|
2001
|
|
|
Edozein herrialdetako hiritan eta edozein garaitan gertatzen da.
|
Gauzen
izenak, zaletasunen deskribapenak, jakien prestaerak, izen propioak... denak konbentzio hutsak dira; edozein izan zitezkeen.
|
|
2004
|
|
|
Horren bidez zabaldu zan gure artean ideia(?) zentzugabe hura: abertzaleok agintea lortu, hiztegia eskuan
|
gauzei
izena aldatu (kaleetako plakak bezelaxe), eta kitto: euzkotarrak euskaldun, herri osoa euskeraz jator hasiko omen, eta hizkuntzaren hauzia betirako konpondurik.
|
|
|
|
gauzei
izenez deituz
|
|
|
|
gauzen
izenak soinu berriz
|
|
|
" izenak jarriz/ ibili ihardun/ norbere bizikizun/ egunero berriei...,/ egunero estreinatzen ditugun/ uneei/ izen berriak asmatuz" (inpresionista esanen ote diogu?). Poesia hitza da, eta hitza –bere eskuetan–, a)
|
gauzen
izena da lehen lehenik," egunez eguneko/ angelu berriz/ gauzei adi", mundu beti berri bati egokitzeko hitza beti berrituz. Hitza, b) ispilua da, gauzek ematen diguten irudi beti berriaren ispilu.
|
|
|
|
gauzei
izenez deituz
|
|
|
|
gauzen
izenak soinu berriz
|
|
|
Gertakarien berri emateko, hitz egitera behartuak gaude ezinbestean, hots, hitzez baliatzera behartuak, hitzak oro har errealitatearen irudiak direlarik. Aristotelesen ustez
|
gauzen ordez
izenez ikur gisa (hos symbolois) baliatzen gara. Wittgensteinek irudi adigaia hobetsiko du hitzen eginkizuna definitzerakoan, izenen eta perpausen arteko eginkizun bereizketa funtsezko bezain erabakigarri bat egingo duelarik, geroxeago ikusiko dugunez.
|
|
|
Eta, munta ttipiago ez duena, zergatik izendatzen ditugu gauzak? Zer adierazten du
|
gauzei
izenak egozteak. Hona hemen proposatzen dugun erantzunbidea:
|
|
|
1
|
Gauzei
izenak emateak adierazten du gauzei buruz hitz egiteko ahalbidea ematen dugula. Izan ere, hizkuntza da gizakiaren ezagut garri eta izan garri funtsezkoena; halatan, hitz egingo badugu, zerbaitetaz hitz egin behar dugu nahitaez eta, hartara, zerbait hori zertu eta mugatu egin behar dugu, hitzez zertu eta mugatu halabeharrez.
|
|
|
Izen bidezko identifikatze hori metafora prozesu bati esker suertatzen da, metafora hitza zentzu zabal batean harturik.
|
Gauzen ordez
izenak erabiltzean metafora batez baliatzen gara, hizkuntzaren ahaltasun baldintza den metaforaz hain zuzen ere, izenak gauzak balira bezala erabiltzen baititugu. Izen bidezko gauzen identifikatzea ere metafora bati esker egiten da:
|
|
2007
|
|
|
|
Gauzei
izena ematen ikasiz, haurrak ez du gauza enpiriko eta gertu jarriei buruz aldez aurretik duen ezagutzari zeinu artifizial batzuk eranstea soilik egiten. Objektu horien kontzeptuak eratzen ari da ikasten, mundu objektiboarekin nola konpondu ari da ikasten.
|
|
|
Baina berbera da bereizte eta nabarmentze ekintza bera, prozesua bera.
|
Gauzaren
izenak ez du horren natura galdatzen; horrek ez du fusei on izan nahi, ez du gauzaren egia eman nahi. Izenaren egitekoa gauzaren alderdi partikularren bat azpimarratzera mugatzen da beti; murrizketa eta mugaketa horretantxe datza, hain zuzen ere, izenaren balioa.
|
|
2008
|
|
|
Marrazkietan ta silabaz amaitzen diren lau gauza erakusten zaizkio haurrari.
|
Gauzen
izenak esan behar ditu haurrak ta silaba esan gabe. Lau gauzak:
|
|
|
Begiratu marrazkiei eta esan ikusten dituzun
|
gauzen
izena, baina lu silaba esan gabe: lupa, luma, adreilua, ispilua, mailua.
|
|
|
13 Funtzio jakin bat duten
|
gauzen
izenen zerrenda. Adibidez:
|
|
|
Marrazkian agertzen den
|
gauzaren
izena esan behar didazu.
