|
2000
|
|
|
Izen ponposoak alde batera bazterturik, zuzendaritza arazoa dugu koska nagusia eta horretarako dago biblioteka nazionala, sistemaren buru hierarkikoa izateko. Azken hogei urteotako hutsune politiko nabarmena dugu berau eta
|
ezin
esan eskumenik ez dugunik.
|
|
2001
|
|
|
Bestalde, J. Zabaleta zuzen dago, Lur-ek ez du" unibertsitateak, nonbait, biltzen eta adosten ez dituen historialariak" elkartzeko eta lanean jartzeko inolako obligaziorik, eta besteok
|
ezin
diogu ihes egin Euskal Herriko edo edonongo Historia liburuak euskaraz argitaratu ez izanaren ardurari. Baina, nire ustez, Lur-ek hala egingo balu laguntza ederra eskainiko luke, eta adosago egongo litzateke bere printzipioekin, eta liburuak saltzeko baliatzen duen imajinario euskaltzalearekin.
|
|
2002
|
|
|
Gizarteari unibertsitateek eman behar dioten zerbitzuaren ikuspuntutik bakarrik aztertu dut kontu hau. Txanpon honen beste aldean, ordea, baliabide iturrigarrantzitsu modura jakintzaren transferentziak duen balioa dugu, eta unibertsitateek
|
ezin
diote muzin egin. Osoonda re baliagarria da unibertsitateek metatua duten jakintza, eta etekin handia atera dakioke ondare horri, herrierakundeen dirulaguntzekiko menpekotasuna arintzeko.
|
|
|
Hausnarketak hausnarketa, urte hauetan euskalgintzan izan diren aldaketak
|
ezin
esan unibertsitateraino iritsidi renik. Unibertsitatean, urteak joan urteak etorri garai bateko eztabaidak indarra galdu du.
|
|
|
Espainiar estatuan diktaduratik demokraziara emanbeha rreko urratsak gehiengoaren onespena eskuratzeko nahiko izan baziren ere, Euskal Herrian, berriz, ez du ematen eragindako aldaketa politikoak jende guztia asetzeko aski izan zirenik. Aitzitik, espainiar herriarekin alderaturik,
|
ezin
esan euskaldunontzat trantsizio berdina burutu zenik. Espainiako Estatua politiko administratibokibe rrantolatu zen bitartean, Euskal Herriak ez zuen lortupolitiko kulturalki behar bezalako gizarte adostasuna bideratzea.
|
|
2003
|
|
|
Emakumeek (Urkiza, Meabe, Gonzalez, Borda) atera dituzten liburu berrietako batzuetan gordintasuna horren handia izan da ezen mingarria ere suerta baitaiteke irakurtzea biluzte demasakoa.
|
Ezin
esan simulakroetan aritu direnik. Beren lanetan agertu duten ausardiak ez du gero isla handirik izan liburuei egindako erreseinetan.
|
|
2004
|
|
|
Ez dut sekula ahaztuko" Julio Urkixo" Fo ru Aldundiko gelan zenbat lan hartu zituen, euskal aditza zela eta adibidez, nire moduko batzuei buruan sartu nahian, beti laguntzeko prest. Horregatik guztiagatik esker ona besterik
|
ezin
diot azaldu Jose Luisi, bene benetan.
|
|
2005
|
|
|
Okertzeko beldurrik gabe esan genezake, gazteeisinesgarriagoa egiten zaiela dokumentalen hizkera, ikasketetan darabilten euskara eredutik gertuago dutelako.
|
Ezin
esan gauza bera fikziozko hizkerari buruz: aisialdian erabili beharreko euskara kolokialaren eredurik ez dute, eta gehienbat gaztelaniaz mintzo dira eskolako gaiei lotutakoez beste esparru ia guztietan.
|
|
|
Bai zera! Goserik ez, baina
|
ezin
esan aberatsak ginenik. Horrelakoak ziren orduan Elgoibarko familiarik gehienak.
|
|
|
Hor dago bere lan handia. Abertzale zenik, ordea,
|
ezin
esan. Hori behin Deustuko Unibertsitatean hitzaldi bat egiten ari zela aurpegira egotzi zion Ablitasko Daniel Lopez euskaltzale eta abertzale jatorrak.
