo asko dakit zuek daukazuela, ihardetsi zuen John Luxeak?. Ez daukazu nirekin hain elkorra izan beharrik; ez dizu horrek batere lagunduko,
|
hara
zer esaten dizudan. Zera esan nahi dut, zuen mapa hori nahi dugula.
|
|
|
–Tira, tira, esan zuen Silverrek?, utz itzak berriketak. Hilda zegok eta ibiltzerik ez zeukak, hori behintzat bazekiat; edo ez duk behinik behin egunez ibiliko,
|
hara
zer esaten dizuedan. Zuhurtziak hil zian katua.
|
|
|
Maniobratzeko prest! Hasiera kaxkarra duk hau, eta ez zekiat ahots hori norena zen, baina adarra jo nahian dabilen norbait duk, hezur eta mamizko norbait,
|
hara
zer esaten dizuedan.
|
|
|
–Atrebentziarekin esanda, jauna, baina oso gaizki egingo zenuke, esan zion Silverrek?. Zure bizi baliotsua galduko zenuke,
|
hara
zer esaten dizudan. Orain ni zure alde nago, buru belarri; eta ez nuke taldea urritua ikusi nahi, are gutxiago zu gabe, zenbat zor dizudan jakinda.
|
|
|
–Utzidak dunda, Dick, esan zuen?; eta gero, pipa piztu ondoren?: ederki zegok, motel, gehitu zuen?, sar ezak zuzia egur pila horretan; eta zuek, jaunak, segi etzatera; ez daukazue zutik egon beharrik mister Hawkins dela eta; bere baimena baduzue,
|
hara
zer esaten dizuedan. Eta hortaz, Jim, jarraitu zuen, tabakoa zanpatuz?, hemen haiz, hau ustekabeko atsegina John zahar gizajoarentzat!
|
|
|
–Geure eskuetan hagoela ez diat aitatu ere egin, jarraitu zuen Silverrek?, baina hala hago,
|
hara
zer esaten diadan. Niri gauzak hitz egin egin behar direla iruditzen zaidak, nik dakidala mehatxuka ibilita ez baita ezer onik ateratzen.
|
|
|
Begiratu genian, eta, arraioa!, ontzi zahar horren arrastorik ez. Sekula ez diat nik halako ergel mordoa ikusi, denak zein baino zein harrituago, eta,
|
hara
zer esaten diadan, denetan harrituena ni neu. –Beno, esan zuen sendagileak?, egin dezagun tratua.?
|
|
|
–Eta orain aukeratu egin behar duk,
|
hara
zer esaten diadan, erantzun zuen Silverrek.
|
|
|
belazurrunetik zintzilik batzuk, arraio demonioa!, beste batzuk kareletik behera botata, eta denak arrainentzako jaki. Oraindik ez da jaio niri aurre egin eta egun bateko onik izan duen gizonik,
|
hara
zer esaten diadan, Tom Morgan.
|
|
|
Ez duzue borrokan egin nahi fortunako gizasemeei dagokien moduan, baina hortaz, zer arraio, ordea! Obeditu egin duzue,
|
hara
zer esaten dizuedan! Mutil hau gustukoa diat, bai; ez diat behin ere hau baino mutil hoberik ezagutu.
|
|
|
baldinbaitere ez ahal dut inor ikusiko bere kontra eskurik altxatzen. Baldinbaitere,
|
hara
zer esaten dizuedan.
|
|
|
Orduan Dickek hobe dik errezatzen hasi, esan zuen Silverrek?. Dicken zorteak onenak eman ditik,
|
hara
zer esaten dizuedan.
|
|
|
Baina, bai zera!, ez zarete gauza; labezomorro batek baino imajinazio gutxiago duzue. Baina hik errespetuz hitz egiten badakik, George Merry, eta hala hitz egin didak,
|
hara
zer esaten diadan.
|
|
|
–Hau ere har ezazu kontuan, sendagile jauna, esan zuen?, eta mutilak esango dizu nola salbatu nion bizia, eta horregatik bota nindutela kargutik,
|
hara
zer esaten dizudan. Jauna, gizon bat haizeari ni bezain lotua doanean, gorputzaren azken arnasa ere jokoan jarriaz, gehiegitxo eskatzea ote da hitz on bat eskaintzea?
|
|
|
Begira, zerbait esango diat: aurreko gazteluan biziko haiz, gogotik egingo duk lan, apal hitz egingo duk eta ez haiz mozkortuko nik esan arte;
|
hara
zer esaten diadan, seme.
