|
2006
|
|
|
Bien arteko ezberdintasunak nabariak dira, adibidez: arruntean gehiago espero zitekeen soziolinguistika arloa modu aberatsagoan (irakasgai gehiagorekin) eta normalagoan (irakasgai derrigorrezkoekin) aurkitzea, baina alderantziz
|
gertatzen
da gure testuinguruan, salbuespenak salbuespen, MUrekin gertatzen den bezala.
|
|
|
Bien arteko ezberdintasunak nabariak dira, adibidez: arruntean gehiago espero zitekeen soziolinguistika arloa modu aberatsagoan (irakasgai gehiagorekin) eta normalagoan (irakasgai derrigorrezkoekin) aurkitzea, baina alderantziz gertatzen da gure testuinguruan, salbuespenak salbuespen, MUrekin
|
gertatzen
den bezala.
|
|
|
Hauen artean ere ezberdintasun handiak daude: a) UPV/EHUn, unibertsitate nagusiena (handiena, titulazio gehien duena, zabalduena hiru campusetan, eta abar) eta publikoa izanik, bertan aurkitzea espero zitekeen soziolinguistika arloa� ren presentzia nagusiena, baina hain justu alderantziz
|
gertatzen
da; b) pribatu arrunten artean ere: zaharrena den unibertsitatean (DU) dago eskaintzarik txikiena, eta berria den unibertsitatean berriz (MU) eskaintza nahiko aberatsa aurkitzen da; c) pribatu bereziak dira (UEU, HIZNET) aberatsenak, nahiz eta bereziak izan eta ez arruntak, euskalgintzako erakunde sozialen artean araututakoak, nahiko paradoxikoa dirudiena gure euskal testuingurutik kanpo.
|
|
|
Irabazitakoak 1991 baino ez dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez du azaltzen. Zer
|
gertatu
da. Gu ere helduen artean izandako euskaldun galerak ikusita harritu egin gara, benetan ulergaitza baita horrenbeste galera azaltzea zio demografikoen eraginez soilik.
|
|
|
Aztertuz gero eman daitezkeen erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman daiteke, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira. Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer
|
gertatzen
da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin. Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian.
|
|
|
Era berean jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan daitekeela berezko prozesua. Berezko prozesu bezala planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan
|
gertatzen
hasia dena (Zuberoan,...). Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa behar dugu; gure ustez biak dira ezinbestekoak.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei
|
gerta
dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Labov ek egindako ikerketa ezagunean, erakusten du emazteak prestigiodun modeloetara sentiberagoak direla eta beraien hizkuntza gehiago zaintzen dutela, hainbat kasutan berritzaileak izan arren. Honakoa
|
gertatzen
da: familian eta lagunen artean emazteek forma berritzaileak erabiltzen dituzte, aintzindariak izanez, aldiz lanean ala publikoan beraien hizkuntza gehiago zaintzen dute.
|
|
|
" Argotak legitimitate kulturalaren oinarrizko funtsak benetan hausten ditu, aurkatua baita ezberdina den nortasun sozial et kultural baten baieztapenaren ondorioz. Eta bertan adierazten den munduaren ikuspegia, klase menderatuetako kideek klasearen barruan
|
gertatzen
diren hizkuntza trukaketen mugetarantz doaz, bereziki trukaketa zainduenetan, tabernetan esaterako non indar eta gizontasun baloreak erabat nagusi diren. Gogor egite oinarri eraginkorrenetarikoa da, politikarekin batera, eta ekiteko modu nagusien aurka" 1.
|
|
|
Beraz, hizkuntza planifikazioak hizkuntza politika suposatzen badu, aurkakoa ez da egia. Izan ere,
|
gerta
daiteke Estatu, nazio ala komunitate batek ez ahalmenik ukatea erabakitako hizkuntza politika gauzatzeko eta gerta daiteke hizkuntza baten aldeko neurriek ez alderdi instituzionalik hartzea.
|
|
|
Beraz, hizkuntza planifikazioak hizkuntza politika suposatzen badu, aurkakoa ez da egia. Izan ere, gerta daiteke Estatu, nazio ala komunitate batek ez ahalmenik ukatea erabakitako hizkuntza politika gauzatzeko eta
|
gerta
daiteke hizkuntza baten aldeko neurriek ez alderdi instituzionalik hartzea.
|
|
|
Espainia nahiko haurreratua bada hizkuntza gutxituen ezagupenean, ez da gauza bera
|
gertatzen
frantzian non eskualde hizkuntzak jarraian Estatu aferak bilakatzen diren, Deixonne legea egon arren (1951). Jarrera hori urrundik dator, hizkuntza gutxituak, izan dadila euskara, bretoiera, korsikarra ala okzitandarra, frantsesaren etsaiak bezala ikusiak izan baitira, bere garapenerako oztopoak balira gisa.