|
|
|
Gero eta garbiago ikusi dut Eibarko euskara, horren gaitzetsia izan dena, primera primerakoa dela. Hitz batzuk erdaratik sartzen baditu ere, egitura aldetik
|
ezin
diozu huts bat ere aurkitu. Eta hizkuntzetan ez da lexikoa erabakigarria, egitura baizik.
|
|
|
Olerkigintzan ere bai. Lehenago eleberri gutxi idazten zuten eta
|
ezin
esan dena ona zenik.
|
|
|
Txillardegik dio Unamunori eskerrak" aurkitu duela bere burua". Tira,
|
ezin
esango dugu 1957ko Txillardegi euskal abertzale tipikoa zenik, abertzale tipikoek ez baitzuten Unamuno maite. Ez zen, bestalde, at ipikobakarra, besteak beste hor baitago Salbatore Mitxelena, puntu honetan, eta beharbada beste hainbatetan, Txillardegirekin sintonia osoan dagoena.
|
|
|
Edonola ere, aipatu egunkarian beste zenbait gutun ere azaldu dira modu leun edo moderatuagoan irakasleokin izan den jarrera defendatuz (beti ere, kontrako jarrera adierazten dutenak baino dezente gutxiago izanik);
|
ezin
esan, ordea, gauza bera edo antzekoa kontrako ildo editoriala daramaten egunkariez: hemen azaldutako iritzi ia guzti guztiak irakasleon egonkortasunaren galeraren aldekoak izan dira.
|
|
2006
|
|
|
genozidio kasu larriak izan direnean edota Estatu batek han edo hemen hizkuntza bat erabiltzea debekatu duenean, bere hiztunak gizarte mailan marjinatuz, biolentoki edo sibilinoki zigortuz, etab. Beti izango da zaila halakorik jasan ez duen bati halako bidegabekeriak zer diren sentiaraztea, baina behintzat nago edonon eta edonori adierazteko errazagoak direla (jasan dutenengan sufrimendua ere askoz handiagoa eragiten dute, noski!). Lerro hauetara ekarri dudan deskribapenak askoz eremu" etereoagoa" ukitzen duela esango nuke, beste hizkuntza eta kultura batean espresatzeko eta moldatzeko adina ikasi duen (edo ikastera behartua izan den) haren nostalgia puntuarena, esan nahi duzun hura esateko nolabait moldatu bai, baina justu nahi duzun bezala
|
ezin
esan hori... " usain" eta" zapore" bera ez izatearen kontu hori...
|
|
|
Artean, Maria Barbara bizi zen eta ea noiz bidali behar nizkion umeak, galdetzen zidan. Eta nik
|
ezin
esan, ez zutela nahi!... Nik alde batera utzi dut beti profesionaltasun modu hori.
|
|
2007
|
|
|
Gu zaharrontzat sendagileak eta klinikak eskaini nahian
|
ezin
diogu etsi, inola, eskolak eta maisuak haur eta gazteentzat prestatzen biziro saiatzeari.
|
|
|
30 urte bete dituen beste bat, Bilintx liburu denda, oraingo elkar megadenden sarearen aitzindari izandakoa. Honetaz
|
ezin
esan lehenaren gurtzan bertan goxo geratu denik, baina ezta geroa bideratua eta ziurtatua duenik ere. Aisialdiko ohituren aldaketa dela, kanpoko talde handien etorrera dela, negozio arriskutsua bihurtu da liburuak saltzea, etekin zail eta txikia duena.
|
|
|
Kultura Sailean Euskadi Sariaren antolaketetan behin baino gehiagotan akatsak izan direla badakite, eta gauza asko gertatu direla Euskadi Sarien historian, bai 1997ra arteko bere lehen ereduan, bai azken urteotakoan ere. Horregatik, agian, Literatur Sarien inguruan hausnarketa berriak egiten ari direla badakigu... baina, horretan ere, administrazioak
|
ezin
dio sektoreari aldez aurretik prestatuta dituen egokitzapenen berri eman soilik bertan dauden kezkak eta proposamenak aintzakotzat hartu gabe; bestela, orain arte bezala, lortu nahi den zilegitasuna nekez erdietsiko da. Euskadi Saria euskal kulturaren arazoa da.