|
|
|
Ia ahaztu nian nire zurezko hanka hau. Ondo gauza ederra duk gazte izatea eta hanketan hamar behatz edukitzea,
|
hara
zer esaten diadan. Pixka bat bazterrak miatzera joan nahi duanean nahikoa duk John zaharrari esatea, eta berak prestatuko dik mokadu bat ibilaldirako.
|
|
|
–Motel, ari zitzaion esaten?, urre hautsarekin ere pagatzen ez haizelako?, urre hautsarekin ere ez,
|
hara
zer esaten diadan! Ez banintz hiregana hainbeste zaletu, hemen egongo nintzatekeela uste al duk, hi jakinaren gainean jartzen?
|
|
|
–jaulki zuen tabernariak?. Tankera horretako batekin nahastu izan bahintz, ez huke gehiago nire etxean hankarik jarriko,
|
hara
zer esaten diadan. Eta zer ari zitzaian esaten?
|
|
|
Eta gustatu egiten zaio ni eszenara ateratzea. Kubierta gainean nauka ia denbora osoan, nire makulu eta guzti; eta zu, berriz, hor uzten zaitu bodega zuloan, inork ikusi ezin zaituen tokian, ezta ikusi nahi ere gainera,
|
hara
zer esaten dizudan. Autorerik baldin bada, arraioa!, nire alde egongo da, hara zer esaten dizudan!»
|
|
|
Kubierta gainean nauka ia denbora osoan, nire makulu eta guzti; eta zu, berriz, hor uzten zaitu bodega zuloan, inork ikusi ezin zaituen tokian, ezta ikusi nahi ere gainera, hara zer esaten dizudan. Autorerik baldin bada, arraioa!, nire alde egongo da,
|
hara
zer esaten dizudan!»
|
|
|
Ederki hasi gara, ederki hasi garenez!
|
Hara
zertan den kontua: –euskal nazioa eraikitzeko euskara ez da beharrezkoa?.
|
|
|
gertakaria aipatu nahi nuke, abertzale erdaldunen artean ez baita hori hain jarrera arrotza.
|
Hara
zer dioen David Miller ek honi buruz:
|
|
|
|
Hara
zertan den gure herrian gehienen axolagabekeria, idazle euskaltzale baten begietan. Herri etnohistorikoaren nortasuna eta kultura osatu eta garatu ordez, zabarkeriak irentsi du herritarren aldra nagusia.
|
|
|
Ideologia eta kontzientzia politiko abertzaleak ez du behar zuen hazirik erein, eta,
|
hara
zer datorkigun gainera: identitate etnolinguistiko espainiarra zilegitzen duen jarrerak nagusitu zaizkigu gazteen artean.
|
|
|
|
Hara
zer lortu zuen Nataliak: bere arazoaz amarengana hitz egitera joan, eta amaren arazoa azkenean nagusi!
|
|
|
Baina behin hori onartuta, elizaren doktrina ere bada-eta, irudietatik haratago joan genukeelakoan nago.
|
Hara
zer gertatzen den Ama Birjinarekin ere: Guadalupeko Ama Birjina, Coromotokoa, Pilarekoa, Lourdeskoa, Loretokoa...
|
|
|
Izan ere, kontu hauetan irudia beti da akzidentea, eta izatea muina... eta muina ezerezetik hurbilago dago iruditik baino, ezer ez garela aitortzen dugun bakoitzean hutsune bat zabaltzen baita gure baitan, Jainkoak bere egonleku bihur dezakeena, bestela nekez. Baina Jainkoak akats bakoitzarentzako konponbide egokia eskaini zigun, eta
|
hara
zer bururatu zaidan ariketa gisa, gure bide espiritualean barrena aurrera egiteko asmotan: santu guztiak zapi morez estali, ea hiru egunetan zer esperientzia geureganatzen dugun:
|
|
|
hiru muxu jostalari, markes jauna, Alexander Handiaren armada osoa ere etzanarazteko modukoak! Baina
|
hara
zer diren gauzak: basatia zen arren, oso neska ona zen, xaloa, Rousseauren le bon sauvage kontzeptuak mitotik bezainbeste baitu errealitatetik, ausaz, nik hala sentitu nuen behintzat neska mulato hura, baita beste mulato, beltz eta aborijen asko ere.
|
|
|
Hortxe duzue Loudungo mojen kasua, XVII. mendean Frantziako giroa goitik behera inarrosi zuena. Ez dizuet kasua xeheki jakinaraziko, baina
|
hara
zer esaten zuen garaiko idazle batek haiei buruz, paper honetan daukat idatzia: " Mojek bular bizkarrak astintzen zituzten azkar baino azkarrago, lepoa hautsi balute bezala.