|
|
2007
|
|
|
Sarri askotan
|
gertatzen
zaigu langintza honetan ari garenoi edozein lekura joan eta zenbat langile garen, zenbat ikasle ditugun, zenbat eta nolako egoitzetan ari garen eta horrelako hamaika galdera erantzun behar izatea: izan ere, gure ikasguneetatik milaka eta milaka ikasle pasatu badira ere, ezjakintasun handia dago gure jardueraren inguruan.
|
|
|
Taula honetan argi ikusten da urteotan
|
gertatu
den bilakaera: astean 0 ordu astean 7 ordu astean 10 ordu astean >19 ordu uda ikastaroa uda barnetegia neguko barnetegia
|
|
|
Ikasturte horretatik aurrera, ikasle jaitsiera
|
gertatu
zen 2002 ikasturtera arte, bertan 33.168 ikasle izan zirelarik. Hortik aurrera, berriro ere, helduen alfabetatze eta euskalduntzearen gorakako joera nabaria izan da, ikasle kopurua ikasturtero 2.000 handituz (35.337 ikasle 2003, 37.862 2004 eta 39.530 2005).
|
|
|
Ikasle kopuruak aldaketak izan baditu, are handiagoa izan da hauen tipologian
|
gertatu
dena, eta goian aipatu den kolektibo bereziei zuzendutako irakaskuntzarekin lotuta izan den aldaketa bereziki.
|
|
|
Ikasle gazteenei buruz aritzean, horien euskara mailari buruzko datu bat eman badugu ere, hemen ikasle guztien ikasturte hasierako mailari erreparatuko diogu, eta horretan
|
gertatu
den bilakaera azalduko dugu (aldaketa uste baino eskasagoa izan bada ere):
|
|
|
Datu honetan sakondu nahian, 2005 ikasturtean lehen aldiz euskaltegiratu diren ikasleen azterketa xume bat egingo dugu, argigarri
|
gerta
daitekeelakoan.
|
|
|
Egun gauzak bestelakotzen ari dira. Iruñerriko kopuruak mantentzeko joera erakusten badute ere, eskualdeetan da hain zuzen ere ikasle kopuru galerarik handiena
|
gertatzen
ari dena. Berriz ere eremu ez euskaldunean kokatutako euskaltegien egoera zaila adierazi nahi nuke.
|
|
|
Horrelakoak asko dira. Helduen euskalduntze alfabetatzean
|
gertatu
den bilakaerak bultzatuta asko kostatzen zaio ikasleari bere ingurutik kanpora ateratzea euskara ikastera. Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea.
|
|
|
Azken bost urteetan jaitsiera pixkanaka
|
gertatzen
ari bada ere aipagarria da 1998ko urrian 1600 ikaslek eman zutela izena geurean eta, orain, urte guztiko datuak kontuan izanda ere, ez gara kopuru horietara ailegatzen.
|
|
|
Auzi hau gero eta nabarmenagoa da Vascuencearen legeak ezarritako eremuez mintzo bagara. Iruñetik iparralderako eskualdeetan euskarak izaten ahal du onarpen eskas bat instituzioen aldetik, eta, are gehiaHelduen euskalduntzealfabetatzean
|
gertatu
den bilakaerak bultzatuta asko kostatzen zaio ikasleari bere ingurutik kanpora ateratzea euskara ikastera. Alde batetik onuragarria da hori oso, izan ere irakasleari aukera ematen baitio erabilerari zuzenean lotutako eskolak prestatzea eta ematea.
|
|
|
Ditugun datu fidagarrienak, 1987tik hona egin diren inkesta soziolinguistikoetatik ateratakoak dira. HEA alorrari doakionez berdin
|
gertatzen
da. Datu zehatzik ez, baizik eta ebaluaketa batzuk.
|
|
|
Ditugun datu fidagarrienak, 1987tik hona egin diren inkesta soziolinguistikoetatik ateratakoak dira. HEA alorrari doakionez berdin
|
gertatzen
da. Datu zehatzik ez, baizik eta ebaluaketa batzuk.
|
|
|
Horixe dugu alderdirik ahulena. Ikasgelan
|
gertatzen
denari arretaz begiratu behar zaio, tentuz jaso, sistematizatu eta sakonetik gogoeta egin. Ikasgeletan irakasteko teknika, irakas estrategia desberdinak erabil daitezke, datu objektiboak lortu eta emaitzak alderatu.
|
|
|
1975eko otsailean berrogeiren bat irakasle Arrasaten bildu ziren eta bilera hura giltzarri
|
gertatu
zen gau eskolen mugimenduaren sorreran (Odriozola, 1976). Eraketa gaiak jorratu zituzten eta, irakasleei dagokieEuskara helduei irakasteko metodologiak, oro har, bi zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan:
|
|
|
Gehienbat, unibertsitari, langile, oraindik bere lehenengo lan tokira iritsi gabeko gazte, etxekoandre, izango diren garaadinekoengana euskeraren irakaskuntza heleraztea du helburu eta, hori guzti hori, bigarren hizkuntzen irakaskuntzarako teknikabideekiko ikerketa, irakaspideekiko azterlanak, entzun ikuste bidezko baliapidea, irakasleak
|
gertatzea
eta gaitzea bezala horri datxekon aurrerapide guztiekin batean, eta hoiei guztiei Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea HABESortarazi eta Euskaltegiak Araupetzeaz baliatuz bideak ematen zaizkiela.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urtero urtero" milagroak"
|
gertatzen
direla. Guk ontzat emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urterourtero" milagroak"
|
gertatzen
direla. Guk ontzat emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute.