|
|
|
Muga horien artean honako hauek aipatzen dituzte: horrelako prozesuek ezin dute garbiketa etnikoa ekarri eta
|
ezin
diote jendeari bere hiritartasunaz gabetu, ezta giza eskubideak bortxatu ere. Beste muga bat honako hau litzateke:
|
|
2008
|
|
|
Ez da zuhurragoa nazioarteari begiratzea, eta haiek bezala jokatzea? Ala uste eta aitortu baino espainolagoak gara, eta
|
ezin
diogu ihes egin egia horri?
|
|
|
Zortea opa diot. Bietan arrakasta
|
ezin
diot opa. Oraingoz, ESSk gure zientzia eta teknologia sistemari zein onura ekar diezazkiokeen ez dut garbi.
|
|
2009
|
|
|
2009ko martxoko hauteskundeen ostean, maiatzaren 5etik hain zuzen, oso osorik sozialista den Eusko Jaurlaritza dago EAEko agintaritzan.
|
Ezin
esan sozialistek Lakua aurretik zapaldu ez dutenik, baina EAJren interesekoak ez ziren sailetan zeuden, jeltzaleek beraientzat gordetzen baitzituzten sail kutunenak: Ogasuna eta Barne Saila, alegia.
|
|
|
Bistan da ezetz. Ustel usaina dago gure letren errepublika —edo oligarkia? — txikian.
|
ezin
esan berak leporatutakoak oihartzunik izan duenik.
|
|
|
Beste urte bat pasatu eta
|
ezin
esan, kultur arloan behinik behin, aurreko arazoak konpondu direnik... Aitzitik, aipatutakoaz gain, Praileaitz I kobazuloaren inguruak lehen bezain gaizki babestuta segitzen du, orain Euskal Gobernuan daudenak duela urtebete" babesteko dekretua" aldatzearen alde bazeuden ere... baina horri buruz iaz idatzi nuen eta... J
|
|
2011
|
|
|
Arte Eder Museoaren alboan eraikin berezia egin dute Bilbon.
|
Ezin
esan estilo bakarreko eraikina denik. Zeresan handia eman eta ematen du bere estilo nahasiak.
|
|
|
Egokitu egin du begi/ besobakarrak: autoa gidatzeko orduan
|
ezin
esango du" besteek ez dute aparteko neurririk hartu behar izaten autoa normal gidatzeko; normal bizi nahi dut nik ere eta, beraz, aparteko berme neurririk gabe gidatuko dut autoa". Begia edo besoa galdu duenak ez du bere egoera onartu nahi izango, agian, baina alferrik da:
|
|
|
Argi gehiago behar du normalizazio prozesuak. Tamalez,
|
ezin
esan dezakegu, aurrerapausoren bat eman bada ere, hizkuntza politikak sistematikoki aurrera egiten duenik.
|
|
|
Baina hizkuntzaren kontua biziki interesgarria bada ere,
|
ezin
diogu azterketa luzerik eskaini. Aipatu dezagun, hori bai, arreta berezia eskaintzen zaiola immigrazioaren arazoari, ohar interesgarriak plazaratuz (374; 475 or.), baina esango nuke arestian marraztu dugun markotik atera gabe.
|
|
2012
|
|
|
Jokabidean adierazten den pertsonalitate falta gainditzera ez du laguntzen eskizofreniko baten buru kaotikoa izateak. Hala ere,
|
ezin
diogu erru osoa gaixotasunari leporatu, bizitzaren beraren nahasmena hain garbia izanik testuinguru honetan, batez ere eroen altxamendua gertatu ondoko egoera kontuan hartuz. Edonola ere, egia da txikitatik ezin duela" ontasuna" eta" gaiztotasuna" kontzeptuen artean dagoen aldea atzeman, edo ez gehienok erabili ohi ditugun parametroetan behintzat; hortik dator, hain zuzen, maite omen dituenen aurkako indarkeria eta Etxe Zurira eraman izana sari gisa ulertzearena, bi adibide jartzearren:
|
|
|
Egin daitekeen gauza bakarra da indar horri baliabideak ematea gainera justua izan dadin.
|
Ezin
diogu zoritxarrez justiziari eman gizakien gobernua, kaosera eramango gintuen ilusioa baita filosofo erregearena. Ordea, indarraren itzalpeko bakeaz aprobetxatu gaitezke, eta gure moralitate indibiduala landu.
|
|
|
halako eta besteko kultur egitasmoa gauza dadin, jendeak, zuk eta nik, edonork, irabazi ekonomikorik izango ez dela jakitun dirua jartzea. Sare sozialen bitartez zabaldu den finantza modu hori berria denik
|
ezin
esan. Ez gurean behintzat.