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren
|
gauzen
izenak esan behar dituzu, izenaren lehen silaba
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren
|
gauzen
izenak esan behar dituzu, izenaren azken silaba
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren
|
gauzen
izenak esan behar dituzu, izenaren erdiko silaba
|
|
|
silabaz amaitzen diren lau gauza erakusten zaizkio haurrari.
|
Gauzen
izenak esan behar ditu haurrak, ta, silaba esan gabe.
|
|
|
1 Ondorengo marrazkiei begiratu eta ikusten dituzun
|
gauzen
izena esango didazu,, lu, silaba esan gabe:.
|
|
|
2 Ondorengo marrazkiei begiratu eta ikusten dituzun
|
gauzen
izena esango didazu,, ko, silaba esan gabe:
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren
|
gauzen
izenak esan behar dituzu, hasieran falta zaien silaba erantsiz. Adibidez:
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren
|
gauzen
izenak esan behar dituzu, bukaeran falta zaien
|
|
|
– Marrazkian agertzen diren
|
gauzen
izenak esan behar dituzu, izenaren erdian falta
|
|
|
Dena den, 13 hilabeteko haurren ia% 30ek gauzak ikustean edo hartzean izenak esaten ditu. Ostera, 15 hilabeteko haurren artean% 50 da
|
gauzen
izenak esaten dituena.
|
|
|
|
Gauzen
izenak esan
|
|
|
" Izendatu daitekeen zera ez da egiazko zera".
|
Gauza
izen izandun zahar eta berrien litxarreriak nazkatutako espiritua da gogora etorritakoak idazteko teman segitzen duena.
|
|
|
" Izena duen orok du izana". Zer lerdokeria, zer pellokeria, zer pernandokeria...
|
gauza
izen izandunekin aspaldi nazkatutakoentzat, izen izanen ugerrik gabeko arrazoiak aditu nahi dituztenentzat!
|
|
2009
|
|
|
(UBM, 73). ?
|
Gauzei
izenik ezarri aurreko/ lehen garaitan gara oraindik./ Zazpi urteko izpiritu bizitza/ bizi dugu oraindik(...), ez baitakigu/ gauzen izenik,/ euskaraz gauzen/ izanik? (UBM, 66).
|
|
|
(UBM, 73). . Gauzei izenik ezarri aurreko/ lehen garaitan gara oraindik./ Zazpi urteko izpiritu bizitza/ bizi dugu oraindik(...), ez baitakigu/
|
gauzen
izenik,/ euskaraz gauzen/ izanik? (UBM, 66).
|
|
|
Bilduma hau lau alek osatzen dute: Lotara, Bazkaltzera, Janztera eta Nire urtebetetzea. Argitaratzaileek diotenez,, urtebete inguruko umeak eguneroko
|
gauzen
izenak ezagutzea, da liburuxka hauen helburu behinena.
|
|
2010
|
|
|
JOSE gizon zoragarria zen baina bere arazoak hasi zirenetik ez dirudipertsona bera. Orain ez du ia hitz egiten,
|
gauzen
izena esatea kostatzen zaio, noizbehinka irribarre egiten du eta galdetzen diotenari erantzuten dio, baina denaetengabe errepikatu behar zaio ongi entzuten duen arren. Egoitzan zaintzen dutenlangileak ezagutzea kostatzen zaio, beraiekin urteak daramatzan arren:
|
|
2011
|
|
|
Intik eta Intinak ere lagundu zidaten eta, bide batez, Basoko berbeta ikasten jarraitu nuen.