|
|
|
Euskalduntzealfabetatzearen ardura ez litzateke soilik irakasle, entrenatzaile, kazetari, edo guraso euskaldunak sortzea, baizik eta euskaldun osoak sortzea. ko urratsetan ikaslearen beharretan
|
gertatzen
diren aldaketak kontuan hartuta burutu behar dela ikas prozesua.
|
|
|
Atal edo lerro hauek, gainera, beste atalak euskalduntzeko eredu eta esperientzien bilgune izango dira. Aurreko batean esan bezala, Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskara ikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan
|
gertatzen
diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke eta erabiltzaile guztiak euskaraz aritzera animatuta sentituko lirateke.
|
|
|
Aldi berean, bere lana euskaraz betetzen laguntzen saiatuko ginateke, alboan egonez eta bere arazo errealei erantzunez. Europako Erreferentzi Marko Bateratuan berariaz aipatzen da atalase mailatik gorako urratsetan ikaslearen beharretan
|
gertatzen
diren aldaketak kontuan hartuta burutu behar dela ikas prozesua.
|
|
|
Galdakaoko ospitalean lanean dauden eta Euskal Herri osoko euskaltegietan euskaraikasten dabiltzan guztiek euskaltegia bertan izango balute, bertan
|
gertatzen
diren komunikazio egoeretan trebatuko bagenitu, unean uneko laguntza praktikoa emango bagenie, egundoko bultzada izango litzateke euskararen normalizazioa bultzatze aldera. Erabileran eragin zuzena izango genuke.
|
|
|
Gaiek, noski, bere interesa hobeto piztuko dute bere alorrean
|
gertatzen
diren egoeretan oinarrituta badaude. Honek ez du esan nahi eskolak monotematikoak izan behar direnik; ikasleak nahi, desio, behar eta irrika ezberdinak izango baititu.
|
|
|
Hizkuntzaren erabiltzaileak, gizarte eragilea, gaitasun orokor eta komunikazio gaitasunak biltzen ditu bere baitan. Egin beharreko atazak egiteko bere hizkuntz jarduerak testuinguru batean
|
gertatzen
dira gai edo arlo batzuen inguruko testuak (ahozkoak zein idatzizkoak) ekoiztuz. Horretarako estrategia batzuk erabili behar dira.
|
|
|
Honek guztiak, zalantzarik gabe, egokitzapen izugarria eskatzen du, bai ikas prozesuari dagokionez, bai euskaltegien antolaketari dagokionez. Euskalduntze alfabetatzean aldaketa sakonak
|
gertatu
behar dira. Aditu guztiek diote Europako Erreferentzi Markoari jarraituz lan egiteak egundoko txip aldaketa eskatuko lukeela.
|
|
|
(familia, lagunartea...) horietan
|
gertatzen
delako, eta bestetik hizkuntza komunitatearen konpaktaziorako bidea bertatik hasten delako (familia, lagunartea, auzokoak, elkarteetako lagunak,...).
|
|
|
Topagunearen ustetan erabilera askeko guneak euskalduntzea lehentasunezko gaia da, batetik neurri handi batean hizkuntzaren transmisioa (familia, lagunartea...) horietan
|
gertatzen
delako, eta bestetik hizkuntza komunitatearen konpaktaziorako bidea bertatik hasten delako (familia, lagunartea, auzokoak, elkarteetako lagunak,...).
|
|
|
Ekimen interesgarriak, eragingarriak, positiboak eta beharrezkoak dira duda barik. Baina euskaltegietan jarduera nagusia ikasgelan
|
gertatzen
da, eskoladenboran. Euskararen status eta erabileran nola eragin ahal dugu geuretik?
|
|
|
Ekimen interesgarriak, eragingarriak, positiboak eta beharrezkoak dira duda barik. Baina euskaltegietan jarduera nagusia ikasgelan
|
gertatzen
da, eskola denboran. Euskararen status eta erabileran nola eragin ahal dugu geuretik?
|
|
|
• Irakasleari normalizazio eragile papera eman nahi zitzaion, baina alde horretatik hausnarketa eta formazioa urria
|
gertatu
zen seguruenik. Bestalde, euskalgintzaren planifikazio lokal edo global batean kokatuta norabidea argiago egongo zen agian.
|
|
|
Izan ere, errealitate soziolinguistikoa ez da bakarrik benetan jasotzen dena, errealitateari buruz jendeak pentsatzen duena ere oso adierazgarria da. Modu berean errealitatearen eta irudipenen arteko aldeak zergatik
|
gertatzen
diren aztertzea oso interesgarria suertatzen da.