|
|
|
Praileaitz kobazuloaren eta bera dagoen toki berean ustiatzen ari zen harrobiaren arteko talka gizarteratzen hasi zenean, orduko Eusko Jaurlaritzako kultur arduraduna zen Miren Azkaraten jarrera
|
ezin
esan kultur ondareen defentsaren aldekoa izan zenik. Aldiz, haren oposizio politikoan zihardutenak Praileaitzen indusketaren alde lerratu ziren inolako ezbairik gabe.
|
|
2013
|
|
|
Aukera teknikoa hor dagoelarik, erabilera eta ohituretan datza orain auzia (gazteek ikus entzunezkoez egiten dituzten erabilerak arakatu beharreko eremu direlarik). Baina bere helburu nagusietan hizkuntza bat sustatzea duen telebista kanal batek
|
ezin
dio galdera horri muzin egin, eta asko leukake aukera horietaz baliatzeko. ETBk, ordea, oso modu kontserbakorrean jokatu du orain arte, datuek erakusten dutenez.
|
|
|
Gehiegi da. Gorputzak atseden eman diezaion eskatzen dit eta
|
ezin
diot ezezkoari eutsi. Banoa.
|
|
|
" Sortuko dira berriak" eta halako esaldi ponpoxoek marketing kutsu nabarmena hartu dute azkenaldian, baina tira, horixe besterik
|
ezin
esan.
|
|
2015
|
|
|
Guk ez genekien erdaraz, eta dena erdaraz azaltzen ziguten, nahiz eta irakasle gehienak euskaldunak izan. Ez genuen ezer edo erdirik ere ulertzen; beraz,
|
ezin
esaten zena asimilatu ez ikasi, eta kalabazak edo justuan beti notak. Buruz ikasi eta buruz errepikatu behar izaten genituen asignatura batzuk, historia adibidez, loritoak bezala, esaten zenuena ulertu gabe; eta horrela ez bazen, zuzen errepikatzen ez bazenuen, egurra, zigorra... fisikoa, psikikoa eta sabelekoa.
|
|
|
Espainia eta Frantzia ez dira egunotantxe adibide txarrak: Kataluniak
|
ezin
dio inola ere bere buruari nazio iritzi, etab.
|
|
|
Estrategia abertzaleak
|
ezin
dio euskarari normalizazioa eman, eta alderantziz, euskarak abertzaletasunari ezin dio estatua lortzeko indarra izango zukeen adinako independentismorik artikulatu. Ezkontza horrek euskarari abertzaletasunaren mugak jarri baitizkio, eta abertzaletasunari euskararenak.
|
|
|
Estrategia abertzaleak ezin dio euskarari normalizazioa eman, eta alderantziz, euskarak abertzaletasunari
|
ezin
dio estatua lortzeko indarra izango zukeen adinako independentismorik artikulatu. Ezkontza horrek euskarari abertzaletasunaren mugak jarri baitizkio, eta abertzaletasunari euskararenak.
|
|
|
Baina pareta zurrunegia eraikitzen duenez, behin puntu batetik aurrera zabaltzea ere eragotzi dio. Abertzaletasunean beti izango da berezitasuna euskara, abertzaletasunak, edozein nazionalismok bezala, erdara den normaltasunetik bereizteko/ babesteko logikari
|
ezin
baitio iskin egin. Euskararen normalizazioa du inoiz lortu.
|
|
|
" Herri eta nazio gisa Euskal Herriaren baliorik behinena euskalduntasunean datza. Estatu bat behar du gure herriak beste modu batera garatu eta eutsi
|
ezin
dion euskalduntasun hori sustatu, biziberritu eta gauzatzeko".
|
|
|
Unai Apaolazaren ustez, aitzitik, abertzaletasuna eta euskalgintza banatzea beharrezkoa da, biek aurrera egingo badute: " Estrategia abertzaleak
|
ezin
dio euskarari normalizazioa eman, eta, alderantziz, euskarak abertzaletasunari ezin dio estatua lortzeko indarra izango zukeen adina independentismorik artikulatu. Ezkontza horrek euskarari abertzaletasunaren mugak jarri baitizkio, eta abertzaletasunari euskararenak.