|
Gauzen
izenak itauntzen nizkien eta, atseden egiten genuenean, haien erantzunak paperean eskribitzen nituen. Gauean, beharrak amaitu eta afari legea egin eta gero, Basoko ipuin, kantu eta ohiturak erakusten zizkigun Intik, eta haiek ere paperean eskribitzen nituen, baina euskarara aldatuta.
|
|
2012
|
|
|
|
Gauzei
izen egokia jartzeko eskatu du Maneirok. Horren hitzetan,, ez dira preso politikoak, terroristak dira?.
|
|
|
Jatorduan zehar, zenbait
|
gauzaren
izenak haien hizkuntzan nola ziren galdetzera ausartu nintzen, eta aitoren seme haiek, beren astintzaileen laguntzaz, pozik erantzun zidaten, haien abilezia handiak miresgarri gertatuko zitzaizkidan itxaropena baitzuten beraiekin elkarrizketatzea lortzen banuen. Laster izan nintzen jatekoa eta edatekoa, edo nahi nuen beste edozer, eskatzeko gauza.
|
|
|
Zeren eta garbi baitago esaten dugun hitz bakoitzak neurri batean gure biriken murrizpena dakarrela higaduraz eta, ondorioz, gure bizitza laburrarazten duela. Beraz, irtenbide bat proposatzen zen, hitzak
|
gauzen
izenak besterik ez direnez, komenigarriagoa izango litzatekeela esan beharreko hura zehatz adierazteko behar beste gauza gizaki guztiek inguruan eramatea. Eta gizakiaren erosotasun eta osasunaren mesedetan asmakizun hura benetan gauzatuko zatekeen, emakumeek, jendaila eta analfabetoekin elkartuta?
|
|
|
Kanten bukaerak, esaldiak, hitzak oroitzea eta errepikatzea.
|
Gauzen
izenak jakitea. (...)
|
|
|
Gutxitan azaltzen dira, baina, agertzen badira, goiz tratatu behar dira ondorio larririk ez izateko?. h) Julenek 60 urte ditu eta joan den hilean garun infartu bat izan zuen. Emaztea kontsultara joan da, eta esan digu
|
gauzen
izenak gogoratzea kosta zaiola eta ez duela lehen bezain bizkor erreakzionatzen. Esan diogu oroimena trebatzea ona dela, eta gomendatu diogu egunero jarduerak egitea (kartetan aritu, aldizkaria irakurri, etab.) eta harekin hitz egitea, erantzuteko denbora emanez eta mintza dadin adoretuz.
|
|
|
haurrekiko erlazioan freskotasuna eta berezkotasuna kentzen ditu, oso nekatua (eta estresagarria), ez du emaitza positiborik ematen, eta, nolanahi ere, ez du zertan naturalak izan eta erlaxatuta egon. Alde horretatik,
|
gauzei
izena jartzea oso garrantzitsua da. Hezkuntza gidak dioenez, «giza gorputzaren atal guztiak izendatzea norberaren gorputzaren ikuspegi integrala ematea da».
|
|
2013
|
|
|
Zeren eta, apropos, objektu batzuk jarri genizkien aurrean, haien hizkuntzan zer izen zuten galdetzeko, eta halako arretaz erantzuten zuten ezen, esaten zutena paper batean jasotzen genuela ikusirik, hurbildu eta hitza errepikatzen zuten, astakeriarik idaztea nahi ez balute bezala. Jarrera on hori zela eta, begi aurrean ipinitako hainbat
|
gauzaren
izenak jakiteko aukera izan genuen. Kontatu, honela kontatzen dute:
|
|
2014
|
|
|
|
gauzen
izena jakiteke idazten dut
|
|
|
|
gauzen
izena jakin gabe idazten dut
|
|
|
|
gauzen
izena ez dakidalarik idazten dut
|
|
|
nekizkien
|
gauzen
izenak
|
|
2015
|
|
|
Leku guztietan ez ditut herri honekiko esker oneko hitzak baino entzuten. Eta malkoak ikusten ditut bizipenak partekatzean, tabuei heldu edo
|
gauzei
izena eta adjektiboak jartzean… eta beti dago norbait esaten duena: ¡ Cuánto antes deberíamos haber hecho esto!