|
|
|
Izan ere, errealitate soziolinguistikoa ez da bakarrik benetan jasotzen dena, errealitateari buruz jendeak pentsatzen duena ere oso adierazgarria da. Modu berean errealitatearen eta irudipenen arteko aldeak zergatik
|
gertatzen
diren aztertzea oso interesgarria suertatzen da. berrietara egokitzeko. Aldaketak fitxetan eta neurtutako herrien kopuruan izan dira gehienetan, baina kasu guztietan neurketen arteko konparaketa egin ahal izateko irizpideak errespetatu dira.
|
|
|
Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko hizkuntzen aniztasunean bakarrik
|
gertatu
. Hizkuntza berriak entzun ez ezik gazteleraren erabilera zertxobait areagotu egin dela pentsa genezake.
|
|
|
• Orokorrean erabilera indizea% 0,7 eta% 1en artean hobetzea aurreikusiko nuke: Baxuagoa
|
gertatuko
balitz kezkagarria litzateke (eta ondo aztertu beharrekoa).% 1etik gorakoa balitz, positibotzat baloratuko nuke.
|
|
|
adinekoak bihurtuko direla erabilera indize baxueneko adin multzoa. Eta zalantza, hori noiz
|
gertatuko
bazen ere, 2006ko neurketan jazo da. 2006an, adin multzoak honela sailkatu dira:
|
|
|
Haurrek eta gazteek puntutik gorako hobekuntza lortuko dute; helduen erabilera indizea pittin bat hobetuko da (puntuaren bueltan) eta adinekoena mantendu egingo da, edo pittin bat jaitsi, helduenarekin parekatuz. Eta
|
gertatutakoa
hauxe:
|
|
|
gaitasun maila %25 bitartean kokatzen den zonalde soziolinguistikoa. Bizkaian gainera, gaitasun maila %25etik gorakoa den 3 zonaldeetan
|
gertatu
dira desbideraketak. 2006ko erabilera proportzioak aurreko neurketetakoak baino txikiagoak dira, 1993koen parera jaitsi direlarik.
|
|
|
" Aldaketen agenteak eta protagonistak berriz emakumeak dira. Zer
|
gertatzen
da gizonezkoekin. Non daude gizonak aldaketa prozesu honetan?". 10
|
|
|
Izan ere: Elkarrizketetan haurrak tarteko direnean, euskararen erabilera nabarmen handiagoa da, haurrik ez dagoenean baino, Iruñean izan ezik. Nagusiak haurrekin ari direnean ere, askoz ere euskara gehiago darabilte, nagusien artean ari direnean baino. Baina oso datu kezkagarria da, Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera
|
gertatu
da: %5, 9tik %0, 8ra.
|
|
|
Nolanahi ere, neurketa honetako emaitzetan ikusiko dugun bezala, badira joera orokorretatik kanpo kokatu diren datuak. Batzuk, oso deigarriak dira eta desbideraketa horiek zergatik
|
gertatu
diren zehaztea oso garrantzitsua izan liteke: ea neurketa bertako gertakariren baten, edo aurten metodologian ezarritako aldaketaren baten ondorio diren (tamaina honetako neurketa batean horrelakorik gertatzea ez baita ezohikoa), edo eremu edo esparru soziologiko jakinen batean gertatu den joera berezi baten isla diren zehaztea, alegia.
|
|
|
Batzuk, oso deigarriak dira eta desbideraketa horiek zergatik gertatu diren zehaztea oso garrantzitsua izan liteke: ea neurketa bertako gertakariren baten, edo aurten metodologian ezarritako aldaketaren baten ondorio diren (tamaina honetako neurketa batean horrelakorik
|
gertatzea
ez baita ezohikoa), edo eremu edo esparru soziologiko jakinen batean gertatu den joera berezi baten isla diren zehaztea, alegia.
|
|
|
Batzuk, oso deigarriak dira eta desbideraketa horiek zergatik gertatu diren zehaztea oso garrantzitsua izan liteke: ea neurketa bertako gertakariren baten, edo aurten metodologian ezarritako aldaketaren baten ondorio diren (tamaina honetako neurketa batean horrelakorik gertatzea ez baita ezohikoa), edo eremu edo esparru soziologiko jakinen batean
|
gertatu
den joera berezi baten isla diren zehaztea, alegia.
|
|
|
Erreferentziatzat, 2001eko neurketako emaitza orokorra harturik (%13.5), erabilera indize orokorra 0,7 eta puntu 1en artean hobetuko zela aurreikusi nuen, ohar hau eginez: " Baxuagoa
|
gertatuko
balitz kezkagarria litzateke(...) %1etik gorakoa balitz, oso positibotzat baloratuko nuke".
|
|
|
Donostia ez beste hiriburuetako haurren arteko elkarrizketetako euskararen erabilera baxua. Gasteizkoa iazkoaren oso antzekoa da, Bilbon hobetu egin da (%2, 6tik %4, 3ra) baina Iruñean aitzitik, sekulako jaitsiera
|
gertatu
da: %5, 9tik %0, 8ra.