|
|
|
Unai Apaolazaren ustez, aitzitik, abertzaletasuna eta euskalgintza banatzea beharrezkoa da, biek aurrera egingo badute: " Estrategia abertzaleak ezin dio euskarari normalizazioa eman, eta, alderantziz, euskarak abertzaletasunari
|
ezin
dio estatua lortzeko indarra izango zukeen adina independentismorik artikulatu. Ezkontza horrek euskarari abertzaletasunaren mugak jarri baitizkio, eta abertzaletasunari euskararenak.
|
|
2016
|
|
|
Gai honi buruz asko idatzi bada ere, arreta hispanozentrismo ekonomikora ekarri nahiko nuke, prozesua bera txundigarria baita. Hego Euskal Herriko joera hispanozentrista
|
ezin
esan halabeharrezkoa denik, azken urteotan azkartu egin den joera izaki, borondatea arrazoi garrantzitsutzat hartu beharrean baikaude. Hispanozentrismo ekonomikoa elkar elikatzen duten antzeko bi mekanismotan oinarritzen da:
|
|
|
|
Ezin
esan bi gatazka horietatik urrun gaudenik. Hemen izendatzen ditugu, benetako bide berria bilatzeko lotsarik gabe agertu behar direlako afera komunak, kolektiboki pentsatzea izaten delako haien konponbidea bilatzeko modua.
|
|
2017
|
|
|
Bost urte pasa ziren kultur hiriburutzaren lehia Donostiak irabazi zuela jakin zenetik, eta
|
ezin
esan daiteke, une hartatik gaurdaino, proiektua polemikatik inoiz urrundu denik, berriz ere politikarien interes eta komenentziak tartean. 2016ko ditxosozko urtea iritsi, eta proiektuaren inguruan sorturiko itxaropen eta kuriositatea unean unean igo besterik ez zen egin inaugurazio egunera arte, irekierako ekintza zentrala izan zen zubiko espektakulua gauzatu eta, horrekin batera, herritarrek Donostia 2016 proiektuan zuten itxaropena lurrera erori arte.
|
|
|
Baina, aldi berean, euskaldunek ere beren burua ireki behar dute norberaren hizkuntza besteekin partekatzeko. Izan ere,
|
ezin
diozu kanpotarrari euskara ikas dezala eskatu, eta bitartean berarekin erdaraz aritu. Euskalduna haren parera jaitsi behar da:
|
|
2018
|
|
|
Eta, hala ere,
|
ezin
esan motel gabiltzanik, euskararen estandarizazioa bukatuxea baitugu... oro har; alegia, erabilera normalizaturik gabeko hizkuntza minorizatu batek buka dezakeen heinean, zeren gauza bat baita kontu asko arauturik egotea, eta beste bat, bestelakoa guztiz, eredu estandarra guztiz sustraitzea eta mamitzea, dagozkion alorretan, erabiltzaileak eroso sentitzeraino. Prozesua berandukoa izan da, oso oso bizkor egina, in extremis:
|
|
|
Itzultzaileak geure egiten du, ezinbestean, parean duen horixe: ezin da koldarra izan,
|
ezin
dio ihes egin jatorrizkoari, huraxe eman behar baitu aldez edo moldez, euskal idazleak ez bezala, zeinak aukerakoa duen hau edo bestea ez aipatzea, baldin eta iruditzen bazaio testua hondatuko diola normalizatu gabeko hitz edo termino baten bakantasunak edo artifizialtasunak. Itzultzaileak, alde horretatik, hautsi egiten ditu hizkuntzaren mugak.
|
|
|
Kultura txikiek daukagun tragedia da ezin garela ekibokatu, hau da,
|
ezin
diogula geure buruari permititu liburu txarrik idaztea, ez publikatzea, ez itzultzea. Eta horrek jartzen dizu autoexijentzia maila bat inhumanoa.
|
|
|
Arabarrok eta Euskal Herriko hainbat txokotan berreuskaldundutako herriek kalera atera dugu euskara batua, inguruko euskalkiekin (eta erdarekin) busti, eraldatu eta kalekoago bilakatu dugu. Ez naiz ni aditua eta
|
ezin
esan hizkuntza formalari dagokionez zein diren erronkak aurrerantzean. Baino kalekoaren eta formalaren arteko muga gero eta lausoagoa den garai honetan, euskara batu biziagoa dugula iruditzen zait, kontzienteki landua, euskalki eta hizkera berrien ama izan dadin.