|
|
|
18 Zentauroaren fisiologia eta abarrak sakonki aztertzeko, lehen aipaturiko neurriez gainera, T. ko udalak, inauterietako aurrekontuari zati potolo bat kenduz, hainbat liburu erostea erabaki du, hauexek besteak beste: Aristoteleren Historia animalium, Elianoren Historia de los animales, Plinioren Historia Naturalis, Caristoko Antigonoren eta Teofrastoren liburu bana (oraindik zehaztu gabe), Plutarko eta Harveyren zerbait, Alberto Magnoren De animalibus (26 liburukitan), eta akaso Linneoren Systema Naturae, hark berak esan baitzuen, ongi esan ere, nomina si nescis, perit et cognitio rerum; alegia
|
gauzen
izena ez badakizu, beraiei buruz dakizuna ere desagertu egiten da. Eskaerak internet bidez egingo dira, jakina.
|
|
|
Eskuekin begiratzen dute. Ez dakizkite oraindik
|
gauzen
izenak, baina badakite zerk ziztatzen duen eta zerk busti; gogorra dena biguna denarekin alderatuko dute, lauak eta zimurtsuak bereizi, malguak eta zurrunak antzeman. Labur esateko, materialtasunak sumatu eta bereiziko dituzte.
|
|
|
Gaur, gure jakin gura danak Interneten aseten dittugun honetan. Utzi deixaun inguruei, dakixena erakusten, eta gu geu, aurrien pantalla barik guzti hori jasoteko
|
gauza
izen gaittezela, hau be, eskola txiki haundixe da eta.
|
|
|
Horren bidez zabaldu zan gure artean ideia zentzugabe hura: abertzaleak agintea lortu, hiztegia eskuan
|
gauzei
izena aldatu[...] eta kitto: euzkotarrak euskaldun, herri osoa euskeraz jator hasiko omen da, eta hizkuntzaren hauzia betirako konpondurik.
|
|
|
Zizekek eransten du: " Kultura da benetan haietan sinetsi barik, seriotan hartu barik, praktikatzen ditugun
|
gauzen
izena". Hala izan daiteke, edukia seriotan hartzen ez badugu, edo behintzat lehentasunik ematen ez badiogu.
|
|
2016
|
|
|
Familiei zuzendutakoa izango da saioa, eta 12:00etan hasiko da. Hiru
|
gauzotarako
izena eman behar da, laboratorium.eus helbidean.
|
|
|
Althabe hiltzerako, eta 1911.eko RIEV aldizkarian, Azkuek bere hiztegian ez zekartzanak edota bestelako adierak gehi zekizkienak argitara eman ziren gaika: " Eihera edo errotetako
|
gauzen
izenetarik"," Ehundegiko edo Ehaille lantegiko gauza batzuen izenak", eta" Gauza batzu bertzeren izenetarik". Bihoaz orain segituan sarrera batzuk erakusgarri eta gu guztion irakasgarri:
|
|
2017
|
|
|
Egin du pausorik, eman dio ikaskintza luzean abiatu izanak. Izendatze horrek konpromezu bat dakar,
|
gauzen
izena aurkitutakoan leporatu egin behar zaielako, goseari" gose" ipini behar zaio zintzilik, erailketari" erailketa", desioari" desio". Horrela jarraitu ahal izanen dute hitzek hitz izaten, nahiz jakinaren gainean gauden ezin izanen dutela harririk mugitu.