|
|
|
Deigarria da, urteotan herri txikietan
|
gertatu
den galera. Eta 2001eko emaitza hobetu badute ere (%21, 7), ez dira iritsi 1993ko datuetara.
|
|
|
Eta 2001eko emaitza hobetu badute ere (%21, 7), ez dira iritsi 1993ko datuetara. Herri txikietan
|
gertatzen
ari diren aldaketa soziodemografiko handien eragina usaindu daiteke gertakari honen azpian.
|
|
|
• Haurren artean handitu da gehien erabilera (%20, 8), helduek ere puntu batean hobetu dute (%12, 3) eta zaharrek etengabeko jaitsieran darraite (%10, 6). Gazteen artean, berriz, ez da hobekuntza nabarmenik
|
gertatu
, aurreko neurketaldiko ia proportzio bera lortu dutelarik (%13, 8).
|
|
|
Gipuzkoan eta Iparraldean lortutako emaitzak aurreiskupenen barruan sartu dira, espero zitezkeen joerak berretsiz. Gauza bertsua
|
gertatu
da Araban, lortu den emaitzak aurreikuspena bi hamarrekotan hobetu badu ere.
|
|
|
Eta laginketaren bidezko datu guztietan ezinbestez
|
gertatzen
den laginerrorea kontuan hartuta, euskararen erabileran balizko aldaketa txiki oro goranzko nahiz beheranzkoalagin alboraketa horren barnean suerta daiteke, benetako joera nolakoa den ezagutzeko parada galaraziz. (Martinez de Luna, 2002:
|
|
|
Goranzko joera hori bat dator Euskal Herri mailan antzematen denarekin, baina Arabako zein Gasteizko aldaketatxoek nagikeriak jota dirudite, Euskal Herriko datuak gorantz bizkorrago egiten du-eta. Horrek ez gaitu harritu behar, inondik inora, izan ere, Araba eta Gasteizen
|
gertatzen
den bezala, gehienbat erdaraz bizi den gizarte bateko harreman sareak euskalduntzea zeregin motela bezain lan zama mardula da. Eta solasaldiak, azken buruan, hiztun bakanduengan ez, baizik eta harreman sareetan gauzatzen dira.
|
|
|
(...) Zenbat eta gaitasun maila handiagoa, orduan eta gertuago dago erabilera gaitasun mailatik (indizea 1 izatetik). Jakin badakigu gaitasun mailak, besteak beste, mintzakide potentzial gehiago ekartzen dizkigula, eta elkarrizketak euskaraz
|
gertatzeko
ezinbestekoa dugu mintzakideak elebidunak izatea. Mintzakide elebidunen presentzia handitzeak (gaitasunmaila) erabilera hobetu egiten du eta, beraz, indizea 1etik gertuago geratzen da.
|
|
|
Eta laginketaren bidezko datu guztietan ezinbestez
|
gertatzen
den laginerrorea kontuan hartuta, euskararen erabileran balizko aldaketa txiki oro goranzko nahiz beheranzkoa laginalboraketa horren barnean suerta daiteke, benetako joera nolakoa den ezagutzeko parada galaraziz. (Martinez de Luna, 2002:
|
|
|
Adin tarteka hartuta, interes handiko datuak aurki ditzakegu. Gainera, horiek arakatzea lagungarri
|
gerta
dakiguke egoera eta joera orokorren muinetara hurbiltzeko.
|
|
|
Arabako adinekoen artean, aldiz, jaitsiera nagusitzen da, hamazazpi urteetan lau puntu galduz (%4, 8tik %0, 8ra). Gogoan izan behar dugu Euskal Herriko datuetan beste horrenbeste
|
gertatzen
dela adin horietako euskararen erabilerarekin, jaitsiera hori Arabakoa baino txikiagoa bada ere (%13, 7tik %10, 6raino). Bestalde, adinekoen euskararen erabilerak ia hutsaren hurrengoa jarraitzen du izaten, Gasteizen (2006an, %0, 6koa).
|
|
|
Hau da, herri eta eskualde askotan euskararen altxorra galtzen joan da belaunaldiz belaunaldi, orain adineko kategoriara iristen ari den belaunaldiarengan joera horrek hondoa jo duen arte; hau da, Arabako lur gehienetan eta Gasteizen, euskaldunak ia desagertuta egon arte. Horregatik
|
gertatuko
zen erabileraren jaitsiera adinekoen artean, aztertu den hamazazpi urteko tartean.
|
|
|
Arabako euskararen erabilera datuetan
|
gertatzen
diren neurraldiz neurraldiko gorabeherak metodologiari egotzi beharrekoak dira, behaketa teknikak dituen mugei zein lagin erroreari, hain zuzen ere. Hortaz, datuen irakurketak joera edo norabide osoa hartu behar du kontuan, ez neurraldiz neurraldiko datuen irakurketa xehea.
|
|
|
Gasteizen, heldu haurren arteko harremanetan euskararen erabilera altuagoa da (%8, 9) beste konbinazio mota guztietan baino; Gainera, Gasteizen ez ezik, Hego Euskal Herriko beste hiriburuetan ere beste horrenbeste
|
gertatzen
da.