|
|
|
Erakusketa ikustean, ordea,
|
ezin
esan iragartzen zen hura guztia topatu nuenik. Su artifizialak ke artean galdu dira berriz ere.
|
|
|
Artikulua idazten hasi eta joan egin zait berriz ere burua.
|
Ezin
diot eutsi. Hainbeste dago esateko, hainbeste dago eztabaidatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Interpelatuta sentitu zelako. Idazle batek, dioenez,
|
ezin
baitio inguruari ihes egin, ezta nahita ere: " Uste dut ez dela posible.
|
|
|
Euskal idazleak, aitzitik, badu ihes egin
|
ezin
dion berezko konpromiso bat, dioenez: hizkuntzarekikoa.
|
|
|
[...] Bazegoen halako kontzientzia bat: guk gure buruari
|
ezin
diogu permititu euskaraz idazle on edo ertain izan daitekeen norbait dedikatu dadin beste zerbaitetara. [...] Nolabait, sentsazioa nuen gu inkubadoran bezala gintuztela.
|
|
|
Jatorrizko biolentzia horrek posible diren gizarte antolaketa ezberdinak era razionalean pentsatzeko aukera ezabatu eta legeak ezarritako ordena soziala beharrezko moduan agerrarazten du. Adibide moduan, Azurmendik ondo adierazten du demokraziaren aurka egotea ez zaigula aukera razional bezala ematen; are gehiago," de fakto demokraziaren aurka egotea posibilitate razional bat bezala pentsatu ezin den gizartean,
|
ezin
esan daiteke, razionalki pentsatzen dela demokrazia" (Azurmendi 1997). Horretarako, nahitaez, estatuak indarrez ezarri ditu mugak han eta hemen.
|
|
|
Poesiak, poetak, hizkuntza du bere tresna, bere erreminta; hitza da bere hitsa, eta hori testigantza moduan garaietan geratuko da. Baina hori paradoxa bat da, zeren hitza izanik tresna bere baitan giza izaeraren lekuko, hitzetan itotzen gara, hitza uholdea delako poetaren jardunean, hitzetan geratzen garelako
|
ezin
esanik hitzetan esaten duguna. Agian kontraesanaren magalean lokarturik geratzeko arriskua dago; baina poesian ere poetok iraultzaren ibilbidea egiten dugu.
|
|
|
136) izatea da. Mundu osoaren aurrean dugun erantzukizun horri
|
ezin
diogu izkin egin, nahiz eta zenbait kasutan gustagarria ez izan.
|
|
|
Aipatutako ikerketan (Etxeberria et al. 2019) proposatzen den eran, horren aurrean, besteak beste, erakunde publikoen bidez ardura publifikatu/ denona egin eta era justuan aitortu, duindu, birbanatu eta arautu da (adibidez, nahitaezko eta txandakako zaintza ezarriz), kapital ekonomiko, kultural, sozial, politiko eta sinbolikoa berdinduz. Azken batean, ardura hori denona egin da, denon erantzukizuna baita eta
|
ezin
baitiogu izkin egin.
|
|
|
Ez dirudi gizabereok galdera hori egiteari inoiz zeharo utziko diogunik, agian ez duelako behin betiko erantzunik. Zientziak
|
ezin
dio erantzun. Kantek erakusten du zientziak egundo ez dituela galdera metafisikoak erantzungo.
|
|
|
136) izatea da. Mundu osoaren aurrean dugun erantzukizun horri
|
ezin
diogu izkin egin, nahiz eta zenbait kasutan gustagarria ez izan.
|
|
|
Aipatutako ikerketan (Etxeberria et al. 2019) proposatzen den eran, horren aurrean, besteak beste, erakunde publikoen bidez ardura publifikatu/ denona egin eta era justuan aitortu, duindu, birbanatu eta arautu da (adibidez, nahitaezko eta txandakako zaintza ezarriz), kapital ekonomiko, kultural, sozial, politiko eta sinbolikoa berdinduz. Azken batean, ardura hori denona egin da, denon erantzukizuna baita eta
|
ezin
baitiogu izkin egin.
|
|
|
albistegietan, telesailetan eta pelikuletan, lagunarteko elkarrizketetan... albisteak fikzioarekin nahasteko tentazioari eutsi
|
ezin
diogunetan, bereziki. Horregatixe ekarri ditut, oraingo honetan, distopiaren kontzeptua argitzeko eta pandemiatik bereizteko hiru ohar.