|
|
2018
|
|
|
Eta euskara batua deskubritzen dut. Batua, baina/ eta nirea; azkenean dut/ ditut horiek ulertzen ditut, ‘ k’ (ergatibo) madarikatu hori; eta ber denboran, xuka/ toka/ noka ulertzen eta maitatzen, nire euskalkia (eta terminoa bera) deskubritzen eta urrats horietan beste euskalkiak, eta azkenean" lau
|
gauzak
izen bat dute eta gauza batek lau izen" ulertzen, eta mundu bat zabaltzen da.
|
|
2019
|
|
|
Zerk bultzatu zituen hizkuntza osagarri hori asmatzera? Haien aspaldikoek bezala, eskura zituzten
|
gauzei
izena emanez ibili ziren: urari ur, eskuari esku.
|
|
|
|
gauzen
izena
|
|
2020
|
|
|
Antiklerikalak zien, bañe beti errespetau zittuzten apaizak. Beste aldekuak katolikotzat jotzen auein euren burua, egunero hartzen auien komuniñua, ta egin auien lelengo
|
gauza
izen zan jentia fusiletia. Bestiak, barrez, karlista presuak eukien Bilbon ta danak urtebetera bizirik etorri zien Mondraura.
|
|
|
Moda... Hainbat
|
gauzari
izen xelebreak jarriz egiten dugunak balio handiagoa duela dirudi, baina baratzing a ez da moda bat. Beraz, ez du izen berezi horien beharrik.
|
|
2021
|
|
|
Gillotina bat kolpe bakoitz eta hamar bururen ebakitzeko (M. Elizanburu). Multzo bateko
|
gauzen
izenari ezartzen zaion hitza, haiek guztiak, baina banaka harturik: Erran herri bakoitza nola den agertzen, Zer Jaun edo nagusik duten ohoratzen (Hiribarren); Hipaka hasi zen, hasperen bakoitzak gorputz guzia inarrosten ziola (J.
|
|
|
Bertan zeuden baserritarrek ekarritako edo baserrietan gehienbat behar izaten diren gauzak. Adibide horretan, aurrean bi perpaus erlatibo agertzen dira
|
gauza
izen ardatzaren, edo juntagailuaren bidez juntatuak: bat (baserritarrek ekarritako) ez da jokatua, eta bestea, aldiz (baserrietan gehienbat behar izaten diren), bai.
|
|
|
* [goizean ikusi ditugun] haurrak kalean. Geroago ikusiko dugunaz, bestela ageri dira
|
gauzak
izen ardatza isildua daukaten sintagmetan (§ 31.4.3.13).
|
|
|
12.4b Euskarak ere ez du generorik markatzen, eta hitz diferenteak ditugu
|
gauzei
izenak emateko, maskulinoa eta femeninoa morfologikoki bereizi gabe: okina esaten dugu (edo panaderua), andrea izan nahiz gizona izan.
|
|
|
Gauzak argi esan behar direla esan duzu galdera egitean. Eta garrantzitsua da
|
gauzei
izena jartzea, gauzei izena aldatu nahian baitabiltza. Orain alardearekin lotutako gaiak, esaterako, bizikidetzara eraman nahi izan dira, ez berdintasunera.
|
|
|
Gauzak argi esan behar direla esan duzu galdera egitean. Eta garrantzitsua da gauzei izena jartzea,
|
gauzei
izena aldatu nahian baitabiltza. Orain alardearekin lotutako gaiak, esaterako, bizikidetzara eraman nahi izan dira, ez berdintasunera.
|
|
|
Teklatuak idazketaren keinuak erabat antzaldatzen ari ziren urte beretan, gazte kultura alternatiboa grinaz jabetu zen kaligrafiaz, hots, ordura arte gutxiengo batena izandako gozamenaz.