|
|
|
Eta gauzak ez du jada erremediorik. Baina
|
hara
zer diren gauzak, markes jauna, ziur bainago, zu hemen egon izan bazina, ez zela gertatua gertatuko, baina ongi ulertzen dut, bestalde, zergatik zauden han, zure emazte histeriko hori jasateko Joben leinukoa izan behar baita, benetan(...)".
|
|
|
Izugarria izan da! Besotik heldu dit, etzanarazi nau... nahastu zait burua, baina,
|
hara
zer diren gauzak, neure nahaste borrastean argi bat piztu eta halaxe esan diot Ama Birjinari buru bihotzez: " Ama Birjina txit garbia, lagundu!".
|
|
|
–Aita Rafael, berorrek esango du zertara gatozen hain ezorduan, baina Nataliak oso gau txarra pasatu du; hain txarra, non hiltzera zihoakigula ere iruditu baitzaigu memento batean –exajeratu zuen markesa andereak– Eta guk, jakina, medikuari deitu, baina
|
hara
zer esan digun mediku jaunak...
|
|
|
Erne zer esaten duzun, ez baitizut errespetu falta hori onartzen! Baina burua galdu duzu, eta
|
hara
zertara eraman zaituen zeure jarrerak: zure ama, mundura ekarri zintuena eta zu urteetan goxo goxo zaindu zaituena, iraintzera...
|
|
|
...ro, berriz, balkoitik erantzun zion –"(...) eskerrak eman behar dizkiat/ lehenengotik, jakina,/ hain izan zaidak hire etorrera/ ezusteko atsegina(...)" –; bi bertsolariak, jarraian, hamar bat bertsotako ekinaldian korapilatu ziren, harik eta Beñardok –dardara iraganeko kontua zen jada, burua gero eta bere lekuagoan– gonbita luzatu –"(...) ongi baderitzozu,/
|
hara
zer diodan: / egun osoan ibil/ gaitezke bertsotan" – eta Kaxkagorrik gonbita onartu zion arte:
|
|
|
Bestelakoan, Ismael gizon bat egina zagok: zintzoa eta langilea duk... eta
|
hara
zer garaiera hartu duen eta zer giharrak dituen, hamalau urte dituen arren! Ismaeli betidanik gustatu izan zaiok baserria:
|
|
|
hogeita hamabi urte bete bitartean haginetako minei lotutako krisialdi guztiak gainditu zituen, minak gora egin ahala egin izan baitzion behera, berezko prozesu batean, medikuek aholkatu edo agindutako edabeen zein lasaigarrien laguntzarekin betiere; hogeita hamabi urte zituela, ordea, minak gora eta gora egin zion egun batean; eta Nazariok Mateo Sukunzari bere beldurra jakinarazi, eta Mateok berehala lasaitu zuen: " Lehengoan hiriburuan egon nintzen, badakizu, Zirkulu Monarkikoaren presidentearekin bazkaltzen, eta horretaz aritu nintzen elkarrizketaren memento batean,
|
hara
zer diren gauzak... Presidenteak, izan ere, haginetako min izugarri batekin izan zuen emaztea orain dela bizpahiru hilabete, beldurrak airean utzi zuena, harik eta lagun baten bidez jakin zuen arte badagoela Frantzian mediku bat, zoro samarra dena baina baita dentista aparta ere, hortzak eta haginak sentitu ere gabe ateratzen omen dituena...".
|
|
2009
|
|
|
–
|
Hara
zer nolako sorpresa eman dizun!
|
|
|
|
Hara
zer dioen berak: –Gero eta haur zapuztu gehiago ikusten ari gara.
|
|
|
H IRU hilabete barru
|
hara
zer pasatuko den.
|
|
|
Begirada berriz nire begietara biltzen ahalegindu nintzen.
|
Hara
zertara sartu nintzen gogoratzen saiatu. Haren ordez, Ugartek belarrira kantatu balizkit bezala, Kaskazuriren bertsoak etorri zitzaizkidan burura.
|
|
|
–Kontu bat dago hemen, Bibi, zurekin kontsultatu nahi duguna.
|
Hara
zer esaten didan Txarok: –Zer iruditzen zaizu astero karta bat?