|
|
2021
|
|
|
batetik, egile eskubideengatik ehuneko handiagoa jasotzearren idazle ezagunak ohiko argitaletxeetatik urrundu eta beren liburuen edizio digitalak Amazonen bidez saltzen hasi izana, eta, bestetik, kopia digital piraten ugaritzeari aurre egiteko liburuaren industriak abiarazitako formatu egokitzapenak. Euskal literaturaren kasuan
|
ezin
esan daiteke eztanda hori erabat gertatu denik. Arazoa ez baita liburuen eskuragarritasuna, euskaraz irakurtzeko ohitura falta baizik.
|
|
|
Arazoa ez baita liburuen eskuragarritasuna, euskaraz irakurtzeko ohitura falta baizik. Baina
|
ezin
esan daiteke teknologia berriek euskal literaturari onurarik ekarri ez diotenik.
|
|
2022
|
|
|
" Gizakiak
|
ezin
dio filosofiari ihes egin, bere askatasunari ihes egin ezin dion neurrian". Eta askatasun horrek" kanpotik emanda jasotakoaren aurrean galdera, kritika, ezeztatzea are ukoa inplikatzen ditu" (2008 [1945]:
|
|
|
" Gizakiak ezin dio filosofiari ihes egin, bere askatasunari ihes egin
|
ezin
dion neurrian". Eta askatasun horrek" kanpotik emanda jasotakoaren aurrean galdera, kritika, ezeztatzea are ukoa inplikatzen ditu" (2008 [1945]:
|
|
|
Buruarinkeria hutsak ergelkeriarekin inola ere ezin berdindu den gauzabultzatu zuen garai hartako gaizkile handienetako bat bihurtzera. Eta hori ‘hutsala’ baldin bada, baita xelebrea ere, munduko borondaterik onenarekin ere ezin baldin bazaio Eichmanni deabruzko sakontasunik egotzi, hala eta guztiz ere,
|
ezin
esan genezake gauza arrunta denik. Ezin da horren gauza arrunta izan heriotzaren aurrean dagoen gizon batek, areago, urkamendian dagoen gizon batek, bakar bakarrik bere bizitza osoan hiletetan entzun dituen hitzetan pentsatzeko gaitasuna izatea, eta bere heriotzaren errealitatea ‘hitz jaso’ horiek osorik ezkutatzea.
|
|
|
Oro har hizketan, horrek esan nahi du belaunaldi guztiak, continuum historiko batean jaioak direlarik, gurasoen bekatuekin madarikatuak eta aurrekarien egintzekin bedeinkatuak daudela, ez askoz gehiago. Baina gu ez gara hemen erantzukizun mota horretaz ari; erantzukizun hori ez da pertsonala, eta zentzu metaforiko batean baizik
|
ezin
esan liteke pertsona bat beraren aitak edo beraren herriak egin duen zernahirenagatik erruduna sentitzen dela. (Moralaren aldetik, nekez da arinagoa gauza jakinik egin gabe errudun sentitzea, gauza jakin batengatik erruduna izanik erru oroz libre sentitzea baino).
|
|
|
Buruarinkeria hutsak ergelkeriarekin inola ere ezin berdindu den gauzabultzatu zuen garai hartako gaizkile handienetako bat bihurtzera. Eta hori ‘hutsala, baldin bada, baita xelebrea ere, munduko borondaterik onenarekin ere ezin baldin bazaio Eichmanni deabruzko sakontasunik egotzi, hala eta guztiz ere,
|
ezin
esan genezake gauza arrunta denik. Ezin da horren gauza arrunta izan heriotzaren aurrean dagoen gizon batek, areago, urkamendian dagoen gizon batek, bakar bakarrik bere bizitza osoan hiletetan entzun dituen hitzetan pentsatzeko gaitasuna izatea, eta bere heriotzaren errealitatea ‘hitz jaso’ horiek osorik ezkutatzea.
|
|
|
Ez dago taxututako esaldirik, ez ahoskera egokirik, aipatutako hitz solte eta usatu horietatik harago.
|
Ezin
esan, beraz, euskaraz ari direnik.
|
|
2023
|
|
|
|
Ezin
diozu jendeari debekatu hona etortzea...
|