|
|
|
Bada, horixe da, hain zuzen ere, Euskararen Erabileraren Kale Neurketak neurtzen duena. Izan ere, kalean edo leku publikoetan gauzatzen diren harremanak jasotzen ditu, eta horiek normalean elkar ezagutzen dutenen artean
|
gertatzen
dira, familiakoen artean eta lagun artean, gehienbat. Hortaz, bada, esan daiteke garrantzi handikoa dela euskarasoziolinguistika klusterra soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 73 ren kale erabilera neurtzea eta erabilera horren bilakaera zein den jakitea.
|
|
|
Bada, horixe da, hain zuzen ere, Euskararen Erabileraren Kale Neurketak neurtzen duena. Izan ere, kalean edo leku publikoetan gauzatzen diren harremanak jasotzen ditu, eta horiek normalean elkar ezagutzen dutenen artean
|
gertatzen
dira, familiakoen artean eta lagun artean, gehienbat. Hortaz, bada, esan daiteke garrantzi handikoa dela euskararen kale erabilera neurtzea eta erabilera horren bilakaera zein den jakitea.
|
|
|
Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen. Hirugarrenik, bertze adin taldeetan
|
gertatu
diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8).
|
|
|
Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen. Hirugarrenik, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean
|
gertatu
baita(+ 0,8).
|
|
|
Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen. Hirugarrenik, bertze adin taldeetan
|
gertatu
diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8).
|
|
|
Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak jarraitu baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen. Hirugarrenik, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean
|
gertatu
baita(+ 0,8).
|
|
|
Euskaldun ehuneko eskasa duten udalerrietan 6 ordu horietan gazte euskaldunen bat solasean harrapatzea ala ez zori hutsa izaten da, eta anitz aldiz horrek makurrarazten edo goratzen du adin talde horri dagokion emaitza. Hala
|
gertatu
da Berriozarren eta Zizur Nagusian non hutsa izan baita gazteei entzundako euskararen erabilera.
|
|
|
Igoera helduei eta adinekoei esker
|
gertatu
da. Haurren eta gazteen erabilerak berriz, ez du garapen positiborik izan.
|
|
|
Herriz herriko agerpen horrek begi bistara atentzioa ematen duten datu batzuk ditu, Zizur Nagusian eta Berriozarren gazteek izan duten erabilera hutsala, kasu. Zizur Nagusiaren kasuan% 3,9ko erabilera batetik jaitsi da( [2001] 3,9_ [2006] 0) eta pentsatzekoa da, arestian aipatu bezala, euskaldunak% 10 inguru diren udalerrietan neurketaldian zorizko edozein faktorek aldarazten ahal duela emaitza, areago ere lagina handia ez denean, aipatu bi kasuetan
|
gertatu
den bezala (Berriozarren 64 gazte baino ez ziren neurtu eta Zizur Nagusian 84).
|
|
|
Tuteran (25.000 – 50.000 bitarteko biztanleak dituen udalerri bakarrean) erabilera 3koa da, aurreko neurketatik+ 1,4 goiti egin duela ([2001] 1,6_ [2006] 3). Igoera haurrei eta gazteei esker
|
gertatu
da. Ikus dezagun:
|
|
|
Gizonezkoen eta emakumezkoen erabileren aldeaz, 2006ko kale neurketako Iruñeko datuek aurreko kale neurketan
|
gertatutakoaren
kontraeuskaraz egin dutenen artean gehienak emakumezkoak direla erakutsi dute. Eta hori adin talde guztietan gertatu da.
|
|
|
Gizonezkoen eta emakumezkoen erabileren aldeaz, 2006ko kale neurketako Iruñeko datuek aurreko kale neurketan gertatutakoaren kontraeuskaraz egin dutenen artean gehienak emakumezkoak direla erakutsi dute. Eta hori adin talde guztietan
|
gertatu
da.
|
|
|
Iruñean helduen eta adinekoen adin taldeetan bertze hizkuntzen erabilera euskararena baina altuagoa da (helduen artean euskaraz% 2,6 eta bertze hizkuntzetan% 3 neurtu da eta adinekoen artean euskaraz% 1,9 eta bertze erdaretan% 2,1). Hori ez da Hegoaldeko bertze ezein hiriburutan
|
gertatu
, nahiz eta Gasteizen emaitzak ia berberak izan (helduen artean euskaraz% 3,7 eta bertze hizkuntzetan% 3,6 neurtu da eta adinekoen artean euskaraz bertze erdaretan bezala: % 0,6).
|
|
|
3 2001etik 2006 bitartean, bertze adin taldeetan
|
gertatu
diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8), gazteek euskararen inoizko erabilerarik altuena eman dutela(% 6,9). Gazteen igoera horrek Ipar Mendebaldean (Baztanen eta Donezteben), Pirinioaldean (Agoitzen), Estellerrian (Lizarran) eta Tuteraldean (Tuteran) gertatu dira nabarmenen.
