|
2019
|
|
|
Horrela gertatzen da nabarmen haurren artean, eta modu apalagoan helduen eta adinekoen artean. Gazteen multzoan
|
ezin
dugu esan garbi hori hala denik, adin berekoen artean aritu ala ez, ez baitago alderik. Kontuan hartu behar da, gainera, behatu ditugun gazteen %80 adin bereko elkarrizketetan parte hartzen ari zela, alegia, gazteak haurrekin edo nagusiagoekin gutxitan topatu ditugula.
|
|
2021
|
|
|
Adibidez, esan dezakegu Buruan txapela zuela sartu zen Jon; txapela jantzita eramatea ez baita izaten gizakien berezko ezaugarri bat, edo ezaugarri iraunkor bat. Aldiz,
|
ezin
dugu esan* Begi urdinak zituela sartu zen Jon. Begi urdinak izatea gizakion berezko ezaugarri bat da, iraunkorra, eta ezin da ‘denbora tarte baterakoa’ izan.
|
|
|
Neurri batean bederen, adjektibotzat ere har daiteke, baina erabilerak baditu muga semantiko argiak: unibertsaltasuna adierazten duenez, ezin dugu unibertsaltasun hori mugatu,
|
ezin
dugu esan zerbait unibertsala edo mugatua dela, aldi berean. Horregatik, etxe zuri guztiak baldin badiogu, zuriak diren etxe guztiak, ezaugarri hori duten etxe guztiak, besarkatzen ari gara, baina ezin esan, hori hala bada,* bost etxe zuri guztiak edo holako zerbait, bost horrek mugatu egiten baitu berez unibertsala den guzti hori, guztik nahitaez multzo osoa hartzen baitu.
|
|
|
Perpaus horretan, beste bizitza batean inesiboa sinetsi predikatuaren osagarria da, predikatuak hautatua, alegia.
|
Ezin
dugu esan, zerbait ulertutzat eman gabe, sinesten dudala: zerbaitetan sinesten dudala suposatu behar da, sinetsik zer esan nahi duen baldin badakigu behintzat.
|
|
|
Era berean, solas unean hasiak diren egoerak eta gertakariak ere ezin dira tuz gero perpausen bidez adierazi: Egun gure kaleetan etorkin asko ikusten baditugu, gerora ez ditugu gutxiago izango bezalako perpaus baten ordezko jokatugabea emateko,
|
ezin
dugu esan Egun gure kaleetan etorkin asko ikusiz gero... Edo, Oraintxe menditik bueltan bazatoz, ederki nekatuta etorriko zara adierazteko, ezin dugu Oraintxe menditik bueltan etorriz gero, ederki nekatuta etorriko zara erabili.
|
|
|
Izagirre); Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen (Irigoien); Ezin ikusi izan zioten aurpegia (Ezkiaga); Hiru hilabetez zigortuta egon da, eta ezin izan du jokatu (Berria); Ez zuen haren berri eta ezin izan zuen ikusi, sastraka artean erdi ezkutaturik zegoenez (Saizarbitoria); Haserreak ezin izan zion tristura eragotzi (Jon Muñoz). Ahalera hipotetikoa gutitan osatzen da perifrasi horren bidez; halakoetan, prospektibotasuna markatu beharra dago, ahal eta ezin partikulei ko postposizioa itsatsiz edo izango adizkia gehituz(** etorri ahal nintzateke;**
|
ezin
luke esan): Berrogeita hamar mila fedegabe horien konbertsio zoragarria egiaztatu genuke (Alonso); Nekez hasi ginateke beste lanen batean (Berria); nuke egun hartan sentitu nuena adierazi lilura edo xarma bezalako hitzak erabili gabe (Lertxundi); Gizakia, bere besaurre laburrez, litzateke adarretik adarrera ibili tximinoaren trebezia eta segurtasunez (Aldasoro); Ezin izango nintzateke hobeto sentitu (Lopez de Arana); Edonork galdetuz gero[...] zein dudan nire bizitzako aurreneko oroimena, ezin izango nuke erantzun (Aranbarri).
|
|
|
diogunean ere. Baina
|
ezin
dugu esan, ordea, ingurune horretan,* asto zenbait dira! Horregatik diogu desberdinak direla.
|
|
|
gutxik ez du arazorik oso gutxi, gutxiago edo gutxiegi, gutxien egiteko. Aldiz,
|
ezin
dugu esan oso asko, askoago, askoegi edo askoen. Gauza bera gertatzen da anitzekin ere (ez dugu esaten* oso anitz,* anitzen...).
|
|
|
Izenak ISen buru izan arren mota bateko edo besteko determinatzailea eskatzen duten bezala, aditz kategoriako hitzek ere kategoria funtzionalen laguntza behar dute perpausa osatzeko.
|
Ezin
dugu esan, adibidez: Gure lagunak atzo goizean Aizkorrira igo; Senarrari tomatea erostea ahaztu edo Informatiboek gehienetan berri txarrak eman.
|
|
|
Baina hor ez da hain erraza bururatzen zaizkigun hurrenkera guztiak erabiltzea.
|
Ezin
dugu esan, adibidez,* Zuk kendu diozun sagarra gizona gure osaba da. Perpaus erlatiboetako sintagmak ezin ditugu nolanahi jarri, eta hurrenkera batzuk bakarrik onartzen dituzte, ez besteak.
|