|
|
|
zakurraren ipurdira bidali ninduen, garbi hitz eginda! Egunotan, baina, Domingorengandik hurbilago sentitzen naiz,
|
hara
zer diren gauzak, etxean baztertuta sentitzen bainaiz ni ere, zurekin lotzen nauen aferak eztanda egin zuenetik:
|
|
|
Oso karta polita da.
|
Hara
zer idatzi didan, eta kartazaletik orriak berriro atera, orri batetik paragrafo bat hautatu, eta honela segitu zuen?: –Lasai.
|
|
|
zirrararik handiena eragin ziona, une hartan, begiak ohi ez bezala zabaldu zituen Gabinok behintzat, harridurazko zirrarak hartuta, antza?, nahiz eta jarraian halatsu segitu, bere begi zabalduekin Lorenzori begira, honen barre egitetik isiltzerainoko erantzun mailakatuak don Alfredoren jardunak bezainbat harritu balu bezala; gero, begiak itxi eta ireki zituen hiru bider, ezinegonaren menera edo; Gabinok, izan ere, buruan itsatsia behar zuen Felipe Gastaminzaren karta, paragrafo batzuk ere ikasiak behar zituen buruz, hamar bat aldiz irakurri zuenez?, euskaldunen sufrimenduez mintzatzen zitzaiona: . Baina
|
hara
zer diren gauzak: gazteleraz ikasi nuen arren eta klaseak ere gazteleraz ematen ditugun arren, euskaraz datozkit hitzak mihira gazteleraz baino lehenago:
|
|
|
–Ni hamabost urterekin atera nintzen lehen aldiz etxetik, etorkizunaren bila; osaba Ismaelek hamabost urterekin lehenengo eskopeta eskuratu eta hamabost urterekin akabatu zuen lehen basurdea, eta osaba apaiza Honorato, goian bego, hamabost urterekin sartu zen seminarioan. Baina zuek hamabost urterekin estudiatzen ari zarete, eta
|
hara
zer pentsatu dudan: bakoitzari domina bat ematea, orbetarren leinuari betiko lotuko zaituztena, fabrikan lanean hastean.
|
|
|
alde batetik, bere fede hura zuen, zartatua gelditu zena, esan ere, esan ez zion, bada, Ernestinari halako batean, kexu: . Ama Birjina espero nuen, eta
|
hara
zer Ama Birjina bidali didan Jainkoak?!??; zer geratzen zitzaion Reginari, ordea, bere fedetik kanpo. Aitak bere azken orduan arbuiatu zuelako gora begira jarri eta munduaren handitasunean amesten hasi zen; non geratzen ziren, baina, bere handitasun ustezko haiek guztiak:
|
|
|
harik eta egun batean Nataliarekin eztabaida izugarri bat izan nuen arte. Baina
|
hara
zer diren gauzak: Nataliak sekulakoak esan zizkidan arren?
|
|
|
–
|
Hara
zer irakurri duen gure alabak, eta, liburuaren forroa modu teatralean apurtzen zuela, gehitu zuen?: Ana Karenina!
|
|
|
Ondoren, debozionisten ikastetxean matrikulatu ninduten, hamaika urterekin. Baina
|
hara
zer diren gauzak: gazteleraz ikasi nuen arren eta klaseak ere gazteleraz ematen ditugun arren, euskaraz datozkit hitzak mihira gazteleraz baino lehenago; horregatik hasi nintzen totelka hitz egiten, eskola publikotik debozionisten ikastetxera joan nintzenean.
|
|
|
–Maila batean edo bestean agintean mugitu behar izaten dugunok Jainkoaren aginduak hautsi behar izaten ditugu sarri, baina ez Jainkoaren aginduak hausteagatik, Jainkoaren erresuma gero eta zabalagoa egiteagatik baizik, eta
|
hara
zergatik Jainkoaren aginduak hautsiz betetzen ditugun Jainkoaren aginduak, Jainkoaren erresuma gero eta zabalagoa egiten ahalegintzea Jainkoaren agindua denez, esan ere, esan baitzuen Jesusek:
|
|
|
guk larrua galtzea seinale ezin txarragoa litzateke, horrek esan nahi bailuke komunismoaren piztia gailendu dela Espainian? eta hori ez, inoiz ere ez!, geuk kendu behar baitiogu larrua piztiari eta ez piztiak guri, Jainkoa ukatzen duenak Jainkoaren ukoa merezi baitu; don Ladislao biharko egunaz mintzatu da, gerra balizko batez, baina
|
hara
zer esaten dizuedan: orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat gure fabriketan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat familietan; orain eta hemen, egunero jokatzen ari da gerra bat fronte guztietan:
|
|
|
–
|
Hara
zer egin dien ekaitzak lore harroei?! –esan zuen bioleta batek.