|
|
|
3 2001etik 2006 bitartean, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean
|
gertatu
baita(+ 0,8), gazteek euskararen inoizko erabilerarik altuena eman dutela(% 6,9). Gazteen igoera horrek Ipar Mendebaldean (Baztanen eta Donezteben), Pirinioaldean (Agoitzen), Estellerrian (Lizarran) eta Tuteraldean (Tuteran) gertatu dira nabarmenen.
|
|
|
3 2001etik 2006 bitartean, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8), gazteek euskararen inoizko erabilerarik altuena eman dutela(% 6,9). Gazteen igoera horrek Ipar Mendebaldean (Baztanen eta Donezteben), Pirinioaldean (Agoitzen), Estellerrian (Lizarran) eta Tuteraldean (Tuteran)
|
gertatu
dira nabarmenen.
|
|
|
Haurren eta gazteen mailetan
|
gertatzen
dena bestelakoa da. Hain zuzen ere, euskara erabiltzen duten haurren kopurua mantentzen, baita pixkabat igotzen da 1993 eta 2001en artean, %5, 1etik %5, 2ra igaroz, ordoren %4, 8ra jaisteko.
|
|
|
Gain beheraren leuntze hori herri txikietan dagoen euskararen ezagutza maila gorari, euskara haurrei transmititzearen beharraren kontzientzia hartzeri eta euskarazko irakaskuntza eskaintzatzen hedapenari lotua dago. Adin taldekako datuak esanguratsuak dira zeren,, gazteen, helduen eta adinduen baitan, euskararen baliapenaren beherakada argia bada, aurkakoa
|
gertatzen
da haurren mailan. Izan ere, 1997an umeen %8, 9ak hizkuntza hori baliatzen badu, %11, 1ak erabiltzen du 2001ean eta %13, 4ak 2006an, hots, 4,5 punduko gorakada bat nabarmentzen da.
|
|
|
Aipatu bezala, neurtaldi berri bati begira egin behar den metodologiaren eguneratzea eta egokitzea ez da erraza, Erabileraren Kale Neurketa oso sentibera baita gizartean
|
gertatzen
diren aldaketen aurrean. Esaterako, eskuko telefonoaren erabilera zabaldu zen urteetan neurtzaileek jasotako" bakarrizketak" neurketan integratzeko irizpideak landu behar izan ziren.
|
|
|
Azken garai honetan hizkuntzen eraRosa Ramos –Neurketaren konplexutasuna bileraz hausnartzeko boladan dagoen hiztunaren alderdi emozionalari eta psikosozialari garrantzia kendu gabe, ezin dugu bazterrean utzi hiztun elebidunek sortutako hizkuntza komunitateak egituratzeko eta hiztun berriak erakartzeko daukan (edo ez daukan) indarraren garrantzia; hau da, egiturazko aspektuen garrantzia. Izan ere, pisu guztia hiztun elebidunen jokaeran jartzen badugu, hurrengo urratsa izan daiteke ezagutza eta erabileraren arteko aldearen erantzukizuna hiztun horien leialtasun faltari egoztea, gainerako eragileei, hiztun elebakarrei hain zuzen (eta gizartean elebakarren eta elebidunen artean
|
gertatzen
den elkarreraginari), inolako garrantzirik eman gabe.
|
|
|
Hausnarketarako gai ugari eskaintzen dizkigu Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak. Etorkizunean jasotako datuek argituko dituzte oraingo zalantzak eta beste kezka iturri batzuk zabalduko dituzte, euskararen normalizazioaren lanean askotan
|
gertatzen
zaigun bezala, bide bat jorratzeak beste batzuen hasiera dakarrelako. Euskararen Erabilpenaren Kale Neurketak euskararen normalizazioaren lanean aurrera egiten lagundu dezake, baldin eta bere konplexutasun osoan onartzen badugu, sinplifikaziorik gabe.❚
|
|
|
Oraindik ere leku batzuk bereziki babestu beharrean gara eta hori ez da
|
gertatzen
ari. euskara gaztelera frantsesera ez diren hizkuntza horietan euskaraz baino. Datu hau oso ikusgarria iduritu zait.
|
|
|
Oro har eta irakurketa orokor bat egite aldera, emaitzak ez ditut nik sobera ongi baloratzen izan ere portzentaien goranzkoa ez baita
|
gertatzen
kasu askotan. Oraindik ezagutza handia den herrietan beheranzko joerak nabarmentzen ari dira eta ezagutza makurragoa den lekuetan ere ezagutzaren datuak gero eta handiagoak izan arren ez baitugu lortzen euskara normal erabiltzea bizitzaren esparru guztietan.