|
Gauzei
izena emateko ahalmenak liluraturik, letrek dituzten sormen aukerekin eta idazketaren arrisku zentzuarekin txoraturik —ekintza arriskutsua da, ihesaren ertzean dagoena beti—, nerabeek alfabeto eskuz idatzia hartu zuten adierazpide berri gisa, aisialdia pasatzeko eta beren kidekoen errespetua merezi izateko bide gisa. Jabetze hori hain gaur egungoa izateak arrazoi bakarra du:
|
|
|
Fraseologiak bere oinarrizko abiapuntutik aldarrikatzen du bertsoak bota bezalako kolokazioetan bota aditza sinsematikoa dela, hau da, mugimendua adierazteari utzi eta irudizko sorkuntza adiera" ustekabe" bat hartzen duela, izen klase murritz jakin bateko kideekin elkartzen den kasuetan soil soilik: ahoz esan edo kanta daitezkeen
|
gauzen
izenekin. Bertso izena autosemantikoa da, betiere esangura berari eusten diolako horrelako sintagma murriztuetan ere.
|
|
|
Esana dugu aditzek[+ konkretua] bezalako azpikategorizazio zabal bat aukeratzen dutela batez ere izenak adiera fisikokoak direnean (pilota bota/ #maitasuna bota), baina bestetik esan liteke bertsoak bota bezalakoen kasuan sintaxi urraketarik egon gabe ere izenaren menpe geratzen direla semantikan, bertsoak bota/ besarkada bota/ #laztana bota bezalako irudizko adierak gauzatzen (ez) direnean. Horrela, maila batean edo bestean," ahoz esan edo kantatu" egiten diren
|
gauzen
izenen klase bat dugu" nagusi", baldin eta bota aditzak" abiadura handiz bidali" adiera fisiko horretatik kanpo egingo badu. Kolokazio hauetako bertso bezalako izen oinarriak" autosemantikoak" dira (hots, semantika beregainekoak) (Alonso Ramos 2013, 2017; Martmez Salom 2012) eta bota bezalako aditz kolokatuak" sinsemantikoak" dira, hau da, oinarriaren menpekoak semantikan.
|
|
2022
|
|
|
“Irakaslea eta ikaskideak oso jatorrak dira eta oso giro ona dago. Dagoeneko badakizkit etxeko
|
gauzen
izenak, animaliak, pertsonen ezaugarriak... eta orain ikasten dihardut urteak, agurrak, erosketetako elkarrizketak… Azkenengo hilabeteetan igarri dut asko aurreratu dudala. Orain ulertzen dut elkarrizketak nondik nora doazen.
|
|
|
Besteak beste, orratz, kapela eta katilu, baita eseri, zutik jarri eta ibili bezalako aditz gutxi batzuk ere. Nire andereñoa nirekin egon zen hainbat astez, nik edozein
|
gauzak
izena duela ulertu baino lehen".
|
|
|
Aurreko mugimenduan izenak gauzen bila zebiltzan; honetan, aldiz,
|
gauzak
izenen bila. Mugimendu honen bidez gorputz adimentsua, banakoa eta kolektiboa?
|
|
|
"
|
Gauzen
izena ez badakizu, haietaz dakizuna ere galdu egingo da" esan zuen Carl von Linne (Linneo) naturalista suediarrak. Izaki bizidunak hierarkien arabera sailkatzeko eta bakoitza bere genero eta espezieari dagozkien izen abizenez bataiatzeko proposamena egin zuen berak XVIII. mendean (XVI.ean izana zen helburu horretako beste saiakera bat).
|
|
2023
|
|
|
Begien lana eta belarriena ez dira gauza bera. Begien lanean, irakurketa da nagusi (irakurtzen hasi aurretik, seinalatuz izendatzea, nonbratzea,
|
gauzen
izenak esatea edo asmatzea, umeek askotan egiten duten bezala; mundua seinalatzen eta irakurtzen hasten dira, testu idatziak irakurtzen hasi baino lehenagotik). Belarriaren kasuan, ordea, zeuk esandako edo inori entzundako hotsen eta oihartzunen identifikatzea (identifikazioaren aurretik, errepika eta entzundakoaren emozioa barneratzea; gero, identifikazioa eta, pixkanaka, mezuaren ulertzea, batik bat konparazioak erabiliz).
|
|
|
Irakurtzen ikasi eta zaborrean zeuden
|
gauzen
izenak jarri genizkien geure buruei.
|