|
|
|
–Bukatu da, Ernestina! Ama Birjina espero nuen, eta
|
hara
zer Ama Birjina bidali didan Jainkoak?
|
|
|
Teofilo Mariarekikoa eginda, aitarekikoa geratzen zitzaion; baina, aita goiko gailur helezin batean ikusten zuelako edo, uzkurtasunak eta ezohiko antsietateak hartua behar zuen Damasok, sentimendu bikoitz haren gero eta mendeago, arratsaldea aurrera zihoan neurrian; etxeko guztiek zekiten ordurako bezperako eztabaidako garailea Damaso izan zela, Damasok berak bazkalorduan jakinarazita: hemen duzue liburua eta
|
hara
zer dioen. Aita bakarrik falta zitzaion, beraz, etxeko arrain lodia, etxera afaltzera etortzen zena, bakanagoetan, halarik ere, aldi hartan?
|
|
|
–Problema ez da, ordea, Madrilgoa bakarrik, mundu osokoa da.
|
Hara
zer azaltzen zuen, izan ere, Alemaniako Muncher Zeitung ek orain dela urte gutxi batzuk: –Maximilianstrasse kalean zehar zebiltzàn hainbat eta hainbat pertsonak ikuskizun etsigarri bezain amorragarria pairatu behar izan zuten.
|
|
|
Eta, aurrerantzean, gure seme alabak etxean geratuko lirateke, kanpora atera gabe, madarikatu batzuk bezala, lotsaren harrak bihotz hesteak janda.
|
Hara
zer izango litzatekeen jauregia guretzat eta gure seme alabentzat: urrezko kaiola bat!
|
|
|
–Anarkismoak bere abioia ere badu, bi hego dituena, Domingo: askatasunaren hegoa eta berdintasunarena; eta
|
hara
zer esango dizudan: egunen batean abioi horretan sartzen bazara, beste abioi guztiak ahaztuko zaizkizu?.
|
|
|
–Ikusten? Albertorekin hasten bazara, biok hilko zarete,
|
hara
zer dioen kantak! Nik bizirik nahi zaitut, ordea, Ada!?; egoera hartan, baina, Domingok nekez engaina zezakeen bere burua berriro, hain izan zen erabatekoa, itxura batean, arestian hartu zuèn sentimendua eta hain zen eskasa engainuaren argudioa; horregatik, halaber, Albertok harako iruzkin hura egin zionean, bi ahizpek, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero, zinerako bidean behar zutèn une berean?:
|
|
|
bada, gezur galanta esan nian, gure aita ez baitzen aberatsa; egun batean, ordea, loteria tokatu zitzaioan? horregatik estudiatu ahal izan nian batxilerra; baina
|
hara
zer diren gauzak: osaba Pakunin ez zuan aitaren suerte onarekin poztu:
|
|
|
aurkikuntzak hainbesteraino goibeldu zuen, non orduetan hitzik egin gabe egon baitzen, enkargatuarekin haserretzeaz gain bere buruarekin ere haserre:
|
hara
zertan amaitzen diren erromantizismo guztiak, kaka zaharra?!; askatasunaren lurra, desengainuaren lurra eta beste lur asko; lur baten eta beste baten artean, baina, noiznahi etortzen zitzaion Domingori Adaren irudia burura, edo, Adarena ez zenean, berak ezagutzen zituèn beste bospaseirena: haienak ez ezik, beste batzuenak ere irudikatzen zituen, ordea, marinelak sarritan mintzatzen baitziren hango eta hemengo portuetan ezagutu zituztèn emakumeez, nik ezagutu nian Hanburgon emakume ilehori bat:
|
|
|
Zuk noizbait esan zenidan eskrupulua har bat dela, errukigabeki zanpatu behar duguna? eta geroztik, askotan zanpatu izan dut, ustez, baina
|
hara
zer diren gauzak: hila dirudiena piztu egiten zait noizean behin, nik ez dakit nola; gero eta gutxiagotan, hori bai, baina?
|
|
|
Segurtasun neurri bat da, badakizu, Teofilo Mariari arrasto txikienik ez uzteko. Baina
|
hara
zer gertatu zitzaidan zuk bidalitako lehenengo gutunarekin: hura hautsi aurretik bataren poltsikoan sartzea bururatu zitzaidala?
|
|
|
–
|
Hara
zer bista ikusgarriak! –esan zion Nazariok.
|