|
|
|
Oraindik ezagutza handia den herrietan beheranzko joerak nabarmentzen ari dira eta ezagutza makurragoa den lekuetan ere ezagutzaren datuak gero eta handiagoak izan arren ez baitugu lortzen euskara normal erabiltzea bizitzaren esparru guztietan. Oraindik ere leku batzuk bereziki babestu beharrean gara eta hori ez da
|
gertatzen
ari. Nafarroa Garaiko datuetara etorrita berriz ere Vascuenceren legeak berak oinarri hartzen duen banaketak ere ez du bermatzen euskara ofiziala behar lukeen lekuetan hala izan dadin, datuak begiratzea besterik ez dago euskararen erabilera datu orokorrak ezagutza handia den eremuetan 1993ko kale neurketaren azpitik ageri baitira, zer esanik ez euskarak babes hori ez duen eremuetan.
|
|
|
Euskal Herriko erabilera orokorrean %10ekoa izatetik, %14era pasa da. Bereziki EAE’an
|
gertatu
da gorakada hau, Nafarroan euskararen erabilera kopuruak mantentzeko joera izan du, Iparraldean, zoritxarrez, aurkako joera izan duen bitartean. Badirudi beraz, garai autonomikoa osatu duen azken hogeita bost urtetako prozesuan, euskararen ezagutzan izan ditugun irabaziek, erabilerara ere izan dutela bere jauzia, EAEn bada ere.
|
|
|
2001 urte arte euskararen erabilerak gorako joera izan bazuen ere, azken bost urtetan prozesu hau eten egin dela dirudi, puntu bat gutxiago baitu 2006.ko erabilerak, eta beherako joera haur eta gazteetan
|
gertatu
da gainera.
|
|
|
Ez du ordea honek esplikatzen guztia, euskararen erabileraren gorakada, ez da euskara gehien ezagutzen den zonaldeetan bakarrik eman, euskara gutxiengoak ezagutzen duen guneetan ere
|
gertatu
da igoera V.kale neurketako datuei begiratuz. Gizarte aukerak beharrezkoak dira hizkuntza bat erabili ahal izateko, baina hiztunak hizkuntza horretan hitz egin nahi izatea da beharrezkoa hizkuntza horretan hitz egingo badu.
|
|
|
Etorkizuneko gizarteari begira itxaropentsua da, euskararen irabaziak, haur eta gazteengandik etorri izatea; ezagutza mailako azterketetan ikusten zen bezala, kale erabileran ere horrela
|
gertatzen
da, adina zenbat eta gazteago, euskara gehiago ezagutzen eta erabiltzen da. Gainera lurralde guztietan gertatzen da progresio hau, bai Autonomi Elkartean, baita Nafarroan ere.
|
|
|
Etorkizuneko gizarteari begira itxaropentsua da, euskararen irabaziak, haur eta gazteengandik etorri izatea; ezagutza mailako azterketetan ikusten zen bezala, kale erabileran ere horrela gertatzen da, adina zenbat eta gazteago, euskara gehiago ezagutzen eta erabiltzen da. Gainera lurralde guztietan
|
gertatzen
da progresio hau, bai Autonomi Elkartean, baita Nafarroan ere. Nafarroan nahiz eta administrazioaren babesik ez izan, euskararen etorkizuna itxaropentsua da, haur eta gazteek helduek baino gehiago bai darabilte, beraz legezko erabakiek ez dute beti zehazten hizkuntza batekiko hiztunaren jokabidea.
|
|
|
Nagusien arteko elkarrizketetan gutxiago erabiltzen dugu euskara eta joera hori berori, hau da, euskara gutxiaEuskarak errealitate ezberdinak bizi ditu lurralde batean ala bestean, Gipuzkoan biztanleen hirutik batek darabil euskara kalean, Bizkaian entzuten da urrena euskara gehien, hamarretik batek darabil, Nafarroan gutxiagok erabiltzen du %6, 6ak, Araban berriz euskarak kalean duen presentzia ez da %5era ere iristen, Iparraldean euskarak bizi duen gizarte errealitatearen pare. go erabiltzearena, errepikatzen da ondoren, haurrak elkarrekin ari direnean, euskararen erabilerak behera eginez. Deigarria da joera hau oso indartsu
|
gertatzen
dela Iruña edo Gasteizen, haurren arteko elkarrizketetan euskararen erabilera hutsera etortzen baita hiriburu hauen kasuan.
|
|
|
Biziki eragin handia. elkarte bakoitzak badu 40 edo 50 urteko historia luzea.
|
Gertatzen
da familia bereko bi edo hiru belaunaldi ibili direla dantza edo kantu talde berean. Gazteak elkartean sartzen dira musika, kantuz, antzerkian edo bertsolaritzan ikasteko. ohore zaie nortasun berri batez jabetzeaz. elkartea federazio batean bada lehiaketak eta txapelgoak antolatzen dira. publiko zabala hurbiltzen da. herrietako bestetan elkarteek parte hartzen dute giro alaian.
|
|
|
Gazteak elkartean sartzen dira musika, kantuz, antzerkian edo bertsolaritzan ikasteko. ohore zaie nortasun berri batez jabetzeaz. elkartea federazio batean bada lehiaketak eta txapelgoak antolatzen dira. publiko zabala hurbiltzen da. herrietako bestetan elkarteek parte hartzen dute giro alaian. Botere publikoarekin zerbait traba
|
gertatzen
bada, elkarteak
|